Prąd stały

Prądem stałym nazywa się taki prąd elektryczny, który w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia. Nazywa się go również prądem galwanicznym.

Wpływ prądu stałego na organizm

Przepływowi prądu stałego przez tkanki towarzyszy wiele zjawisk fizykochemicznych, a także fizjologicznych, do których można zaliczyć:

• Zjawiska elektrochemiczne

• Zjawiska elektrokinetyczne

• Zjawiska elektrotermiczne

• Reakcje nerwów i mięśni na prąd stały

• Odczyn ze strony naczyń krwionośnych

Zjawiska elektrochemiczne

Związane są z elektrolizą występującą w czasie przepływu prądu przez elektrolity tkankowe.

Zjawiska elektrokinetyczne

Polegają na przesunięciu względem siebie faz rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod wpływem pola elektrycznego. Do zjawisk elektrokinetycznych zaliczamy:

• Elektroforeza – ruch jednoimiennie naładowanych cząsteczek fazy rozproszonej układu koloidowego względem fazy rozpraszającej. Kataforezą nazywa się ruch dodatnio naładowanych cząsteczek ku katodzie, anaforezą zaś ruch ujemnie naładowanych cząsteczek ku anodzie

• Elektroosmoza – polega na ruchu całego ośrodka, czyli fazy rozpraszającej układu koloidowego, w stosunku do fazy rozproszonej.

Zjawiska elektrotermiczne

Istota ich polega na powstawaniu w tkankach ciepła pod wpływem prądu elektrycznego. Ciepło powstaje w tkankach w wyniku tarcia między poruszającymi się w polu elektrycznym jonami a środowiskiem.

Reakcja nerwów i mięśni na prąd stały

• Prąd stały podczas przepływu nie powoduje skurczu mięśnia

Dopiero nagła i odpowiednia dużo zmiana jego natężenia lub kierunku przepływu wywołuje skurcz.

• Przepływ prądu stałego przez tkankę mięśniową i nerwową powoduje zmianę pobudliwości (elektronus).

Pobudliwość pod katodą wzrasta (katelektronus), a pod anodą (anelektronus)

Odczyn ze strony naczyń krwionośnych

Stały prąd powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych (rumień galwaniczny).

1. Rozszerzenie naczyń powierzchownych powoduje zaczerwienienie skóry

2. Rozszerzenie naczyń słabnie lub ustępuje po upływie 30 minut

3. Głębokie przekrwienie tkanek utrzymujące się do kilku godzin

Działanie biologiczne prądu stałego

• Uwalnianie histaminy, rozszerzenie naczyń

• Zwiększenie przepływu krwi, limfy

• Usprawnienie krążenia obwodowego

• Dostawa do tkanek tlenu, substratów energetycznych i związków czynnościowych

• Usuwanie z tkanek produktów przemiany materii

• Pobudzanie procesów regeneracji

• Działanie przeciwbólowe

• Działanie przeciwzapalne

• Zmniejszenie napięcia mięśniowego

• Pobudzenie receptorów czuciowych

• Poprawa funkcji troficznych

Właściwości fizykochemiczne anody +

• Przesunięcie kationów w stronę katody

• Wytworzenie reakcji kwaśnej w pobliżu bieguna

• Ścinanie białek tkanek

• Zwiększenie koncentracji jonów wodorowych H+ w tkankach w pobliżu elektrody anodowej

• Wydzielanie na anodzie pęcherzyków wolnego tlenu

• Zwiększanie kwasoty tkanek

Właściwości fizykochemiczne katody –

• Przesunięcie anionów w stronę anody

• Wytworzenie reakcji zasadowej w pobliżu bieguna i rozpuszczanie białek tkanek

• Zwiększanie koncentracji jonów wodorotlenkowych OH- w tkankach w pobliżu katody

• Zmniejszanie kwasoty tkanek

GALWANIZACJA

Rodzaje galwanizacji:

1. W zależności od ułożenia elektrod w stosunku do osi długiej części ciała poddanej galwanizacji wyróżnia się:

• Galwanizacja podłużna (zabiegi dotyczą kończyny dolnej lub górnej i elektrody układamy wzdłuż osi długiej; jeżeli można wybrać rodzaj galwanizacji to zawsze wybieramy galwanizację podłużną, gdyż jest lepsza, przy brachialgii i ischialgii)

• Galwanizacja poprzeczna

1. W zależności od bieguna prądu przyłożonego do elektrody czynnej wyróżnia się:

• Galwanizację katodową

• Galwanizację anodową

1. W zależności od zmiany wzajemnego ułożenia elektrod:

• Galwanizację stabilną (elektrody podczas zabiegu cały czas są w jednym miejscu)

• Galwanizację labilną (elektroda wałeczkowa, którą fizjoterapeuta przesuwa po ciele pacjenta)

Elektrody

• Czynna (mniejsza od biernej, wywołuje efekt leczniczy, większa gęstość prądu)

• Bierna (większa od czynnej, zamyka obwód prądu)

Przepływ prądu między elektrodami bierną a czynną uzależniony jest:

• Wzajemnego ułożenia elektrod

• Przewodnictwa różnych tkanek znajdujących się między elektrodami

• Odległości między elektrodami

• Rozmiaru elektrod

Dane:

• Przy poprzecznym przepływie prąd natrafia na duże opory związane z warstwowym ułożeniem tkanek o różnym przewodnictwie.

• Ukształtowanie części ciała poddanej galwanizacji wpływa również na charakter przepływu prądu.

• Zmniejszenie powierzchni przekroju danej części ciała, występujące na drodze przepływu prądu, powoduje zwiększenie jego gęstości, a zwiększenie przekroju – zmniejsza gęstość prądu.

• W przypadku bliskiego ułożenia elektrod na sąsiadujących ze sobą krawędziach może wystąpić duża gęstość prądu, powodująca zwiększony odczyn lub uszkodzenie tkanek. Zjawisko to nazywa się zjawiskiem brzegowym.

Dawkowanie prądu stałego:

• Powierzchnia elektrody czynnej

• Czasu trwania zabiegu

• Rodzaju i umiejscowieniu schorzenia

• Wrażliwości indywidulanej chorego na prąd elektryczny

Dawki natężenia (wg prof. T.Mika)

• Dawka słaba – od 0,01 do 0,1 mA/cm2 powierzchni elektrody czynnej

• Dawka średnia – do 0,3 mA/cm2 powierzchni elektrody czynnej

• Dawka mocna – do 0,5 mA/cm2 powierzchni elektrody czynnej

Dane dotyczące zabiegu:

• Czas trwania zabiegu waha się w zależności od wskazań od 10 do 30 minut, zwykle jednak wynosi 15-20 minut

• Zabiegi galwanizacji wykonuje się codziennie lub co drugi dzień a pełny cykl leczenia obejmuje od 10 do 20 zabiegów

• W zależności od stadium choroby w okresie podostrym stosuje się dawki słabe, w przewlekłym – silniejsze

• Umiejscowienie zmian chorobowych w okolicy głowy, w szczególności gałek ocznych, uszu, szyi oraz okolica serca wymagają ostrożnego dawkowania

Prawidłowe wykonanie galwanizacji wymaga przestrzegania następujących zasad:

• Należy współpracować z lekarzem prowadzącym

• Sprawdzić czy u chorego nie występuje zaburzenie czucia powierzchownego (ostrożnie!)

• Skórę w miejscu, które ma być poddane zabiegowi galwanizacji należy oczyścić

• Należy przestrzec chorego o konieczności zachowania spokoju w czasie zabiegu, ponieważ poruszanie się może spowodować gorsze przyleganie elektrod wraz z podkładami do skóry, a w następstwie tego miejscowe zwiększenie gęstości prądu i uszkodzenie skóry

• Wszelkie zmiany natężenia prądu powinny być wykonywane płynnie i bardzo wolne

• Skóra nieuszkodzona !

• Utrzymywanie bezwzględnej czystości podkładów

• Konieczne jest przestrzeganie stałego kontaktu z chorym. Pozwala to kontrolować jego samopoczucie, a w przypadku wystąpienia niepokojących objawów umożliwia przerwanie zabiegu

• Zabiegi galwanizacji wolno wykonywać tylko pełnosprawnym aparatem

Metodyka galwanizacji:

• Do zabiegów galwanizacji stosuje się elektrody płaskie, a także elektrody o specjalnym kształcie

• Elektrody płaskie wykonane są zwykle z folii cynowej

• Są one kwadratowe lub prostokątne, o różnych wymiarach

• W celu uniknięcia powstawania zagęszczeń prądu krawędzie elektrod muszą być zaokrąglone, a powierzchnia równa

• Elektrody specjalne mają wymiar i kształty

Umieszczenie

Największy opór dla prądu elektrycznego stanowi warstwa rogowa naskórka. Mieszczenie między elektrodą a skórą podkładu z tkaniny nawilżonej ciepłą wodą wodociągową lub 0,5% roztworem chlorku sodowego zmniejsza opór naskórka i ułatwia przejście prądu przez skórę

Wskazania do galwanizacji:

Występujące pod anodą zmniejszenie pobudliwości nerwów oraz wpływ przeciwzapalny zabiegu wykorzystuje się w:

• Nerwobólów

• Przewlekłych zapaleń nerwów, splotów, i korzeni nerwowych

• Zespołów bólowych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów

• Dyskopatii

• Zapalenia okołostawowe

• Działanie przeciwbólowe

Występujące pod katodą przekrwienie czynne pozwala stosować galwanizację w leczeniu:

• Porażeń i niedowładów wiotkich

• Zaburzeń krążenia obwodowego

• Utrudnionego zrostu po złamaniach

Przeciwwskazania:

• Ostre, ropne stany zapalne skóry, tkanek miękkich, wypryski

• Jakiekolwiek zmiany skórne, zadrapania, rany

• Nowotwory

• Stany gorączkowe

• Porażenia spastyczne

• Rozrusznik serca

• Zakrzepy i zakrzepowe zapalenie żył

• Miażdżyca kończyn dolnych

• Nadwrażliwość na prąd

KĄPIELE ELEKTRYCZNO- WODNE

Bodźce działające na pacjenta

• Elektryczne – prąd stały

• Mechaniczne – ciśnienie hydrostatyczne wody

• Termiczne – temperatura wody

• Chemiczne – sól, zioła, woda mineralna

Działanie kąpieli elektryczno-wodnych

• Poprawa ukrwienia

Czynnościowe zaburzenia ukrwienia, choroba Raynauda, miażdżyca zarostowa tętnic (I i II okres), porażenia i niedowłady

• Działanie przeciwbólowe

Neuralgie, zapalenia nerwów, zespoły korzeniowe, zmiany zwyrodnieniowe, zapalenia okołostawowe, ZZSK

• Poprawa trofiki tkanek

Osteoporoza, przedłużony proces gojenia się ran

• Rozluźnienie mięśni

Przeciążenia mięśni, stany wyczerpania

Rodzaje kąpieli elektryczno – wodnych:

• Całkowita

• Czterokomorowa

• Dwukomorowa

• Jednokomorowa

Kąpiel całkowita

• Zabieg wykonywany jest w specjalnej wannie z materiału izolującego

• Przy zastosowaniu do kąpieli wody wodociągowej, ok 1/3 prądu przepływa przez ciało pacjenta, natomiast pozostałe ok 2/3 obok

• Temperatury wody wynosi ok 34-38 stopni

• Natężenie prądu w granicach 20-50 mA

• Czas zabiegu 5-15 minut

• Kąpiele wykonuje się zwykle dwa razy w tygodniu

Kąpiele czterokomorowe:

1. Wstępująca (działanie pobudzające, dolne do +, górne do – lub odwrotnie)

Biegun dodatni źródła prądu jest połączony z elektrodami znajdującymi się w wanienkach dla kończyn dolnych

Biegun ujemny – z elektrodami wanienek dla kończyn górnych

Wskazania: niedowłady, porażenia, zaburzenia ukrwienia obwodowego

1. Zstępująca (działania rozluźniające, dół do - a góra do +)

Obniżają pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego.

Wskazania: migrena, nerwobóle, nerwica wegetatywna

Natężenie prądu do 30 mA; temp wody 35-40 stopni )38 stopni); czas zabiegu 10-20 minut

Kąpiele dwukomorowe

• Kąpiel tą wykonujemy gdy zmiany chorobowe dotyczą obydwu kończyn górnycg lub dolnych.

Kąpiel kończyn górnych

Dawka prądu wynosi do 15 mA (15 mA to wartość graniczna); prąd przwepyłwa w tej kąpieli przez okolicę klatki piersiowej

Kąpiel kończyn dolnych

Dawka prądu do 20 mA (20 mA to wartość graniczna); prąd przepływa przez okolicę podbrzusza.

Kąpiel połowy ciała

Dawka prądu do 20 mA (20 mA to wartość graniczna), kąpiel połowicza, stosuje się przy niedowładzie połowiczym.

Przeciwwskazania: zmiany skórne, rozrusznik serca, metale w tkankach, niewydolność krążenia, stany gorączkowe, zmiany skórne, znaczne nadciśnienie tętnicze, niskie ciśnienie krwi.

Kąpiel jednokomorowa

• Kąpiel tą wykonuje sięm gdy tylko jedna kończyna objęta jest procesem chorobowym

• Czas zabiegu 10-15 minut

• Natężenie podczas kąpieli wynosi do 15 mA

• Dwie elektrody w jednej wanience (poprzeczy przepływ prądu)