Styl - jest to indywidualny sposób wyrażania uczuć i myśli, za pomocą form językowych. Pochodzi od greckiego słowa stylos - rylec do pisania na tabliczkach woskowych.
Może być styl:
epoki - zespół środków fonetycznych charakterystycznych dla danej epoki
pisarza
dzieła - każde dzieło ma swój językowych
Odmiany stylu:
styl potoczny
styl przemówień
styl urzędowo - kancelaryjny
styl naukowy
styl dziennikarski (publicystyczny)
styl artystyczny
Styl potoczny - spotykamy się z nim najczęściej w języku mówionym.
Wyróżnia sie:
w zakresie fonetyki - wyróżnia się mniejsza starannością wymowy (jabko, garka, szejset)
w zakresie morfologii - dopuszczalne sa różnice regionalne (ta litra, ta doktra, doktów, żłóbek, narzekać sobie, wziąć siebie)
w zakresie słownictwa - występuje dużo wyrazów oznaczających to samo (przyrzeczenie - obiecanka, małżeństwo - żeniaczka, ceremoniał - ceregiele, pieniądze - kasa, wymknąć się - urwać się, zwiać, położyć sie - rzucić się, zaczepiać - zaczynać, machnąć się - wyjechać)
w zakresie określeń (boli mnie głowa, boli mnie łeb, głupiec - jełop, głąb kapuściany, zakuta pała)
w zakresie czasowników (biec - zasuwać, walić, drałować, gazować; bić - lać, trzasnąć, zaprawić, spuścić lanie; jeść - wsuwać, wcinać; mówić - gadać, pyskować, jazgotać, mleć ozorem)
przesunięcie semantyczne - wyrazom już znanym o odpowiednim zabarwieniu uczuciowym dodaje się (bogini - obojętna, bogini przyszła, ........ - ujemne, urągliwe; kociak - ujemne)
bardo bogata jest frazeologia i metaforyka (chwytać się za głowę- martwić się; spryciarz - stary wyka, stary wyjadacz; dokuczać komuś - stawać komuś kością w gardle, jeździć komuś po głowie, zaleźć komuś za skórę; grymasić - kręcić nosem, mieć muchy w nosie, wstawać lewą nogą z łóżka; milczeć - trzymać język za zębami, nie puścić ani pary z ust, nabrać wody w usta; próżnować - obijać sie, leżeć do góry brzuchem, podpierać ściany; przeszkadzać komuś - wchodzić w paradę, wchodzić komuś w drogę, piąte koło u wozu; zmyślać - bujać gości, zalewać kolejkę)
Jest to język za pomocą którego można wywołać humor.
dążność do skrótu (buty filcowe - filcaki; chodziłem do szkoły podstawowej - do podstawówki; wyrazów lub całych zdań).
Potok składniowy - jest to ciąg wyrazów i wyróżnień luźno ze sobą powiązanych
Styl:
w mowie, piśmiennictwie, utworach literackich, indywidualny sposób ekspresji;
w sztuce, architekturze, malarstwie, muzyce, itp.; zespół cech właściwych danej epoce, regionu, danemu twórcy, działu;
w sporcie, najbardziej ekonomiczny sposób wykonywania odpowiednich ruchów, charakterystyczny dla danej dyscypliny sportowej;
potocznie: sposób postępowania, mówienia, zachowania się;
sposób rachowania czasu, obliczania kalendarza;
używany w starożytnym Rzymie rylec do pisania na tabliczkach polewanych woskiem.
Styl przemówień - najbardziej zbliżony do języka artystycznego, najbardziej ozdobny, zawierający wyrazy, wyrażenia i zwroty na cechowane emocjonalnie, odznaczające się podniosłością. Operuje kunsztowną budową zdań. Bywa także nazywany stylem retorycznym.
Do środków właściwych stylowi retorycznemu należą apostrofy (wołacze), za pomocą których mówca zwraca się do obecnych np.:
„Polacy! Ośmielcie się, aby raz być narodem prawdziwie wolnym!"
powszechnie stosowanym przez mówców w przemówieniach środkiem są tzw. pytania retoryczne, które pobudzają słuchacza do myślenia i zwiększają poczucie kontaktu z mówcą.
Styl urzędowy - to styl przepisów prawnych, zarządzeń administracyjnych, o kulników i innych pism urzędowych, instrukcji. Cechą stylu urzędowego składni jest duża liczba konstrukcji bezosobowych.
„Uprasza się o niepalenie".
„Opłaty uiszcza się za pomocą blankietów wpłaty znajdujących się w książeczce".
Odbiorca komunikatów urzędowych (osoba podlegająca przepisom) jest zwykle traktowany jako anonimowy członek zbiorowości:
„Osoby fizyczne wymienione w punkcie 1 mogą używać poza miejscem zamieszkania odbiorników turystycznych".
Podmiotami zdań są często rzeczowniki oznaczające pojęcia abstrakcyjne:
„Przepisywanie książeczek opłat na nazwisko innej osoby jest niedopuszczalne".
W stosunku do odbiorcy tekstów urzędowych używa się kategorycznych sformułowań wyrażających się w konstrukcjach modalnych z bezokolicznikiem: należy uiszczać, winien zgłosić się, powinien zawiadomić, lub też innych konstrukcji, synonimicznych w stosunku do czasownika musieć. W stylu urzędowym często używane są w orzeczeniu konstrukcje strony biernej.
Język przepisów prawnych, instrukcji i poleceń urzędowych oraz regulaminów odznacza się swoistym słownictwem (uiszczać, uzyskać, upraszać, użytkownik, najemca) i frazeologią (dokonanie wpłaty, osoba fizyczna, odczyt wskazań). Autorzy tekstów urzędowych posługują się gotowymi formułami i szablonami składniowymi (np. celem uzyskania duplikatu).
Styl kancelaryjny (styl korespondencji biurowej) - cechuje go upodobanie do używania wyrażeń i zwrotów uroczystych, książkowych (domy - budynki mieszkalne; kupować - nabywać; spożywać - konsumować; starać się - dokładać starań).
Często używane są niepoprawne wyrażenia sztucznie rozbudowane (w miesiącu maju, w okresie czasu, w mieście Łodzi ).
Szerzą się też utrwalone błędy językowe (zabezpieczyć środki finansowe - zapewnić, zagwarantować kredyty lub fundusze).
Teksty urzędowe zawierają konstrukcje składniowe zaczynające się od słów: w nawiązaniu do..., w oparciu o ..., w odniesieniu do..., w odpowiedzi na...). Autorzy tych tekstów lubują się w tworzeniu neologizmów słowotwórczych (szkła okularowe - szkła do okularów, prace remontowe - remont, ustalenia cenowe - ustalenia cen, klubokawiarnia, zleceniobiorca).
Styl naukowy - to styl, którym pisane są dzieła specjalistyczne z różnych dziedzin wiedzy. W zależności od tego, jakiej dziedziny rozprawa dotyczy, występuje w tym stylu duża liczba wyrazów specjalnych, terminów o ściśle określonych znaczeniach.
Język ten cechuje jednoznaczność, dążenie do precyzyjnego formułowania twierdzeń i opinii, oraz wszelkich pierwiastków emocjonalnych. Nawet ścisłe, jak matematyka, fizyka, chemia, posługują się obok terminologii także wzorami, liczbami i symbolami. Te symbole mają charakter międzynarodowy i są czytelne dla wszystkich specjalistów, niezależnie od tego jakim językiem mówią.
W stylu naukowym bardzo często rzeczowniki o znaczeniu pojęć oderwanych pełnią w zdaniach role podmiotu. Charakterystyczną cechą stylu naukowego jest jego abstrakcyjność. Ta cecha wynika z zasadniczej funkcji nauki, która dąży do uogólnień, operuje pojęciami oderwanymi i odwołuje sie do racjonalnego myślenia czytelnika. Odmianą stylu naukowego jest styl publikacji popularnonaukowych, podręczników, artykułów prasowych poświęconych popularyzacji zagadnień naukowych. Często styl naukowy ulega wynaturzeniom, kiedy autorzy nie biorą pod uwagę możliwości percepcyjnych czytelnika i komplikują tekst trudnymi konstrukcjami składniowymi i przerostem terminologii.
Styl publicystyczno - dziennikarski - Publicystyka to dział piśmiennictwa zajmujący się omawianiem aktualnych spraw społecznych, politycznych, gospodarczych i kulturalnych na łamach prasy albo w innych środkach masowego przekazu - w radiu i telewizji. Publicystyka służy przedstawianiu i propagowaniu poglądów, przekonań i opinii. Posługuje się ona różnymi formami wypowiedzi, jak artykuły, eseje, szkice, recenzje, reportaże, felietony i korespondencje. Styl tych publikacji jest zróżnicowany w zależności od formy, jaką dany dziennikarz uprawia.
Charakter najbardziej zbliżony do stylu naukowego mają takie formy, jak broszury polityczne i artykuły problemowe oraz tzw. artykuły wstępne, otwierające numer czasopisma. Podobieństwo do stylu urzędowego wykazuje styl drobnych informacji prasowych. Cechuje go zwięzłość, brak elementów na cechowanych emocjonalnie słownictwo oficjalne.
W stylu informacji prasowej przeważają zdania pojedyncze średniej długości. Występuje w nim wiele wyrazów i związków frazeologicznych na cechowanych oficjalnością.
Styl artystyczny - mogą występować różnorodne środki językowe właściwe wszystkim pozostałym stylom języka, a ponadto środki zaczerpnięte z języka innych epok historycznych oraz regionalnych i środowiskowych odmian języka.
Styl artystyczny - to styl dzieła literackiego - dzieła sztuki, które ma za tworzywo język, ale rządzi się innymi prawami niż wszelkie inne komunikaty językowe.
Obserwuje się wielkie zróżnicowanie stylistyczno - językowe w tekstach zaliczanych do literatury pięknej. Często spotykamy różne środki językowe, które są charakterystyczne dla danej epoki literackiej: onomatopeje, porównania, metafory, epitety, rym, rytm.