Publiczne prawo konkurencji (ĆW) 19.10.2012
Konkurencja jest to rywalizacja między przedsiębiorcami, którzy dążą do realizacji podobnych celów.
Ustawowa definicja art. 4 UOKiK
- przedsiębiorcy, którzy aktualnie lub potencjalnie wprowadzają bądź nabywają w tym samym czasie towary na rynku właściwym.
Czym jest prawo konkurencji ?
Jest to zespół norm prawa europejskiego, jak i krajowego regulujących zachowania rynkowe przedsiębiorców
Celem prawa konkurencji jest ochrona konsumentów, o ile jest to w interesie publicznym.
Celem prawa konkurencji nie jest ochrona indywidualnego konsumenta, konkurenta.
Indywidualne prawa podmiotów obrotu gospodarczego podlegają ochronie w trybie dochodzenia roszczeń przed sądem powszechnym.
Ustawa reguluje zasady ochrony konkurencji, strukturę organów i ich kompetencje, tryb postępowania, sankcje.
Zakresem przedmiotowym są objęte dwa obszary:
1. Zachowania naruszające konkurencję
- porozumienia między przedsiębiorcami (art. 6) (zakaz)
- nadużycie pozycji dominującej (art. .9) (zakaz)
2. Antykonkurencyjne koncentracje (podlegają prewencyjnej kontroli Ex ante!)
Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, która świadczy usługi o charakterze publicznym…
Usługi o charakterze gospodarczym
- posiada kontrolę nad co najmniej podobnym przedsiębiorstwem, nawet gdy nie prowadzi danej działalności gosp.
- Związek przedsiębiorców izby i zrzeszenia (może podjąć decyzję taką jak gdyby istniał kartel)
W przypadku gdy przedsiębiorca prowadzi działalność poprzez filie polityka handlowa tego przedsiębiorcy może być przedmiotem postępowania organów ochrony konkurencji, wówczas gdy filia i spółka macierzysta posiadają odrębną osobowość prawną. Przepisy prawa konkurencji nie mają zastosowania, bo nie stosuje się ich do wewnętrznej polityki handlowej przedsiębiorcy.
Zakres przestrzenny - Jurysdykcja krajowego organu i Komisji Europejskiej
Komisja Europejska jest właściwym organem w przypadku gdy antykonkurencyjne zachowania przedsiębiorców wywierają wpływ na handel między państwami członkowskimi. Aby ustalić wpływ na handel należy zastosować test NAAT ( test nieznaczącego wpływu na handel), wg tego testu porozumienia nie wpływające znacząco na handel między państwami członkowskimi to taki, w których łączny udział stron porozumienia w rynku jest mniejszy niż 5% lub łączny obrót stron porozumienia jest mniejszy niż 40 milionów € (ojro). W takich przypadkach komisja nie wszczyna postępowania, nie oznacza to jednak, że nie mogą one być przedmiotem postępowania organów krajowych. Aby w ogóle ustalić czy dane porozumienie wchodzi w zakres przepisów prawa konkurencji należy sprawdzić czy nie jest ono bagatelne .
Porozumienia bagatelne to porozumienia nie znaczące, a więc nie są przedmiotem zainteresowania organów ścigających.
W świetle przepisów UE porozumienie jest bagatelne gdy łączny udział w rynku stron porozumienia nie przekracza
1. 10% gdy strony są konkurentami
2. 15% gdy nie są konkurentami
3. 10% gdy trudno ustalić czy strony są czy nie są konkurentami
Porozumienia bagatelne są uregulowane w artykule 7, zgodnie z tym przepisem porozumienie jest bagatelne, gdy łączny udział jego stron w rynku nie przekracza 5% gdy strony są konkurentami i 10% gdy nie są konkurentami.
Gdy porozumienie jest zawarte w krajach trzecich możliwość zastosowania europejskiego prawa konkurencji oraz jurysdykcja Komisji Europejskiej jest ustalana w oparciu o tzw. doktrynę skutku, zgodnie z nią porozumienie zawarte w krajach trzecich może być ścigane przez komisję gdy jego skutki dotyczą rynku unijnego, przy czym skutki te trzeba udowodnić. Ma także zastosowanie w przypadku prawa krajowego. Porozumienie zawarte w kraju trzecim podlega jurysdykcji urzędu ochrony konsumentów wówczas gdy jego skutki dotyczą rynku polskiego.
Konkurencja doskonała,
monopol,
Konkurencja niedoskonała (next time)
Publiczne prawo konkurencji (ĆW) 16.11.2012
Konkurencja doskonała (stan idealny nieosiągalny w rzeczywistości(bardzo wielu kupujących i sprzedających nikt nie ma wpływu na ceny, ceny kształtują się w oparciu o mechanizmy rynkowe, sprzedawane dobra są homogeniczne, jednorodne standaryzowane – doskonałe substytuty) rynek jest transparentny.
Konkurencja niedoskonała:
1) monopolistyczna (wielu kupujących, wielu sprzedających, produkowane dobra są substytutami w ograniczonym stopniu, stosunkowo łatwo wejść na ten rynek, producenci mają wpływ na ceny, starają się poprzez oddziaływanie na cenę wpływać na wielkość swoich udziałów w rynku, często wykorzystują także poza cenowe narzędzia wspomagania sprzedaży (reklama, marka, promocja, serwis, gwarancja)
2) oligopol kilku, kilkunastu producentów, są wysokie bariery wejścia , sprzedawane dobra są bliskimi substytutami, producenci przy ustalaniu ceny biorą pod uwagę nie tylko swoje koszty ale także poziom cen konkurentów (motoryzacja, telefonia komórkowa, dostawcy energii w Polsce)
Monopol – Na rynku jest jeden producent lub sprzedawca jest on dawcą ceny. Cena nie jest wynikiem mechanizmów rynkowych. Wysokie bariery wejścia na rynek (prawne, finansowe, technologiczne) monopolista nie może w nieskończoność podnosić ceny bo spotka barierę podmiotu.
Porozumienia ograniczające konkurencję
Porozumienia horyzontalne – poziome są one zawierane między przedsiębiorcami znajdującymi się na tym samym poziomie łańcucha rynku, porozumienia między konkurentami.
Porozumienia wertykalne-pionowe są zawierane między przedsiębiorcami, znajdującym się na różnym poziomie łańcucha rynkowego, np. między producentem a dystrybutorem.
W świetle ustawy art. 4 ust. 5 u.o.k.i.k zalicza się umowy, uzgodnione praktyki i decyzje związków przedsiębiorców. Umowy między niezależnymi przedsiębiorcami, między przedsiębiorcami i ich związkami i umowy między zrzeszeniami przedsiębiorców.
Uzgodniona praktyka jest forma zmowy stanowiącej swego rodzaju porozumienie, gdzie strony nawiązują faktyczną współpracę naruszając warunki konkurencji na rynku np. przedsiębiorcy spotykają się aby wymienić informacje odnośnie cen, które zamierzają pobierać za swoje produkty oraz odnośnie wysokości sprzedaży są to informacje, które zwiększają prawdopodobieństwo koordynacji zachowań graczy rynkowych dlatego że po spotkaniu każdy z nich przy planowaniu swojej strategii będzie brał pod uwagę co inni ujawnili. Nie zawiera się tutaj porozumienia ponieważ specyficzne zachowania nie zostają ustalone, ale zachowanie każdego z podmiotów pozostaje pod wpływem informacji, które otrzymał i istnieje prawdopodobieństwo, że ceny wzrosną a produkcja spadnie, w porównaniu gdy każdy działał w sposób niezależny.
Decyzje związków przedsiębiorców
Porozumienia ograniczające konkurencję zostały zakazane w art. 101 ust.1 TFUE oraz w art. 6 u.o.k.i.k
Przy czym aby mogły być one ścigane przez organy ochrony konkurencji należy wykluczyć możliwość ich wyłączania z zakazu w oparciu o artykuł 103 TFUE o raz art.8 u.o.k.i.k Przykładowe typy porozumień zostały wymienione w artykule 101 ust.1 i art.6 u.o.k.i.k przy czym przepisy te nie dają katalogu zamkniętego, wymieniono w nich tylko najczęściej występujące w praktyce typy porozumień. Porozumienia cenowe, kontygentowe, podziałowe, dyskryminacyjne, wiązane, ograniczające dostęp do rynku lub eliminujące z rynku przedsiębiorców, przetargowe.
Prawo konkurencji (ĆW) 30.11.2012
HORYZONTALNE
Porozumienia cenowe nie ograniczają się do cen > obejmują ustalanie cen oraz innych warunków handlowych. Ceny mogą być ustalane w sposób bezpośredni poprzez ustalenie ceny minimalnej. Pośrednio polega na ustalaniu marż, rabatów, upustów itp. Ustalanie warunków handlowych odnosi się do cen importu i eksportu. Może polegać na zawieraniu w regulaminach targów lub gier klauzul ograniczających dostęp do nich określonym przedsiębiorcom są to często czasowe zakazy brania udziału w konkurencyjnych imprezach tego typu.
Porozumienia kontygentowe inaczej porozumienia ograniczające produkcje, zbyt lub rozwój. Polegają one na kontrolowaniu poziomu produkcji np. poprzez ustalanie limitów i kontyngentów produkcji, także polegają one na ograniczaniu inwestycji i rozwoju technologicznego. Mają na celu ograniczenie rywalizacji między przedsiębiorcami uczestniczącymi w porozumieniu a tym samym utrzymaniem dotychczasowej struktury rynku oraz cen.
Porozumienia podziałowe podział rynku np. geograficznie, podmiotowo, produktowo, procentowo – podobnie do por. kontygentowych. Porozumienia dążą do wyeliminowania konkurencji między stronami, a nawet zapewnienia pozycji monopolistycznej na określonej części rynku.
Porozumienia dyskryminacyjne – o dyskryminacji można mówić wówczas gdy w stosunku do partnerów handlowych znajdujących się w tej samej sytuacji stosowane są odmienne praktyki skutkujące niekorzystnym położeniem danego przedsiębiorcy względem konkurentów.
Porozumienia wiązane polega na przymuszaniu przedsiębiorcy do spełnienia określonych świadczeń bądź zakupu pewnych dóbr lub usług, które nie mają związku z przedmiotem transakcji.
Porozumienia ograniczające dostęp do rynku lub eliminujące z rynku przedsiębiorców polegają one na przyznaniu wyłączności sprzedaży jednemu przedsiębiorcy co prowadzi do wyeliminowania pozostałych, eliminacji przedsiębiorców z rynku służy także tzw. kolektywny bojkot, polega to na odmowie zawierania kontraktów z określonych przedsiębiorcą. Mają na celu tworzenie sztucznych barier wejścia na rynek i sztucznego kształtowania struktury rynku.
Porozumienie przetargowe polegają na ustalaniu warunków przetargu w taki sposób aby wygrała konkretna firma lub też polegają one na wspólnych ustaleniach oferentów np. firmy budowlane umawiają się jaką cenę branża powinna zaoferować za określoną robotę. Najczęstszym przypadkiem zmowy przetargowej jest złożenie tzw. oferty zabezpieczającej polega to na tym, że np. dwaj przedsiębiorcy umawiają się, że przedstawią dwie różne oferty, a jeśli obie będą najkorzystniejszymi zwycięzca przetargu zrezygnuje z podpisaniu umowy, oznacza to wybór droższej z propozycji uczestników zmowy, tym samym w nieuczciwy sposób zapewniają sobie większy zysk.
WERTYKALNE
Są uznawane za zgodne z prawem konkurencji.
Porozumienia wyłącznej dostawy producent wyznacza dystrybutorowi zakres produktów który ten będzie sprzedawał. Sprzedawca może posiadać w swojej ofercie tylko i wyłącznie produkty danego producenta.
Wyłączna dystrybucja w przypadku gdy dany towar sprzedawany jest na rynku po raz pierwszy, producent może wyznaczyć wyłącznego dystrybutora, dystrybutor ten może sprzedawać konkurencyjne produkty, czyli substytuty produkowane przez konkurentów, ale jest jedynym dystrybutorem danego producenta.
Sprzedaż selektywna w przypadku dóbr zaawansowanych technologicznie lub luksusowych producenci mogą stosować system selektywnej sprzedaży ograniczając liczbę punktów sprzedaży do takich, które spełniają odpowiednie kryteria odnośnie lokalizacji, wyposażenia, kompetencji pracowników.
Umowa franszyzy np. Macdolan Polega na tym, że dawca systemu sprzedaży na podstawie długookresowej umowy odstępuje biorcy prawo i jednocześnie nakłada na niego obowiązek sprzedaży produktów dokładnie określonych w umowie przy zastosowaniu znaku towarowego i knowhow dawcy franszyzy.
Ćwiczenia 14.12.12
Klauzule cenowe:
cena sugerowana (zalecana): Jest to cena, po której dostawca zaleca odbiorcy sprzedaż towarów. Rekomendacja bywa umieszczana na opakowaniu produktu, ale dostawca może też zarekomendować cenę drogą mailową lub w aneksie do umowy. Cena zalecana jest zgodna z prawem konkurencji tylko wówczas gdy dostawca nie przymusza odbiorcy do stosowania rekomendacji jeżeli stosuje jakiekolwiek formy przymusu, narusza prawo konkurencji. Cena zalecana może ułatwiać zmowę ponieważ stanowi narzędzie wymiany informacji.
Cena maksymalna: Jest to uzgodniona przez przedsiębiorców cena powyżej, której zobowiązują się nie sprzedawać produktów. Cena taka jest zgodna z prawem konkurencji jeżeli nie stanowi ona ceny sztywnej. Cena sztywna jest to cena, po której przedsiębiorcy zobowiązują się sprzedawać towary. Stanowi ona jedno z najpoważniejszych naruszeń prawa konkurencji. Jest to tak zwane ustalanie ceny odsprzedaży.
Cena minimalna: Jest to uzgodniona przez przedsiębiorców cena poniżej której zobowiązują się nie sprzedawać towarów. Wyklucza ona konkurencję między stronami porozumienia i stanowi jedno z najpoważniejszych naruszeń prawa konkurencji.
Kartel – porozumienie między przedsiębiorcami sprzedającymi lub produkującymi takie same produkty. Strony kartelu najczęściej stosują zmowę cenową albo ograniczają produkcję, w konsekwencji zachowują się jak monopoliści. Ograniczają produkcję i podnoszą ceny. Ściganie karteli jest jednym z podstawowych celów działalności organów antymonopolowych. Największą trudnością jest zebranie materiału dowodowego. Jedynym narzędziem umożliwiającym ściganie karteli jest program LENIENCY. Jest to program łagodzenia kar dla przedsiębiorców, którzy poinformują organ ochrony konkurencji istnieniu kartelu. Przedsiębiorca informator może liczyć na odstąpienie od wymierzenia kary lub obniżenie jej wysokości, wyłącznie przedsiębiorca, który jako pierwszy złoży wniosek leniency oraz spełni ustawowe przesłanki, może liczyć na całkowite zwolnienie z kary pieniężnej. Pozostali przedsiębiorcy, którzy złożyli wniosek leniency i spełnili przesłanki ustawowe, mogą otrzymać redukcję w następującej wysokości: drugi w kolejności może otrzymać redukcję w wysokości 50%, trzeci nie więcej jak 30%, pozostali nie więcej niż 20%
Ustawa o ochronie Kik określa przesłanki które muszą być spełnione aby skorzystać z programu leniency.
1. Przedsiębiorca musi przedstawić wiarygodne niepodważalne dowody na istnienie kartelu.
2. Musi współpracować z organem antymonopolowym w toku postępowania
3. Musi wycofać się z kartelu przed zgłoszeniem się do urzędu
4. Nie może odgrywać wiodącej roli w kartelu.
Cicha zmowa – Jest swego rodzaju porozumieniem między przedsiębiorcami na rynku oligopolistycznym. Na takim rynku gdzie jest kilku przedsiębiorców produkty są bliskimi substytutami i są wysokie bariery wejścia. Ceny mogą kształtować się na podobnym lub takim samym poziomie, bez zaangażowania jakichkolwiek środków komunikacji między przedsiębiorcami. Z ekonomicznego punktu widzenia cicha zmowa powoduje na rynku takie same skutki jak kartel, mianowicie ogranicza dobrobyt. Z prawnego punktu widzenia cicha zmowa nie wchodzi w zakres przepisów prawa konkurencji ponieważ jest ona efektem struktury rynku a nie zachowań przedsiębiorców.
Jednostronne działanie przedsiębiorcy
Import równoległy - Jest to zjawisko polegające na tym, że towary sprzedawane na rynku jednego państwa są odsprzedawane przez przedsiębiorców na nim działającym. Podmiotom gospodarczym lub konsumentom z innego kraju. Import równoległy jest stymulowany różnicą cen towarów w poszczególnych krajach, dotyczy to rynku leków i samochodów, które są sprzedawane przez producentów po różnej cenie w poszczególnych państwach UE. Import równoległy jest oceniany przez organy ochrony konkurencji jest postrzegany pozytywny, jest to przejaw zasady swobody przepływu towarów. Innego zdania są producenci, którzy próbują import równoległy ograniczać.
Wyłączenia z zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję:
Art. 101 ust. 3 TFUE oraz art. 8 Uokik
Wyłączenia są odzwierciedleniem tzw. reguły rozsądku zawartej w prawie amerykańskim. Reguła rozsądku wskazuje, że należy rozróżnić porozumienia, które są antykonkurencyjne per Se jak np. zmowa cenowa i porozumienia, które ograniczają konkurencję, ale dla równowagi sprzyjają powiększeniu dobrobytu społecznego. Ograniczenia dzielą się na dwie grupy:
Wyłączenia indywidualne art.8 ust.1 i grupowe. Ograniczenie może być wyłączone:
1. Musi podnosić efektywność w produkcji
2. Musi przynosić konsumentom pewne korzyści
3. Musi być niezbędne dla osiągnięcia tych korzyści
4. Nie może ograniczać konkurencji na rynku właściwym, w zakresie znacznej części określonych towarów.
Wyłączenia grupowe są w rozporządzeniach. Rady Ministrów lub Rady UE
Publiczne prawo konkurencji, ćw. 04.01.2013r.
POZYCJA DOMINUJĄCA
- przedsiębiorcy mogą ja posiadać, niezgodne z prawem jest jedynie jej nadużywanie
- zakaz nadużywania pozycji dominującej – art. 102 TFUE, art. 9 uokk: katalog otwarty przykładów nadużywania pozycji dominującej; różnica między porozumieniami a nadużywaniem pozycji dominującej – jest to narzucanie, a nie ustalanie np. cen, warunków handlowych
- ważne jest ustalenie rynku właściwego (produktowy, geograficzny)
Analiza nadużycia pozycji dominującej:
Czy przedsiębiorca w ogóle posiada pozycję dominującą
Czy jej nadużywa
Czy ewentualne nadużycie ma wpływ na handel między państwami członkowskimi
Czy istnieje jakiekolwiek obiektywne uzasadnienie tego nadużycia
Badanie pozycji dominującej:
Ustalenie rynku właściwego produktowo/geograficznie
Ocena siły rynkowej przedsiębiorcy
Analiza barier wejścia na rynek
Rynek właściwy produktowo: rynek produktów, które ze względu na takie cechy, jak przeznaczenie, cena oraz właściwości (w tym jakość) są uznawane przez konsumentów za substytuty, np. rynek dostaw energii cieplnej, rynek rur miedzianych, opon do samochodów osobowych, itp.
Rynek właściwy geograficznie: obejmuje obszar, na którym panują zbliżone warunki konkurencji, zbliżone są bariery wejścia, wielkość popytu, poziom cen i kosztów, np. rynek krajowy (np. usługi telekomunikacyjne, hurtowa sprzedaż paliw płynnych), rynek lokalny (np. rynek dostaw energii elektrycznej/cieplnej)
Rynki sporne:
-- produktowe: np. usługi telekomunikacyjne (czy oddzielić stacjonarne i komórkowe)
-- geograficzne: np. telewizja cyfrowa
* przy wyznaczaniu rynku istotne jest zbadanie możliwości substytucji
* zgodnie z obwieszczeniem KE ws. wyznaczania definicji rynku właściwego, oceniając możliwości substytucji należy odpowiedzieć, czy klienci danego przedsiębiorcy od razu przerzucą się na dostępne substytuty lub na korzystanie z dóbr/usług dostawców zlokalizowanych w innym miejscu w odpowiedzi na hipotetycznie mały (5-10%) wzrost cen względnych
* jeśli substytucja spowoduje, że przedsiębiorca ten nie będzie mógł czerpać korzyści ze wzrostu cen, ponieważ spowoduje to spadek sprzedaży, dodatkowe substytuty/obszary geograficzne są włączane do rynku właściwego
* analiza będzie przeprowadzana do momentu, kiedy asortyment produktów oraz obszary geograficzne będą takie, że mały wzrost cen będzie opłacalny
* pomocnym narzędziem jest tzw. test hipotetycznego monopolisty: zakłada, że istnieje konkurencyjny rynek i bada, co gdyby został on zmonopolizowany; jeżeli hipotetyczny wzrost cen będzie prowadził do znaczącej liczby konsumentów przerzucających się na inne dobra, które nie są dobrymi substytutami, to organy ochrony konkurencji będą musiały przyjąć węższą definicję rynku, aby ustalić dominację
Ocena siły rynkowej: ustalenie jego udziału w runku, jest to jednak narzędzie, które nie zawsze pozwala podjąć decyzję odnośnie posiadania pozycji dominującej
-- w orzecznictwie TS UE przyjmuje się, że udział w rynku wynoszący 50% może oznaczać dominację
-- w art. 4 ust. 10 uokk przyjęto, że już 40% udziału w rynku pozwala domniemywać dominację, zawsze jednak trzeba dodatkowo zbadać bariery wejścia
-- przedsiębiorca, który posiada 90% udziału w rynku może nie posiadać siły rynkowej, jeżeli są niskie bariery wejścia, bo gdyby podniósł ceny, na rynek wejdą konkurenci oferujący substytuty po niższych cenach, a on aby nie utracić swojego rynku będzie musiał obniżyć ceny (niskie bariery wejścia uniemożliwiają czerpanie korzyści ze wzrostu cen)
Co oznacza pozycja dominująca: przedsiębiorca może zachowywać się niezależnie od konkurentów/konsumentów/klientów.
-- szkodzi konsumentom/klientom – np. wysokie ceny („nadmiernie wygórowane”), które nie odzwierciedlają ekonomicznej wartości produktu
-- szkodzi konkurentom – ceny drapieżne, odmowa dostępu do urządzeń kluczowych
Cena drapieżna: niski poziom w stosunku do kosztów, pozwala wykluczyć konkurencję z rynku, przedsiębiorca po wyeliminowaniu konkurencji z rynku podnosi cenę, aby zrekompensować sobie wcześniejsze straty (szkodzi konsumentom)
Urządzenie kluczowe: dobro X, do którego dostęp ma określony przedsiębiorca i bez którego to dobra konkurenci nie są w stanie prowadzić działalności gospodarczej; wytworzenie takiego dobra jest często niemożliwe ze względów technicznych, finansowych, bezpieczeństwa publicznego, itp. (np. porty, przystanki autobusowe, dworce, sieć wodno-kanalizacyjna, łącza telekomunikacyjne, tory kolejowe); nadużycie ma miejsce, gdy odmowa dostępu nie ma obiektywnego uzasadnienia