HERMENEUTYKA

Hermeneutyka:

• Kierunek filozoficzny; ma znaczenie epistemologiczne ale nie metodologiczne

• Ogólna teoretyczna podstawa, w oparciu o którą można tworzyć szczegółowe rozwiązania metodologiczne

• Jest teorią interpretacji przekazu, sposobem interpretowania tekstu, odnoszenia się do całej kultury rozumianej jako przekaz, czyli do każdego wytworu działalności człowieka

• Interpretowanie rozumiane jest tutaj jako sposób odnoszenia się do rzeczywistości

• Jest sposobem istnienia człowieka w świecie- nasze bycie w świecie oparte jest na próbach rozumienia, próbach interpretacji, niezależnie od tego czy rozumienie jest adekwatne czy tez nie; musimy odpowiadać sobie na różne pytania (np. o cel i znaczenie naszego istnienia), podejmować wysiłek świadomego bycia w świecie

• Jest egzystencją opartą na próbach rozumienia- wykładnia może być wnioskami wynikającymi z moich pytań, odpowiedzią udzielaną przed samym sobą; wykładnia z natury nie jest ostateczna, w niektórych aspektach może się zmieniać (ma to związek ze zmianą i trwałością tożsamości

• Jako sposób poznawania siebie w świecie

Hermeneutyka romantyczna- odniesienia do tekstów biblijnych- szukano sensu i znaczenia tych tekstów; co autor chciał przez to powiedzieć? Co on chciał powiedzieć przez to co powiedział? (poszukiwanie drugiego dna)

Hermeneutyka tekstu i sensu- P. Riocoeur- zasadniczy warunek rozumienia: autor napisał a ja buduje własne rozumienie; czytelnik nadaje znaczenie odautorskiemu sensowi; jaki jest sens tego co powiedział autor (sens zobiektywizowany)

Cel interpretacji hermeneutycznej- rozwój osobowości, tożsamości, świadomości czytelnika/interpretatora; interpretacja hermeneutyczna buduje nasze doświadczenie; przywołuje zapomniane elementy kultury

Warunki rozumienia:

1. Bycie w świecie- (od urodzenia do śmierci), z bycia w świecie wynika zdobywanie doświadczenia, ze zdobytego doświadczenia wynika przedrozumienie manifestujące się w przedsądach (które wymagają sprawdzenia, nie decydują o jakości poznania, nie muszą być słuszne; to tak jakby przed- wiedza)

2. Uznanie autonomii tekstu

3. Przyjęcie otwartej postawy wobec tekstu/autora- należy przyjąć taką postawę, jakby słuchało się autora podczas rozmowy, ponieważ w tekście autor zawarł swoją intencję, z uwagą muszę „wysłuchać” jego przekazu, zapytać o sens (odautorski) tego przekazu

4. Wyjaśnienie- wyjaśniam, aby lepiej zrozumieć, to co wcześniej nie było do końca zrozumiane; proces wyjaśniania przebiega w wysiłku interpretacji, a jej wynikiem jest wykładnia (podsumowanie), która nigdy nie jest ostateczna (z uwagi na historyczność autora i interpretatora, uwarunkowania tworzenia przekazu oraz na dystans czasowy między powstaniem dzieła a interpretacja)

bycie w świecie → doświadczenie → przedrozumienie, przedsądy → poznanie → wyjaśnianie → rozumienie → interpretacja → wykładnia (zobowiązanie interpretatora)

Subiektywność zobiektywizowana- przedmiot interpretacji hermeneutycznej; jest to zasada, która konstytuuje przedmiot interpretacji hermeneutycznej:

• Zobiektywizowanie- uwspólnienie, poinformowanie innych, udostępnienie innemu; poznajemy przez uwewnętrznienie

• Uzewnętrznienie- zobiektywizowanie swojej subiektywności tj. uwewnętrznienie

Rozumienie w podejściu hermeneutycznym jest tym, do czego dążymy prowadząc interpretację; zawarte jest w wykładni (potocznie to rodzaj podsumowania, deklaracja czytelnika co do znaczenia jakie on nadaje interpretowanemu tekstowi)

Uwarunkowania rozumienia:

• Językowość poznania- jeśli coś jest nienazywalne to jest niepoznawalne, niebadalne; interpretacja potrzebuje odniesień do sensu, który jest zwerbalizowany

1. Spiralna struktura rozumienia- ruch myśli od subiektywnego podmiotu do zobiektywizowanego przedmiotu; ruch nie jest tu rozumiany prosto/wahadłowo lecz spiralnie- poszerzenie horyzontu rozumienia, poszerza zakres wiedzy tj. spirala wiedzy; każdy cykl spirali wzbogaca tożsamość interpretatora oraz powoduje jego samorozwój

2. Strukturalizm- odwołanie się do struktury interpretowanego przekazu; analizując tekst wyodrębniamy kolejne pola wyrazowe w tekście (sens całości i sens cząstkowy)

1. Każdy tekst można tarkować jako zbiór PÓL WYRAZOWYCH wyznaczanych np. przez akapity (jeden akapit jedno pole wyrazowe)

2. Każde pole wyrazowe posiada swoje POJĘCIE CENTRALNE, jest to pojęcie do którego odnoszą się wszystkie inne pojęcia pola wyrazowego (np. definicje

1. Sens- odautorski sens, idea zawarta przez autora- autor dzieli się ze mną pewną refleksją; nie ma bezpośredniej relacji, bezpośredniej wymiany poglądów, do dyspozycji mamy jedynie tekst, który sformułował autor, należy zatem upodmiotowić tekst (upodmiotowić te kartki, za pomocą których, z braku innych możliwości, przemawia do mnie autor); czytając/pochylając się nad tekstem zawsze budzą się wątpliwości, stawiamy sobie pytania. Gdy bez lęku otworzymy się na tekst pojawia się dialog z odautorskim sensem (dialog dlatego, że próbuję odpowiedzieć na pojawiające się pytania- zaspokojenie braku zrozumienia)

2. Znaczenie- czytelnicze znaczenie- aktywność interpretatora; zawsze mówi coś o czymś (o sensie odautorskim); jest to własne rozumienie sensu, interpretator nadaje własne znaczenie, refleksyjne odnoszenie się do tekstu, czytelnik musi pochylić się nad odautorskim sensem; na tyle na ile jest to możliwe, by znaczenie było „dobre” musi być zawsze w związku z czymś, jest zawsze znaczeniem czyimś dla kogoś (dla mnie ma to takie znaczenie…)

• Historyczność poznania

1. Kontekst historyczny- kontekst: kulturowy ekonomiczny, społeczny, środowiskowy, przyrodniczy, itp.; warunki, w których funkcjonuje autor, okres jego życia (dlatego, że był w świecie- historyczność autora) oraz okres tworzenia tekstu, który interpretujemy; interpretator funkcjonuje, żyje w jakimś czasie, otoczenie w jakimś stopniu go kształtuje (historyczność interpretatora)

2. Dystans historyczny- między sytuacją kiedy tekst powstał, a sytuacją kiedy jest odczytywany kształtuje znaczenie, może być przeszkodą ale jest to również ogromny kapitał wiedzy/rozumienia; określa perspektywy interpretacji, pozwala interpretatorowi nabrać doświadczenia, poznać elementy wiedzy

Hermeneutyka w pedagogice:

• Hermeneutyka bada warunki oddziaływań wychowawczych- wymiar metodologiczny, hermeneutyka jako epistemologiczna postawa, z której wyprowadzamy założenia metodologiczne; techniki takie jak: wyrażenia normatywne, metafory, itp., przedmiotem zainteresowania są teksty, historyczne odniesienia, empiryczna rzeczywistość wychowawcza („tu i teraz”), zjawisko, fakt, proces społeczny; tekst powinien być czytany z punktu widzenia pedagogiki (co to co czytam oznacza dla pedagogiki) ale nie musi być stricte pedagogiczny

• Wymiar filozoficzno- praktyczny- w jaki sposób kształtować warunki wychowania; przedmiotem interpretacji jest człowiek, który jest warunkiem wychowania, a wychowanie jest warunkiem człowieka; OSOBA czyli człowiek usytuowany w określonym kontekście, dualistyczna natura człowieka (jednocześnie materialna i duchowa)- człowiek jest wielowymiarowy, pedagogika bada obrazy i świadectwa ludzkiej duchowości; osoba posiada poczucie odpowiedzialności (pozostałe stworzenia są zdeterminowane); my jako pedagodzy zadajemy pytania o warunki rozumienia człowieka- sposobem poznania staje się interpretacja, czyli odnoszenie się do świata i do sytuacji człowieka w świecie; przedmiotem interpretacji hermeneutycznej są świadectwa manifestowania się podmiotowości człowieka, warunki rozumienia wychowanka przez wychowawcę oraz wychowawcy przez wychowanka, samo rozumienie, rozumienie instytucji (monografia)