Archeologia powszechna II –neolit (ćw) 3.10.2012

1. Za tydzień: Czym jest neolit?

2. Co ogarnąć

   1. (wyłapać pojęcia dotyczące subneolitu, neolitu preceramicznego, neolitu leśnego, mezolitu ceramicznego

   2. Periodyzacja neolitu, kryteria periodyzacji, kryterium funkcjonalne

   3. Eneolit

   4. Ogólne informacje o zmianach klimatycznych w czasach neolitu – atlantycki i subatlantycki

3. Literatura

   1. Prahistoria ziem polskich tom II Wiślański – przeczytać wstęp,

   2. Pradzieje ziem polskich II Wojciechowski – przeczytać wstęp

   3. J. K. Kozłowski Wielka historia świata II –przeczytać wstęp

   4. Drugi etap neolityzacji ziem polskich 2009 Marek Nowak –najlepiej przeczytać całą książkę.

   5. Czerniak Kujawskie przyczynki do badań nad neolitem Europy Cofta-Broniewska (red.)

4. Periodyzacja formalna i realna – czym się różnią?

Archeologia powszechna II –neolit 24.10.2012

1. Neolit preceramiczny – obszar łączony z tym pojęciem to Bliski Wschód.

2. Nie był to jedyny obszar w tych czasach, w których dochodziło do domestykacji (udomowienia roślin i zwierząt), ale dokonywano np. udomowienia innych zwierząt, co zależało od przyrody

   1. Obszar dalekowschodni

   2. Północno afrykański

   3. Środkowoamerykański (np. udomowienie fasoli, dyni, kukurydzy, indyka)

   4. Andyjski

3. Okres atlantycki, schyłek plejstocenu i początek holocenu, poprawa klimatu (13,12/9 tys. BC).

4. Obszar Bliskiego wschodu – kraje Lewantu, strefa Zagrosu, Anatolia.

5. Neolit preceramiczny datowany na początki 9 tysiąclecia BC, ale początek zaczął się o wiele wcześniej, w kulturach epipaleolitycznych, gdzie ma miejsce początek zainteresowania się zbieraczy łowców dzikimi zbożami i zwierzętami.

6. Neolit preceramiczny trwa mniej więcej 3 tysiące lat, ceramiczny rozpoczyna się około 7 tys lat BC i dopiero wtedy można mówić o pełnej domestykacji.

7. Kultura epipaleolityczna

8. Zasięg występowania dzikich gatunków pszenicy – żyzny półksiężyc, zasięg występowania jęczmienia – żyzny półksiężyc, lewant.

9. Proces domestykacji był procesem wydłużonym, ale szerzenie się idei związanej z szerzeniem się zbóż i zwierząt było dosyć szybkim procesem.

10. Kultura kebaryjska, kultura zarzyjska.

11. Noże żniwne i kamienne moździerze, żarna, tłuczki, rozcieracze.

12. Kultura natufijska X-IX tys. BC – kontynuacja zjawisk związanych z domestykacją. Te społeczności kontynuują intensywne zbieractwo i domestykacją.

13. Tell El Sultan (Inaczej Jerycho)– kultura sultańska.

14. Domestykacja na 3 etapy

    1. Etap inicjalny (14,5-12,8 tys BC)– epipaleolit – kebaryjska –mikrolity geometryczne związane z intensyfikacją zbieractwa roślinnego (narzędzia związane z przemiałem roślin), wzrost stanowisk związanych z osadnictwem (lekkie kuliste konstrukcje), intensyfikacja łowiectwa (gazela, kozice)

    2. Kultura natufijska (12,8-10,5 BC)– półosiadli łowcy zbieracze, stabilizacja osadnictwa architektura kamienna i gliniana, wyspecjalizowane zbieractwo intensywne, przechowywanie zbóż (jamy zasobowe), częściowa kontrola stad niektórych wolno żyjących zwierząt dzikich, głównie polowano na gazele, ale nie dały się one udomowione.

    3. Kultury postantufijskie (przemysł chamski)

       1. Faza epinatuijska

       2. Faza protoneolityczna – wstępne stadium neolitu preceramicznego śladowa uprawa dzikich zbóż, kamienne narzędzia młynarskie, koliste domostwa, polowania na gazele (80% pożywienia mięsnego), pojawienie się wyrobów z obsydianu.

    4. kulura sultańska (Jerycho) (10,3-9,3-9,2 BC)– kontynuacja kultury natufijskiej, uprawa udomowionych zbóż (pszenica, płaskurka, jęczmień – zmiany morfologiczne), przechowywanie zbóż i selekcja ziarna (najbardziej dorodne i zdrowe, trwały kłos), które ma zostać wysiane, domostwa na planie prostokąta, wzrost powierzchni osad,ceramika naczyniowa, wymiana dalekosiężna –obsydian

    5. Neolit preceramiczny B (od około 9,3,/9,2 do około 7700 BC) – intensyfikacja rozwoju gospodarczego, selekcja określonych gatunków roślin i zwierząt, selektywne wysiewanie zbóż, przygotowanie pól pod uprawy, udomowienie samopszy, upowszechnienie się uprawy zbóż pojawienie się poza ich strefą naturalnego występowania, upowszechnienie się domostw na planie prostokąta zbudowanych z suszonych cegieł.

15. Przejawy sztuki – rzeźbienie organicznych opraw sierpów.

16. Stanowisko neolitu preceramicznego Nemrik

17. Pieczęcie pitadery – wykonane z gliny i z kamienia

18. Spatule – takie łyżki

19. Kamienne domostwa na planie koła, naczynia wykonane z kamienia

Na następne zajęcia: Zapoznać się z problematyką neolityzacji wysp wschodniej części śródziemno morza ; Cypr, Kreta, a następnie kontynentu europejskiego – Peloponez, Tesalia.

Neolit ćwiczenia 12.12.2012

1. Koncepcje genezy KCWR

2. Kręg wschodni a zachodni –różnice

3. Maksymalny zasięg kultury zachodniolinearnej

4. Daty – 5700-5400 BC (rozprzestrzenienie się na środkowy i górny Dunaj), 5400-5000/4900 BC (maksymalny zasięg – aż do basenu paryskiego) –krótki czas rozprzestrzeniania.

5. Grygiel: Etap neolityzacji obszarów niżowych był dwuetapowy – taktyka osadnicza, strategia osadnicza. Taktyka- łączenie się z KCWR, wstępny etap penetracji, rozpoznanie obszarów, o czym miałyby świadczyć późne datowania KCWR na obszarach niżowych (nieaktualne).

6. Grabie na Kujawach, Boguszewo Ziemia Chełmińska – odkryto na stanowiskach KCWR materiały ceramiczne połączone z fazą I (najstarsze), które spotyka się np. w Małopolsce.

7. O opóźnieniu zasiedlenia terenów niżowych miałby świadczyć brak dużych domów z tych czasów, ale nie były one po prostu jeszcze odkryte.

8. Osadnictwo KCWR od samego początku miało trwały i stabilny charakter.

9. Jednocześnie dochodzi do neolityzacji terenów nadśródziemnomorskich przez kulturę ceramiki impresjo

10. Tereny Francji – dotarcie tradycji kordialnych z Prowansji i Langwedocji – mieszanie się nurtu wstęgowego i kardialnych. Zespoły typu la houguette (Francja) i typu limburg (Holandia, Belgia, Niemcy ).

11. Bardzo znane stanowisko Elsloo w Holandii.

12. Ugrupowania lendzielskie i polgarskie.

Zapoznać się z ogólną periodyzacją formalną KCWR.

Prahistoria ziem polskich – Anna Kulczycka – Leciewiczowa –podziały względne ceramiki naczyniowej. Konstrukcja domów KCWR, schemat organizacji zajęć - Agnieszka Czekaj –Zastawny „Osadnictwo społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej w dorzeczu górnej Wisły”.

Neolit ćwiczenia 16.01.2013

1. Fazy KCWR – faza niechowicka (dolny Śląsk, faza 1A),styl zofipolski (reszta polski 1B).

2. Najnowsze style ceramiczne KCWR na terenach Polski – dwa obszary; wokółkarpackie (styl żelieżowski –pionowe nakłute nacięcia łączące zwielokrotnione linie ryte) i wokółsudeckie (styl Szarecki – układy linii rytych z obustronnymi nakłuciami wokół nich.

3. Badania w Koroszowicach prof. Wojciechowskiego pozwoliły prześledzić ewolucję stylu Szareckiego w KCWK.

4. Długie domy – prostokątne, trapezowate, długie, konstrukcja słupowa. Dwie warstwy słupów do nadbudowy, obudowanie gliną pozyskiwaną z glinianek, które później używano jako jamy. Dom mógł składać się z 1, 2 lub 3 części.

   1. Klasyczne długie domy składają się z 3 podstawowych członów –północna, środkowa, południowa

   2. Część środkowa i część północna

   3. Sama część środkowa

   4. Jedno pomieszczenie ze zdwojonymi słupami w środku, służące do przechowywania żywności

5. Nawarstwianie się warstw kulturowych

6. Układy zagrodowe – chaty plus obiekty o innym przeznaczeniu

7. Obrządek szkieletowy, jamowy, niewiele rzeczy wkładano do grobów, pochowek pary

8. Prawdopodobny kanibalizm

9. Narzędzia kamienne (Venci, Brandt, Smoczyńska, Kośko)

   1. Radlice –niskie, średniowysokie, wysokie, formy o przekroju płasko wypukłym

      1. Radlice z otworem – prostopadle do linii ostrza.

   2. Motyki – formy w przekroju płaskie z asymetrycznym ostrzem, grupa ta obejmuje przede wszystkim tzw. płaskie kopyta

   3. Topory

10. Działalność artystyczna- figurka na której plecach odkryto dowody na tatuowanie/malowanie ciała

11. Piotr Nowak Drugi etap neolityzacji ziem polskich – co dzieje się po zaniku kcwr na terenach zajętych przez tę kulturę.