Źródła prawa europejskiego można sklasyfikować jako pisane i niepisane. Wśród pisanych źródeł prawa wspólnot wyróżniają się przede wszystkim:

a) pierwotne źródła prawa,

b) wtórne źródła prawa,

a ponadto

c) umowy międzynarodowe zawierane z krajami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi,

d) porozumienia zawierane między krajami członkowskimi.

System prawa wspólnot europejskich współkształtują także niepisane źródła prawa, do których zalicza się:

a) ogólne zasady prawa,

b) prawo zwyczajowe.

Są one artykułowane przede wszystkim przez orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości.

Pierwotne źródła prawa

Na prawo pierwotne wspólnot składają się: traktaty założycielskie, aneksy i protokoły do traktatów założycielskich. Traktaty późniejsze modyfikujące traktaty założycielskie oraz umowy asocjacyjne państw EWG z państwami, które stały się członkami wspólnot po 1957 roku - czyli traktaty o przystąpieniu nowych państw członkowskich (Wielkiej Brytanii, Irlandii i Danii od 1973, Grecji - od 1981, Hiszpanii i Partugalii - od 1986, Szwecji, Austrii i Finlandii - od 1995 r.), etc.

Określenie prawo pierwotne dla aktów wyżej wymienionych przyjęło się w języku prawniczym, ponieważ są to źródła prawa ustanowione bezpośrednio przez państwa członkowskie, powołujące wspólnoty do życia i stwarzające podstawy ich ustroju. Stanowią one jakby odpowiednik kontynuacji państwa. Ustalają cele wspólnot, określają ich struktury, organy i kompetencje. Wyznaczają kompetencje legislacyjne, administracyjne i sądownicze.

Do traktatów powołujących do życia wspólnoty europejskie, należą:

a) Traktat Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali z 18 kwietnia 1951 roku - Traktat Paryski. Wszedł w życie 25 lipca 1952 roku;

b) Traktat Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z 25 marca 1957 r. - Traktat Rzymski. Wszedł w życie 1 stycznia 1958 r.;

c) Traktat Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej z 25 marca 1957. Również wszedł w życie 1 stycznia 1958 roku.

Do pierwotnych źródeł prawa wspólnotowego zaliczane są również umowy modyfikujące Traktaty a w szczególności Jednolity Akt Europejski i Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht.

Do pierwotnych źródeł prawa Wspólnot zalicza się też umowy asocjacyjne państw EWG z państwami, które stały się członkami wspólnot po 1957 roku. Są to traktaty zawarte pomiędzy państwami - założycielami wspólnot a kolejno: Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Szwecja i Finlandia, etc.

Wtórne źródła prawa

Pojęcie prawa wtórnego obejmuje akty stanowione nie przez państwa członkowskie ale przez organy wspólnot. Zgodnie z tradycyjnym rozumieniem prawa międzynarodowego prawo wtórne jest pochodną formą prawa międzynarodowego lub formą prawa międzypaństwowego. Prawno-międzynarodowy charakter tego prawa wynika więc z pierwotnych norm traktatowych, w stosunku do których prawo to ma funkcję wykonawczą. Inaczej mówiąc zgodnie z tradycyjnym rozumieniem państwa za pomocą formy umownej utworzyły wspólnie nowe podmioty (organizacje) prawno-międzynarodowe, które w celu wykonania swoich funkcji wyposażone zostały w określone umową możliwości prawotwórcze, realizowane przez wyraźnie wyszczególnione organy w przewidzianej procedurze legislacyjnej.

Prawo wtórne jest wynikiem umocowania wynikającego z norm pierwotnego prawa wspólnot (norm konstytucyjnych). Owo umocowanie nie jest pełne, inaczej mówiąc organy wspólnot mogą przejawiać działalność prawotwórczą w formach i ramach określonych w aktach prawa pierwotnego. Akty te wyznaczają ramy, podstawy i granice prawa wtórnego. Tak więc organy wspólnot wydając akty prawne, zaliczone do określonych kategorii są związane postanowieniami traktatów założycielskich przewidujących dla każdego rodzaju sprawy wydanie konkretnego aktu prawnego. Wspólnoty nie posiadają na podobieństwo państw nieograniczonej kompetencji prawotwórczej. Kompetencje te są zależne od woli państw członkowskich i to one w dalszym stopniu pozostają faktycznymi dysponentami owych kompetencji. Oznacza to, że wspólnoty działają opierając się na zasadzie ograniczonej kompetencji własnej.

W sposób bardzo ogólny, a równocześnie dość przejrzysty rodzaje i charakter aktów prawnych wydawanych przez wspólnotę w celu realizacji jej polityki określa umieszczony w piątej części Traktatu Rzymskiego artykuł 189, którzy stanowił: "Dla wypełniania swoich zadań na warunkach przewidzianych niniejszym traktatem, Rada i Komisja wydają rozporządzenia i dyrektywy podejmują decyzje, formułują zalecenia i opinie".

Rozporządzenia - stanowią najwyższe rangą akty prawotwórcze, wydawane przez organy EWG (Radę i Komisję). Jak stwierdził Trybunał Wspólnot Europejskich, akty te są źródłem prawnym, który odnosi się do obiektywnie określonych stanów faktycznych i stwarza na wszystkich państwach członkowskich bezpośrednie skutki prawne, dla kręgu osób, którego dotyczy, w sposób ogólny i abstrakcyjny. Rozporządzenie ma zasięg ogólny, tzn. zawiera normy prawne obowiązujące wszystkich, których dotyczy określona w tym akcie sytuacja. Obowiązuje ono w całości i bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich a zatem dotyczy zarówno państw, jak i ich obywateli. Jest stosowane wprost (bezpośrednio), co oznacza, iż nie wymaga żadnych dodatkowych zabiegów transformacyjnych do porządku prawa krajowego. Nakłada ono obowiązki i nadaje prawa obywatelom Unii Europejskiej w sposób bezpośredni. Jest także wiążące dla samych państw członkowskich, ich instytucji, w tym także sądów, które są obowiązane stosować i w swym orzecznictwie. Nadaje też prawa oraz nakłada obowiązki bezpośrednio na instytucje wspólnot europejskich. Na przepisy rozporządzeń można się powoływać na równi z przepisami prawa krajowego.

Należy podkreślić, że w praktyce rada wspólnot wydaje rozporządzenia wykonawcze rzadko, delegując kompetencje do ich ustanowienia na rzecz Komisji.

Komisja, niezależnie od rozporządzeń wykonawczych w stosunku do aktów podstawowych Rady upoważniona jest do wydawania rozporządzeń na mocy bezpośrednich upoważnień traktatowych.

Państwa za pośrednictwem swoich organów są zobowiązane do stosowania rozporządzeń, w tym do zapewnienia im ochrony sądowej. Obowiązkiem państwa członkowskiego jest również zmiana prawa krajowego w przypadku sprzeczności z treścią rozporządzenia.

Rozporządzenia wprowadzają zatem jednolite rozwiązania , które obowiązują wprost we wszystkich państwach członkowskich. Nie umożliwiają uwzględnienia specyfiki prawa pracy w poszczególnych krajach.

Dyrektywy - są niezwykle istotnym ze względu na swą specyfikę rodzajem aktów prawnych o charakterze wiążącym, wydawanym przez wspólnoty europejskie. Kompetencje do ich uchwalania ma Rada Ministrów i Komisja. Dyrektywa nie zawiera norm prawnych, wymaga jedynie od adresatów, aby podjęli oni konieczne środki do osiągnięcia określonego w dyrektywie celu. precyzuje zatem pożądany rezultat jaki powinien zostać osiągnięty. Adresatowi dyrektywy pozostawia swobodę doboru środków i określenie sposobu wykonania tego aktu.

Dyrektywa ma moc wiążącą w stosunku do konkretnego państwa członkowskiego a w przypadkach szczególnych do kilku państw członkowskich równocześnie. Tak więc adresatami dyrektyw są tylko państwa członkowskie wspólnoty, natomiast ten rodzaj aktu nie jest przewidziany w stosunkach między wspólnotami a osobami fizycznymi i prawnymi. Cechą charakterystyczną dyrektywy jest to, że obowiązuje ona tylko co do celu, który sama określa, zaś dobór form, środków i metod regulacji pozostawiając państwu - adresatowi.

Ustawodawca krajowy uwzględniając narodową charakterystykę ma za zadanie włączyć do systemu prawa takie regulacje, które pozwolą zrealizować cel dyrektywy. W przypadku jej kolizji z normami wewnętrznymi ma ona przed nimi pierwszeństwo. Ten instrument prawny gwarantuje władzom krajowym elastyczność we wdrażaniu standardów wspólnotowych. Pozwala przy tym na uwzględnienie wewnętrznej specyfiki prawa pracy, np. pozycji partnerów społecznych, stopnia ochrony trwałości stosunku pracy, etc.

Dyrektywy stanowią główne źródło harmonizacji prawa w państwach wspólnot

Decyzje - są trzecim typem uchwał prawnie wiążących. Różnią się od rozporządzeń swoim indywidualnym i konkretnym charakterem, natomiast od dyrektyw ponadto wyraźnym sprecyzowaniem treści obowiązku, natomiast od opinii i zaleceń wyróżnia je to, że są wiążące. Pod względem swojej istoty decyzje organów EWG najbliższe są aktom prawa administracyjnego, o tej samej nazwie, chociaż odwoływanie się do analogii z zakresu prawa wewnętrznego może okazać się tu zawodne. Nie tworzą one prawa, jeśli przez nie rozumieć wyłącznie regulacje generalne - abstrakcyjne. Praktyka wspólnot zna jednak przypadki, kiedy ich organy w tej właśnie formie stanowiły prawo dla swych członków.

Decyzje w swojej treści zawierają określenie konkretnego adresata i nałożonego na niego obowiązku. Adresatami decyzji mogą być zarówno państwa członkowskie, jak również osoby fizyczne czy różne formy organizacyjne tych osób. Decyzje, podobnie jak rozporządzenia wprost obowiązują adresatów na terytorium państw członkowskich i nie wymagają żadnych dodatkowych działań ze strony prawodawców krajowych.

Jedynym warunkiem nabrania mocy obowiązującej decyzji w odniesieniu do konkretnego adresata jest jej notyfikacja przez podmiot, do którego została ona skierowana. Notyfikacja w danym przypadku oznacza przyjęcie decyzji do wiadomości. Brak spełnienia powyższego warunku nawet gdy decyzja została opublikowana, powoduje niemożność przeprowadzenia egzekucji.

W praktyce zdecydowaną większość decyzji podejmuje Komisja. Decyzje kierowane do państw zawierają bądź to przyzwolenie lub zakaz bądź też polecenie włączenia do krajowego porządku prawnego określonej normy.

Zalecenia i opinie - stanowią instrument oddziaływania na wspólnoty i na ich państwa członkowskie w procesie realizacji zadań wytyczonych przez traktaty założycielskie. Zarówno zalecenia jak i opinie nie są uchwalane w drodze procedury prawotwórczej, jaka obowiązuje przy rozporządzeniach i dyrektywach.

Adresatami zaleceń i opinii są: po pierwsze - państwa członkowskie wspólnot, po drugie - w przypadkach wyraźnie określonych w traktatach - osoby fizyczne i prawne prawa wewnętrznego państw członkowskich (np. przedsiębiorstwo), po trzecie - organy wspólnot.

Kompetencję do tworzenia tych aktów mają: Rada Ministrów, Komisja EWG, Parlament Europejski oraz organy pomocnicze.

Walor zaleceń i opinii polega przede wszystkim na wyrażaniu przez uprawnione organy swojego stanowiska w określonej sprawie oraz na proponowaniu lub formułowaniu pewnych postulatów co do zachowania się adresata tych aktów, którymi mogą być zarówno państwa członkowskie, jak i osoby fizyczne lub prawne.