Finanse Międzynarodowe 02.10.2013

Literatura:

• Aneta Kosztowniak, Piotr Misztal, Ireneusz Pszczółka, Anna Szelągowska - Finanse i rozliczenia międzynarodowe (część: Finanse międzynarodowe)

• „Finanse Międzynarodowe” – Lutkowski

• „Finanse Międzynarodowe” - Bernasz

• Eugeniusz Najlepszy – „Finanse międzynarodowe przedsiębiorstw”

Raport roczny Międzynarodowego Funduszu Walutowego PDF j. ang ;))

Kisiel – „Międzynarodowe Stosunki Finansowe”

Siemiątkowski, Górniewicz - „Wprowadzenie do międzynarodowych przepływów kapitału”

Nawrot – „ Globalny kryzys finansowy XXI w.”

15 pytań testowych, 10 do uzupełnienia, 1 opisowe

Finanse międzynarodowe – dziedzina nauki zajmująca się transakcjami o charakterze transgranicznym.

Transakcje o charakterze transgranicznym to transakcje zawierane pomiędzy rezydentem i nierezydentem.

Rezydent - Osoba fizyczna, która ma miejsce zamieszkania w danym kraju bez względu na status polityczny (nie zależnie jakie ma obywatelstwo byleby miejsce zamieszkania – zameldowanie - było w Polsce powyżej pół roku – 183dni wg prawa dewizowego), także korpus dyplomatyczny danego kraju.

Finanse międzynarodowe – dziedzina nauki, która zajmuje się transakcjami finansowymi o charakterze transgranicznym; przepływ pieniądza o charakterze międzynarodowym;

Przedmiot badań finansów międzynarodowych:

• Związki pomiędzy pieniądzem krajowym i międzynarodowym

• Zjawiska i procesy związane z trans granicznym ruchem pieniądza w różnych jego postaciach i powiązaniach

• Relacje wymienne pieniądza krajowego na pieniądz innych państw oraz czynniki wpływające na te relacje

• Ryzyko związane z transakcjami trans granicznymi

• Najważniejsze uwarunkowania, przyczyny i skutki zmian na międzynarodowym rynku finansowym

• Współzależności między różnymi rynkami finansowymi

Rozwój transakcji międzynarodowych zależy od wielu czynników wewnętrznych państwa oraz od otoczenia międzynarodowego. Do głównych czynników wpływających na stan i tendencje zmian międzynarodowej sytuacji finansowej oraz sytuacji poszczególnych segmentów międzynarodowego rynku finansowego (otoczenia międzynarodowego) możemy zaliczyć:

• Tendencje zmian globalnych i regionalnych gospodarki w skali światowej, nierównomierność wzrostu gospodarczego

• Pojawienie się obszarów przyspieszonego rozwoju (wschodzące rynki światowe) lub wygaszenie dynamiki rozwoju takich obszarów

• Zachwiania popytu, podaży, stabilności cen określonych, znaczących w wymianie światowej, produktów, znaczący wpływ tych zmian na bilans handlowy, bilans obrotów bieżących lub cały bilans płatniczy państw

• Wewnętrzne perturbacje finansowe, niezrównoważenie budżetu, przekroczenie rozsądnego poziomu zadłużenia publicznego i / lub międzynarodowego

• Zachwianie równowagi płatniczej różnych państw pod wpływem ewolucji rynku międzynarodowego, zwłaszcza w zakresie inwestycji bezpośrednich i portfelowych

• Międzynarodowe konflikty militarne, polityczne, gospodarcze, akcje terrorystyczne, zagrożenie sanitarne itp.

Międzynarodowe rynki finansowe – to miejsca, gdzie są zawierane transakcje pomiędzy podmiotami oferującymi nadwyżki finansowe i tymi, które wykazują zapotrzebowanie na środki finansowe. Wyróżnikiem tych transakcji jest internacjonalizacja uczestników tego rynku, czyli fakt, że mają oni siedziby/miejsca zamieszkania w różnych krajach i używają obcej waluty.

Warunkiem powstania i rozwoju międzynarodowych rynków finansowych jest:

- Otwartość krajowych systemów gospodarczych (zwłaszcza finansowych),

- Wymienialność walut,
- Swoboda dokonywania płatności z zagranicą,

- Swoboda świadczenia usług finansowych ze strony podmiotów obcych,

- Popyt na usługi finansowe;

Zmiany na międzynarodowym rynku finansowym (16)

• Wzrost szybkości przepływów finansowych w skali globalnej

• Wzrost poziomu kompilacji rynku finansowego zarówno w ujęciu instytucjonalnym jak i oferowanych instrumentów

• Wzrost znaczenia mediów

• Szybkość przepływu informacji

• Wzrost świadomości ekonomicznej przeciętnego obywatela

• Wzrost liczby i wartości aktywów funduszy inwestycyjnych na świecie

• Powołanie i wzrost siły funduszy emerytalnych na świecie

• Nowe technologie umożliwiające stały dostęp do Internetu

• Rozszerzenie inwestowania o produkty pozafinansowe np. art. Investment, art. Credit, fine-wine investment

• Rosnące znaczenie inwestycji alternatywnych np. Private equity, hedge funds

• Wzrost skomplikowania instrumentów finansowych

• Konsolidacja instytucji finansowych

• Pojawienie się Chin jako potęgi finansowej oraz Szanghaju jako ważnego centrum finansowego

• Rosnąca konkurencja między centrami finansowymi w skali światowej i regionalnej

• Dokonywanie fuzji i przejęć na niespotykaną wcześniej skalę

• Zawiązywanie się grup kapitałowych o międzynarodowym charakterze działania

Rynki zagraniczne Rynki Offshore

Rynki eurowalutowe Rynki Onshore

Najważniejsze cechy rynków offshore decydujące współcześnie o ich atrakcyjności

• Banki nie są zobowiązane do utrzymywania rezerw obowiązkowych od wkładów eurowalutowych

• Wkłady eurowalutowe nie są często objęte systemem ubezpieczeń depozytów

• Obecni są na nich znani wiarygodni kapitałobiorcy/partnerzy

• Można sprawnie i wygodnie zarządzać strukturą wkładów, kredytów i wielu instrumentów

• Rozwijają się często na terytoriach oferujących korzystne opodatkowanie lub inne zachęty obniżające koszty funkcjonowania

• Stosunkowo niskie jednostkowe koszty działania

• Ochrona posiadanego majątku

• Zachowanie prywatności

• Uproszczone i mało sformalizowane zasady zakładania firm

• Łatwość zdobycia licencji bankowej

• Regulacja i stabilność rynków finansowych

• Brak wymogu fizycznej obecności w danym obszarze

• Stabilność polityczna

• Swoboda prowadzenia działalności powierniczej

• Objęcie operacji ścisłą tajemnicą

• Zdrowa gospodarka

• Sprawnie działający system telekomunikacyjny oraz swobodny przepływ informacji

• Wysoko wykwalifikowana kadra

• Długa tradycja neutralności

• Swobodny przepływ kapitału

• Przyjemny i ciepły klimat

Podmioty finansów międzynarodowych

1. Podmioty stanowiące prawo – państwo i organizacje międzynarodowe (konwencje, zasady, praktyki, standardy finansowe, traktaty)

2. Podmioty działające w ramach ustanowionego prawa – mogące tworzyć zwyczaje międzynarodowe

Możliwe efekty i ryzyko związane z obecnością na rynkach międzynarodowych i obecnością zagranicznej konkurencji na rynku krajowym to przede wszystkim:

• Ekonomia skali – wzrost produkcji i zysków związanych z rozszerzeniem rynków zbytu

• Efekty dźwigni finansowej związane z możliwością wykorzystania zagranicznych źródeł finansowania przez przedsiębiorstwa

• Możliwość finansowania deficytu finansów publicznych poprzez wykorzystanie kredytów zagranicznych i emisję zagraniczną papierów dłużnych (obligacji); przy długotrwałym wykorzystaniu tej możliwości pojawia się kwestia zadłużenia publicznego zagranicznego, którego obsługa może mieć znaczący wpływ na bilans płatniczy

• Likwidacja lub zmniejszenie terytorialnych dysproporcji rozwojowych, zwiększenie szans rynkowych sektorów gospodarczych w związku z finansowaniem „pomocowym”

• Możliwość osiągania ponadprzeciętnych efektów na rynkach zagranicznych, gdzie takie szanse istnieją (najczęściej okupywanie zwiększeniem ryzyka transakcji)

• Możliwość prowadzenia transakcji na różnych rynkach w czasie ciągłym, wykorzystania szans chwilowych (strefy czasowe)

• Wsparcie finansowe, przede wszystkim organizacji międzynarodowych, w przypadku czasowego zachwiania równowagi bilansu płatniczego państwa

***Transakcje międzynarodowe mogą być klasyfikowane:

1. Z punku widzenia podmiotu (tego kto zawiera transakcję)- transakcja zawarta pomiędzy rezydentem (osoba fizyczna która ma miejsce zamieszkania w danym kraju; nieważne jakie ma obywatelstwo; podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą, mającą siedzibę(nie oddział) w danym kraju nie zależnie kto jest właścicielem; korpus dyplomatyczny danego kraju) i nie rezydentem (osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą itp.)

Rezydenci typowi (OCD), nie rezydenci kwalifikowani

1. Z punktu widzenia waluty w której jest zawierane

Można je podzielić na trzy podstawowe kategorie:

1. Transakcje zawierane w walucie zagranicznej – transakcja zawarta między rezydentem i nie rezydentem, w walucie jednego z partnerów; dla tej transakcji obowiązuje prawo waluty kraju w której dokonuje się płatności; najbardziej popularne transakcje

2. Transakcje zawierane w eurowalucie –pojawiły się w latach 50 (1956); przeprowadzana jest w eurowalucie; eurowaluta jest to waluta wykorzystywana w krajach trzecich (waluta która jest wykorzystywana poza krajem jej emisji); charakteryzują się tym, że nie obowiązuje do nich jurysdykcja kraju w którym jest przeprowadzana;

3. Transakcje globalne – najmłodszy typ transakcji międzynarodowych; są równocześnie przeprowadzane na kilku rynkach; najczęściej te transakcje dotyczą papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i kredytów;

08.10.2012

Międzynarodowy system finansowy – wielopoziomowy układ organizacji i instytucji, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu i cyrkulacji środków finansowych ( poziom regulacyjny), jak też układ organizacji i instytucji zawierających transakcje finansowe (poziom realizacyjny).

Międzynarodowy system finansowy to układ instytucji i rynków gwarantujących swobodę przepływu kapitału, trans graniczną alokację towarów i usług oraz obsługujących powiązania handlowe pomiędzy gospodarkami krajowymi. Jego ostatecznym celem jest powstanie sieci pomiędzy eksporterami i importerami kapitału. Jej zewnętrznym wyrazem jest wymiana handlowa oraz przepływ oszczędności prywatnych i publicznych w skali światowej.

W systemie międzynarodowym występują dwa podsystemy:

• Rzeczowy i quasi rzeczowy – obejmują handel zagraniczny, transport międzynarodowy, turystykę, wymianę efektów postępu naukowo-technicznego; zdecydowana większość tych transferów ma odzwierciedlenie w postaci finansowej

• Finansowy – szereg operacji finansowych łączy się z innymi operacjami finansowymi

Na początku XXI w. funkcjonuje międzynarodowy system finansowy, który:

• Nierównomiernie rozkłada ryzyko zaburzeń pomiędzy rezydentów i nierezydentów

• Wywiera presję konkurencyjną zagrażającą jego stabilności

• Doświadcza kryzysów

• Ujawnia lukę pomiędzy własnością i zarządzaniem oraz modelami władania korporacyjnego

• Niweluje asymetrię informacji, wyrównuje poziom płynności w skali globalnej, finansuje nową gospodarkę odmiennie od pośrednictwa na rzecz jej starego segmentu

• Równolegle wykorzystuje mechanizm rynkowy, jak i regulacyjny wpływ na rozwój infrastruktury instytucjonalnej

Kategorie analizy instytucjonalno-porównawczej międzynarodowego systemu finansowego

Nowa architektura międzynarodowego systemu finansowego	Międzynarodowe instytucje finansowe	Ugrupowania gospodarcze
Ponadnarodowe korporacje	Międzynarodowe rynki finansowe	Państwo jako gracz w systemie
Międzynarodowy system walutowy i reżim kursowy kraju	Narodowe instytucje finansowe	Model systemu finansowego kraju

Międzynarodowy system walutowy – zestaw zasad, norm narzędzi regulacyjnych i instytucji mających na celu zapewnienie możliwości swobodnego transferu siły nabywczej pomiędzy odrębnymi obszarami walutowymi, na których cyrkulują odrębne waluty krajowe

Międzynarodowy system walutowy to zespół układów, reguł, instytucji, zasad i zwyczajów określających warunki i sposoby funkcjonowania pieniądza w sferze stosunków międzynarodowych

• System waluty złotej (Paryż 1867)

• System waluty ponownie złotej (Genewa 1922)

• System dewizowo-złoty (Bretton Woods 1944)

• System wielowalutowy (wielodewizowy – Jamajka 1976)

Wybrane cechy międzynarodowego systemu walutowego:

• Wielkość walut

• Podstawa – standard SDR

• Waluta rezerwowa, koszyki walut jako jednostki rozliczeniowe

• Standardy wymienialności walut

• Regulacja reżimów kursów walutowych

• Międzynarodowe regulacje ograniczeń dewizowych

• Międzynarodowe standardy płynności w obrocie finansowym

• Standardy kredytu międzynarodowego

• Standardy rozliczeń międzynarodowych

• Status prawny rynku złota i dewiz

• Międzynarodowe instytucje finansowe nadzorujące międzynarodowe umowy

Specjalne prawa ciągnienia SDR

• Międzynarodowa waluta utworzona przez MFW w 1969r.

• Umowna międzynarodowa jednostka rozrachunkowa, mająca charakter pieniądza bezgotówkowego, czyli istniejącego wyłącznie w postaci zapisów księgowych na bankowych rachunkach depozytowych

• SDR została utworzona w celu stabilizacji międzynarodowego systemu walutowego oraz do przeliczania oficjalnych rezerw finansowych państw członkowskich

• Jednostki SDR służą głównie do regulowania zobowiązań poszczególnych krajów z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego. Są też wykorzystywane przy porównywaniu kursów walut w rozliczeniach międzynarodowych

• Wartość jest ustalana codziennie na podstawie wartości walut z koszyka do dolara (1 SDR = 1,52412 USD)

Waluta międzynarodowa to waluta używana przez rezydentów innych krajów niż ten, w którym waluta jest emitowana

Funkcje pełnione przez waluty w obrocie międzynawowym można scharakteryzować, odwołując się do tradycyjnych funkcji pieniądza:

• Miernika wartości,

• Środka płatniczego

• Środka akumulacji

Tradycyjne funkcje waluty międzynarodowej mają swoją specyfikę w zależności czy odnoszą się do obrotu prywatnego czy oficjalnego. Obrót prywatny obejmuje wykorzystanie walut przez ogół podmiotów (przedsiębiorstwa, banki i inne instytucje finansowe, władze publiczne, osoby fizyczne) działających na rynku. Obrót oficjalny dotyczy głównie władz monetarnych (przede wszystkim banków centralnych) i innych oficjalnych instytucji.

Zastosowanie waluty sferze prywatnej (poza krajem emisji)

1. Miernik wartości (unit of account)

   • Waluta notowań

   • Waluta fakturowań (w których występują dokumenty)

2. Środek płatniczy (medium of exchange)

   • Waluta transakcyjna (fizycznie dokonywana jest płatność)

   • Waluta pośrednicząca (waluta przejścia, wykorzystuje się przy przeliczaniu waluty na walutę narodową)

3. Środek akumulacji (store of value)

   • Waluta finansowania (waluta w której podmioty pozyskują kapitał)

   • Waluta inwestycyjna (waluta w której podmioty lokują kapitał)

Zastosowanie waluty w sferze oficjalnej (poza krajem emisji)

1. Miernik wartości (unit of account)

   • Podstawa definiowania parytetów walutowych (kotwica stabilizacyjna, waluta referencyjna)

2. Środek płatniczy (medium of exchange)

   • Waluta interwencyjna

3. Środek akumulacji (store of value)

   • Waluta rezerwowa

Czynniki wpływające na pozycję międzynarodową waluty, determinanty kreacji pieniądza międzynarodowego:

• Czynniki strukturalne: wielkość produkcji i handlu oraz wielkość rynku finansowego kraju emitenta waluty

• Stabilność makroekonomiczna kraju emitenta waluty

Wykład 3, 15.10.2012r

Wielkość i otwartość gospodarki kraju emitenta waluty:

• Wysoka pozycja kraju emitującego tę walutę w gospodarce światowej i światowym eksporcie.

• Obecny stan gospodarki kraju emitenta

• Trendy przyszłościowe rozwoju gospodarki

Wielkość i poziom rozwoju rynku finansowego w kraju emitenta:

• Dobrze rozwinięty rynek finansowy, dostępny bez ograniczeń także dla nierezydentów

• Rynek efektywny, płynny, bezpieczny, konkurencyjny dostosowany do potrzeb i preferencji różnych podmiotów uczestniczących w obrocie

• Rynek, na którym powinno znajdować się odpowiednio dużo instrumentów finansowych, atrakcyjnych z punktu widzenia inwestowania krótkoterminowego, jak i długoterminowego

• Odpowiednio dobrze rozwinięty rynek wtórny

Stabilność siły nabywczej waluty (polityka ekonomiczna):

• Powszechne zaufanie do przyszłej wartości waluty, wynikające z warunków instytucjonalno-prawnych, które zapewniają stabilność polityczną kraju emitenta

• Dyscyplina fiskalna

• Właściwa i przejrzysta polityka monetarna

• Niski i stabilny poziom inflacji

• Stabilny kurs walutowy

Korzyści związane z dysponowaniem przez kraj walutą międzynarodową:

• Korzyści polityczne: prestiż i większy wpływ na gospodarkę światową

• Korzyści ekonomiczne

Korzyści ekonomiczne:

• Profit w postaci renty emisyjnej (senioratu)

• Niższe koszty transakcyjne dla podmiotów realizujących rozliczenia za granicą w walucie krajowej

• Możliwość międzynarodowego zadłużenia się danego kraju w tej walucie

• Ograniczenie ujemnych skutków zjawiska zmienności kursów walutowych

• Większa efektywność instytucji finansowych, wynikająca z działania na większą skalę

• Finansowanie deficytu obrotów bieżących w swej własnej walucie, co pozwala mu ograniczyć potrzebę akumulowania rezerw dewizowych

Zagrożenia związane z emisją waluty międzynarodowej:

• Trudności związane z prowadzeniem polityki pieniężnej mogącej wystąpić w przypadku posiadania waluty o stałym kursie i jednocześnie napływie kapitału z zagranicy oraz wahania kursu walutowego destabilizujące całą gospodarkę, a mogące wystąpić w przypadku posiadania waluty o kursie płynnym i jednocześnie masowych przepływów kapitałów w obrocie z zagranicą

• Ryzyko dla stabilności gospodarki kraju emitenta związane z negatywnym wpływem na międzynarodową konkurencyjność tego kraju

Podsumowanie dotyczące waluty międzynarodowej:

W przeszłości niektóre kraje bardzo aktywnie starały się umiędzynarodawiać swoje waluty poprzez popieranie lub ograniczenia ich międzynarodowego wykorzystania. Poza aspektami politycznymi, bardzo wiele czynników ekonomicznych wpływało na prowadzenie kampanii promocyjnej, tj.:

• Wzrastające wpływy z seigniorage

Seigniorage - Renta emisyjna, inaczej renta z monopolu emisyjnego lub seniorat, jest to realna wartość zasobów państwa pozyskanych dzięki posiadanemu monopolowi na emisję pieniądza. Państwo jest jedynym organem, który posiada prawo do emisji, a koszty produkcji pieniądza (druku i bicia monet) nie są równoważne z jego późniejszą wartością.

• Łatwiejsze finansowanie deficytu bilansu płatniczego

• Poprawa efektywności wewnętrznego rynku finansowego poprzez, np. silniejszą konkurencję

Kraj może starać się nie dopuścić do umiędzynarodowienia swojej waluty, traktując to jako element wprowadzający niepewność w wprowadzeniu polityki makroekonomicznej, a w szczególności polityki monetarnej.

Z punktu widzenia prawa „wymienialność pieniądza” oznacza zagwarantowaną przez władze pieniężne i faktycznie istniejącą możliwość wymiany jakiegoś rodzaju lub jakiejś formy pieniądza występującego w ramach danego państwowego systemu pieniężnego funkcjonujące jako pieniądz lub uznawane za pieniądz w innych państwowych systemach pieniężnych oraz możliwość wykorzystania wymienionych środków pieniężnych zgodnie z celem wymiany.

• Rodzaj pieniądza (złotego) – to banknot, moneta i bilon (grosze).

• Forma pieniądza – określa je NBP, są to dokumenty pełniące funkcje środka płatniczego (czeki, weksle, przelewy, akredytywy i inne dokumenty bankowe)

• Przedmiotem wymiany waluty obcej mogą być tylko banknoty i bilony, a nie bilony – bilonów nie sprzedamy, jest to określone przez prawo dewizowe.

Jednym z kryteriów klasyfikacji wymienialności walut jest przedmiot wymiany, w ramach tego podziału wyróżnia się:

• Wymienialność handlową – odnosząca się do tzw. transakcji bieżących. Można je przeprowadzać bez jakichkolwiek ograniczeń. Transakcje bieżące to transakcje eksportowe, transakcje związane z dochodami zarówno z pracy jak i kapitału (odsetki ,dywidendy, wynagrodzenia), czyli wymiany walut w celu np. spłaty odsetek itp. Są to też darowizny, renty, emerytury, odszkodowania – kiedy przepływ ma charakter jednostronny. Występuje jeżeli nie potrzebujemy na te transakcje zgody władz monetarnych.

ZŁOTY MA WYMIENIALNOŚĆ HANDLOWĄ

• Wymienialność finansową – Odnosi się do tzw. transakcji kapitałowo-finansowych. Transakcje kapitałowe dotyczą tzw. aktywów niematerialnych (prawa autorskie, znaki handlowe, know-how). Aktywa niefinansowe to nieruchomości, jakieś specyficzne dobra. Natomiast transakcje finansowe dotyczą instrumentów finansowych i kredytów handlowych (kredyty lokaty, instrumenty pochodne, produkty ustrukturyzowane itp.). Można je przeprowadzać bez ograniczeń. )

ZLOTY NIE MA WYMIENIALNOŚCI FINANSOWEJ

Innym kryterium jest zakres dopuszczalnych ograniczeń dewizowych:

• Wymienialność wewnętrzna

• Wymienialność zewnętrzna

• Wymienialność standardowa (wg zaleceń MFW) – Zasady tej wymienialności są określone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy – władze monetarne respektują zasady ustalone w statucie MFW: Może występować w aspekcie:

a) liberalnym

b) mniej liberalnym

c) restrykcyjnym.

Wymienialność liberalna - wiąże się ze spełnieniem 4 warunków przez władze monetarne:

1) Brak ograniczeń dewizowych w transakcjach bieżących. Musi być zapewniona w zawieraniu transakcji bieżących – zapewniona wymienialność handlowa.

2) Musi być prowadzona polityka jednolitego kursu walutowego - dla wszystkich transakcji i dla wszystkich podmiotów.

3) Państwo nie będzie uczestniczyć w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych.

4) Władze monetarne zobowiązują się wymienić własną walutę na walutę innego kraju jeżeli pochodzi z transakcji bieżących.

(NBP JEST W LIBERALNEJ)

W systemie mniej liberalnym – Do tych czterech warunków dochodzi jeszcze piąty:

5) Występuje obowiązek niezwłocznego sprowadzenia dewiz z zagranicy.

Liberalność restrykcyjna – Do tych pięciu warunków dochodzi jeszcze szósty:

6) Obowiązek odsprzedaży dewiz państwu. Bez zgody państwa nie można było posiadać waluty.

• Wymienialność całkowita (pełna) – wszystkie transakcje, bez względu na rożne czynniki można realizować bez żadnych ograniczeń (ma ją 40 krajów)

Warunki niezbędne do wprowadzenia wymienialności standardowej waluty:

• Równowaga finansowa, której główną miarą jest równowaga pieniężna i niewielki deficyt budżetowy

• Stopa inflacji porównywalna ze średnią stóp inflacji w krajach mających waluty wymienialne

• Odpowiedni poziom rezerw walutowych

• Konkurencyjna na międzynarodową skale gospodarka

Warunki istotne dla wprowadzenia pełnej wymienialności:

• Silna i konkurencyjna gospodarka

• Niska i stabilna stopa inflacji w długim okresie czasu

• Umiarkowana polityka podatkowa wobec dochodów i transakcji kapitałowych

• Zliberalizowane ceny

• Efektywny rynek finansowy

• Efektywne instytucje nadzoru finansowego

• Bezpieczny i stabilny system finansowy

• Stabilna gospodarka

• Wysoki poziom rozwoju gospodarczego

• Pełna liberalizacja obrotów dewizowych z zagranicą

WYKŁAD 4, 22.10.2012r.

Funkcje kursu walutowego:

• Funkcja cenotwórcza – jest to cena strategiczna, cena ta służy do podejmowania decyzji – jest to możliwość wymiany jednego pieniądza na inny pieniądz po określonej cenie. Oddziaływuje na funkcjonowanie całej gospodarki, dzięki tej cenie można dokonać wymiany walut.

• Funkcja informacyjna – poprzez kurs walutowy jest dostarczana informacja odnośnie możliwość zakupu bądź sprzedaży danej waluty, jest bezpłatną informacją jak kształtuje się kurs danej waluty.

• Funkcja wyznacznika efektywności wymiany – poprzez kurs walutowy można wycenić czy eksport jest dla nas eksportem opłacalnym, można wyliczyć czy przychody w innej walucie są bardziej opłacalne, to samo dotyczy importu – można przeliczyć koszty i ustalić czy transakcje dokonywane w innej walucie są bardziej opłacalne – można przeliczyć przychody w porównaniu do ponoszonych kosztów.

• Funkcja regulatora wymiany – to jak kształtuje się cena decyduje czy będziemy mieli atrakcyjność eksportu czy importu, jeżeli dana waluta krajowa się osłabia to będzie to czynnik sprzyjający eksportowi co można zaobserwować w długim okresie.

• Funkcja polityki gospodarczej – poprzez kurs walutowy państwo może dążyć do realizacji określonych zamierzeń w ramach polityki gospodarczej, państwo może stymulować eksport, hamować import itp.

• Funkcja instrumentu gier finansowych – kurs walutowy jest ceną na której można zarabiać dokonując transakcji pozbawionych ryzyka, bądź dokonując transakcji ryzykownych. Można grać na zmianach ceny walut. Najważniejsze transakcje to transakcje spekulacyjne (Grają na spadku waluty bądź na umocnieniu waluty). Obok transakcji spekulacyjnych występują transakcje arbitrażowe (gracze zarabiają na różnych rynkach, kupując bądź sprzedając waluty bez ponoszenia ryzyka – transakcje te trwają przeważnie jedną minutę i opiewają na wysokie kwoty, głównie od miliona wzwyż).

• Funkcja porównywalności gospodarki – poprzez kurs walutowy można podstawowe wielkości ekonomiczne wyrazić w jednej walucie, np. PKB w dolarach w różnych krajach – czyli poprzez kurs walutowy można te wartości wyrazić w tej samej walucie i porównać je do siebie.

Źródła podaży walut obcych – cena każdej waluty jest ceną która kształtuje popyt i podaż:

• Wpływy z eksportu towarów

• Wpływy z eksportu usług

• Odsetki otrzymane z zagranicy

• Transfery z zagranicy

• Kredyty otrzymane z zagranicy

• Napływ kapitału krótkoterminowego

• Zagraniczne inwestycje bezpośrednie i portfelowe

• Spadek rezerw dewizowych – wpływ na nie ma bank centralny – na rynek trafia coś co wcześniej było własnością państwa.

Źródła popytu na waluty obce:

• Wydatki na import towarów

• Wydatki na import usług

• Odsetki zapłacone zagranicy

• Transfery zagranicę

• Kredyty udzielone zagranicy

• Odpływ kapitału krótkoterminowego

• Inwestycje bezpośrednie i portfelowe dokonywane z zagranicą

• Wzrost rezerw dewizowych

Jeżeli przeważają źródła podażowe to wtedy jest to czynnik który będzie powodował że waluta krajowa będzie się umacniać. Natomiast jeżeli większy jest popyt to waluta krajowa się osłabia

Czynniki określające poziom kursów walutowych (czynniki ekonomiczne):

• Czynniki strukturalne:

• Poziom rozwoju i struktura gospodarki – czym wyższy poziom rozwoju danego kraju w stosunku do drugiego to przemawia to za umocnieniem waluty gdzie ten rozwój jest większy

• Poziom konkurencyjności gospodarki – wyższy poziom konkurencyjności umacnia walutę

• Strategia wymiany międzynarodowej – Dodatni bilans handlowy sprzyja umocnieniu waluty czyli większy eksport od importu

• Sytuacja w bilansie płatniczym – Wielkość kapitału, dodatni bilans płatniczy umacnia walutę danego kraju

• Czynniki techniczne:

• Intensywność i struktura przemian technicznych

• Poziom rozwoju zaplecza technicznego funkcjonowania rynków

- Czym wyższy poziom rozwoju tym wyższe umocnienie waluty.

• Czynniki koniunkturalne:

• Związane z siłą nabywczą pieniądza:

- Tendencje rozwoju gospodarczego (stopa wzrostu PKB)

- Stopa inflacji

- Bezrobocie

- Zmiany poziomu dochodów

• Związane z popytem krajowym na pieniądz:

- Deficyt budżetowy

- Skłonności inwestycyjne

- Zmiany stóp procentowych

Czynniki określające poziom kursów walutowych (czynniki pozaekonomiczne):

• Czynniki polityczne:

• Stopień stabilizacji politycznej

• Stopień ryzyka politycznego

• Szoki polityczne

• Czynniki instytucjonalne:

• Stosowane rozwiązania systemowe

• Stopień liberalizacji rynków

• Stosowana polityka pieniężna i fiskalna

• Częstotliwość i sposoby interwencji banku centralnego

• Czynniki psychologiczne:

• Oczekiwania społeczeństwa

• Poziom ryzyka finansowego

Czynniki określające poziom kursów walutowych (czynniki otoczenia międzynarodowego):

• Zmiany cen wiodących w obrocie międzynarodowym surowców i metali szlachetnych

• Kryzysy regionalne, globalne zmieniające kierunek wielkość i dynamikę przepływu środków

• Zmiany siły nabywczej walut używanych w rozliczeniach międzynarodowych

System kursowy (reżim kursowy, polityka kursowa) – zbiór zasad i narzędzi określających zmiany kursu walutowego oraz możliwości i zakres wpływu banku centralnego na poziom kursów walutowych. Bank centralny ma do wyboru wybór 1 z 10 typów polityki kursowej. Rodzaje systemów kursowych po 2009r. wg klasyfikacji MFW:

1. System kursowy bez krajowej jednostki pieniężnej. Prawną jednostką pieniężną danego kraju jest jednostka pieniężna kraju trzeciego:

• Kraj stosujący system traci autonomie w zakresie polityki pieniężnej

• Sytuacja gospodarcza kształtuje się pod wpływem polityki pieniężnej kraju, gdzie jednostka pieniężna jest prawnym środkiem płatniczym (wybrało ją 13 krajów)

1. System kursowy oparty na izbie walutowej (currency board):

• Istnieje obowiązek wymiany waluty krajowej na określoną walutę obcą, zgodnie ze sztywnym kursem a władza emisyjna jest zobowiązana zrealizować to zobowiązanie

• Emisja pieniądza następuje tylko poprzez wymianę waluty obcej na walutę krajową

• Bank centralny nie pełni swoich tradycyjnych funkcji np. Regulacja płynności sektora bankowego

1. System konwencjonalnego stałego kursu centralnego (conventional peg):

• Istnieje możliwość wyboru jednego lub trzech punktów odniesienia przy ustalaniu kursu centralnej jednostki pieniężnej danego kraju w stosunku do zbiorowej jednostki (wartość zewnętrzna ustalana przez koszyk walut) lub w stosunku do jednostki rozrachunkowej (np., SDR)

• Kurs centralny może być ogłaszany w sposób oficjalny, bądź też utrzymywany implicite (domyślnie) przez co najmniej 6 miesięcy

• Kurs rynkowy może wahać się +/- 1% od kursu centralnego lub różnica między maksymalnym i minimalnym kursem spot musi być niższa niż +/- 2%

• Władze są zobowiązane do prowadzenia interwencji i regulowania stopy procentowej

• Bank centralny może uprawiać elastyczną politykę pieniężną i sporadycznie korygować poziom kursu centralnego

1. System stabilizowanego kursu stałego:

• Władze monetarne określają kurs centralny tak jak w systemie konwencjonalnym

• Kurs centralny utrzymywany jest implicite nie jest ogłaszany w sposób oficjalny

• Rozpiętość między maksymalnym i minimalnym rynkowym kursem spot nie może przekroczyć 2% przez co najmniej pół roku

WYKŁAD5 29.10.2012r.

Rodzaje systemów kursowych po 2009r. wg klasyfikacji MFW

1. System kursu stałego w paśmie dopuszczalnych

• Władze monetarne określają kurs centralny tak jak w systemie konwencjonalnym

• Dopuszczalne pasmo wahań od kursu centralnego jest większe niż +/- 1% bądź też różnica pomiędzy maksymalnym i minimalnym rynkowym kursem spot przewyższa 2%

• Stopień elastyczności w polityce pieniężnej zależy od szerokości pasma

1. System kursu stałego stopniowo korygowanego

• Władze monetarne określają kurs centralny tak jak w systemie konwencjonalnym,

• Kurs ten stopniowo korygowany o małą cząstkę,

• Wysokość korekty zależy od zmian wybranych wskaźników makroekonomicznych

• Kurs rynkowy może się wahać w ściśle określonych wąskich granicach pasma dopuszczalnych odchyleń (+/-1%) od kursu centralnego

1. System kursu stałego zbliżony do systemu kursu stałego okresowo korygowanego

• Władze monetarne określają kurs centralny tak jak w systemie konwencjonalnym, nie ma on jednak charakteru oficjalnego,

• Kurs rynkowy kształtowany tak jak w systemie kursu stopniowo korygowanego,

• Rozpiętość pomiędzy maksymalnym i minimalnym kursem spot nie może przekraczać 2% przez co najmniej pół roku,

• Dopuszczalna jest większość zmienności kursu rynkowego niż w systemie konwencjonalnym,

• Roczny wskaźnik korekty kursu musi wynosić co najmniej 1%, a tendencja zmian kursu musi być jednokierunkowa

1. Inny system kursu stałego

• Jest to kategoria rezydualna, wykorzystywana wówczas, gdy systemu kursowego nie można zaliczyć do żadnej z wcześniejszych kategorii

1. System kursu płynnego

• Kurs walutowy kształtuje się zasadniczo na rynku, pod wpływem popytu i podaży

• Brak weryfikowalnej lub przewidywalnej ścieżki zmian tego kursu, nie ma określonego oficjalnie kursu centralnego

• Jeśli kurs rynkowy jest wysoce stabilny, to nie może to być rezultatem działań interwencyjnych

• Topień i zakres interwencji zależą od wybranych wskaźników (np. stan bilansu płatniczego, poziom rezerw dewizowych)

• Interwencje mogą mieć charakter bezpośredni lub pośredni

• Celem interwencji jest korekta nadmiernych wahań kursów

1. System wolnego kursu płynnego

• Kurs walutowy kształtuje się na rynku, pod wpływem popytu i podaży

• Polityka pieniężna jest zasadniczo autonomiczna

• Istnieje możliwość interwencji walutowych w celu korekty zaburzeń występujących na rynku, jednak przy spełnieniu określonych warunków interwencje nie mogą być przeprowadzone częściej niż 3 razy w ciągu ostatniego półrocza, zaś pojedyncza interwencja nie może trwać dłużej niż 3 dni robocze

Czynniki determinujące wyboru reżimu kursowego:

• Wielkość gospodarki

• Stopień otwarcia gospodarki

• Stopień dywersyfikacji i struktury produkcji (exportu)

• Geograficzna koncentracja handlu

• Stopień rozbieżności krajowej stopy inflacji z inflacją światową

• Poziom rozwoju gospodarczego kraju

• Stopień mobilności siły roboczej

• Stopień mobilności kapitału

• Częstotliwość występowania krajowych szoków ekonomicznych

• Częstotliwość występowania zagranicznych szoków ekonomicznych

• Wrażliwość gospodarki na realne szoki ekonomiczne

• Wiarygodność polityki ekonomicznej

Międzynarodowe przepływy kapitału, wszelki ruch kapitału przez granicę odnotowany w bilansie płatniczym

Inwestycje zagraniczne są również definiowane jako inwestycje polegające na nabywaniu w 1 kraju przez rządy , instytucje oraz osoby prywatne aktywów innego kraju

Typy transakcji:

• Nieodpłatne i bezzwrotne (jednostronne)

• Nieodpłatne ale zwrotne

• Odpłatne i bezzwrotne(wieczne)

• Odpłatne i zwrotne (od 1 dnia do 50 lat)

Międzynarodowe przepływy kapitału zachodzą w różnych warunkach i okolicznościach, co wpływa na zróżnicowanie ich form. W literaturze i praktyce można spotkać się z pewnymi kryteriami podziału, pozwalającymi na wyodrębnienie ich podstawowych rodzajów.

Kryterium:

Motywy przepływu kapitału:

• Przepływy o charakterze politycznym

• Przepływy o charakterze humanitarnym

• Przepływy o charakterze ekonomicznym

Okres przepływu kapitału:

• Przepływy krótkoterminowe (do 1 roku – przepływy spekulacyjne)

• Przepływy długoterminowe (powyżej 1 roku, łącznie z wiecznymi – bardziej stabilne od krótko)

Kierunek międzynarodowych przepływów kapitału:

• Eksport kapitału

• Import kapitału

Z punktu widzenia formy lokaty zagranicznej wyróżnia się następujące rodzaje transferów:

• Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (najpopularniejsze) – inwestycje dokonywane przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w jednym kraju, w przedsiębiorstwo na terenie innego kraju w celu osiągnięcia trwałych korzyści. Cel BIZ:

1. Osiągnięcie zysku w długim okresie czasu

2. Niższe koszty inwestycji i produkcji za granicą w porównaniu z warunkami krajowymi

3. Dostęp do źródeł surowców (np. tańsze koszty transportu)

4. Istnienie granic dla ekspansji wewnątrz kraju

5. Obejście barier celnych

6. Względy podatkowe

7. Wykorzystanie przewagi technologicznej

8. Zdobycie zagranicznych rynków zbytu

9. Produkcja dla przedsiębiorstwa macierzystego

Cechy BIZ:

1. Najczęstszy inwestor – korporacje międzynarodowe

2. Uwzględnienie przez inwestora obok stopy zysku wielu innych czynników

3. Inwestycja długookresowa

4. Inwestycja stabilna

5. Inwestycja obejmująca kapitał finansowy, aktywa rzeczowe, know-how

6. Proces wejścia i wyjścia z rynku długookresowe

7. Skomplikowany i kosztowny system zachęt dla inwestorów

8. Duża świadomość społeczna o inwestycji

• Zagraniczne inwestycje portfelowe (tzw. pośrednie)

• Kredyt handlowy (najstarszy)

• Kapitał pożyczkowy/kredytowy

• Pozostałe

WYKŁAD6 05.11.2012r.

BIZ – Formy:

- Przedsiębiorstw zależne (grenfield, brownfield)

- Oddziały 4 podstawowe formy, na bazie tych form wykształciły się

- Przedsiębiorstwa siostrzane/stowarzyszone te następne

- Obejmowanie udziałów / joint venture

- Przekazywanie licencji

- Reinwestowanie zysków

- Kredyty i pożyczki

- Pozostałe

Grenfield- typ przedsiębiorstwa tworzony od podstaw – cały kapitał jest kapitałem inwestora zagranicznego (w postaci kapitału własnego lub rzeczowych aktywów). Np. fabryka opla w Gliwicach

Brownfield – inwestor nabywa przedsiębiorstwo na własność, poprzez np. fuzje. Jest podmiotem samodzielnym posiadającym os. Prawną, natomiast Est pod pewną kontrolą inwestora zagranicznego. Np. było FSO w Warszawie

Oddziały mogą występować w postaci grenfield lub brownfield, ale oddziały nie mogą podejmować jakiekolwiek decyzji. Wykonują zadania zlecone przez inwestora zagranicznego.

Przedsiębiorstwa siostrzane/stowarzyszone – inaczej filie, afiliacje. Udział inwestora zagranicznego nie musi wynosić 100%, przedsiębiorstwo wnosi kapitał quasi rzeczowy, główny kapitał to najczęściej znak handlowy, przedsiębiorstwo prowadzi działalność najczęściej na mocy umów franszyzowych. Posiada os. Prawną, strukturę organizacyjną, część decyzji może być podejmowania samodzielnie. Np. stacje benzynowe, mcdonalds, sieć hoteli Novomotel, niektóre salony samochodowe itp. Inwestor może wycofać się z tych inwestycji wycofując swoją licencję.

Obejmowanie udziałów / joint venture – występuje zamiennie, nigdy jednocześnie. Występują gdy sektor przedsiębiorstw jest słabo rozwinięty. Jest to zawarcie umów os. prawnych bądź os. fizycznych. Inwestor nie udostępnia znaku handlowego. Wymagany kapitał aby być inwestorem bezpośrednim to min. 10% kapitału podstawowego, jeżeli jest poniżej to jest to inwestor portfelowy.

Przekazywanie licencji – patenty, licencje nie mają ceny rynkowej. Firma wyznacza swoją wartość.

Reinwestowanie zysków – stanowią 60% inwestycji bezpośrednich w Polsce. Są to pozostawione w danym przedsiębiorstwie zyski wypłacone w postaci odsetek bądź dywidend – w ten sposób gromadzi środki na dokonanie przyszłych inwestycji.

Kredyty i pożyczki – udzielane pomiędzy podmiotami. Nie tylko firma macierzysta kredytuje swoje firmy, może być sytuacja odwrotna. Pożyczki odnoszą się do sfery realnej, czyli między innymi usługowej. Np. darowizny, konwersje długów, zysków (konwersja-zamiana czegoś na coś). Np. kredyt handlowy ma powiększyć udziały w kapitale podstawowym.

Potencjalne kierunki oddziaływania BIZ na gospodarki kraju przyjmującego oraz kraju eksportera kapitału:

• Bilans płatniczy – napływ inwestycji w krótkim okresie czasu wpływa na jego poprawę, natomiast w długim okresie czasu oczekuje się korzyści po stronie obrotów bieżących – oczekuje się że wpłynie to na zwiększenie eksportu.

• Zatrudnienie – napływ inwestycji typu Brown field powoduje zmniejszenie zatrudnienia, ponieważ często kapitał ludzki napływa z zagranicy. Odwrotnie jest w przypadku inwestycji typu grenfield.

• Rynki zbytu – napływ kapitału zagranicznego może eliminować działalność krajowych inwestycji – wpływa na element konkurencji/

• Zasoby czynników produkcji

• PKB – jeżeli jest to produkcja eksportowa to PKB wzrasta

• Infrastruktura – kraj oczekuje że inwestor bezpośredni poprawi infrastrukturę, natomiast wiąże się to ze stawianiem określonych warunków ze strony inwestora.

• Technologia – kraj oczekuje aby inwestor bezpośredni wniósł jak najbardziej nowoczesną technologię.

• Konkurencyjność – inwestycje bezpośrednie powinny wpływać na rozwój konkurencyjności i ograniczać zjawisko monopolu.

• Budżet państwa – pozytywne zjawisko to wzrost wpływów do budżetu.

• Przepisy prawa – powinny korzystnie wpływać na działalność polskich podmiotów.

• Wizerunek kraju na arenie międzynarodowej – czym kraj bardziej otwarty i przyjazny dla inwestora zagranicznego tym kraj jest lepiej postrzegany.

• Rozwój regionów – inwestycje bezpośrednie powinny docierać do regionów do których kapitał krajowy nie może dotrzeć.

• Koszty prowadzenia działalności gospodarczej

• Inne

Definicje ZIP:

1. ZIP definiuje się jako „lokaty kapitału w zagranicznych papierach wartościowych, głównie obligacjach i akcjach, w celu osiągnięcia wyższego niż z krajowych papierów wartościowych dochodu w postaci: dywidend i odsetek, wyników gry giełdowej z tytułu różnic kursów akcji i obligacji, a także dochodów z tytułu różnic kursów walutowych w związku z transferem kapitału portfelowego oraz dochodów z jego zastosowania.”

2. Zagraniczne inwestycje portfelowe (ZIP) to inwestycje zagraniczne polegające na zakupie przez nabywców instytucjonalnych i indywidualnych zagranicznych papierów wartościowych, w celu uzyskania określonej stopy zwrotu, przesyłanej w postaci procentów lub dywidend do kraju macierzystego. Są podejmowane głównie w celu czerpania korzyści ze wzrostu cen akcji lub uzyskania dywidendy, a także dywersyfikacji portfela inwestycyjnego w celu minimalizacji ryzyka.

Cechy ZIP:

• Najczęstszy inwestor – jednostkowy kapitał prywatny

• Cel ZIP – jest dywersyfikacja portfela inwestycyjnego w celu ograniczenia ryzyka oraz osiągnięcia wyższego zysku przez lokowanie funduszy w zagranicznych papierach wartościowych oferujących, po uwzględnieniu różnic kursowych, wyższą realną stopę procentową

• Rodzaj przekazywanych aktywów – w przypadku ZIP przepływa z kraju eksportera do kraju lokaty kapitał wyłącznie o charakterze finansowym, dzięki temu inwestor portfelowy ma znacznie ułatwioną kwestię wejścia na rynek kraju lokaty oraz opuszczenie go – nie istnieją z reguły bariery ograniczające inwestora w tym zakresie. Lokuje on bowiem najbardziej płynne aktywa w inne aktywa o wysokim stopniu płynności i bardzo szybko oraz w łatwy sposób może się z inwestycji wycofać

• Stosowanie systemu zachęt przez kraj przyjmujący – wystarczy aby wycena papierów wartościowych była odpowiednio skalkulowana oraz przewidywane zyski na właściwym poziomie, jest to w zasadzie wystarczające i konieczne, żeby strumień inwestycji został skierowany w stronę konkretnej gospodarki

• Świadomość społeczna oraz stosunek społeczeństwa do ZIP – okazuje się, że świadomość społeczna odnośnie ZIP jest stosunkowo niewielka oraz społeczeństwo rzadziej przekazuje negatywne aspekty odnośnie inwestycji

ZIP wywierają istotny wpływ na gospodarkę kraju przypominającego, który jest wielokierunkowy, który można rozpatrywać w następujących aspektach:

• Pozyskanie kapitału niezbędnego do finansowania rozwoju przedsiębiorstw

• Finansowanie pożyczkowych potrzeb budżetu

• ZIP mogą także wpływać na rozwój rynku finansowego kraju lokaty, ponieważ zwiększa się podaż kapitału i popyt na różnego rodzaju instrumenty finansowe, pojawiają się nowe instrumenty i nowe segmenty rynku, zwiększa się wolumen transakcji. Obecność inwestorów zagranicznych zwiększa konkurencję, która sprzyja poprawie efektywności jego funkcjonowania, transakcje przebiegają szybciej, sprawniej i bezpieczniej. Powyższe fakty przyczyniają się do dynamicznego rozwoju całej sfery instytucjonalno-regulacyjnej dotyczącej rynku finansowego. Regulacja dotycząca inwestycji portfelowych jest najczęściej dostosowywana do wymogów międzynarodowych, co wpływa na zwiększenie wiarygodności rynku na arenie międzynarodowej i dalszego rozwoju

• Obszarem oddziaływania ZIP są także spekulacje inwestorów zagranicznych nakierowane na wywołanie w kraju lokaty zmian kursu walutowego, a nawet kryzysu walutowego (płatniczego). Kapitał zagraniczny napływający na rynek walutowy kraju lokaty kreuje dodatkowy popyt na walutę krajową wywołując tendencję do nominalnej aprecjacji jej kursu. Odpływ kapitału zagranicznego lub obniżenie jego napływu powoduje natomiast spadek popytu na walutę krajową i w rezultacie deprecjacje kursu waluty

• Kraj otwierający się na napływ ZIP powinien wziąć pod uwagę zagrożenie wzrostu zadłużenia zagranicznego, jeżeli jego poziom będzie nadmierny może doprowadzić do utraty zdolności jego obsługi.

Skala w jakiej ZIP przepływają w gospodarce światowej jest znacząca, poważny jest także ich wpływ na „światową ekonomie”. Szybko przepływając z kraju do kraju mogą przyczynić się do zaburzeń na rynkach finansowych, upadku przedsiębiorstw, banków, rządu a nawet w skrajnych przypadkach doprowadzić państwo na skraj bankructwa. Ich spekulacyjny charakter przyczynia się do powstania międzynarodowych kryzysów finansowych np. w latach 90 w Azji i Ameryce łacińskiej oraz ostatniego globalnego kryzysu finansowego.

WYKŁAD 7 12.11.2012

• Kredyt handlowy (kupiecki, towarowy) – udzielany przez kontrahentów firmy, czyli eksporterów lub importerów współpracujących z przedsiębiorstwem, w przypadku okresowego barku wystarczającej płynności firmy.

• Rodzaje kredytów handlowych:

• Kredyt eksportera - jest najstarszą i najbardziej popularną formą kredytu handlowego. Polega na tym że eksporter udziela go importerowi. Może przyjmować różne formy np. rachunek otwarty (nie posiadający żadnych zabezpieczeń). Dawca tego kredytu nie posiada zabezpieczeń prawnych tego kredytu –posiada jedynie obietnicę, że dłużnik wywiąże się z zobowiązań. Stosowany w przedsiębiorstwach, które długo współpracują i mają duże zaufanie do siebie lub w grupach kapitałowych.

• Kredyt importera - jest mniej popularny. Udzielany jest przez importera eksporterowi. Może występować w postaci przedpłaty, zaliczki.

• NETTING – kompensata wewnętrzna

Netting, czyli wielostronne zarabianie na czysto to technika dostępna dla dużych grup przedsiębiorstw, posiadających swoje filie, a prowadzące rozliczenia przez jedno centrum rozliczeniowe. Jest to kompensata wzajemnych należności i zobowiązań w celu zmniejszenia pozycji podanych ryzyku. Zakres wykorzystania tej techniki jest limitowany wielkością transakcji holdingu oraz portfelem walut w jakich są one realizowane. Ograniczeniem stosowania tej techniki mogą być regulacje podatkowe i wymiany dewizowe. Proces kompensowania może być przeprowadzanych w dwóch poziomach:

• Pierwotnym (bilateralnym) - występują w nim dwa podmioty, mające siedzibę w dwóch różnych krajach, przeprowadzających transakcje w dwóch różnych walutach. Jedna ze stron musi sprzedawać i kupować towary stronie drugiej.

• Wtórnym (multilateralny) – uczestniczą w nim min. trzy podmioty. Nie oznacza to, że wszystkie podmioty musza realizować transakcje wzajemne. Transakcje mogą być przeprowadzane w różnych walutach – potem w dniu naliczania salda ustala się walutę (wykorzystując kursy centralne), w której wylicza się sumę transakcji.

Skutkami kompensowania wtórnego są:

• Zmniejszenie liczby transakcji potrzebnych do zabezpieczenia ekspozycji walutowych, oszczędza to czas i wydatki w spółkach – na obrót, potwierdzenie i składanie raportów z transakcji,

• Mniejsza liczba większych transakcji, ponieważ dwukierunkowe transakcje są eliminowane podobnie jak prowizje bankowe.

Pożyczka fasadowa (back – back loan) – polega na zdeponowaniu przez podmiot funduszy w banku o uznanej reputacji międzynarodowej, który z kolei kredytuje działalność określonego podmiotu do wysokości złożonego depozytu.

Kredyty międzynarodowe – kredyty udzielane podmiotom danego kraju przez banki zagraniczne i inne instytucje finansowe lub udzielane przez banki krajowe nierezydentom. (ta definicja nie uwzględnia rynku walutowego)

Międzynarodowy kredyt bankowy – wszystkie rodzaje kredytów udzielane przez banki swoim klientom, które ze względu na typ dłużnika, walutę lub przedmiot finansowania i związane z nim specyficzne rozwiązanie techniczno-prawne mają charakter jednoznacznie międzynarodowy. (ta definicja uwzględnia rynek walutowy)

• Podział kredytów międzynarodowych z punktu widzenia podmiotu:

• kredyt banków krajowych – Udzielany w konkretnej walucie lub eurowalucie. Podlegają konkretnej jurysdykcji.

• kredyt banków zagranicznych – udzielane rezydentom bądź nierezydentom. Podlegają konkretnej jurysdykcji.

• kredyty organizacji międzynarodowych – mają one być kredytami ostatniej szansy (ostatniej instancji). Najczęściej udzielane na bazie stopy LIBOR.

• Podział kredytów międzynarodowych z punktu widzenia formy:

• tradycyjne zagraniczne kredyty bankowe,

• średnio-długoterminowe kredyty eurowalutowe.

• Tradycyjne zagraniczne kredyty bankowe:

• Kredyty na finansowanie handlu zagranicznego (np. przedpłata eksportowa, przedpłata importowa, kredyty akceptacyjne(polega na tym, że bank decyduje się zrealizować weksel importera), kredyty na rozwój eksportów, większość z nich udzielane są przez banki danego kraju, zabezpieczone poprzez gwarancje rządowe)

• Kredyty na finansowanie dużych obiektów inwestycyjnych w kraju i zagranicą (np. project finance – w Polsce w oparciu o ten kredyt budowana jest autostrada mazowiecka)

• Kredyty na ogólne potrzeby przedsiębiorstw

• Kredyty dla zagranicznych rządów i instytucji oficjalnych - dawcy tych kredytów bazują dla ratingach danego kraju.

• Średnio – długoterminowe kredyty eurowalutowe

• Kredyty o stały oprocentowaniu

• Kredyty o zmiennym oprocentowaniu – oparte są na stopie z rynku międzybankowego, powiększonej o prowizję.

• kredyty o zmiennym oprocentowaniu typu cap - dla danego okresu rozliczeniowego jest ustalane maksymalne oprocentowanie. Mamy naznaczoną górną granicę stopy procentowej, powyżej której koszty naszego kredytu (odsetki) nie wzrosną. Ten typ kredytu o zmiennym oprocentowaniu chroni biorcę kredytu.

• kredyty o zmiennym oprocentowaniu typu floor – bardziej chronią kredytodawcę, ponieważ określają minimalny poziom odsetek (nie mniej niż).

• Kredyty konsolidacyjne (syndykacyjne) – specyficzne dla rynku międzynarodowego. Są udzielane przez twz. konsorcjum bankowe (ale nie tylko banki mogą je udzielać – może to być cała gama podmiotów).

Konsorcjum – porozumienie dwóch lub więcej podmiotów, na mocy którego zobowiązuje się one do wykonania określonego z zobowiązania, zazwyczaj kosztownego lub ryzykownego, przedsięwzięcia na rzecz określonego podmiotu.

Konsorcjum bankowe tworzą:

- banki tworzące grupę kierowniczą z bankiem wiodącym na czele,

- banki partycypujące,

- banki zarządcze – najczęściej mają siedzibę w kraju kredytobiorcy

Kredyty konsorcjalne (syndykacyjne):

• kredyty terminowe – ścisłe określenie terminów wypłaty i spłaty kredytów. Są kredytem nieodnawialnym.

• kredyty rewolwingowe – są to kredyty odnawialne, przy których kredytobiorca może swobodnie decydować o terminie spłaty.

Kredyty terminowe

• w równych ratach przez cały okres spłaty

• w nierównych ratach (ale z malejącymi ratami odsetkowymi)

• amortyzacja kredytu

• spłata z uwzględnieniem rat balonowych (raty rosną wraz z okresem spłaty kredytu)

• spłata całości

Kredyty rewolwingowe

• pożyczki typu roll-over – uruchamiane w postaci linii kredytowej bez jakichkolwiek zabezpieczeń (bezterminowe).

• rewolwingowe kredyty roll-over - uruchamiane w postaci linii kredytowej zawierające zabezpieczenia (bezterminowe).

• kredyty typu stand-by – występujący w postaci doraźnej pomocy, udzielany ona okres od 3-5 lat na finansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy.

• mieszane formy kredytu – indywidualnie negocjowane (szyte na miarę danego) kredytobiorcy.

• Czynniki decydujące o zaciąganiu kredytów na rynku międzynarodowym:

• niższe koszty pozyskania środków finansowych,

• korzystne dla kredytobiorców kursy walutowe,

• możliwość pozyskania większego kapitału,

• proste procedury kredytowe,

• łatwy i szybki dostęp do kredytów.

• Pozostałe formy międzynarodowych przepływów kapitału:

• Transfery jednostronne

• Factoring międzynarodowy

• Forfaiting

• Leasing międzynarodowy

• Instrumenty pochodne

• Pozostałe

WYKŁAD 8 19.11.2012r.

• Klasyfikacja determinantów napływu kapitału międzynarodowego

• determinanty ekonomiczne

• determinanty formalno – instytucjonalne

• determinanty naturalne

• determinanty społeczno – kulturowe

Determinanty ekonomiczne

• czynniki obejmujące aktualną i oczekiwaną sytuację gospodarczą (dynamika PKB, inflacja, wzrost produkcji, poziom techniczny i itp.)

• stan infrastruktury materialnej danego kraju

Determinanty formalno – instytucjonalne

• warunki wpływające na ogólną stabilność systemu politycznego kraju przyjmującego

• warunki wynikające z polityki gospodarczej rządu, które mogą być przyczyną strat dla inwestorów

• regulacje prawne

Determinanty naturalne

• ukształtowanie trenu

• zasoby naturalne

• klimat

• środowisko naturalne

• położenie geograficzne (Polska jest położona w środku Europy, zaletą tego jest to, że przez nasz kraj zawsze będą przechodziły szlaki handlowe)

• inne

Determinanty społeczno – kulturowe

• sytuacja na rynku pracy

• jakość i bezpieczeństwo pracy

• rola związków zawodowych

• etyka

• kultura

• przyzwyczajenia i tradycje

• Statystyka bilansu płatniczego obejmuje:

• bilans płatniczy – obejmuje wszystkie powiązania (transakcje) danego kraju z otoczeniem – jest to rzetelne zestawienie wszystkich transakcji.

• oficjalne aktywa rezerwowe

• zadłużenie zagraniczne

• międzynarodową pozycję inwestycyjną

• płynne aktywa i pasywa w walutach obcych

Bilans płatniczy – sumaryczne i uporządkowane zestawienie wszystkich transakcji dokonanych przez rezydentów z nierezydentami w określonym czasie.

Wyraża on bezpośrednio poziom i strukturę obrotów płatniczych z zagranicą.

Bilans jest zestawieniem sporządzonym według ogólnych zasad księgowości. Transakcje międzynarodowe są w nim klasyfikowane jako:

• transakcje debetowe (aktywa/winien) – są ujmowane ze znakiem minus

• transakcje kredytowe (pasywa/ ma) – są ujmowane ze znakiem plus

Komponenty bilansu płatniczego:

• rachunek obrotów bieżących

• rachunek kapitałowy i finansowy - pokazuje czy dany kraj jest atrakcyjny inwestycyjnie, jest traktowany jako ostateczność.

• saldo błędów i opuszczeń – Jeżeli transakcji dokonujemy za pośrednictwem banku to bank za nas poinformuje NBP o tej transakcji. Dotyczy tylko transakcji na kwoty większe niż 10 000 Euro

• rachunek obrotów wyrównawczych – napływ kapitału powinien odpowiadać odpływom kapitału na rynek zagraniczny. Na dzień dzisiejszy nie ma kraju, w którym oba zagadnienia równają się sobie. Zwykle mamy do czynienia z nadwyżką lub deficytem. Polska ma nadwyżkę.

Rachunek (bilans) obrotów bieżących – rejestruje wszystkie transakcje, które są regulowane w miarę powstania i nie rodzą dla stron żadnych zobowiązań, obejmuje:

• rachunek obrotów towarowych (bilans handlowy)

• rachunek (bilans) usług – import i eksport usług; zaliczamy do nich trzy grupy: usługi transportowe, usługi turystyczne i pozostałe. W Polsce nierezydenci chętniej korzystają z naszych usług, niż my z ich.

• rachunek (bilans) dochodów – ujmowane są dochody z pracy i kapitały. Wynagrodzenia oraz dochody od kapitału rzeczowego, materialnego(odsetki od kredytów, lokat, zyski z instrumentów pochodnych lub dźwigni). Dochody napływające z zagranicy ujmowane są po stronie kredytowej. Po stronie kredytowej ujmowane są wypływające dochody z kraju. W Polsce saldo jest dodatnie.

• rachunek (bilans) transferów jednostronnych – transakcje nieodpłatnie. (darowizny, stypendia, emerytury, wpłaty do budżetu Polskiego, dotacje Unii Europejskiej). Polska jest na pierwszym miejscu jeżeli chodzi o beneficjentów budżetu UE. To saldo do tej pory w Polsce rosło. W 2013 roku może się to zmienić, ale to zależy od tego co nasz premier ustali z UE.

• rachunek obrotów niesklasyfikowanych – eksort i import wykorzystywany przez turystów. (zakupy przez nierezydentów i Polaków w Polsce drobnych usług itp. )

Rachunek (bilans) obrotów kapitałowych i finansowych- obejmuje przepływy kapitału we wszystkich formach, obejmuje:

• rachunek obrotów kapitałowych – ujmuje się wielkość umarzanych zobowiązań. Z jednej strony są to umorzone długi przez rezydentów nierezydentom, z drugiej umorzenia długów rezydentów przez nierezydentów. Ujmuje się również zakup i sprzedaż aktywów niematerialnych (patentów, znaków towarowych, licencji z wyjątkiem inwestorów bezpośrednich) oraz zakup i sprzedaż aktywów niefinansowych o charakterze niekomercyjnym.

• rachunek inwestycji bezpośrednich – ujmowane są inwestycje bezpośrednie z zagranicy w Polsce (zobowiązania) oraz Polskie inwestycje zagraniczne (należności). Wzrost zobowiązań ilość ulokowanego kapitału w Polsce przez inwestorów zagranicznych.

Spadek zobowiązań ile kapitału inwestor zagraniczny wycofał z Polski.

Wzrost należności ulokowanie kapitału na rynkach zagranicznych przez Polskę. Spadek należności ilość kapitału jaką Polska wycofała z rynku zagranicznego.

• rachunek inwestycji portfelowych – (należności) inwestycje portfelowe dokonane przez Polskę za granicą, (zobowiązania) inwestycje portfelowe inwestorów zagranicznych w Polsce. [wzrosty i spadki tak jak w inwestycjach bezpośrednich]

• rachunek pozostałych inwestycji - kredyty handlowe, leasing, factoring, lokaty, depozyty, rachunki bieżące (zobowiązania dotyczą nierezydentów, a należności dotyczą rezydentów). [wzrosty i spadki tak jak w inwestycjach bezpośrednich]

• rachunek instrumentów pochodnych – zobowiązanie dotyczą nierezydentów, a należności odnoszą się do rezydentów. [wzrosty i spadki tak jak w inwestycjach bezpośrednich].

*Spadek rezerw walutowych (+) – oznacza że bilans zamknął się deficytem, mniej kapitału napłynęło do naszego kraju niż wypłynęło od nas na rynki zagraniczne.

*Wzrost rezerw walutowych (-) - oznacza że bilans zamknął się nadwyżką i należy ją przejąć.

*Kredyt typy stand by – promesa kredytowa – tym można pokrywać deficyt w bilansie płatniczym.

WYKŁAD 8 26.11.2012r.

• Istotne znaczenie dla rozumienia równowagi (pozornej lub rzeczywistej) mają transakcje:

• Autonomiczne

• Wyrównawcze

Bilans płatniczy jest zrównoważony jeżeli nie występują transakcje wyrównawcze. Z równowagą bilansu płatniczego mamy do czynienia w sytuacji równoważenia się transakcji autonomicznych, deficyt występuje wtedy, gdy transakcje autonomiczne wykazują saldo ujemne, nadwyżka – saldo dodatnie.

• Równowaga rzeczywista – ma miejsce wówczas, gdy należności i zobowiązania z tytułu rozwoju działalności gospodarczej są podejmowane bez ograniczeń i nie towarzyszą im utrzymujące się przez dłuższy czas ani nadwyżka, ani deficyt należności i zobowiązań.

• Równowaga pozorna - ma miejsce wtedy, kiedy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana wskutek restrykcyjnej polityki ekonomicznej.

• Czynniki determinujące sytuację w bilansie płatniczym:

• Wielkość produkcji krajowej brutto

• Warunki wymiany towarów i usług (terms of trade)

• Kurs walutowy

• Zmiany wysokości stóp procentowych

• Struktura zmiany w popycie zagranicznym

• Klęski naturalne

• Przyczyny polityczne

• Zadłużenie zagraniczne brutto, na koniec danego okresu, jest sumą podjętych i nieuregulowanych zobowiązań rezydentów danego kraju wobec nierezydentów, wynikających z zawartych umów, dotyczących spłat kapitału wraz z odsetkami lub bez, albo spłat odsetek wraz z kapitałem lub bez.

• Sformułowanie „zobowiązania wynikające z zwartych umów dotyczących spłat kapitału… albo spłat odsetek” wyklucza z zakresu zadłużenia zagranicznego udziały w kapitale akcyjnym (equity participation). Wyrażenie „kapitał wraz z odsetkami lub bez) włącza do pojęcia zadłużenia zagranicznego także zobowiązania nieoprocentowane, ponieważ pociągają one za sobą „wynikające z zawartych umów” zobowiązanie do spłaty. Sformułowanie „odsetki wraz z kapitałem lub bez” oznacza włączenie do pojęcia zadłużenia zagranicznego także zobowiązania o nieokreślonym terminie płatności, np. obligacje bez terminu wykupu. Wyrażenie „podjętych i nieuregulowanych” wyklucza potencjalne zobowiązania, np. część kredytu, która nie została jeszcze wykorzystana.

• Typologia zadłużenia:

Kryteria w formie własności:

- Zadłużenie publiczne

- Zadłużenie prywatne

Ze względu na pełnioną funkcję wiodącą:

- Zadłużenie BC

- Zadłużenie sektora bankowego

- Zadłużenie sektora rządowego i samorządowego

- Zadłużenie sektora pozarządowego i pozabankowego

Ze względu na przedmiot:

- Kredyty finansowe i pożyczki

- Kredyty handlowe

- Kredyty inwestorów bezpośrednich

- Dłużne papiery wartościowe

- Rachunki bieżące i depozyty

- Pozostałe zobowiązania zagraniczne

• Przyczyny zadłużania się za granicą:

• Przyczyny wewnętrzne – spowodowane błędną polityką gospodarczą krajów dłużniczych doprowadzające do powstania bliźniaczych deficytów: deficytu budżetowego i deficytu obrotów bieżących

• Przyczyny zewnętrzne:

- Kształtowanie się koniunktury gospodarczej

- Kierunki rozwoju polityki handlowej

- Kształtowanie stóp procentowych

- Przekształcanie w napływie kapitałów obcych

• Algorytm dłużnika

KRAJ DŁUŻNICZY

Chce spłacać zobowiązania Nie chce spłacać zobowiązań

• Nie chce spłacać zobowiązań:

• Ogłoszenie niewypłacalności:

- Uzgodnione z wierzycielem – moratorium – umorzenie długu (warunkowe, bezwarunkowe) – konwersja

- Nieuzgodnione z wierzycielem – repudiacja

• Chce spłacać zobowiązania:

• Terminowo

• Nieterminowo:

- Refinansowanie – zaciąganie nowych na spłatę starych długów:

1) Refundacja – polega na zaciąganiu tych długów na korzystniejszych warunkach u nowych wierzycieli. Istotne element stanowią korzystniejsze warunki – dłuższe okresy karencji, termin zwrotu ipt.)

2) refinansowanie bezpośrednie – pozyskiwanie nowych środków u tych samych wierzycieli, tzw. rolowanie długu

3) refinansowanie pośrednie – polega na zaciąganiu zobowiązań u nowych wierzycieli ale na mniej korzystnych warunkach

- Restrukturyzacja – jej istotą jest zmiana warunków wcześniejszego zadłużenia:

1) Konsolidacja – polega na łączeniu wielu długów w jeden dług o nowym terminie zapadalności

2 Funding – polega na zmianie terminu spłaty długu – na wydłużeniu terminu spłaty długu. Z tego tytułu kraje dłużne mogą złapać oddech i zapobiega powstaniu przeterminowania długu czyli zapobiega płaceniu z tego tytułu kar. Minusem jest brak rozwiązani problemu, tylko przesunięcie go w czasie i zamiast zmniejszać dług, rośnie.

- Konwersja – to zamiana długu na „coś” np. udział handlowy, obligacje

WYKŁAD 10 03.12.2012

KONWERSJA- ZAMIANA DŁUGU NA COŚ

• Samospłata( buy- back)- wykup na rynku wtórnym

• Zamiana długu(techniki swapowe) na:

  • udziały kapitałowe

  • obligacje

  • ochronę środowiska

  • rozwój

  • walutę krajową

  • dług

  • eksport

SAMOSPŁATA (BUY- BACK)

Dłużnik wykupuje na rynku wtórnym swoje zobowiązania zagraniczne z odpowiednim dyskontem. Na przeprowadzenie transakcji musi wyrazić zgodę wierzyciel.

Zalety:

• Zmniejsza obciążenie zadłużeniem zagranicznym.

• Dłużnik uzyskuje dyskonto

• Poprawia wiarygodność dłużnika

Wady:

• Wymaga zmniejszenia rezerw

• Zobowiązany jest zaciągać dodatkowy kredyt

ZAMIANA DŁUGU NA UDZIAŁY KAPITAŁOWE (KONWERSJA)

• Bezpośrednia konwersja kapitałowa- wierzyciel zamienia swoją wierzytelność na udziały w majątku, nie udziela dyskonta i sam podejmuje ryzyko inwestowania

• Pośrednia konwersja kapitałowa- inwestor nabywa za pośrednictwem banku dług pierwotny wierzyciela z odpowiednim dyskontem udzielonym przez wierzyciela, a następnie konwertuje przejętą wierzytelność w kraju dłużniczym

ZAMIANA DŁUGU NA OBLIGACJE

Polega na zastąpieniu długu nowymi długoterminowymi obligacjami, emitowanymi przez dłużnika i przekazaniu wierzycielowi.

Formy:

• Zamiana długu na obligacje tradycyjne

• zamiana długu na obligacje uwalniające (całość emisji nabywa pierwotny kredytodawca- bank który wcześniej udzielił kredytu)

• zamiana długu na obligacje Brandy’ego (odnoszą się do długów rządowych)
  Wśród nich wyróżniamy:

  • Zabezpieczone obligacje dyskontowe (discount bond)- spłata starego długu następuje z określonym dyskontem(niższym niż zaległość), zmniejszają zadłużenie o stopę dyskonta

  • zabezpieczone obligacje parytetowe (par bond)- emitowane na spłatę długów nieprzeterminowanych ale nie rokujących nadziei że zostaną spłacone

  • zabezpieczone obligacje z tytułu kredytów rewolwingowych (RSTA)- na spłatę kredytów odnawialnych

  • obligacje za zaległe odsetki (PD)-

  • obligacje z tytułu konwersji ( DCB)

  • obligacje na nowe kredyty (new bond)- służą na pokrycie kosztów związanych z konwersją długu

ZAMIANA DŁUGU NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA ( EKOKONWERSJA)

Polega na zamianie nieregulowanych zobowiązań zagranicznych na inwestycje związane z ochroną zasobów naturalnych w kraju dłużniczym.

ZAMIANA DŁUGU NA ROZWÓJ

Organizacja(UNESCO; UNICEF) międzynarodowa wykupuje z dyskontem zobowiązania zagraniczne danego kraju na rynku wtórnym i przeznacza je na pomoc np. dla dzieci

ZAMIANA DŁUGU NA EKSPORT

Przejęcie przez wierzyciela atrakcyjnych towarów z krajów dłużniczych (kraj dłużniczy spłaca dług eksportem dóbr i usług lub kapitału)

ZAMIANA DŁUGU NA WALUTĘ KRAJOWĄ

Polega na spłacie długu w walucie kraju dłużniczego( korzystają z niej wszystkie kraje na świecie)

ZAMIANA DŁUGU NA DŁUG

Polega na wymianie pomiędzy wierzycielami długów, motywem jest koncentracja wierzytelności.

HICP

Głównym celem inicjatywy jest obniżenie poziomu zadłużenia krajów biednych do poziomu uznawanego za dopuszczalny. Chodzi o znaczny krok naprzód który wpisuje obniżenie zadłużenia w ramy ograniczania ubóstwa, dbając o to aby niezbędne restrukturyzacje i rozwój kraju nie były zagrożone przez obsługę długów, których poziom jest nie do zniesienia. HICP maja także obowiązek przedstawienia jasno określonych strategii ograniczania ubóstwa. Program ma wiele wymiarów umarzanie długów, reforma polityki strukturalnej i społecznej z naciskiem zwłaszcza na usługi w zakresie zdrowia i edukacji na poziomie podstawowym. Po raz pierwszy w programie biorą udział wszystkie kategorie wierzycieli: dwustronni, wielostronni i handlowi.

Inicjatywa HICP składa się z dwóch głównych etapów. W pierwszym etapie państwa muszą przyjąć pewną liczbę środków, aby mogły ubiegać się o tymczasowe umorzenie obsługi długu ( punkt decyzyjny). Kiedy już zostaną przyjęte, mają dostęp do pośredniej formy umorzenia i muszą zastosować pewne środki i spełnić pewne warunki, aby móc korzystać z pełnej pomocy ( punkt końcowy). Procedura jest elastyczna, ponieważ nie istnieje żaden dokładny terminarz realizacji tych dwóch etapów.

ETAP PIERWSZY( PROWADZI DO PUNKTU DECYZYJNEGO)

Przed otrzymaniem dostępu do pomocy oferowanej przez inicjatywę HICP, państwa muszą znormalizować swoje kontakty z instytucjami wielostronnymi i znaleźć porozumienie w celu rozliczenia ewentualnych zaległych płatności, aby następnie przyjąć programy dostosowawcze oraz reformy zaakceptowane przez MFW i bank Światowy, wreszcie przedstawić zadowalające wyniki wprowadzonych rozwiązań. Muszą one także przyjąć dokument strategiczny dotyczący ograniczania ubóstwa (DSOU). W czasie pierwszego etapu państwa wnioskujące zawsze korzystają z tradycyjnego umorzenia długu, poprzez porozumienie z wierzycielami dwustronnymi Klubu Paryskiego.

ETAP DRUGI

Kiedy dane państwo zostanie przyjęte do grona beneficjentów pomocy przyznawanej w ramach inicjatywy, ma ono prawo do większego umorzenia niż ma to miejsce w przypadku tradycyjnych mechanizmów. Aby osiągnąć punkt końcowy i skorzystać z integralnej pomocy, państwo musi po raz kolejny pokazać wyniku satysfakcjonujące w rozumieniu programów dostosowujących i reform wspieranych przez NFW i Bank światowy oraz między innymi spełnić kilka innych warunków. Nie ustala się żadnej daty granicznej dla osiągnięcia drugiego etapu choć dostęp do pełnej pomocy udzielanej w ramach inicjatywy jest zależnych od trzech głównych czynników:

• efektywnego wprowadzania podstawowych reform polityki strukturalnej, które zostały zatwierdzone w punkcie decyzyjnym

• utrzymanie stabilności makroekonomicznej

• przyjęcia i wdrażania strategii ograniczania ubóstwa przez okres co najmniej jednego roku

WYKŁAD 11 10.12.2012 r.

• Stabilność finansowa zapewnia efektywne funkcjonowanie narodowych systemów finansowych oraz całej gospodarki światowej.

Stabilność finansowa jest jednym z podstawowych warunków zrównoważonego wzrostu gospodarczego, zapewniającego wysoki poziom zatrudnienia czynników produkcji.

Stabilność finansowa jest wtedy, gdy nie występują kryzysy finansowe objawiające się gwałtownymi zmianami na rynku finansowym, wynikającymi z braku płynności uczestników rynku oraz zmasowanej interwencji władz publicznych w celu zapobieżenia degradacji osłabienia systemu finansowego.

Stabilność finansowa oznacza stan, w którym działalność gospodarcza nie jest zakłócona przez zmiany cen aktywów ani przez problemy instytucji finansowych związane z należytym wywiązywaniem się z ich zobowiązań.

Definicja EBC: Stabilność finansowa oznacza warunek, w którym system finansowy jest zdolny do sprostania wstrząsom i do poradzenia sobie z nierównowagami rynkowymi, w ten sposób ograniczając prawdopodobieństwo zakłóceń procesu pośrednictwa finansowego, co mogłoby poważnie zakłócić alokację oszczędności na rzecz dochodowych możliwości inwestycyjnych.

Ochrona stabilności finansowej wymaga identyfikacji głównych źródeł ryzyka i wrażliwości, takich jak: nieefektywność alokacji zasobów finansowych od oszczędzających do inwestorów i zła wycena albo złe zarządzanie ryzykiem finansowym.

Identyfikacja ryzyka i wrażliwości jest niezbędna, ponieważ nadzorowanie stabilności finansowej musi mieć charakter wyprzedzający: nieefektywność w alokacjo kapitału lub niedostatki w wycenie i zarządzaniu ryzykiem mogą podważyć przyszłą stabilność systemu finansowego, a przez to stabilność ekonomiczną.

Stabilność finansowa oznaczająca w istocie stabilność systemu finansowego występuje, gdy:

• Stabilnie funkcjonują rynki finansowe

• Stabilnie działają pośrednicy finansowi (nie narażają inwestorów na zbyt duże ryzyko)

• Bez zakłóceń funkcjonuje infrastruktura finansowa (chodzi o regulacje dotyczące płatności w ramach poszczególnych instrumentów finansowych)

• Kryzys ekonomiczny (gospodarczy) charakteryzuje się okresowym zwolnieniem aktywności gospodarczej, ze względu na różną naturę i przebieg może on występować jako:

• Kryzys „realny” – wywołany przez autentyczne, rzeczywiste zdarzenie, które można bezpośrednio odnieść do faktycznych oraz rzeczywistych problemów ekonomicznych.

• Kryzys finansowy – często wynikający ze specyficznych, indywidualnych zachowań podmiotów rynkowych oraz mający bezpośredni związek z poza produkcyjną sferą gospodarki.

Kryzys finansowy ma miejsce wtedy, gdy dochodzi do przynajmniej jednego z wymienionych zjawisk:

- nagłego i znacznego spadku cen aktywów,

- występuje zjawisko deflacji

- lub występują poważne napięcia na rynku walutowym.

Kryzys finansowy – oznacza zaburzenie funkcjonowania rynków finansowych, któremu towarzyszą zazwyczaj spadek cen aktywów oraz upadłości dłużników i pośredników, co powoduje niezdolność rynków do alokowania kapitału w gospodarce.

W przypadku międzynarodowego kryzysu finansowego zaburzenia przekraczające granice narodowe, zakłócając zdolność rynków do alokowania kapitału w skali międzynarodowej.

Kryzys finansowy – oznacza sytuację, w której znaczna grupa instytucji finansowych ma zobowiązania przekraczające wartość rynkową ich aktywów, co prowadzi do runu na banki (klienci gwałtownie wycofują swoje środki z tych instytucji) i innych przesunięć w portfelach, upadłości niektórych instytucji finansowych i interwencji rządu.

Kryzys finansowy – oznacza zaburzenie funkcjonowania rynków finansowych, gdy problemy negatywnej selekcji oraz pokusy nadużycia stają się na tyle groźne, że rynki finansowe stają się niezdolne do efektywnego alokowania funduszy w celu wykorzystania najbardziej produktywnych możliwości inwestycyjnych.

Kryzys finansowy jest pośrednio określany przez definiowane postaci, w których najczęściej się pojawia. Występuje on w czterech głównych postaciach takich jak: kryzys bankowy, kryzys walutowy, zadłużenia zagranicznego oraz jako kryzys systemu finansowego. Bardzo często kryzys finansowy rozpoczyna się od wystąpienia kryzysu bankowego, a potem przenosi się na inne elementy systemu finansowego.

Kryzys bankowy – oznacza sytuację, w której rzeczywisty lub potencjalny run na banki bądź ich upadłości skłaniają banki do zawieszania regulowania ich zobowiązań względnie zmuszają rząd do interwencji na dużą skalę, aby temu zapobiec.

Kryzys bankowy – oznacza run na banki, upadłości instytucji finansowych lub zmasowaną interwencję rządu, jak również może mniej szkodliwą, ale kosztowną niestabilność instytucji.

Kryzys bankowy – oznacza okres, w którym znaczące segmenty systemu bankowego stają się niepłynne lub niewypłacalne. W celu identyfikacji poważnych kryzysów należy brać pod uwagę:

• Upadłość banków na dużą skalę,

• Wprowadzenie nadzwyczajnych środków przez rząd (zablokowanie depozytów, nacjonalizacja, gwarancje depozytów, plany rekapitalizacji banków)

• Znaczący run na banki ze strony deponentów

• Znaczny rozwój nieobsługiwanych pożyczek

• Koszty programów ratunkowych

• Ciekawa próba „parametryzacji” kryzysów bankowych:

Kryzys bankowy występuje, gdy spełniony jest przynajmniej jeden z czterech następujących warunków:

1. Relacja aktywów nierealizowalnych (non-performing assets) do aktywów ogółem w systemie bankowym przekracza 10%)

2. Relacja operacji ratunkowej wynosi przynajmniej 2% GDP

3. Problemy sektora bankowego skutkują nacjonalizacjami banków na szeroką skalę

4. Występuje nasilony run na banki lub są stosowane środki nadzwyczajne takie jak:

• zamrożenie depozytów,

• Wydłużenie dni wolnych (bank holidays)

• Powszechne gwarancje depozytów przez rząd w odpowiedzi na kryzys

• Kryzys walutowy – polega na utracie zaufania rynków finansowych do danej waluty, która przejawia się masową i naglą wyprzedażą, zwaną atakiem spekulacyjnym, która najczęściej powoduje gwałtowny spadek jej kursu. W związku z tym kryzys ten jest zaburzeniem na narodowy i / lub międzynarodowym rynku walutowym spowodowanym zwykle zaskoczeniem inwestorów nieoczekiwaną i złą dla nich informacją, Pod wpływem takich informacji rynki walutowe tracą zaufanie do stabilności danej waluty, co rodzi oczekiwanie nieuchronnej i rychlej jej dewaluacji. Występują wtedy następujące zjawiska:

• Gwałtowny odpływ kapitału zagranicznego, wcześniej zainwestowanego w danym kraju

• Ucieczka rezydentów od waluty krajowej (w tym także w celu wcześniejszego nabycia walut niezbędnych do spłaty wcześniej zaciągniętych kredytów dewizowych)

• Pogarszająca się sytuacja na rachunku obrotów bie

• żących

• Spekulacyjny atak na walutę danego kraju, który przeprowadzają przede wszystkim nierezydenci

• Kryzys zadłużenia zagranicznego – są trzecim typem kryzysów finansowych. Kryzys zadłużenia zagranicznego nazywany również kryzysem zadłużeniowym określa się sytuację, w której dany kraj nie obsługuje swojego zadłużenia rządowego i/lub prywatnego. Problemy z obsługą długu mogą być rezultatem krótkotrwałej utraty płynności bądź długookresowej utraty wypłacalności.

• Kryzys systemu finansowego – oznacza kompletne załamanie funkcjonowania systemu finansowego jako całości (instytucji i rynków finansowych), przejawiające się w niezdolności do realizowania jego podstawowych zadań (w tym przede wszystkim pośredniczenia w gromadzeniu i alokacji oszczędności) i wywierające bardzo niekorzystny oraz długotrwały wpływ na gospodarkę.

• Model kryzysu finansowego z uwzględnieniem interwencji państwa – tzw. model triady.

W modelu tym próbuje się wyjaśnić jak:

• Asymetria informacji

• Negatywna selekcja

• Pokusa nadużycia (pokusa ogromnych zysków przy wnoszeniu jak najmniejszego kapitału)

Wpływają na zawieranie transakcji na rynku finansowym.

WYKŁAD 12 17.12.2012

W analizie przyczyn wystąpienia kryzysu finansowego należy wyodrębnić:

• czynniki gospodarcze – dotyczące bieżącej sytuacji gospodarczej, a w szczególności bilansu płatniczego danego kraju, polityki fiskalnej, produktu krajowego. W tej grupie czynników wyróżnia się:

  • czynniki sfery realnej – wzrost PKB, dynamika produkcji przemysłowej, bilans handlowy oraz bilans obrotów bieżących,

  • czynniki fiskalne – równowaga budżetowa zadłużenie zagraniczne sektora budżetowego,

  • czynniki związane z rynkiem kapitałowym – ceny akcji, napływ kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich i portfelowych,

  • czynniki monetarne – podaż kredytu, nadmierna stopa procentowa, inflacja, rezerwy walutowe oraz kurs walutowy,

  • czynniki polityczne – obejmujące głównie sytuację polityczną w danym kraju,

  • czynniki psychologiczne – należy do nich zaliczyć instynkt stadny inwestorów, pesymistyczne i optymistyczne nastroje inwestorów oraz zjawisko „samospełniającej się przepowiedni”, czyli „podążanie za prognozą”, za które w największym stopniu odpowiedzialne są media kreujące opinie publiczne,

  • czynniki zewnętrzne – związane z postępującą globalizacją, liberalizacją, deregulacją wyników finansowych oraz otwarciem krajowych rynków na świat.

Błędne koło kryzysu finansowego:

Współczesny kryzys finansowy (modelowa sekwencja zjawisk):

Współczesny system finansowy nie jest specjalnie stabilny.

Według MFW w okresie od 1970 r. do 2007 r. doszło do:

• 124 kryzysów bankowych,

• 208 kryzysów walutowych,

• 63 przypadków niewywiązania się dłużników suwerennych ze zobowiązań bądź renegocjacji spłaty długów.

W 55% przypadków kryzys bankowy wystąpił łącznie z kryzysem walutowym, a w zaledwie 11% przypadków z kryzysem zadłużenia.

Czynniki sprzyjające powstawaniu współczesnych kryzysów finansowych: (nie odnoszą się pośrednio do kryzysu z 2007 r.)

• deregulacja wielu dziedzin gospodarki oraz współczesnego rynku finansowego,

• liberalizacja przepływów kapitałowych,

• globalizacja rynków finansowych,

• rosnąca liczba rynków off-shore oraz oaz (?) podatkowych (korzystniejsze warunki),

• innowacyjność w zakresie tworzenia instrumentów finansowych,

• rozwój sektora IT, co umożliwiło powstanie i rozwój pieniądza elektronicznego i wirtualnych platform transakcyjnych, a w konsekwencji zwiększenie strumienia międzynarodowych przepływów kapitału, odznaczających się zarazem dużą zmiennością,

A było już tak dobrze (zgodnie z obiegowymi sądami (sondami?)): (symptomy – czynniki sprzyjające powstaniu kryzysu finansowego)

• relatywnie wysokie tempo wzrostu gospodarczego w świecie (zapomniano o cyklu gospodarczym),

• niska inflacja,

• hossa na giełdach akcji,

• gotowość banków centralnych do zwiększania w razie potrzeby płynności w systemie bankowym,

• regulacje o ochronie depozytów i deponentów, sprzyjające tworzeniu oszczędności,

• permanentny nadzór nad rynkiem finansowym, sprawowany przez wyspecjalizowane instytucje,

• rosnący dobrobyt i poczucie stabilności w wielu krajach,

(USA i Ameryka Łacińska – dość duży deficyt na rynku obrotów bieżących)

Jednak negatywne zjawiska objawiły niszczącą moc, gdyż na poziomie makroekonomicznym:

• utrzymywała się permanentna nierównowaga płatnicza wyrażająca się w trwałych i olbrzymich deficytach i nadwyżkach bilansów obrotów bieżących określonych krajów i ich grup,

• odwrócił się kierunek przepływów kapitałowych, szczególnie z rozwijających się krajów azjatyckich do krajów rozwiniętych, zwłaszcza do USA; doszło do swoistego „globalnego przepełnienia” oszczędnościami,

• niskie realne stopy procentowe w pierwszych latach obecnego wieku doprowadziły do boomu kredytowego, boomu na rynku nieruchomości oraz hossy na rynku akcji, doprowadziło to do tworzenia się bąbli spekulacyjnych,

• zagrożeniem dla systemu finansowego stały się kredyty hipoteczne dla pożyczkobiorców o niezadowalającej zdolności kredytowej (subprime lending),

• doszło do silnego, napędzanego spekulacją, wzrostu cen ropy naftowej, gazu i innych podstawowych surowców.

Z najważniejszych źródeł o charakterze mikroekonomicznym:

• upowszechnienie modelu, w którym banki cedrowały ryzyko na inne podmioty, wykorzystując do tego celu sekuratyzację oraz kredytowe instrumenty pochodne,

• rozwój inżynierii finansowej, powstanie skomplikowanych i trudnych do wyceny instrumentów finansowych, a w licznych przypadkach niebędących przedmiotem obrotu na płynnych rynkach,

• konflikt interesów w agencjach ratingowych, doradzających bankom w tworzeniu nowych produktów finansowych, a zarazem nadających tym instrumentom oceny,

• model finansowania, który polegał na odnawianiu krótkoterminowych pożyczek w celu finansowania długoterminowych aktywów,

• niska przejrzystość niektórych rynków finansowych, prowadząca do braku pełnych informacji o sytuacji finansowej kontrahentów,

• rozrost instytucji finansowych oraz zwiększenie współzależności między nimi, a także wykorzystywanie przez nich na dużą skalę dźwigni finansowej (tworzenie tzw. shadow-banków) (określona działalność, aby przerzucić na nie ryzyko).

Biorąc pod uwagę także źródła o charakterze egzogenicznym, uwagę należy zwrócić na działalność banków centralnych i rządów. Banki centralne poprzez politykę pieniężną, a rządy poprzez politykę interwencyjną (np. politykę podatkową) zmieniły warunki działania i zrekonstruowały strukturę bodźców, którymi kierują się uczestnicy rynku.

Do źródeł kryzysu wywołanych przez nich (banki i rząd) można zaliczyć:

• politykę niskiej stopy procentowej, która sprawiła, że banki komercyjne wyceniały ryzyko niżej niż powinny, a następnie błędnie oceniane ryzyko transferowały, zarażając nim inne podmioty,

• prowadzoną politykę niskiej stopy procentowej, powodującą zniekształcanie kosztów kapitału i szacunek ryzyka,

• doskonałą wiedzę banków komercyjnych, że bank centralny, który pełni funkcję ostatniej instancji, stanie w obronie ich płynności ilekroć w sytuacji kryzysu będą zgłaszać zapotrzebowanie na płynność,

• paniczną obawę rządu odnośnie paniki na rynkach finansowych, w związku z czym banki mogły liczyć na to, że rządy nie są obojętne na ich bs (?) i przyczynią się do ich notowania (?),

• wprowadzenie przez rząd ochrony kredytobiorców, wspomagającą tych, którzy nie posiadają zdolności kredytowej, w celu podtrzymania ożywienia i ekspansji,

• wsparcie państwa w celu zwiększenia skłonności banków do kreacji akcji kredytowej w skrajnej sytuacji, w warunkach nasilenia się ograniczeń podaży kredytów. Rząd wspierał banki przez gwarantowanie kredytów dla z góry określonej kategorii kredytów.

Fazy obecnego globalnego kryzysu finansowego:

• Faza 1 – od 06.2007 do połowy 03.2008,

• Faza 2 – od połowy 03.2008 do połowy 09.2008,

• Faza 3 – od połowy 09.2008 do końca 10.2008,

• Faza 4 – od 10.2008 do końca 03.2009,

• Faza 5 – od 03.2009 do 03.2010,

• Faza 6 – od 03.2010 do ?

WYKŁAD 13 7.01.2013

FAZA PEIRWSZA: U ZARANIA KRYZYSU

• od sierpnia 2007 r. turbulencje przeniosły się na rynek międzybankowy – pojawiły się kłopoty z rolowaniem papierów wartościowych zabezpieczonych hipotecznie

• pierwsze trudności z wycena niestandardowych papierów wartościowych kryzys na rynku kredytów hipotecznych typu subprime, bankructwo amerykańskiego banku New Century Financial (już 2 kwietnia 2007 r.)

• znacząco wzrosły spready w przypadku credit default swaps

• kursy akcji zaczęły poważnie spadać po osiągnięciu maksimum w październiku 2007 r.

FAZA DRUGA: POGŁĘBIENIE ZJAWISK KRYZYSOWYCH

• 17 marca 2008 r. bank inwestycyjny Bear Stearns został przyjęty przez JP Morgan Chase

• czerwiec – lipiec 2008 r. gwałtowne pogarszanie się sytuacji finansowej wielu amerykańskich banków i przedsiębiorstw

• 13 lipca 2008 r. Ministerstwo Skarbu USA ogłasza udzielenie wsparcia Fannie Mae i Freddie Mac, instytucjom zajmującym się finansowaniem kredytów hipotecznych

• 15 lipca 2008 r. SEC wprowadza przepisy ograniczające krótką sprzedaż

• cały czas utrzymuje się nerwowość na rynkach pieniężnych

• 7 września 2008 r. Ministerstwo Skarbu USA wprowadza zarząd komisaryczny na Fannie Mae i Freddie Mac.

FAZA TRZECIA: KRYZYS ZAUFANIA

• 15 września 2008 r. upadłość ogłasza Lehman Brothers Holdings Inc.

• 16 września 2008 r. rząd USA udziela wparcia finansowego towarzystwu ubezpieczeniowemu AIG

• 25 września 2008 r. państwo przejmuje kontrolę nad Washington Mutual, największym amerykańskim bankiem oszczędnościowo-pożyczkowym, z sumą bilansową wynoszącą blisko 300 mld USD

• 29 września 2008 r. dochodzi do nacjonalizacji brytyjskiego banku hipotecznego Bradford&Bingley; Wells Fargo & Company przejmuje kontrolę nad bankiem Wachovia, zostaje dokapitalizowany bank Fortis

• 30 września 2008 r. wsparcie ze strony państwa uzyskuje koncern Dexia

• 1 października 2008 r. rząd irlandzki gwarantuje długi 6 dużych banków

• gwałtowna spekulacja na rynku akcji

• straty poniesione przez inwestorów na globalnym rynku w październiku 2008 r. wyniosły 9,5 bln USD

FAZA CZWARTA: NIEPEWNOŚĆ

Doszło do:

• dalszego spadku kursów akcji związanego m.in. ze zdyskontowaniem przez inwestorów informacji o fatalnym stanie koniunktury w IV kwartale 2008 r.; 9 marca 2009 r. indeks S&P 500 osiągnął poziom 676 punktów, nienotowany od października 1996 r.

• pogorszyła się sytuacja na rynku kredytowym

• nerwowo zachowywały się rynki walutowe

• doszło do spadków produktu krajowego brutto wielu krajów

• uruchomiono na niespotykaną wcześniej skalę rządowe programy wsparcia dla wielu przedsiębiorstw i sektorów

REAKCJE NA KRYZYS

• Banki centralne obniżyły znacznie referencyjne stopy procentowe, często od poziomu bliskiego 0%

• banki centralne uruchomiły też pakiety ratunkowe dla banków zagrożonych upadłością

• banki centralne zaczęły lepiej koordynować swoje działania na rynkach pieniężnych i walutowych

• rządy wielu krajów sięgnęły po kompensacyjne impulsy fiskalne dla podtrzymania popytu

• doszło do spektakularnych nacjonalizacji zagrożonych przedsiębiorstw, ubezpieczenia aktywów oraz nabywania „toksycznych” aktywów banków i gwarantowania zobowiązań

REAKCJE NA KRYZYS NA PŁASZCZYŹNIE MIĘDZYNARODOWEJ

• w grudniu 2008 r. MBOiR (Bank Światowy) utworzył Fundusz Rekapitalizacji Banków o wartości 3 mld USD, przeznaczony dla banków w małych krajach rozwijających się

• w lutym 2009 r. EBOiR, EBI i MBOiR zgodziły się na udzielenie pomocy bankom z krajów Europy Środkowej i Wschodniej w wysokości 24,5 mld EUR, przeznaczonej na walkę z kryzysem,

• w marcu 2009 r. władze MFW postanowiły m.in.:

  • zmodyfikować zasadę warunkowości (conditionality), wprowadzając zasadę przeglądów programów (program reviews)

  • wprowadzić Elastyczną Linię Kredytową (Flexible Credit Line)

  • uelastycznić mechanizm promes kredytowych (Stand-by Arrangements)

  • zwiększyć limity udzielonych kredytów dla krajów członkowskich

GRUPA G20 W WALCE Z KRYZYSEM

• na szczycie waszyngtońskim (listopad 2008 r.) uzgodniono m.in. konieczność wprowadzenia skutecznego nadzoru nad agencjami ratingowymi, kontrolowania funduszy hedgingowych, uregulowania zasad działania rajów podatkowych

• na szczycie londyńskim (kwiecień 2009 r.) przyjęto Globalny Plan Ożywienia i Reformy

• na szczycie w Pittsburghu (wrzesień 2009 r. ) centralnym tematem stała się radykalna reforma MFW

• na szczycie w Toronto (czerwiec 2010 r.) podkreślono konieczność wzmocnienia międzynarodowej współpracy gospodarczej i stworzenia warunków stabilnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego

• na szczycie w Seulu (listopad 2010 r.) zwrócono szczególną uwagę na kwestię skutecznego zapobiegania ewentualnym przyszłym kryzysom

• na szczycie w Paryżu (luty 2011 r.) zajęto się szczególnie problemem długu publicznego i deficytu budżetowego w warunkach globalnej nierównowagi gospodarczej

PROGRAM DZIAŁAŃ ANTYKRYZYSOWYCH UE

• Europejski Plan Naprawy Gospodarczej (listopad 2008 r.) oparty na dwóch głównych założeniach:

  • zwiększenia siły nabywczej w celu wzrostu popytu i zaufania (co najmniej 20 mld EUR czyli 1,5 PKB UE z budżetu Unii i budżetów krajowych)

  • podniesienia konkurencyjności Europy

FAZA PIĄTA: PIERWSZE OZNAKI STABILIZACJI

Na rynkach finansowych zaobserwowano zmniejszenie się globalnej awersji do ryzyka któremu towarzyszył wzrost cen akcji, spadek zmienności ich cen oraz aprecjacja wielu walut względem dolara. Przyczyną tej sytuacji była zapowiedź kupna przez główne banki centralne różnych aktywów o dużej wartości oraz optymizm inwestorów wynikający z opublikowania przez duże banki USA pozytywnych danych dotyczących wypracowanych zysków w pierwszych dwóch miesiącach 2009 r.

WNIOSKI NA PRZYSZŁOŚĆ (CZYLI NIE WARTO PRZYJRZEĆ się PROPOZYCJOM GRUPY POD WODZĄ J. DE LAROSIERE)

• w polityce makroekonomicznej należy unikać prowadzenia nadmiernie liberalnej polityki pieniężnej oraz polityki nadmiernej płynności, co może prowadzić do tworzenia się bąbli spekulacyjnych

• należy krytycznie przejrzeć i zmodyfikować Nową Umowę Kapitałową

• należy stworzyć nową paneuropejską organizację kontrolującą ryzyko oraz nadzorują działalność agencji ratingowych

• należy wprowadzić nowe standardy rachunkowości

• należy wprowadzić nowe wymagania kapitałowe i rachunkowe dla inwestycji ubezpieczeniowych (system Solvency 2009)

• rynek instrumentów pochodnych nie powinien być rozsadnikiem kryzysu, należy więc dążyć do standaryzacji i uproszczenia instrumentów oraz utworzyć izbę rozrachunkową dla CBS

• na poziomie krajowym i międzynarodowym należy wzmocnić nadzór i regulacji, by zapobiegać przestępstwom i nadużyciom finansowym

FAZA SZÓSTA: OD KRYZYSU FINANSOWEGO DO KRYZYSU FINANSÓW PUBLICZNYCH

NIEKTÓRE CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE TWORZENIU SIĘ I ZWIĘKSZANIU DEFICYTÓW BUDŻETOWYCH W KRAJACH UE

• cykl polityczny

• problem wspólnych zasobów wobec występowania asymetrii kosztów i efektów

• brak wspólnej waluty polityki fiskalnej w warunkach istnienia wspólnej waluty i prowadzenia jednolitej polityki pieniężnej

• praktycznie pewność uzyskania wsparcia ze strony Wspólnoty (mechanizm bail-out)

MECHANIZ WYMUSZANIA DYSCYPLINY FISKALNEJ W KRAJACH UE OKAZAŁ SIĘ NIESPRAWNY, GDYŻ:

• przekroczenie kryterium 3% PKB nie powodowało żadnych sankcji

• w ramach procedury nadmiernego deficytu kraj zadłużony miał od roku do dwóch lat na dokonanie niezbędnych korekt fiskalnych

• sankcje finansowe mogły być nałożone na kolejnym etapie (etapach) EDP

Jednak w UE – jak do tej pory – sankcji nie zastosowano, wzmacniając mechanizm pokusy nadużycia

POŻĄDANE KIERUNKI ZMIAN:

• semestr europejski jako dodatkowy okres/mechanizm koordynacji i wielostronnej kontroli

• powszechność, szybkość i niezawodność sankcji finansowych

  • zastąpienie mechanizmu politycznego mechanizmem prawnym (automatyzm sankcji)

  • skrócenie procedury EDP

  • objęcie sankcjami przypadków naruszeń pozostałych reguł: długu i średniookresowej równowagi

• rozszerzenie uprawnień audytorskich Komisji Europejskiej

• powołanie krajowych niezależnych Rad Polityki Fiskalnej

• proponowane zmiany nie wymagają zmian w Traktatach i nie ograniczają gwarantowanego zakresu ...

WYKŁAD 14 14.01.2013 r.

Architektura międzynarodowego systemu finansowego

Instytucje, polityka i procedury związane z zapobieganiem i rozwiązywaniem kryzysów finansowych, głównie w państwach o wschodzących gospodarkach rynkowych

Przesłanki powstania i rozwoju organizacji międzynarodowych:

• motywy ekonomiczne i polityczne

• przekonanie o potrzebie i korzyściach współpracy w danej dziedzinie

• uświadomienie sobie przez rządy zgodności interesów w danej dziedzinie

• zdolność do osiągania porozumienia

Międzynarodowe organizacje finansowe zinstytucjonalizowana forma współpracy niezależnych państw w dziedzinie stosunków finansowych, której celem jest działalność nie nastawiona na zysk.

Funkcje organizacji międzynarodowych:

• finansowa

• regulacyjno-stabilizacyjna

• kontrolna

• konsultacyjna

• rozjemcza

Kluczowe standardy stabilności międzynarodowych systemów finansowych:

1. Polityka ekonomiczna i przejrzystość danych

1) Przejrzystość polityki monetarnej i finansowej – kodeks dobrych praktyk dla przejrzystości polityki monetarnej i finansowej – MFW (IMF)

2) Przejrzystość polityki budżetowej – kodeks dobrych praktyk w dziedzinie przejrzystości polityki budżetowej – MFW (IMF)

3) Upowszechnienie danych – generalny System Upowszechnienia Danych, Specjalne Standardy Upowszechnienia Danych – MFW (IMF)

2. Infrastruktura rynkowa i instytucjonalna

5) Niewypłacalność – zarządzanie spółkami- zasady nadzoru korporacyjnego, Bank Światowy, Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD)

6)Rachunkowość –międzynarodowe normy rachunkowości- Międzynarodowe Stowarzyszenie Kontroli Ubezpieczeń (IAIS)/ Międzynarodowa Izba Standardów Rachunkowości (IASB)

7) Audyt- międzynarodowe standardy audytu- Międzynarodowa Federacja Ekspertów Rachunkowości (IFAC)

8) Płatności i rozliczenia- podstawowe zasady dla ważnych systemów płatności, rekomendacje dla systemów rozrachunków papierów wartościowych – Komitet ds. Płatności i Systemów Rozliczeń (CPSS)/ Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO)

9) Uczciwość rynku- 40 rekomendacji FATF przeciwko praniu pieniędzy i osiem specjalnych rekomendacji przeciwko terroryzmowi –Grupa specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF)

3. Regulacje i nadzór sektora finansowego

10) Nadzór bankowy – podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego- Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego (BCBS)

11)Regulacje Giełdowe- przedmiot i zasady reglamentacji giełd papierów wartościowych –Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO)

12)Kontrola sektora ubezpieczeń- zasady nadzoru sektora ubezpieczeń –Międzynarodowe Stowarzyszenie Kontroli Ubezpieczeń (IASIS)

Zbiór zasad dotyczy trzech głównych obszarów:

• polityki ekonomicznej i przejrzystości danych- przejrzystość polityki monetarnej i finansowej, przejrzystość polityki budżetowej, upowszechnienie danych, gromadzenie danych

• infrastruktury rynkowej i instytucjonalnej – niewypłacalność, ład korporacyjny, rachunkowość, audyt, płatności i rozliczenia, uczciwość rynku, działanie rynku

• regulacji i nadzoru sektora finansów-nadzór bankowy, ubezpieczeniowy, giełdowy oraz nad konglomeratami finansowymi

Biorąc pod uwagę zakres stosowania wyróżniamy standardy w formie:

• zasad- stanowią podstawowe doktryny przedstawiane w sposób na tyle ogólny, że zapewniają pewien stopień elastyczności i możliwość dostosowania do krajowych uwarunkowań i regulacji (np. „zasady nadzoru sektora ubezpieczeń”, „przedmiot i zasady reglamentacji giełd papierów wartościowych”)

• kodeksów postępowania- są bardziej szczegółowe, określają praktyczne stosowanie przyjętych zasad

• metodyk/wytycznych –to ściśle określone wytyczne działań, które powinny zostać podjęte lub wymagań, które należy spełnić; pozwalają na ocenę stopnia ich przestrzegania i zastosowania

Standardy można podzielić z uwagi na zakres:

• sektorowy- kodeksy odnoszące się do działań rządów i BC, sektora bankowego, ubezpieczeniowego, papierów wartościowych, przedsiębiorstw

• funkcjonalny- zasady obejmujące także obszary jak: rachunkowość, ład korporacyjny, etyka biznesu, adekwatność kapitałowa, kontrola i nadzór, wymiana informacji, płatności i rozliczenia, jawność i przejrzystość, zarządzanie ryzykiem itd.

Implementacja standardów do systemów prawnych państw prowadzi do:

• wzmocnienia krajowych systemów finansowych poprzez popieranie zdawczych regulacji i nadzoru, wzmocnienia przejrzystości, zwiększenia efektywności rynków, infrastruktury i podmiotów

• międzynarodowej stabilności poprzez umożliwienie podejmowania decyzji inwestycyjnych czy pożyczkowych w warunkach dostępu do większego zbioru informacji, popieranie rynkowej prawności oraz redukcji ryzyka rozprzestrzeniania się finansowych kryzysów i zagrożeń

MFW/ International Monetary Fund (IMF)

Utworzony (wraz z Bankiem Światowym) w 1944r. na konferencji ONZ w Breton Woods (USA). W Konferencji brało udział 45 państw ( w tym Polska). Głównym motywem w/w konferencji było nawiązanie międzynarodowej współpracy ekonomicznej mającej na celu unikniecie powtórzenia wielkiego kryzysu ekonomicznego z lat 1929-1933

Główne cele MFW są w warunkach porozumienia (Articles of Agrement):

• promowanie międzynarodowej współpracy

• ułatwianie ekspansji i zrównoważonego rozwoju handlu międzynarodowego

• wspomaganie stabilności kursu

• wspieranie tworzenia wielostronnego systemu płatności

• udostępnianie swoich zasobów krajom członkowskim mającym trudności z bilansem płatniczym

• skracanie okresu i zmniejszanie stopnia nierównowagi w Bilasach płatniczych karajów członkowskich

W celu realizacji zadań MFW pełni 4 funkcje:

• regulacyjną- polegająca na ustanawianiu norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych

• kredytową- przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania w postaci różnych kredytów

• konsultacyjną- przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów członkowskich oraz jako forum wymiany doświadczeń między krajami w radzeniu sobie z problemami natury gospodarczej, m. in. Plan Balcerowicza był konsultowany z ekspertem MFW prof. Jeffrey’em Sachsem

• kontrolną- polegającą na nadzorowaniu przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych i weryfikacji celów, na jakie przeznaczone są środki kredytowe

Nadzór polega na regularnym dialogu i poradach w polityce gospodarczej oferowanych krajom członkowskim. Zwykle raz do roku MFW przeprowadza dokładną ocenę sytuacji ekonomicznej kraju członkowskiego. Omawia ją z władzami kraju członkowskiego i zaleca taką politykę ekonomiczna, która sprzyja stabilności kursów walutowych i wzrostowi gospodarczemu. Na podstawie takich konsultacji MFW publikuje dwa razy do roku swoje oceny dotyczące globalnych i regionalnych perspektyw gospodarczych w wydawnictwach Word Economic Outlook i Globar Financial Stability Report.

Wykład 21,01,2013

Grupa banku Światowego to:

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

• Międzynarodowa Korporacja Finansowa (The International Finance Corporation – IFC)

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (The International Development Association – IDA)

• Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji (The Multilateral Guarantee Agency – MIGA)

• Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych (International Center for Settlement of Investment Disputes – ICSID)

Cele statutowe IBRD

• udzielanie pomocy w odbudowie i rozwoju terytoriów krajów członkowskich

• promowanie i ułatwianie dopływu kapitału inwestycyjnego

• popieranie przedsięwzięć prowadzących do wzrostu wymiany międzynarodowej oraz utrzymania równowagi bilansu płatniczego

• popieranie rozwoju państw słabiej rozwiniętych

• finansowanie inwestycji rozwojowych

• wspieranie i promowanie prywatnych inwestycji zagranicznych

• wspieranie rozwoju przedsiębiorczości lokalnej

• wspieranie rozwoju infrastruktury

Zakres finansowanie i dofinansowania

• bezpośrednie finansowanie i kofinansowanie projektów inwestycyjnych

• uczestnictwo w pożyczkach zaciąganych z różnych źródeł

• udzielanie gwarancji kredytowych przy kredytach z innych źródeł

• organizacja pożyczek sprzedaż udziałów

IDA kładzie główny nacisk na szeroko pojęty rozwój, który obejmuje

• wspieranie programów dostosowawczych

• zwiększenie efektywności sektora prywatnego

• tworzenie warunków trwałego rozwoju gospodarczego poprzez wspieranie programów rozwoju zasobów ludzkich (np. edukacja, ochrona zdrowia, walka z AIDS i HIV)

• zwiększenie efektywności realizowanych i podejmowanych inwestycji poprzez usprawnienie ich planowania

• zapobieganie konfliktom oraz katastrofom i klęskom żywiołowym

• promowanie handlu i integracja regionalna

• ze względy na niski stopień zamożności państw ubiegających się o kredyty, warunki udzielanej pomocy są bardzo korzystne. Kredyty te są nieoprocentowane z 10-letnim okresem karencji oraz 35-40 letnim okresem spłaty. Kredytobiorcy są zobowiązani do wpłacania niewielkim sum rocznie: opłatę manipulacyjną w wysokości 0,75% oraz opłatę dodatkową w wysokości 0,5%. Opłaty te są przeznaczone na pokrycie działalności IDA. Do korzyści należy także zaliczyć fakt, że kredyty mogą być spłacane w walucie krajowej

Głównym celem IFC jest popieranie rozwoju sektora prywatnego w krajach rozwijających się przez przyciąganie kapitału zagranicznego i krajowego oraz udzielanie pomocy technicznej w postaci świadczenia usług doradczych na rzecz rządów i przedsiębiorstw. Realizując ten cel IFC:

• udziela pomocy finansowej we współdziałaniu z inwestorami prywatnymi w zakładaniu i rozwijaniu prywatnych firm, które mógłby przyczynić się do rozwoju krajów członkowskich przez dokonywanie inwestycji, bez gwarancji zwrotu kosztów członka, w przypadkach gdy nie można dostać wystarczających kapitałów prywatnych na rozsądnych warunkach

• stara się łączyć możliwości inwestycyjne z krajowym i zagranicznym kapitałem prywatnym oraz doświadczonym kierownictwem

• usiłuje pobudzać i pomagać w tworzeniu warunków sprzyjających napływowi krajowego oraz zagranicznego kapitału prywatnego na cele inwestycji produkcyjnych w krajach członkowskich

Zasadnicze zadania MIGA zostały określone w jej konwencji obejmują:

• zapewnienie napływu kapitału i technologii produkcyjnych do krajów rozwijających się na warunkach odpowiadających ich potrzebom rozwojowym, celom i politykom, na bazie uczciwych i stabilnych standardów traktowania zagranicznych inwestycji bezpośrednich

• prowadzenie badań, podejmowanie działalności promocyjnej napływu inwestycji, upowszechnianie informacji o inwestycyjnych możliwościach w państwach rozwijających się, tworzenie klimatu sprzyjającego napływowi inwestycji

MIGA oferuje cztery rodzaje ubezpieczeń

• ubezpieczenie od niewymienialności walut i transferu dewiz (currency transfer restrictions) – ubezpieczenie to ma zapobiegać skutkom związanym z ograniczeniem wymienialności i wywozem waluty za granicę; jego zakres dotyczy opóźnień w dostawie walut; pogorszenia warunków wymiany i transferu walut, których przyczyną są działania ustawodawcze kraju przyjmującego inwestycje; jest to najczęściej wykorzystywane ubezpieczenie; rekompensata wypłacana jest z Funduszu Gwarancyjnego

• ubezpieczenie od wywłaszczenia (Exproprition) – ubezpieczenie to ma na celu ochronę przed stratami wynikającymi z działań rządów krajów przyjmujących inwestycje, które prowadzą do likwidacji własności lub jej okrojenia; najczęściej zjawisko to występuje w sytuacji nacjonalizacji oraz wywłaszczenia; wartość ubezpieczonego i utraconego majątku wypłacana jest według wartości księgowej netto

• ubezpieczenie od wojen i niepokojów społecznych (war and civil clistrubance) – celem ubezpieczenia jest zabezpieczenie przed stratami majątku wynikającymi z działań wojennych, wowłanymi rewolucją oraz atakami terrorystycznymi, może także dotyczyć strat związanych z przerwaniem działalności powyżej jednego roku, w ramach ubezpieczenia MIGA wypłaca wartość utraconego majątku według wartości netto, a przy gwarancyjach kredytowych.. coś tam

• ubezpieczenie od zerwania umowy

Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) jest międzynarodową instytucją finansową z siedzibą w Bazylei (Szwajcaria). Powstał 20 stycznia 1930 roku na konferencji w Hadze w celu ułatwienia współpracy między bankami centralnymi oraz zorganizowania rozliczeń związanych z odszkodowaniami wojennymi po pierwszej wojnie światowej. Rozpoczął działalność 17 maja 1930 roku. Jest najstarszym bankiem międzynarodowym

Celem BIS jest popieranie współpracy banków centralnych i spełnienie funkcji „banku banków centralnych”. BIS przyjmuje od banków centralnych depozyty w złocie i w walutach wymienialnych depozyty w złocie w walutach wymienialnych, a następnie lokuje je na rynkach międzynarodowych. Udziela też pożyczek bankom centralnym i dokonuje w nich lokat.

Bank ma prawo wykonywania następujących czynności bankowych:

1. sprzedaż, kupno, wymiana i posiadanie złota na własny rachunek oraz na rachunek banków centralnych

2. udzielanie kredytów bankom centralnym

3. dyskontowanie, redyskontowanie, kupno i sprzedaż zapatrzonych własnym żyrem lub nieżyrowanych weksli i innych obligacji krótkoterminowych pierwszej płynności

4. kupno i sprzedaż dewiz

5. kupno i sprzedaż podlegających giełdowym obrotom papierów wartościowych (z wyjątkiem akcji)

6. dyskontowanie dla banków centralnych ich weksli portfelowych i redyskontowanie własnych weksli portfelowych w bankach centralnych

7. przyjmowanie od banków centralnych wkładów na bieżące i lokacyjne rachunki

8. przyjmowanie wkładów rządowych na podstawie specjalnych porozumień i wszelkich wkładów, które w opinii Banku są związane z jego zakresem działania

Bank Rozrachunków Międzynarodowych spełnia cztery ważne funkcje:

1. forum międzynarodowej współpracy walutowej

2. centrum prac badawczych i publikowanie danych statystycznych

3. banku banków centralnych

4. agenda i powiernika różnych funduszy międzynarodowych