Teoria konfliktu kultur
Teoria konfliktu
Jest to jeden z podstawowych paradygmatów czyli zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki, w socjologii konkurujący przede wszystkim z funkcjonalizmem. Nie jest to jedna spójna teoria, lecz zbiór podejść teoretycznych, które eksponowały pomijany często w analizach funkcjonalistów konflikt społeczny.
Geneza teorii konfliktowych wywodzi się w głównej mierze z opracowań teoretycznych Karola Marksa, Maxsa Werbena i Georga Simmla.
W ujęciu funkcjonalnym społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości. W nowoczesnych koncepcjach teoretycznych ( J. Alexander , N. Luhmann) zakłada się, że ład społeczny nie jest czymś koniecznym, bada się raczej warunki, w których społeczny system może zachować społeczną równowagę.
Ujęcie procesów konfliktowych przez Karola Marksa
Konflikt interesów między zbiorowościami jest silniejszy wówczas, gdy zwiększają się nierówności w dostępie do dóbr.
Wraz ze wzrostem świadomości nierównego rozdziału dóbr zbiorowości podporządkowane będą wyraźniej kwestionowały taki porządek społeczny.
Wraz ze wzrostem polaryzacji społecznej zwiększa się siła konfliktu, który wybucha w wyniku istnienia nierówności.
Wraz ze wzrostem siły konfliktu następuje większa zmiana struktury społecznej w efekcie czego rzadkie dobra stają się dostępniejsze dla ogółu.
Ujęcie procesów konfliktowych przez Maxa Webera
Zbiorowości zdominowane prędzej będą wchodzić w konflikt ze zbiorowościami dominującymi, jeśli odmówią im legitymizacji władzy.
Prawdopodobieństwo konfliktu między zbiorowościami dominującymi i zdominowanymi jest większe wówczas, gdy na czele zbiorowości podporządkowanych staną przywódcy charyzmatyczni.
Ujęcie procesów konfliktowych przez Georga Simmla
Gwałtowność konfliktu wzrasta w sytuacji, gdy strony konfliktu są solidarne w działaniach konfliktowych wobec swoich przeciwników oraz ich członkowie postrzegają jako konflikt wartościami, a wiec konflikt dotyczący całej zbiorowości , a nie tylko własnych interesów.
Konflikt wywołuje następujące skutki dla stron w nim uczestniczących:
ujednoznaczniają się granice grup,
następuje zwiększenie stopnia centralizacji władzy,
zmniejsz się tolerancja wobec dewiacji wewnątrz zbiorowości.
Konflikt kulturowy
Jest to wrogość, niechęć lub walka pomiędzy oddziałującymi na siebie zbiorowościami o odmiennych kulturowo sposobach życia, przeważnie wynikające z miejsca pochodzenia. Podczas konfliktu kulturowego pojawia się efekt obronny, zagrożona lub zaatakowana kultura zaczyna mocniej określać swoją specyfikę.
Bariera kulturowa
W socjologii określa wszystkie oddziaływania o charakterze kulturowym czy językowym, które ograniczają komunikację i interakcję grup kulturowych.
Zderzenie kultur
Są to stosunki kulturowe, które zawiązują się między dwiema kulturami na skutek ich zetknięcia się w sposób bezpośredni lub pośredni. Do takich interakcji dochodzi w obszarach stykowych pogranicza dwóch kultur bądź na skutek migracji przedstawicieli danej kultury. Zderzenie dwóch odmiennych kultur może wywołać tzw. Szok kulturowy. Sprzeczności wartości reprezentowanych przez obie grupy może doprowadzić do konfliktu między nimi.
Dysonans kulturowy
Jest to konflikt treści kulturowych, oczekiwań , sposobów myślenia, stylów konsumpcji. Każda jednostka znajdując się w nowym otoczeniu lub kraju odczuwa dysonans kulturowy z powodu różnic kulturowych pomiędzy danym regionem lub krajem. Otoczenie kulturowe jest narzucone jednostce przez różne kultury, którym dana jednostka polega.
Konflikt kultur według T. Sellina
Jest to naturalny skutek zróżnicowania społecznego czyli istnienia nieskończonej ilości grup społecznych, z których każda ma własne definicje sytuacji życiowych, własne interpretacje zależności społecznych, własną nieznajomość wartości społecznych innych grup lub błędne rozumienie tych wartości. Zachodzącym w tych kulturach przemianom towarzyszy wzrost sytuacji konfliktowych.
Zdaniem Sellina to, co w jednej grupie jest traktowane jako zachowanie dewiacyjne, w innej grupie o innej kulturze może być tolerowanym lub nawet zalecanym sposobem postępowania.
Według koncepcji Sellina społeczeństwo składa się z samych podkultur: etnicznych, terytorialnych, warstwowych, pokoleniowych.
Podział konfliktu kultur według Theodore’a Selline’a
konflikt wewnętrzny jednostki,
konflikt zewnętrzny, wynikający ze zderzenia się odmiennych bądź sprzecznych systemów normatywnych.
Wewnętrzny konflikt kultur
Ma miejsce wówczas, gdy jednostka przyswaja normy zachowań pochodzące z różnych źródeł, których wartości i normy zachowania pozostają ze sobą w sprzeczności. W sytuacji chaosu normatywnego jednostka czuje się zagubiona, co prowadzi do osłabienia siły oddziaływania każdego z konkurencyjnych systemów normatywnych.
Taki stan dysonansu odczuwają m. in. imigranci lub przybysze z oddalonych rejonów wiejskich, którzy nagle znaleźli się w wielkich metropoliach.
Zewnętrzny konflikt kultur
Jest to konflikt o charakterze grupowym, mający miejsce w sytuacji zderzenia się odmiennych „kodeksów kulturowych”. Zderzenie się lub nakładanie na siebie odmiennych systemów normatywnych występuje najczęściej w trzech typowych sytuacjach:
gdy odmienne „kodeksy kulturowe” zderzają się na granicy sąsiadujących ze sobą obszarów kulturowych,
gdy zasady obowiązujące w jednej grupie kulturowej są przenoszone do innej grupy. Dzieje się tak podczas stosowania ustawodawstwa europejskiego w koloniach, kiedy to tradycyjne normy zachowania ludności tubylczej stają w konflikcie z normami narzuconymi przez ustawodawstwo kolonizatorów.
gdy członkowie jednej grupy kulturowej migrują na obszar zamieszkany przez inną grupę. Wówczas także dochodzi do sprzecznych „kodeksów kulturowych” między przybyszami, będącymi zazwyczaj w mniejszości podczas egzekwowania swoich zasad postępowania i tubylcami.