Finanse samorządu terytorialnego- publiczne zasoby pieniężne gmin, powiatów, województw samorządowych, operacje tymi zasobami i normy prawne je regulujące.

Gospodarka finansowa jednostek samorządu terytorialnego- wszystkie czynności gromadzenia i wydatkowania części publicznych zasobów pieniężnych przez jednostki samorządu terytorialnego na realizację ich zadań i funkcji.

System finansowy jednostek samorządu terytorialnego- ogół norm prawnych i procedur określających formy organizacyjne oraz zasady gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez jednostki samorządu terytorialnego w celu realizacji ich zadań i funkcji.

Podstawowe zasady budżetowe:

*jedności – budżet jest sporządzony w jednym dokumencie odzwierciedlającym całości gospodarki budżetowej danego szczebla. W zasadzie niemożliwe jest przerzucanie środków pomiędzy funduszami z których składa się budżet.

*zupełności – powszechności, polega na tym, że wszystkie jednostki państwowe wchodzą do budżetu całością swoich wydatków i dochodów, jest to tzw. Budżetowane brutto.

*równowagi – dążenie do wzajemnego dostosowania wydatków do dochodów (postulat). Zasada ta nie jest obligatoryjna, ponieważ ustawa budżetowa przewiduje deficyt budżetowy, tzn. wydatki większe od dochodów. W zasadzie wymaga się, żeby deficyt budżetowy nie przekraczał 3% produktu krajowego brutto.

*szczegółowości – polega na ujmowaniu dochodów i wydatków budżetowych w podziale na grupy rodzajowe. Zasada ta wiąże się z pokrewnymi zasadami: w specjalizacji budżetowej, jawności, przejrzystości. Zasada ta oznacza ujmowanie wszystkich dochodów i wydatków w odpowiednich rubrykach budżetowych. Wydatki mogą być dokonywane tylko na ściśle określony cel (zadanie), kwota, rok budżetowy. Jawności musi być kontrola społeczna nad wydatkami publicznymi. Przejrzystości - jasności, niesprzeczności, zrozumiałości.

Fundusze celowe (parabudżety)

Budżety państwa, województw, lokalne są podstawową formą organizacyjną dla pieniężnych środków publicznych, ale pewne ich cechy jak np. roczny okres czy sztywność powodują, że mogą one wywoływać negatywne skutki dla gospodarki (ograniczenia).

Eliminowanie tych ograniczeń dokonuje się przez tworzenie obok budżetu publicznych funduszy celowych tak jak para budżetu jako alternatywnej formy gromadzenia i wydatkowania pieniędzy w stosunku do budżetu.

Czas istnienia funduszy celowych na ogół jest nie określony.

Publiczny fundusz celowy jest tworzony na mocy aktu prawnego i jest formą gromadzenia środków pieniężnych ze ściśle określonych źródeł na ściśle określone cele na okres dłuższy niż jeden rok.

*fundusz powstaje z wyodrębnionych środków publicznych

*wiąże się z określonymi zadaniami

*tworzenie funduszu celowego podnosi rangę tych zadań

*zadania finansowe z funduszy celowych mają zapewnioną ciągłość finansowania; jest to bardzo ważne w przypadku procesów inwestycyjnych

*zasady gospodarki publicznymi funduszami celowymi umożliwiają kumulację nie wykorzystanych pieniędzy w danym roku.

Funkcje funduszu celowego:

- alokacje środków publicznych (rozmieszczenie środków między różne grupy ludności)

- redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie

- mobilizacji środków publicznych

- racjonalizacji wydatków publicznych

Mobilizacja – powiększanie środków publicznych w miarę możliwości bez stosowania instrumentów fiskalnych (podatków, opłat, ceł). Stosuje się tu często czynnik psychologiczny czego nie ma w przypadku budżetu.

Racjonalizacja – istnienie funduszu celowego eliminuje możliwość ciągłej zmiany hierarchii celów i zadań co ma miejsce w ramach procedur budżetowych. Mniejsze znaczenie czynnika politycznego.

Cechy funduszu celowego:

- zrywają z zasadą jednoroczności budżetowania

- stabilizacja dochodów tych funduszy celowych zagwarantowanych przez przepisy

- ciągłość i elastyczność

Wady funduszu celowego:

- rozbicie gospodarki globalnymi środkami publicznymi

- nie zawsze realizowana jest zasada racjonalności

- wystarczy również niebezpieczeństwo marnotrastwa i korupcji

Rodzaje funduszy celowych:

- państwowe

- samorządowe

- dotacje środków społecznych

- dofinansowujące kulturę, sport, ochronę środowiska

Źródła dochodów funduszy celowych:

- dobrowolne wpłaty różnych podmiotów (osoby fiz. i pr.)

- dotacje budżetowe, transfery wew. fin. publicznych (emerytura, renta, zasiłek)

- przymusowe dochody typu budżetowego (podatki, opłaty, składki); możliwość akumulacji (gromadzenia).

Podatek jest klasyczną formą daniny publicznej. Należy do najstarszej kategorii finansowej i ekonomicznej. Jest również kategorią prawną, polityczną, społeczną i fiskalną. To pieniężne, bezzwrotne, przymusowe, ogólne, nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publiczno-prawnych. Jest nakładany jednostronnie przez państwo na podstawie przepisów prawnych.

Główną funkcją podatków jest redystrybucja i korekta dochodów przez państwo.

Forma pieniężna – pozwala odróżnić podatek od szeroko dawniej stosowanych świadczeń w naturze jako form danin publicznych.

Przymusowy charakter – odróżnia podatek od świadczeń dobrowolnych. Są nakładane i pobierane mocą uprawnień władczych organów państwa lub samorządów. W związku z tym mogą być egzekwowane w drodze przymusu. Wystarczy tu stosunek podporządkowania.

Ogólny charakter – obejmuje wszystkich podatników tzn. że podatki nie mogą być wyznaczane indywidualnie.

* nadpłatność – w zamian za wniesione podatki podmiotowi, który je zapłacił nie przysługują żadne świadczenia wzajemne ze strony państwa lub samorządu

*bezzwrotność – kwoty już pobranych podatków nie podlegają zwrotowi podatnikom. Oczywiście nie zaliczamy tu różnych korekt, błędów.

Podatki bezpośrednie – podstawą jest dochód lub majątek.

Podatki pośrednie – od wydatków, od konsumpcji, od zakupów, są ukryte w cenach i płacone za pośrednictwem cen. Przy zakupie różnych dóbr największy udział w dochodach budżetu mają podatki ok. 90% całości dochodu.

Akcyza – rodzaj selektywnego podatku pośredniego nakładanego na niektóre ściśle określone produkty konsumpcyjne jak np. paliwa płynne, niektóre kosmetyki, wyroby przemysłu samochodowego, tytoniowego.

Spełnia główną funkcję fiskalną budżetu oraz niekiedy poza fiskalną tzn. ograniczenie spożycia niektórych wyrobów szkodliwych np. alkohol, papierosy.

Do sektora finansów publicznych należą:

- organy władzy publicznej

- organy administracji rządowej

- organy kontroli państwowej i ochrony prawa

- jednostki samorządu terytorialnego

- jednostki budżetowe

- jednostki pomocnicze

- fundusze celowe

- państwowe szkoły wyższe

- ZUS itd. Itp.

55. Przedstaw podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek polskiego sektora finansów publicznych.

Ze wg organizacyjnych wyodrębnia się następujące formy gospodarki budżetowej:

1. Państwowe jednostki budżetowe

2. Państwowe zakłady budżetowe

3. Środki specjalne

4. Gospodarstwa pomocnicze

W polskim systemie finansów publicznych występują dwa podstawowe rodzaje podmiotów gospodarki budżetowej:

1. Jednostki budżetowe

Zasadniczą cechą jednostki budżetowej jest to, że pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwa, a jej dochody są automatycznie dochodami budżetu. Jednostki budżetowe są więc powiązane z budżetem metodą brutto. Ideą takiej organizacji jednostki budżetowej jest celowe uniezależnienie wykonywania zadań statutowych od realizowanych dochodów.

2. Zakłady budżetowe

Tworzy się je w takich dziedzinach sektora publicznego, w których istnieje możliwość pełnej lub częściowej odpłatności za usługi. W odróżnieniu od jednostki budżetowej zakład budżetowy może pokrywać swoje wydatki z uzyskiwanych dochodów. Powiązany jest z budżetem metodą netto. Zakład budżetowy ma znacznie większą swobodę finansową w działalności gospodarczej.

Zakład budżetowy odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania a koszty swojej

działalności pokrywają zasadniczo z przychodów własnych

ZB są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane wg

tych samych zasad, co jednostki budżetowe

Podstawą gospodarki finansowej ZB jest roczny plan

finansowy, obejmujący przychody i koszty oraz stan środków

obrotowych, należności i zobowiązań, jak również rozliczenia

z budżetem

ZB może otrzymywać dotację przedmiotową oraz dotację

celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, zaś

nowo tworzony zb dodatkowo - jednorazową dotację na

pierwsze wyposażenie w środki obrotowe

Łącznie dotacje dla ZB, poza inwestycyjnymi oraz na

współfinansowanie projektów finansowanych z SF i CF, nie

mogą przekroczyć 50% jego kosztów

28. Omów procedurę budżetową w naszym kraju.

Szczegółowe zasady opracowania projektu budżetu państwa, jego uchwalenia, wykonania oraz kontroli określa procedura budżetowa.

Niektóre elementy taj procedury zawarte są nawet w konstytucji RP. Zapisy ustaw zasadniczej odnoszą się zwłaszcza do:

- inicjatywy ustawodawczej

- kalendarza budżetowego

- sytuacji, w której parlament nie może uchwalić ustawy budżetowej

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów. Rada Ministrów ma również zastrzeżone prawo inicjatywy budżetowej w odniesieniu do ustawy o prowizorium budżetowym i zmianie ustawy budżetowej

Jeśli chodzi o kalendarz budżetowy, to konstytucja nakłada na uczestników procedury następujące obowiązki:

• Rada Ministrów przedkłada Sejmowi projekt budżetu na rok następny co najmniej trzy miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego, czyli do 30 września. Konstytucja dopuszcza odstępstwo od tej zasady.

• Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania

• Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy budżetowej w ciągu 7 dni od jej przekazania. Taki sam obowiązek spoczywa na Prezydencie w przypadku ustawy o prowizorium budżetowym

• Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy budżetowej z konstytucja w ciągu 2 miesięcy od złożenia przez prezydenta wniosku w tej sprawie

• Prezydent RP może skrócić kadencję Sejmu, jeżeli w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi nie zostanie ona przedłożona Prezydentowi do podpisu

• Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego

• Sejm ma obowiązek rozpatrzyć sprawozdanie z wykonania budżetu państwa, po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli, oraz podjąć uchwałę o udzieleniu Radzie Ministrów absolutorium.

Dochody i wydatki budżetu w okresie krótszym niż rok określa ustawa o prowizorium budżetowym.

Publiczne zoz są tworzone przez: ministra lub centralny

organ administracji rządowej, wojewodę, JST, państwową

uczelnię medyczną, CMKP

_ Forma publicznych zoz: SPZOZ, JB, ZB, JBR (w szczególnych

przypadkach)

_ Publiczny zoz udziela świadczeń zdrowotnych finansowanych

ze środków publicznych osobom ubezpieczonym oraz innym

uprawnionym - nieodpłatnie, za częściową odpłatnością lub

całkowitą odpłatnością (stosując ceny urzędowe)

_ Tworzenie, przekształcenie i likwidacja publicznego zoz

następuje w drodze rozporządzenia właściwego organu

administracji rządowej albo w drodze uchwały rady/sejmiku

JST

_ SPZOZ pokrywa z posiadanych środków i uzyskiwanych

przychodów koszty działalnośc

Publiczny zoz tworzy się jako samodzielny, chyba że byłoby

to niecelowe lub przedwczesne; wówczas zoz prowadzony

jest w formie JB lub ZB, z tym że pozostawia do swojej

dyspozycji 70% niewykorzystanych w danym roku środków

budżetowych (JB) względnie wpłaty do budżetu (ZB)

_ Z chwilą wpisu do KRS SPZOZ uzyskuje osobowość prawną (po

uprzednim wpisie do rejestru zoz-ów)

_ Kierownik zakładu kieruje zakładem i reprezentuje go na

zewnątrz

_ SPZOZ gospodaruje samodzielnie przekazanymi w

nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem SP

lub komunalnym oraz majątkiem własnym (otrzymanym i

zakupionym)

_ Zbycie aktywów trwałych SPZOZ, oddanie go w dzierżawę,

najem, użytkowanie oraz użyczenie może nastąpić wyłącznie

na zasadach określonych przez podmiot, który utworzył

zakład

Podstawą gospodarki SPZOZ jest plan finansowy, ustalany

przez kierownika

_ SPZOZ może otrzymywać dotacje budżetowe przyznawane

przez organ założycielski

_ SPZOZ samodzielnie decyduje o podziale zysku i pokrywa

stratę; jeżeli pokrycie straty nie jest możliwe organ

założycielski wydaje rozporządzenie/podejmuje uchwałę o

zmianie formy jego gospodarki finansowej lub o likwidacji

spzoz; likwidacja nie jest możliwa, jeżeli dalsze istnienie tego

zakładu uzasadnione jest celami i zadaniami, do których

realizacji został utworzony, a których nie może przejąć inny

zakład w sposób zapewniający nieprzerwane sprawowanie

opieki zdrowotnej nad ludnością; wówczas organ

założycielski pokrywa stratę ze środków publicznych i może

jedynie zmienić formę gospodarki finansowej zakładu.

_ Osobami prawnymi są również kolumny transportu

sanitarnego; zasady gospodarki finansowej kolumn zbliżone

są do zasad gospodarki SPZOZ

Przychody budżetu:

◦ z emisji papierów wartościowych oraz z innych operacji

finansowych

◦ z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku

jednostek samorządu terytorialnego

◦ ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych

◦ z otrzymanych pożyczek i kredytów

◦ nadwyżka i wolne środki

_ Przychody jednostek – „pochodzące z prowadzonej

przez nie działalności oraz pochodzące z innych

źródeł”, a w szczególności

◦ 083 Wpływy z usług

◦ 084 Wpływy ze sprzedaży wyrobów

◦ 087 Wpływy ze sprzedaży składników majątkowych