Walory (zasoby) turystyczne - to zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów poza przyrodniczych, które - wspólnie lub każde z osobna – są przedmiotem zainteresowania turysty (decydują one o tzw. atrakcyjności turystycznej) Walory turystyczne:

1Naturalne 2Antropogeniczne

- Zabytki (wykopaliska, starożytne miasta, zamki, pałace)

- Tradycyjne (zwyczaje, folklor, rzemiosło, tradycje kulturalne)

- Inne (architektura współczesna, targi, wystawy itp. ) walory wypoczynkowe - tereny ciekawe krajobrazowo, o niskim stopniu urbanizacji, zapewniający łatwy kontakt z wodą i lasami. walory krajoznawcze – składają się na nie osobliwości przyrody, walory dóbr kultury, tradycji ludowej, współczesne osiągnięcia cywilizacyjne i kulturalne w zakresie kultury materialnej, duchowej, społecznej, walory specjalistyczne; tj. cechy lub zespół cech środowiska przyrodniczego pozwalających na uprawianie turystyki specjalistycznej. Walory turystyczne: 1.wypoczynkowe (tereny o wybitnych walorach środowiska przyrodniczego, atrakcyjne krajobrazowo, pozbawione zanieczyszczeń)

2. Krajoznawcze (poznawcze)

- Ciekawość świata

- Zaspokajanie potrzeb emocjonalnych turystów

- Wielkie miasta o funkcjach społecznych lub metropolitalnych

3. specjalistyczne

- Walory umożliwiają uprawianie zamiłowań hobbystycznych wymagających specjalistycznego sprzętu i uprawnień

- Walory umożliwiające realizację zainteresowań zawodowych

„atrakcje turystyczne” wprowadził do literatury fachowej Cohen w 1972 r. Lundberg, jako „cokolwiek, co zaciekawia turystów" Goodall jako „miejsce charakterystyczne, często unikalne, np. naturalne środowisko, zabytek historyczny, takie wydarzenia jak festiwale i imprezy sportowe” (Goodall 1990). Pojęcie „atrakcje turystyczne” to: - elementy przyrody i kultury, - poziom cen, - postawy ludności miejscowej wobec turystów i turystyki, - urządzenia turystyczne wraz z całą infrastrukturą techniczną (Podemski 2004). KLASYFIKACJA ATRAKCJI TURYSTYCZNYCH WG. J.R RITCHIE I M.SINS: - urządzenia sportowe, rekreacyjnei edukacyjne - urządzenia do handlu , biznesu - poziom cen, - infrastruktura regionu

- dziedzictwo przyrody, - dziedzictwo kultury, - dostępność do regionu, - podstawa dla turystyki

atrakcja turystyczna jest empiryczną relacją pomiędzy turystą, widokiem (sight), a oznacznikiem (marker) – informacją dotyczącą miejsca. Obiekt (widok) nabiera charakteru atrakcji dopiero poprzez dodanie oznacznika. Oznaczniki mogą mieć zróżnicowaną formę generowania informacji, są to m.in. przewodniki, tabliczki informacyjne, slajdy, odczyty itp. Role oznacznika może pełnić promocja obiektu. Turysta –> Widok (Oznacznik) –> ATRAKCJA

Atrakcja turystyczna J. Swarbrooke (1995) proponuje podział atrakcji na cztery grupy: naturalne atrakcje turystyczne, dzieła stworzone przez człowieka, ale w innym celu niż przyciąganie turystów, które z czasem stały się atrakcjami samymi w sobie, miejsca zaprojektowane i zbudowane od podstaw jako atrakcje, imprezy kulturalne, sportowe, religijne, festiwale, igrzyska olimpijskie itp. Inna klasyfikacja Swarbrooke’a; podział na atrakcje podstawowe (główny powód, dla którego odbywamy podróż i gdzie spędzamy większość czasu) oraz drugorzędne – te tak zwane atrakcje po drodze

Atrakcja turystyczna – definicje, wikipedia, Google „tourist attraction” jako miejsca, które odwiedzają turyści krajowi i zagraniczni dodając określenia jakie to miejsca. Oprócz atrakcji związanych z dziedzictwem kulturowym i cudami natury wskazano na niezwykłe miejsca (np drapacze chmur), niesamowite zdarzenia (np. UFO, Loch Ness, duchy) i wiele innych. „visitor attraction” adresowane są one do odwiedzających, czyli szerszej kategorii czasowych migracji niż turyści. Między atrakcją a pułapką turystyczną „tourist trap” – czyli „pułapek turystycznych” – obiektów i działań mającym wyciągnąć od turystów pieniądze (Kruczek 2009). Obok uznanych atrakcji jak. np. Wodospad Niagara czy Park Narodowy Monument Valley powstaje mnóstwo kiczowatych obiektów - muzeów figur woskowych, domów wypełnionych duchami ze znanych horrorów, pełne wątpliwych pamiątek np. po Elvisie Presley’u czy postaciach z bajek. Atrakcje mają zazwyczaj oprawę komercyjną – od usług hotelarskich i gastronomicznych po rozbudowany monstrualnie handel pamiątkami. Największa koncentracja pułapek turystycznych ma miejsce w światowej stolicy hazardu – Las Vegas. Na naszych oczach powstaje współcześnie w Zjednoczonych Emiratach Arabskich nowe światowe centrum turystyki – Dubaj, naszpikowane licznymi pułapkami Istotą pułapek turystycznych są następujące cechy: mają przyciągnąć turystów za wszelką cenę, bazują na niewybrednych gustach, pułapka turystyczna to kicz, obiekt, wydarzenie, rzecz bez wartości kulturowych, celem pułapki jest wyciągnięcie od turystów pieniędzy,

Produkt turystyczny Mieszanka trzech głównych składników: atrakcji i infrastruktury turystycznej w miejscu docelowym oraz dostępności do nich (V.T.C Middlton: 1996) Atrakcje + infrastruktura + dostępność = produkt, wszystko co stanowi przedmiot rynkowej wymiany. Produkt: przedmiot, usługa, miejsce, organizacja lub idea. Produkt: „pakiet wartości”, „wiązka korzyści” (Ph. Kotler: 1980). Produkt dla przedsiębiorstwa : wszystko co stanowi ofertę bez względu na jej materialny czy niematerialny charakter.

Struktura produktu turystycznego (Wodejko: 1996) Atrakcje to element produktu turystycznego

Produkt turystyczny:

1,Dobra i urządzenia turystyczne

- podstawowe (walory turystyczne)

- komplementarne (sieć transportowa, środki transportu, baza noclegowa, żywieniowa, towarzysząca) 2. usługi turystyczne

- podstawowe (usługi, które umożliwiają dojazd, pobyt i powrót)

- komplementarne (usługi ułatwiające dotęp do walorów turystycznych i dostarczające rozrywki) Produkt turystyczny w znaczeniu wąskim: wszystko co turystyka kupuje. Podróżny staje się potencjalnym konsumentem w chwili kiedy zaczynamy postrzegać pieniądze, które może pozostawić w odwiedzanym miejscu w zamian za dostarczone produkty czy usługi. (Łopaciński: 1995). Produkt turystyczny w znaczeniu szerokim: kompozycja tego, co turyści robią oraz walorów, urządzeń i usług, z których przy tym korzystają.

Produkt turystyczny: wszystkie dobra i usługi tworzone i kupowane w związku z wyjazdem poza miejsce stałego zamieszkania, i to zarówno przed rozpoczęciem podróży, w trakcie podróży i w czasie pobytu poza swoją rodziną miejscowością, (Gołembski: 1998).

Klasyfikacja produktu turystycznego (Stasiak: 2003) ;rzecz (mapy, sprzęt turystyczny, pamiątki), usługa (pojedyncza usługa turystyczna tj, hotelarska, gastronomiczna, transportowa), wydarzenie (festiwale, spotkania, wystawy, święta itp.), impreza (zestaw kilku usług lub usług i dóbr materialnych organizowanych przez organizatorów turystyki i rekreacji),

obiekt (jedna główna atrakcja powiązana z kilkoma usługami towarzyszącymi skupiona w jednym miejscu, obiekcie, np. park rozrywki Disney Land), obszar (region, powiat, miejscowość, park narodowy obszar charakteryzującą się walorami turystycznymi)

Wybrane sposoby badania potencjału turystycznego:

Etap wstępny (I): w którym dokonujemy zebrania podstawowych informacji na temat analizowanego obszaru (opis, kwarenda, inwentaryzacja, badania ankietowe/wywiad kwestionariuszowy), Etap porządkowania (II) : w którym oceniamy rangę oraz znaczenie poszczególnych elementów potencjału turystycznego przy zastosowaniu wybranych sposobów i metod badawczych (tabela inwentaryzacyjna, tabela determinanty, bonitacja punktowa, metody taksonomiczne); integralną częścią tego etapu jest sporządzanie mapy potencjału turystycznego, Mapa potencjału turystycznego ukazuje rozmieszczenie wszystkich lub wybranych walorów turystycznych. Zaletą tego sposobu prezentacji elementów potencjału jest jego poglądowość. Podobne mapy można wykonać dla innych elementów zasobów materialnych (zagospodarowania turystycznego, dostępności komunikacyjnej), Bonitacja punktowa metoda pozwalająca na uzyskanie obiektywnego, kompleksowego obrazu potencjału turystycznego danego obszaru Etap analizy i wniosków (III): w którym wskazujemy najbardziej atrakcyjne cechy i fragmenty analizowanego obszaru, szczególnie przydatne do rozwoju określonych form aktywności turystycznej. Końcowym etapem (np. za pomocą analizy SWOT) powinno być zidentyfikowanie i podkreślenie tych cech potencjału turystycznego, które mogą i powinny być wykorzystane przy tworzeniu produktu turystycznego. Nazwa SWOT pochodzi od angielskich słów: Strenghts – mocne strony (atuty),

Weaknesses – słabe strony, Oportunities - możliwości (szanse), Threats – zagrożenia Silne strony w zakresie rozwoju turystyki Woj. Świętokrzyskiego Położenie w centralnej części kraju w bezpośrednim sąsiedztwie największych aglomeracji miejskich i przemysłowych (Warszawa, Kraków, Łódź, Górnośląski Okręg Przemysłowy). ☺ Niewielkie, w porównaniu do rozwiniętych obszarów turystyczno wypoczynkowych obciążenie ruchem turystycznym, umożliwiające pobyt w nieskażonym, naturalnym środowisku. ☺ Rozwinięty system obszarów chronionych (ok. 67% powierzchni województwa poddane jest prawnej ochronie przyrody), stwarzający przesłanki rozwoju różnych form turystyki.

☺ Bogactwo i zróżnicowanie zasobów środowiska przyrodniczego oraz unikalne, liczne i różnorodne zasoby dziedzictwa kulturowego oraz historia obszaru. ☺ Doskonałe warunki do uprawiania turystyki aktywnej i specjalistycznej: sieć hydrograficzna umożliwiająca uprawianie turystyki wodnej, infrastruktura do uprawiania turystyki jeździeckiej, narciarstwa, dosyć dużo szlaków turystycznych, dosyć dobrze rozwinięta i różnorodna infrastruktura o charakterze sportowym i rekreacyjnym. ☺ Doskonałe warunki krajobrazowe do uprawiania turystyki aktywnej przez osoby niepełnosprawne i osoby starsze. ☺ Bogate życie kulturalne, duża ilość ciekawych imprez o zasięgu ponadregionalnym, ogólnokrajowym i międzynarodowym, folklor, tradycje ludowe, kuchnia regionalna.

☺ Region czysty ekologicznie. ☺ Duże znaczenie turystyki w rozwoju obszaru, czego dowodzą dokumenty strategiczne i planistyczne.

☺ Bogate zasoby cennych wód mineralnych w okolicach Buska-Zdroju i Solca-Zdroju, predysponujące ten obszar do intensyfikacji turystyki uzdrowiskowej. ☺ Dynamiczny rozwój turystyki wiejskiej, zwłaszcza agroturystyki oraz potencjał do jej dalszego rozwoju. ☺ Liczne inicjatywy w zakresie rozbudowy bazy uzdrowiskowej i infrastruktury turystycznej (zbiorniki wodne, szlaki i ścieżki rowerowe, szlaki konne itp.) oraz tworzenia lokalnych atrakcji i produktów turystycznych (np. Park Jurajski w Bałtowie). ☺ Popularność Regionu jako celu wycieczek szkolnych oraz grupowych i indywidualnych przyjazdów turystycznych związanych z turystyką aktywną i kwalifikowaną.

☺ Działalność Regionalnej Organizacji Turystycznej Województwa Świętokrzyskiego oraz Lokalnych Organizacji Turystycznych. ☺ Dynamiczny rozwój "Targów Kielce" jako jednostki wspierającej rozwój gospodarczy regionu, głównie turystyki biznesowej i konferencyjnej. ☺ Wzrost znaczenia turystyki w działaniach władz samorządowych, coraz częściej postrzeganej jako ważny czynnik rozwoju gospodarczego.

☺ Brak sezonowości w turystyce.

☺ Duża ilość placówek edukacyjnych kształcących na kierunkach turystycznych, dobrze wykwalifikowani przewodnicy.

☺ Funkcjonowanie Regionalnego Centrum Informacji Turystycznej.

Słabe strony w zakresie rozwoju turystyki Woj. Świętokrzyskiego

􀀯 Brak oferty turystycznej w formie pakietów sprzedawanych zarówno na miejscu, jak i poza granicami obszaru. 􀀯 Mała ilość regionalnych kompleksowych produktów turystycznych. 􀀯 Niewystarczająca współpraca i koordynacja działań pomiędzy poszczególnymi powiatami i gminami (w dziedzinach, takich jak: promocja, informacja turystyczna, oznakowanie atrakcji, tworzenie kalendarza imprez). 􀀯 Mała ilość markowych produktów turystycznych, brak pamiątek regionalnych. 􀀯 Niewystarczająca promocja i marketing regionalnego produktu turystycznego, brak zintegrowanego systemu promocji i informacji turystycznej. 􀀯 Niedobór infrastruktury komunalnej i "małej" infrastruktury turystycznej, (parkingi, system informacji turystycznej, oznakowanie atrakcji turystycznych itp.).

􀀯 Niezadowalający stan sanitarny i standard obiektów turystycznych zlokalizowanych nad zbiornikami wodnymi oraz przy głównych szlakach turystycznych. 􀀯 Zły stan obiektów zabytkowych, brak środków finansowych na ich konserwację i modernizację.

􀀯 Niski poziom zagospodarowania szlaków turystycznych i ścieżek rowerowych (brak obiektów małej infrastruktury). 􀀯 Złe oznakowanie Regionu – brak informacji o atrakcjach turystycznych, brak oznakowania dojazdu do atrakcji turystycznych. 􀀯 Niedobór lokalnych programów zagospodarowania atrakcyjnych turystycznie obiektów i terenów w powiązaniu ze złym stanem technicznym obiektów zabytkowych oraz dekapitalizacją obiektów i urządzeń turystycznych.

􀀯 Niedostatek kolejowych połączeń ekspresowych z większymi miastami w Polsce oraz regionalnych połączeń z centrami turystycznymi w województwie. 􀀯 Niedobór obiektów i urządzeń dostosowanych do obsługi turystyki w okresie zimowym. 􀀯 Brak monitoringu ruchu turystycznego w województwie.

􀀯 Brak bazy noclegowej w części miejscowości i na obszarach o dużej atrakcyjności oraz zbyt mała liczba miejsc noclegowych w taniej bazie hotelowej (schroniska młodzieżowe, domy wycieczkowe). 􀀯 Bardzo mała ilość obiektów gastronomicznych, szczególnie oferujących potrawy regionalne, nawiązujących do specyfiki, historii obszaru.

􀀯 Niska jakość wewnętrznego transportu pasażerskiego (stan dróg, duże natężenie ruchu kołowego, niski standard pasażerskich przewozów kolejowych).

􀀯 Brak wykwalifikowanej kadry do obsługi ruchu turystycznego, słaba znajomość języków obcych.

Szanse w zakresie rozwoju turystyki dla Woj. Świętokrzyskiego

􀀦 Akcesja Polski do Unii Europejskiej i związana z tym możliwość wykorzystania programów i funduszy strukturalnych dla rozwoju turystyki oraz ułatwienia formalno-prawne podczas przekraczania granic. 􀀦 Wzrost rangi turystyki w programach rządowych, m.in. Strategia rozwoju turystyki na lata 2007-2013 priorytetyzująca rozwój produktów turystycznych w regionach, w tym przede wszystkim produktów opartych o potencjał regionalny, budowanych na bazie szlaków turystycznych, kolejny okres programowania 2007-2013 i związana z tym większa ilość funduszy na turystykę w Narodowym Planie Rozwoju oraz łatwiejszy dostęp do finansowania,

􀀦 Zmiana trendów i tendencji w turystyce światowej na rzecz wypoczynku w miejscach mniej zatłoczonych — w bezpośrednim kontakcie z przyrodą i lokalną kulturą, rosnąca aktywność turystyczna, zainteresowanie turystyką aktywną, wzmożony popyt na wyjazdy weekendowe, rosnący popyt na kompleksowe pakiety usług turystycznych, rosnące zapotrzebowanie na zdrową, ekologiczną żywność.

􀀦 Rozwój turystyki rodzinnej, uzdrowiskowej (z jednej strony starzenie się społeczeństwa europejskiego, z drugiej wzrost popularności uzdrowisk wśród młodych, zamożnych osób) i biznesowej. 􀀦 Rozwój tanich linii lotniczych. 􀀦 Działalność Polskiej Organizacji Turystycznej i poprawa wizerunku turystyki w Polsce na rynkach światowych. 􀀦 Podnoszenie standardu usług hotelarskich w konsekwencji wejścia w życie uregulowań prawnych dotyczących turystyki. 􀀦 Wzrost zainteresowania zabytkami techniki, ich zagospodarowaniem do celów turystycznych. 􀀦 Rozwój współpracy transgranicznej i międzyregionalnej, m.in. utworzenie trans wojewódzkiego szlaku rowerowego, który wpłynie na wzrost liczby turystów w regionie. 􀀦 Bogacenie się społeczeństwa europejskiego przejawiające się m.in. zwiększaniem części dochodu przeznaczanego na cele turystyczne.

􀀦 Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej, wzrost zaufania inwestorów (do 2011 r. preferencyjne warunki inwestycyjne). 􀀦 Zmiany własności gruntów i obiektów turystycznych.

Zagrożenia w zakresie rozwoju turystyki dla Woj. Świętokrzyskiego

􀀰 Niska świadomość ekologiczna turystów skutkująca nie przestrzeganiem przez nich właściwych zasad za chowania na obszarach cennych przyrodniczo i chronionych prawnie – degradacja środowiska naturalnego. 􀀰 Silna konkurencja ze strony bardziej znanych w Polsce obszarów turystyki, w tym obszarów oferujących podobne produkty turystyczne, oraz zagranicznej turystyki wyjazdowej. 􀀰 Duża konkurencja ze strony regionów wysoko uprzemysłowionych w pozyskiwaniu inwestorów.

􀀰 Niska siła nabywcza społeczeństwa w zakresie produktów turystycznych (bariera popytu). 􀀰 Brak spójnego systemu wspomagania przedsięwzięć publiczno-prywatnych w tym sektorze. 􀀰 Brak jednolitego systemu informacji i promocji walorów turystycznych w Polsce.

􀀰 Potencjalna kolizja działań mających na celu rozwój sektora turystyki z rygorami ochrony środowiska na obszarach podlegających prawnej ochronie przyrody. 􀀰 Pominięcie Województwa Świętokrzyskiego w planach rozwoju autostrad.

􀀰 Trudności z wykorzystaniem środków unijnych (brak środków niezbędnych do współfinansowania projektów), 􀀰 Słabo rozwinięty sektor małych i średnich przedsiębiorstw, 􀀰 Pogorszenie sytuacji materialnej przeciętnej polskiej rodziny w pierwszych latach członkostwa w UE – spadek aktywności turystycznej,

􀀰 Niekorzystne tendencje w turystyce przyjazdowej (spadek przyjazdów zza wschodniej granicy może być jeszcze większy biorąc pod uwagę fakt, iż Polska jest krajem granicznym UE), 􀀰 Rosnąca migracja z Regionu, zwłaszcza ludzi młodych,

􀀰 Stale obserwowany wandalizm na szlakach rowerowych (niszczenie map, oznakowań, punktów widokowych). 􀀰 Możliwość likwidacji województwa świętokrzyskiego.

􀀰 Ograniczenia wynikające z prawnej ochrony przyrody.

􀀰 Mentalność społeczności regionalnej przejawiająca się w niedocenianiu roli turystyki dla rozwoju województwa. Metody badań atrakcji turystycznych; tworzenie list rankingowych, prowadzenie analiz rozmieszczenia i wartościowania (prowadzonych przez geografów), badań marketingowych (m.in. badanie rynku atrakcji turystycznych),

badań behawioralnych (odbiór atrakcji, analiza wrażeń związanych z odwiedzaniem atrakcji).

Metody badań atrakcji turystycznych Ocena odbioru atrakcji (metody behawioralne) Test zróżnicowania semantycznego

Metoda ta (często stosowana w badaniach marketingowych) służy do budowania profili semantycznych i stosowana jest wtedy, gdy chcemy uzyskać opinię konsumentów/turystów o cechach produktów. Polega na wyborze par skrajnych cech produktu, np: ładny – brzydki, wygodny – niewygodny, czysty – brudny, bezpieczny – niebezpieczny, atrakcyjny – nieatrakcyjny, tani – drogi, odległy – bliski itd. Respondenci wybierają na określonej skali pomiędzy przedziałami krańcowymi pozycje, które według ich odczucia odpowiadają produktom. Metodę tę stosuje się również dla określenia wyobrażenia turystów o produkcie turystycznym, ale również regionie, mieście, obiekcie. Profil semantyczny można budować również w oparciu o ocenę różnych cech danego produktu turystycznego, takich jak wielkość i standard bazy noclegowej, różnorodność infrastruktury rekreacyjnej, jakość kadr obsługujących, nastawienie ludności miejscowej do turystów itd. W takim przypadku w odniesieniu do zastosowanej skali można uzyskać informacje o odczuciach turystów (np. różnej narodowości) lub turystów i ekspertów co do poziomu świadczonych usług. Na tej podstawie ocenia się obraz produktu i kierunki poprawy jego rozwoju (Kruczek i Walas 2004).

Badania nad satysfakcjami

Satysfakcja pojmowana jako rezultat porównania tego czego się spodziewamy z tym, co zastajemy.

Analiza ASEB/SWOT Metoda analizy ASEB/SWOT zaproponowana przez R.C. Prentice'a (1995) jest rozwinięciem tradycyjnej analizy SWOT), będącej elementem procesu planowania strategicznego biznesu i hierarchii wymagań Manninga i Haasa (1986). Została opracowana w celu stymulowania rozwoju i promocji zarządzanych atrakcji turystycznych (takich m.in. jak muzea). Jako narzędzie, mające służyć pomocy w zarządzaniu jednostką zorientowaną na klienta, koncentruje się na potrzebach, motywach, wrażeniach i satysfakcji zwiedzających, które sprawiają, że odwiedzenie atrakcji odczuwa się jako przeżycie udane i wywołujące pragnienie powtórnej wizyty. Prentice zaproponował uzupełnienie klasycznej analizy SWOT dodatkowym wymiarem - poziomami hierarchii wymagań. To poszerzenie analizy ma na celu uwypuklenie potrzeb zwiedzającego muzeum. Manning i Haas uzupełniając tezę nauk behawioralnych mówiącą, że: „ludzie podejmują konkretne działania, aby zaspokoić swoje potrzeby i osiągnąć pewne cele" (1986, , s. 232), wyróżnili cztery hierarchiczne poziomy oczekiwań wobec aktywności wolnoczasowej: forma konkretnej aktywności (poziom pierwszy), miejsce tej aktywności (poziom drugi), doznania i wrażenia wynikające z aktywności i związane z jej miejscem (poziom trzeci) i korzyści, które są efektem tej aktywności (poziom czwarty). Znaczenie tych poziomów Prentice (1995) tłumaczy w następujący sposób: Poziom pierwszy - utożsamiany jest z wymaganiami stawianymi wizycie w muzeum,

Poziom drugi - oznacza kontekst, w którym dana aktywność ma miejsce: Poziom trzeci - przeżycia – wiąże się z tym, co turysta doznaje, Poziom czwarty - korzyści - to różnorodne korzyści psychiczne lub społeczne

Wybrane techniki badań Szkocki formularz oceny atrakcji Badania te polegają na prowadzeniu obserwacji uczestniczącej. Wyniki obserwacji zapisywane są w formie kodowanych ocen na specjalnie przygotowanym formularzu oceny. Zaproponowany przez Scottish Tourist Board formularz oceny atrakcji turystycznych dotyczy sześciu głównych części atrakcji: wstępu, wejścia, prezentacji tematyki, gastronomii, sklepu i toalet. . Elementy te oceniane są na jedenastostopniowej skali od 0 do 10. Dla każdej z głównych części obliczono średnie. Ostateczną wartość oceny ATRAKCJI stanowi średnia ocen jej sześciu głównych części. W ostatnim kroku oceny każdej atrakcji przyznano kategorię. Zastosowano czterostopniową skalę: 0 - jakość nie do zaakceptowania (bez gwiazdek), l - jakość akceptowalna z wieloma uwagami (*), 2 - jakość akceptowalna, z drobnymi uwagami (**), 3 - jakość bardzo dobra bez zastrzeżeń ***). Nowacki stosując ta metodę dokonał analizy i oceny 23 atrakcji turystycznych z terenu środkowozachodniej Polski (2002). W celu zwiększenia rzetelności uzyskanych ocen każda z atrakcji została oceniona przez kilka niezależnych zespołów, a ostateczny wynik był średnią uzyskanych ocen.

Kwestionariusz SERVQUAL w badaniach M. Nowackiego w Rogalinie Servqual to skala pomiaru jakości usług opracowana przez Parasuramana (1990), w której przyjęto założenie, że satysfakcja z jakości usługi jest „różnicą miedzy oczekiwaniami klienta wobec niej a jej percepcją”. Oczekiwania konsumentów kształtowane są w wyniku informacji słownych, osobistych potrzeb, doświadczeń, informacji handlowych. Skale te były stosowane do oceny jakości usług hotelarskich, biura podróży czy regionów. Do oceny atrakcji turystycznych przystosował skalę M. Nowacki (2002), przeprowadzając badania w zespole pałacowo-parkowym w Rogalinie na próbie 102 respondentów. Wykorzystał zarówno kwestionariusz Serqual, jak i wspomniany wcześniej szkocki kwestionariusz oceny atrakcji.

Metody badania jakości atrakcji turystycznych. Oceny wrażeń z odbioru atrakcji M. Nowackiego

Badania miały charakter jakościowy, a ich zadaniem było wstępne rozpoznanie rodzajów wrażeń towarzyszących zwiedzaniu atrakcji turystycznych. Zastosowano w nich metodę wywiadu według ustrukturowanego planu przeprowadzonego wśród studentów II roku kierunku turystyka i rekreacja AWF w Poznaniu. Badanym zadano następujące pytania: Jaką atrakcję turystyczną ostatnio zwiedzałeś/aś? Opisz wrażenia, jakich doznałeś/aś podczas zwiedzania tej atrakcji. W końcowej części wywiadu zapytano badanych, czy ich wrażenia były autentyczne. W wyniku analizy wypowiedzi badanych osób udało się wyodrębnić 11 grup wrażeń doznanych podczas zwiedzania atrakcji turystycznych. Były to wrażenia: edukacyjne, estetyczne, romantyczne i emocjonalne, retrospektywne, relaksacyjne, interakcji społecznych, zabawy, aktywnej rekreacji, introspekcji i kontemplacji, ucieczki, a także związane z zakupami, zbieraniem pamiątek, penetracją terenu.

Metody oceny wartości atrakcji turystycznych Organizatorzy turystyki potrzebują uznanych, wysoko cenionych atrakcji dla tworzenia ofert turystycznych.

Dla potrzeb touroperatorów a także innych organizatorów turystyki wykorzystywane są oficjalne listy, tworzone przez organizacje międzynarodowe (np. Listy UNESCO), rządowe (np. Lista Pomników Historii), czy kreowane przez media, dziennikarzy, uznane autorytety (np. listy cudów świata – od starożytnych 7 cudów poprzez cuda natury, techniki). Tworzone są listy 100 najciekawszych miejsc na świecie, najbardziej atrakcyjnych miast, budowli, obiektów przyrody itp. Te listy mają duże znaczenie dla promocji miejsc, gdzie te atrakcje się znajdują i dla samych atrakcji. Są również wskazówką dla współczesnych turystów zaliczających gremialnie miejsca rekomendowane przez autorytety. Najczęściej używane w branży turystycznej rankingi to: Listy rankingowe atrakcji. Lista Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO To najbardziej prestiżowa i uznawana w świecie lista miejsc będących dla turystów atrakcja już z tego powodu, że zostały wyróżnione wpisem, abstrahując od ich wartości kulturowych, przyrodniczych, emocjonalnych itp. Lista ta, utworzona w 1978 r., zawiera (2005 r.) 812 obiektów (628 kulturalnych, 160 przyrodniczych, 24 mieszanych w 137 krajach. Wpis na listę UNESCO ma olbrzymie znaczenie promocyjne; gwałtownie najczęściej wzrasta liczba turystów, pragnących zobaczyć nowe, wpisane ostatnio miejsca. Polskę na liście UNESCO reprezentuje 13 miejsc:

1. Historyczne centrum Krakowa (wpis 1978) 2. Kopalnia soli w Wieliczce (wpis 1978)

3. Puszcza Białowieska / Belovezhskaya Pushcha (wpis 1979, 1992) 4. Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady /1940-1945/ (wpis 1979) 5. Historyczne centrum Warszawy (wpis 1980)

6. Stare miasto w Zamościu (wpis 1992) 7. Miasto średniowieczne w Toruniu (wpis 1997)

8. Zamek krzyżacki w Malborku (wpis 1997) 9. Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy(wpis 1999)

10. Kościoły Pokoju w Jaworze i  Świdnicy (wpis 2001) 11. Kościoły drewniane południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Sękowa, Haczów, Lipnica Murowana (wpis 2003) 12. Park Mużakowski / Muskauer Park  (wpis 2004)

13. Hala Stulecia we Wrocławiu (wpis 2006) Najciekawsze i najbardziej cenne zabytki przeszłości wpisano na tzw. „Listę Pomników Historii”, podpisaną przez Prezydenta Rzeczypospolitej w 1995 r., która obejmuje obecnie 30 pozycji. Częściowo koresponduje ona z Listą UNESCO, na której znalazło się już 13 obiektów z terenów Polski. Wpis na listę pomników historii posiada duży walor promocyjny dla gestorów obiektów turystycznych w danym miejscu docelowym. Listy rankingowe atrakcji. Lista Pomników Historii Polski

1. Biskupin - rezerwat archeologiczny 2. Bochnia - kopalnia soli 3. Chełmno - Stare Miasto

4. Częstochowa - Jasna Góra - zespół klasztorny oo. paulinów

5. Frombork - zespół katedralny

6. Gdańsk - miasto w zasięgu obwarowań XVII w. 7. Gdańsk - pole bitwy na Westerplatte

8. Gniezno - katedra p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha 9. Góra Św. Anny - komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy 10. Kalwaria Zebrzydowska - krajobrazowy zespół manierystycznego parku  pielgrzymkowego 11. Kamień Pomorski - zespół katedralny [Dz.U. z 2005 r. nr 167 poz.1401]

12. Kazimierz Dolny 13. Kraków - historyczny zespół miasta 14. Krzemionki - kopalnie krzemienia z okresu neolitu 15. Krzeszów - opactwo cystersów 16. Legnickie Pole - pobenedyktyński zespół klasztorny 17. Leżajski Klasztor Ojców Bernardynów 18. Łańcut - zespół zamkowo-parkowy [Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz.1402] 19. Łęknica - Park Mużakowski 20. Malbork - zespół zamku krzyżackiego 21. Ostrów Lednicki – wyspa 22. Racławice - teren historycznej Bitwy Racławickiej 23. Srebrna Góra - Twierdza Srebrnogórska 24. Tarnowskie Góry - podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolnia "Czarnego Pstrąga" 25. Toruń - Stare i Nowe Miasto 26. Warszawa - historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem 27. Wieliczka - kopalnia soli

28. Wrocław - zespół historycznego centrum 29. Wrocław - Hala Stulecia

30. Zamość - historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań XIX wieku. Lista Rezerwatów Biosfery UNESC Z inicjatywy UNESCO w 1970 r. utworzono światową sieć rezerwatów biosfery, obejmującą najbardziej wartościowe z punktu widzenia badawczego i edukacyjnego obszary.

Należy do nich w Polsce

7 parków narodowych:

Babiogórski, Białowieski, Bieszczadzki, Karkonoski,

Kampinoski, Słowiński, Tatrzański,

rezerwat „Jezioro Łuknajno”,

obszar Polesia Zachodniego.

Rankingi atrakcji wg. frekwencji odwiedzających atrakcje turystyczne Świat, Europa, Polska

Za kryterium znaczenia atrakcji można przyjąć siłę ich oddziaływania na turystów, mierzoną liczbą osób odwiedzających dana atrakcje. Uznane obiekty nie narzekają na brak turystów: Zamek Schonbrunn w Wiedniu odwiedza 8 mln turystów (4 mln park, 1.8 mln zamek, 2 mln Ogród Zoologiczny)

Katedrę w Kolonii 9 ml rocznie (szacunki, brak biletów wstępu).

Naszą Kopalnie Soli w Wieliczce odwiedziło 900 tys. osób,

ekspozycje Zamku na Wawelu podziwia ponad 1 mln turystów w skali roku.

Frekwencja w Luwr przekracza 6 mln osób (najczęściej odwiedzane muzeum na świecie), a Park Narodowy Great Smoky Mountain w USA odnotowuje 10 mln odwiedzających. W Polsce Tatrzański Park Narodowy odwiedza około 3 mln turystów. Imponująca jest liczba odwiedzających parki rozrywki (Eurodisneyland pod Paryżem rocznie odwiedza ponad 10 mln osób). Listy rankingowe atrakcji wg. frekwencji odwiedzających atrakcje turystyczne Województwo Świętokrzyskie (Echo Dnia, 2007)

1. Park Jurajski w Bałtowie - 300 000 gości 2. Świętokrzyski Park Narodowy - 177 600 gości
3. Klasztor na Świętym Krzyżu - 175 696 gości 4. Ruiny zamku w Chęcinach - 110 000 gości
5. Jaskinia Raj - 100 095 gości
6. Zamek Krzyżtopór w Ujeździe - 81 485 gości 7. Trasa Podziemna w Sandomierzu - 78 000 gości
8. Zespół Pałacowy w Kurozwękach - 76 283 gości 9. Muzeum Okręgowe - Zamek w Sandomierzu - 69 705 gości 10. Brama Opatowska w Sandomierzu - 63 000 gości

Trendy i tendencje w turystyce XXI w. Nowa turystyka, nowi turyści, reguła 3xE (Entertainment, Excitement, Education – rozrywka, ekscytacja, kształcenie), Turystyka kulturowa – dominującą formą współczesnej turystyki (37% wg UN WTO, wg Instytutu Turystyki 45% przyjeżdzających do Polski turystów deklaruje zwiedzanie jako główny cel wizyty), Celem podróży są atrakcje, a ich lokalizacja determinuje geografię światowego ruchu turystycznego. Sakralizacja atrakcji 1 etap „nazywanie” czyli wyodrębnienie obiektu z wielu podobnych jemu (np. jeden z kamieni zostaje nazwany kamieniem z księżyca). Czasami jest to poparte specjalistycznymi procedurami potwierdzającymi autentyczność obiektu.

Etap 2. „ujęcie w ramy i podniesienie” Oznacza to wyróżnienie obiektu i udostępnienie dla zwiedzających (gablota, postument, specjalna ekspozycja, itp.) Etap 3. „umieszczenie na ołtarzu” np. wybudowanie muzeum dla szczególnie cennego eksponatu (Biblia Gutenberga w Gutenbergu), wydzielenie specjalnej sali w muzeum Etap 4 „reprodukcje atrakcji”, w skali masowej powielane miniaturki, pocztówki, które maja zachęcać potencjalnych turystów do obejrzenia oryginału

Etap 5. „społeczna reprodukcja atrakcji” różnego rodzaju obiekty odwołują się do wizerunku atrakcji lub jej nazwy (np. Tadż Mahal, Wawel, Syrenka) użycza swojej sylwetki restauracjom, hotelom, rezydencjom; innym zamkom lub produktom). Rytuał turystyczny

Swoiste odczuwaniu przymusu zwiedzania czegoś, co zostało uznane za atrakcje turystyczna

Turysta zwiedzający Kraków koniecznie musi zobaczyć Rynek Główny, a będąc na rynku oczywiście Sukiennice czy Kościół Mariacki Rynek atrakcji turystycznych specyficzny rodzaj rynku, na którym występują z jednej strony gestorzy atrakcji i organizatorzy turystyki kreujący na bazie tych atrakcji produkt turystyczny a z drugiej strony konsumenci tego produktu, czyli turyści. Cechy rynkowe atrakcji odległość od dużych miast – miejsc emisji turystów, dostępność komunikacyjna, czas i okres otwarcia, dzienna frekwencja, usługi towarzyszące. Ocena jakości atrakcji turystyczncznych autentyczność, unikalność, siłę przyciągania czyli liczbę turystów, dochody gestorów atrakcji.

Czynniki determinujące rynek atrakcji turystycznych Kulturowe, media, polityczne, ekonomiczne, techniczne, nowe trendy w turystyce Czynniki polityczne zmiany w Europie, integracja kontynentu, terroryzm i zagrożenie bezpieczeństwa podróży, wpływa na geografie podróży i frekwencje w atrakcjach położonych w bezpiecznych regionach turystyczny, wpływ problemów politycznych na ruch turystyczny, nowa atrakcja - „conflict or war tourists”, czyli turyści podróżujący do miejsc ogarniętych wojną lub konfliktami.

Czynniki ekonomiczne wspólna waluta w Europie i świecie, sytuacja w krajach rozwijających się, gromadzenie kapitału, globalizacja. Case study – DUBAJ Czynniki socjokulturowe mieniający się model rodziny, starzenie się społeczeństwa, problem ludzi niepełnosprawnych, sprawy ochrony przyrody wpływ na tworzenie i przystosowanie atrakcji do wymogów ekologicznych, dostępnych dla ludzi niepełnosprawnych i starszych.

Czynniki techniczne postęp w komunikacji i telekomunikacji, wirtualna rzeczywistość, domowe kino, technologia komputerowa, technika i technologia włączona została w proces tworzenia nowych atrakcji jak np. wyścig w budowie najwyższych budynków, najbardziej zdumiewających konstrukcji czy też środków komunikacji, skorzystanie z których jest atrakcją, Elitarne atrakcje – lot w kosmos!!! Nowe trendy w turystyce mody i formy zachowań niosą określone skutki dla rynku atrakcji turystycznych. Zamiana słonecznych wakacji na motywacje określone regułą „3E” – poszukiwanie nowych atrakcji; tworzenie atrakcji na bazie dziedzictwa postindustrialnego, adaptacja miejsc historycznych (Alcatraz, Grunwald, itp.), Hazard – fenomen Las Vegas, Poszukiwanie miejsc dziwnych, niebezpiecznych, biegunów, wulkanów, miejsc po tsunami. paradoks rozbieżności pomiędzy potrzebą oryginalności i autentyzmu (tradycyjny motyw wyjazdów turystycznych), a eklektyzmem i pastiszem. Przykładami tych ostatnich są obiekty w Las Vegas, wspomniana już stacja narciarska w Dubaju czy palma w Warszawie, Kreowanie sztucznych atrakcji nie mających związku z miejscem, historią i kulturą dało początek nowej generacji tzw. postturystów, osób zadawalających się replikami słynnych obiektów. Rozwój mediów Dzisiejszy świat to świat ludzi słabej wiary, autorytetem dla człowieka przełomu XX i XXI wieku są media. To, co media uważają za interesujące i ważne, takie staje się dla przeciętnego zjadacza chleba. Media tworzą pomniki, bez udziału mediów trudno wykreować nową atrakcję, a zwłaszcza wypromować jako ważną, konieczną do odwiedzenia. „najsmaczniejsze kęsy” – produkt turystyczny W trudnej sztuce wyboru pomaga organizatorom turystyki promocja, moda na pewne obiekty (np. zabytki poprzemysłowe). Wyróżnianiu atrakcji i wynoszeniu ich na ołtarz (sakralizacji) służą różnego rodzaju rankingi. Światową Listę Dziedzictwa Kultury i Natury

zabytki architektury, rzeźby i malarstwa, przedmioty lub struktury archeologiczne, inskrypcje, jaskinie mieszkalne oraz kombinacje ww. elementów, które mają wybitną wartość z punktu widzenia historii, sztuki lub nauki, grupy budynków, grupy pojedynczych lub połączonych budynków, które ze względu na swoją architekturę, jednorodność lub swoje położenie w krajobrazie pełnią w nim wybitną rolę, miejsca: wytwory ludzi lub konglomeraty stworzone przez naturę i ludzi, oraz obszary zawierające stanowiska archeologiczne, które są wartościowe z historycznego, estetycznego, etnograficznego lub antropologicznego punktu widzenia.

Lista w 2008 r. 878 obiekty (lokalizacje), w tym 679 kulturowe, 174 przyrodnicze, 25 mieszane w 145 krajach, W Polsce 13 wpisów, 19 obiektów, Wielu turystów układa plan swoich podróży po świecie kierując się zapisami tej listy. Ich podróż motywuje chęć zobaczenia miejsc, obiektów szczególnie cennych dla światowego dziedzictwa kultury i natury,

Fakt wpisania na listę UNESCO ma olbrzymi walor promocyjny, wpływa na znaczne ożywienie ruchu turystycznego w tych miejscach.

Lista Pomników Historii” w Polsce

Pomnik Historii jest szczególną formą nobilitacji i obejmuje obiekty nieruchome o znaczeniu ponadregionalnym, dużych wartościach historycznych i naukowych, mający znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturowego, utrwalony w świadomości społecznej i stanowiący inspirację dla następnych pokoleń

Inne rankingi Ranking National Geographic „30 najładniejszych miejsc na świecie, 100 najbardziej atrakcyjnych budowli, 100 najbardziej niezwykłych miejsc, program UNESCO - „Pamięć Świata” (dziedzictwo dokumentacyjne, 154 obiekty w tym 7 z Polski).

Muzea jako atrakcje turystyczne

Zadaniem współczesnych muzeów jest gromadzenie i konserwacja zbiorów, ich naukowe opracowywanie i udostępnianie (wystawiennictwo). Ta ostatnia funkcja kreuje produkt turystyczny – muzeum. Podstawa tego produktu jest muzeum –najpopularniejsze muzea świata Luwr, ponad 8 mln osób w 2007 r., Muzeum Brytyjskie, ponad 5,4 mln, londyńska galeria Tate Britain, 5 mln, Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku z 4,33 mln, Watykan 4,31 mln osób.

Atrakcje na nowe millenium!

Wznoszenie nowych budowli. Gorączka obchodów Nowego Millenium dotknęła najbardziej mieszkańców Wielkiej Brytanii. Jedną z takich budowli jest Millennium Dome, czyli Millenijna Kopuła. Inne zespoły architektoniczne o światowej sławie np. obiekty olimpijskie, stadiony na Euro 2012. tysiące projektów – pomysłów na nowe atrakcje

z różnych powodów (brak funduszy, brak odpowiedniej lokalizacji itp.) nie są one realizowane. Wiele z tych, które udaje się zrealizować, mogą okazać się niewypałem i dość szybko kończą swoją egzystencję z powodu np. braku elastyczności w stosunku do wymagań klientów, problemów finansowych czy nieumiejętnego zarządzania. Definicja produktu turystycznego Produkt turystyczny w znaczeniu wąskim: wszystko co turystyka kupuje. Podróżny staje się potencjalnym konsumentem w chwili kiedy zaczynamy postrzegać pieniądze, które może pozostawić w odwiedzanym miejscu w zamian za dostarczone produkty czy usługi. (Łopaciński: 1995). Produkt turystyczny w znaczeniu szerokim: kompozycja tego, co turyści robią oraz walorów, urządzeń i usług, z których przy tym korzystają.

Produkt turystyczny: wszystkie dobra i usługi tworzone
i kupowane w związku z wyjazdem poza miejsce stałego zamieszkania, i to zarówno przed rozpoczęciem podróży, w trakcie podróży i w czasie pobytu poza swoją rodziną miejscowością, (Gołembski: 1998).

Produkt turystyczny miejsca (obszaru) jest kombinacją cząstkowych produktów turystycznych mikro (usług turystycznych zapewniających turyście właściwe warunki pobytu i korzystania z walorów) tworzących spójną – jednorodną ideologicznie całość; Powstaje swoisty mega-produkt, wizytówka danego obszaru, produkt markowy (firmowy), „pt” ma charakter dynamiczny, jego rozmiary zmieniają się dzięki przedsiębiorstwom inwestującym w turystykę, duże znaczenie takich inwestycji dla władz samorządowych, konieczność tworzenia warunków do rozwoju produktu turystycznego

Struktura „pt” obszaru

Dziedzictwo (atrakcje, walory), są rdzeniem, jądrem produktu turystycznego), Infrastruktura (pojawia się wraz z rozwojem ruchu turystycznego – zaspokaja podstawowe potrzeby, uatrakcyjnia pobyt i zapewnia dostępność komunikacyjna regionu),

Wartość dodana (przypisanie cech, atrybutów, symboli – np.. wizerunek obszaru, pomysł na produkt – główną idee, identyfikacja produktu – nazwa, slogan, logo, marka)., Organizacja i zarządzanie.

Dziedzictwo atrakcje – top 10

1.Park Jurajski w Bałtowie - 300 000 gości 2. Świętokrzyski Park Narodowy - 177 600 gości
3. Klasztor na Świętym Krzyżu - 175 696 gości 4. Ruiny zamku w Chęcinach - 110 000 gości
5. Jaskinia Raj - 100 095 gości
6. Zamek Krzyżtopór w Ujeździe - 81 485 gości 7. Trasa Podziemna w Sandomierzu - 78 000 gości
8. Zespół Pałacowy w Kurozwękach - 76 283 gości 9. Muzeum Okręgowe - Zamek w Sandomierzu - 69 705 gości 10. Brama Opatowska w Sandomierzu - 63 000 gości Infrastruktura - baza noclegowa 129 obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania (bez gospodarstw agroturystycznych) 8500 miejsc noclegowych wykorzystanie bazy noclegowej ok. – 30%

Gospodarstwa agroturystyczne – 350 (3500 miejsc noclegowych)

ośrodki turystyczno-rekreacyjne

szlaki turystyki pieszej o łącznej długości ok.1300 km szlaki turystyki rowerowej o łącznej długości ponad 2000 km ścieżki dydaktyczne ( przyrodnicze, geologiczne, historyczne ) szlaki turystyki kolejowej – Ciuchcia Expres Ponidzie i Starachowicka Kolejka szlak cysterski trasy turystyki samochodowej kryte pływalnie

8 wyciągów narciarskich

centra sportów lotniczych w Masłowie i Pińczowie

ośrodki i stadniny koni

Informacja Turystyczna ( Regionalne Centrum Informacji Turystycznej przy WDK w Kielcach, Informacja Turystyczna w Kielcach, Biura Obsługi Ruchu Turystycznego PTTK oraz Oddział Świętokrzyski Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych, Regionalna Organizacja Turystyczna WŚ, Lokalne Organizacje Turystyczne)

infrastruktura uzupełniająca /paraturystyczna/ ( teatry, filharmonia, placówki muzealne, kina) produkt markowy jedyny w swoim rodzaju, wyjątkowy, niepowtarzalny, ze względu na swoją unikalność pożądany przez turystów, a do tego niemożliwy do podrobienia przez konkurencję.

EFEKT SYNERGII – koncentracja wysiłków wszystkich podmiotów na realizacji wspólnego celu daje lepsze efekty niż pojedyncze, nieskoordynowane działania podmiotów; połączenie sił i środków pozwala na lepsze wykorzystanie potencjału turystycznego poprzez racjonalną gospodarkę zasobami, usprawnienie promocji, itp.

KREOWANIE SPÓJNEGO, WYRAZISTEGO WIZERUNKU – budowanie tożsamości regionu i pozytywnego wizerunku rynkowego. Produkty markowe pozwalają na identyfikację z regionem i odróżnienia od konkurencji.

Wyróżniającą cechą produktu turystycznego obszaru jest jego sieciowość Produkt turystyczny (sieciowy) opiera się na porozumieniu partnerów mającym na celu uzyskanie dodatkowych efektów w skali: promocji, rozwoju infrastruktury, zasobów ludzkich, systemu dystrybucji Proces planowania produktu turystycznego

OKREŚLENIE RDZENIA PRODUKTU: co turysta rzeczywiście kupuje?, jaką podstawową potrzebę zamierza zaspokoić zawierając transakcję?

WYBÓR PRODUKTU RZECZYWISTEGO: jakie należy zawrzeć usługi (dobra) by zaspokoić potrzebę podstawową i potrzeby komplementarne (np. noclegu, bezpieczeństwa, informacji, żywienia)? WYBÓR PRODUKTU POSZERZONEGO: co wprowadzić jeszcze do pakietu by uatrakcyjnić produkt i przyciągnąć nabywcę?

Struktura produktu: Rdzeń produktu – odpoczynek, sen

Produkt podstawowy – budynek z pokojami do wynajęcia

Produkt oczekiwany – łóżko, ręczniki, meble sanitariat

Produkt ulepszony – szampon, telefon, spokój, kwiaty, basen, TV, kapcie Produkt potencjalny – apartament, Internet, ( to czym produkt może stać się w przyszłości)

Rozwój produktu turystycznego (sieciowego) – działania i inwestycje zmierzające do powstania bazy turystycznej i komercjalizacji produktu. Obejmuje także dostosowanie produktów do odpowiednich rynków docelowych oraz działania marketingowe.

Rozwój – proces pozytywnych zmian wzrostu ilościowego i postępu jakościowego. W przypadku rozwoju regionalnego, rozwój należy kojarzyć z odniesieniem sukcesu na polu działalności gospodarczej, która finansuje inne procesy poprawy jakości życia. Region – zwarty fragment powierzchni ziemi o wyraźnych i wewnętrznie spójnych (logicznie zgodnych) cechach fizyczno – geograficznych lub społeczno – ekonomicznych, które nadają mu jednoznaczną jednorodność (specyfikę i wewnętrzną jednolitość oraz zwartość), a zarazem wyróżniają go z otaczających terenów i odróżniają od innych regionów tej samej klasy.

Fakty dot. wpływu turystyki na rozwój regionalny Większość obrotów finansowych związanych z gospodarką turystyczną i dochodów z turystyki notują na swoim koncie nie obiekty noclegowe i biura podróży, lecz współpracujące z turystyką sektory gospodarki, takie jak: transport, handel, gastronomia, telekomunikacja. Istotną cechą gospodarki turystycznej jest przenoszenie popytu na wielorakie artykuły i usługi z krajów, regionów i miast o wysokich dochodach do krajów, regionów i miejscowości opóźnionych gospodarczo, o niskich dochodach. Można przyjąć, ze na gospodarkę turystyczną składa się wszystko to co można osobie odwiedzającej sprzedać. Dla regionu kluczowym zadaniem pozostaje więc wzrost wydatków osób odwiedzających gminę. wpływa na rozwój regionu przez turystykę: atrakcyjność i konkurencyjność Atrakcyjność to kombinacja: wielkości segmentu rynkowego, jego siły nabywczej, korzyści ekonomicznych, ekonomicznej opłacalności. Czynniki decydujące o przyjeździe preferowanych grup turystów Dostępność komunikacyjna gminy, regionu i kraju – łatwy i szybki dojazd do miejsca docelowego. Dostępność naszej oferty w miejscu zamieszkania potencjalnego gościa – promocja, gotowy produkt turystyczny, system rezerwacji i sprzedaży. Gwarancja niezmienności warunków pobytu – szczególnie ważne dla stałych gości, którzy nie lubią ciągłych zmian.

Korzystny wizerunek miejscowości – w tym widoczna systematyczna poprawa bezpieczeństwa turysty.

Konkurencyjna cena – korzystny stosunek do jakości i wizerunku.

Czynniki ograniczające przyjazd preferowanych grup turystów

Wysokie ceny szeregu usług świadczonym turystom oraz brak stabilności, Negatywny wizerunek kraju, regionu, gminy oraz ograniczone i niespójne działania promocyjne, Uboga infrastruktura towarzysząca umożliwiająca aktywny wypoczynek (niedostatek kąpielisk, basenów, boisk, tras biegowych Brak standaryzacji bazy (ogromna różnorodność istniejącej bazy), Brud i nieporządek.

Konkurencyjność – to czynniki, które wyróżniają region spośród innych, zwykle jest to kombinacja: atrakcji w miejscu docelowym, infrastruktury turystycznej, szeroko rozumianej dostępności, wizerunku i ceny. Procedura tworzenia produktu turystycznego

Analiza atrakcyjności turystycznej obszaru → wstępny wybór wariantów produktu turystycznego → badania preferencji odwiedzających obszar → ustalenie ostatecznych wariantów produktu turystycznego Segmentacja: proces podziału ogólnego rynku na podgrupy, w celu zarządzania marketingowego. Celem segmentacji jest bardziej efektywny marketing realizowany dzięki kształtowaniu, promocji,
i dostarczaniu celowo stworzonych produktów nastawionych na zaspokojenie wyodrębnionych potrzeb grup docelowych.

„Segmenty obsługiwane w tych samych miejscach muszą pasować do siebie i przyczyniać się do wzmocnienia ogólnego wizerunku, czyli pozycji na rynku przyjętej przez producenta” Główne metody segmentacji Cel podróży; Potrzeby nabywców, motywacje, poszukiwane korzyści; Cechy nabywcy lub użytkownika; Cechy demograficzne, ekonomiczne i geograficzne; Cechy psychograficzne; Ceny;

Marketingowa segmentacja popytu (wg WTO) wg motywu podróży (wypoczynkowo-wakacyjna, służbowa, przygodowa, poślubna, zdrowotna itp.), wg czasu trwania podróży (krótka do 5 dni, długa ponad 4 dni), wg liczby i jakości osób towarzyszących (samotnie, z rodziną, z bliską osobą, ze znajomymi), wg sezonów (pór roku), wg form organizacyjnych (indywidualnie, grupowo, samodzielnie, przez biuro podróży),

wg poziomu wydatków (podróż luksusowa, niskobudżetowa),

wg cech społeczno-demograficznych (np. wyjazdy młodzieżowe, osób srebrnego wieku, osób samotnych).

Wybór rynku docelowego – wybranie segmentów, dla których będzie budowana oferta. Wybór ten powinien być oparty o kryteria wielkości rynku, istniejącej i możliwej konkurencji oraz potencjału rozwojowego. Kryterium stanowi także atrakcyjność możliwej do zaprezentowania oferty dla danego segmentu

Uwarunkowania rozwoju turystyki: Globalizacja, Koncentracja na człowieku, Społeczeństwo wolne , Wzrost ilości czasu wolnego

Rozpadanie się struktur hierarchicznych, Rozwój zrównoważony Główne obszary występowania trendów: Demografia, Zdrowie, Świadomość i edukacja, Technologie informatyczne, Transport, Zrównoważony rozwój, Bezpieczeństwo, Przeżycia, Styl życia

Demografia Zwiększenie liczby „seniorów” – turyści doświadczeni, Większy dochód, „Starzenie się społeczeństw”: liczba turystów doświadczonych będzie wzrastać szybciej niż popyt ogólny, liczba członków gospodarstw domowych będzie maleć Wzrost popytu na: jakość, wygodę i bezpieczeństwo, łatwy transport, spokojniejsze obiekty rozrywkowe (np. pola golfowe itp.), produkty dla osób podróżujących pojedynczo, Większy popyt w miesiącach przed i po sezonie, (W marketingu należy mniej podkreślać wiek, a bardziej komfort). Zwiększenie popytu na: luksus („małe przyjemności”), produkty specjalistyczne, nabywane pod wpływem impulsu , wyjazdy z miast i inne krótkie wyjazdy zagraniczne w okresach, które wcześniej nie były preferowane.

Wyższy poziom zainteresowania imprezami zimowymi („zimowe wakacje w słońcu”) Zdrowie: Wzrasta świadomość zdrowotna (Nie ma wpływu na popyt, Ma wpływ na wybór celu i zachowanie podczas podróży Kierunki postrzegane jako mniej „zdrowe” będą rzadziej wybierane Popyt na wakacje oferujące wyłącznie kąpiele słoneczne będzie nadal malał Coraz popularniejsze będą wakacje aktywne Wzrastać będzie popyt na produkty turystyki uzdrowiskowej i pochodne (sanatoria i ośrodki fitness)

Świadomość i edukacja: Średni poziom wykształcenia podnosi się, Poszukiwanie imprez o większych walorach edukacyjnych – wiedza historyczna, kulturowa… Wzrost popytu na produkty specjalistyczne: Bardziej widoczne włączenie elementów sztuki, kultury i historii do imprez turystycznych, Potrzeba bardziej kreatywnego przekazywania informacji

Technologie informatyczne: Większa możliwość porównywania oferty, Samodzielne programowanie wyjazdów - rezerwacje on line , Zakup imprez zorganizowanych przez internet – zmniejszająca się rola biur podróży, Marketing staje się domeną władz i organizacji regionalnych i lokalnych, Malejące znaczenie organizacji turystycznych o zasięgu krajowym, Dostępność odnośników (linków) - warunek sukcesu stron internet. , Zakupy przez internet – rezerwacje dokonywane z mniejszym wyprzedzeniem, Większa potrzeba dokonywania bezpiecznych rezerwacji on-line Transport: Zwiększające się utrudnienia w ruchu drogowym, Większa dostępność do szybkich pociągów, Większa liczba tanich przewoźników lotniczych, Częściej będą wybierane łatwo dostępne i niedrogie cele na krótkie pobyty – zwłaszcza, gdy większe imprezy będą organizowane poza głównym sezonem, Liczba krótkich pobytów na terenach wiejskich zmaleje na rzecz miast i regionów miejskich, Mniejszy ruch samochodami prywatnymi – zwłaszcza w szczycie sezonu, Coraz mniejsze znaczenie wycieczek autobusowych, Coraz większe znaczenie rejsów wycieczkowych - zwłaszcza u turystów po pięćdziesiątym roku życia Zrównoważony rozwój: Wzrost świadomości ochrony środowiska, Wzrost popytu na miejsca, gdzie doceniany jest rozwój zrównoważony: przyroda i mieszkańcy , terenów odwiedzanych mają coraz większe znaczenie, Turyści będą bardziej preferować miejsca, w których miejscowa ludność chętnie przyjmuje rosnącą liczbę gości, Koszty zrównoważonego rozwoju będą w coraz większym stopniu ponosić sami turyści (Eko-turystyki nie należy mylić z turystyką zrównoważonego rozwoju)

Bezpieczeństwo: Ataki terrorystyczne, katastrofy itp. stają się częścią życia - wzrastać będzie popyt na miejsca bezpieczne, Koszty zagwarantowania bezpieczeństwa gwałtownie wzrosną , Bardziej krytyczni turyści będą szybciej i częściej zgłaszać reklamacje Konieczne bardziej elastyczne zaspokajanie popytu w okresach kryzysowych , Coraz większa rola jakości wody - potrzeba większej ochrony Przeżycie: Coraz bardziej wyrafinowany turysta, Otwarte wyrażanie swoich potrzeb – świadome i krytyczne nastawienie do relacji: jakość – cena, Duża konkurencja alternatywnych sposobów wydawania pieniędzy i spędzania czasu , Bardziej zróżnicowane zachowanie klientów: w tym roku wakacje skromne, w przyszłym – luksusowe, w tym roku dalekie, w następnym – bliskie, Skrócenie jednego dłuższego urlopu na rzecz kilku krótszych , Zwrot ku autentyczności, Powrót do korzeni, Regiony oferujące pełną, zróżnicowaną i całkowicie

zrównoważoną ofertę będą coraz częściej wybierane - konieczność lepszego zarządzania Styl życia: Zmiana stylu, Konieczność identyfikacji osobistych potrzeb i zachowań, Mniejsze zainteresowanie B&B – usługa niższej jakości Mniejsze jednostki zakwaterowania, Zmniejszenie popytu na wycieczki zorganizowane, Specjalizacja usługodawców Potrzeba „drugiego domu”, Prostsze wakacje: z hotelu do bungalowu, z przyczepy do namiotu Megatrendy rozwojowe: Od społeczeństwa przemysłowego do informatycznego Człowiek istotnym czynnikiem rozwoju technologicznego Globalizacja gospodarki światowej (Rozwiązywanie problemów w skali globalnej). Decentralizacja organizacji i hierarchi i zaradność życiowa jednostek Potrzeba ludzi do brania udziału w podejmowaniu decyzji Rozpadanie się struktur hierarchicznych Tworzenie się społeczeństwa wolnego - wolność i samodzielność wyborów Wzrost ilości czasu wolnego Dążenie do zdrowego - fizycznie i psychicznie - trybu życia Wzrost świadomości znaczenia czystości środowiska

Tendencje w popycie: Podróże indywidualne Dwa (lub więcej) krótsze wyjazdy wypoczynkowe w roku Indywidualne decyzje programowe Aktywność i wysiłek

Nastawienie na przeżycie nowych doświadczeń Przygotowanie się do kontaktów z miejscem odwiedzanym Szacunek i partnerstwo w kontaktach z gospodarzami - życie wg wzorów społeczności odwiedzanych

Wyciszenie się – spokój

Wzrost zainteresowania dużymi imprezami - olimpiady, wystawy, targi, koncerty.... Szybszy od przeciętnego wzrost ruchu turystycznego, generowanego przez mieszkańców Azji i Ameryki Południowej Dominacja rynku nabywcy Transgraniczny charakter przemysłu turystycznego

Spadek znaczenia pośredników

Tendencje w podaży:

Liberalizacja gospodarki, w tym transportu lotniczego Świadoma polityka turystyczna państwa

Wzrost znaczenia jakości jako elementu uzyskiwania przewagi konkurencyjnej Wzrost znaczenia bezpieczeństwa Standaryzacja produktu turystycznego

Zróżnicowanie produktu turystycznego Troska o stan środowiska - wzrost znaczenia jego ochrony Skracający się czas dostępu do atrakcji turystycznych

Koncentracja ruchu turystycznego wokół centrów tego ruchu, przy jednoczesnym rozwoju centrów peryferyjnych (Nowa Zelandia, Antarktyda...) Koncentracja w sektorach: lotnictwa i biur podróży

Tendencje w marketingu:

Orientacja na potrzeby klienta

Klient coraz bardziej wymagający

Agresywność promocji

Tworzenie się nowych rynków i segmentów Wszechstronny rozwój produktów tworzonych lokalnie w formule sieciowej Rosnąca siła produktów markowych

Marketing bezpośredni

Nowe sposoby komunikowania

Współpraca w konkurencji

Wzrost znaczenia personelu o wysokich kwalifikacjach Promocja domeną władz lokalnych przy wsparciu lokalnej gospodarki - partnerstwo publiczno-prywatne