TEORIA KONFLIKTU RALFA DAHRENDORFA w społeczeństwie przemysłowym

Szkoła Utopistów	Szkoła Racjonalistów
1. Porządek społ. wynika z ogólnej zgody co do wartości, consensus omnium lub volante generale;	1. Spójność i porządek w społeczeństwie opierają się na sile i przymusie, na dominacji jednych i podległości innych;
2. różnice interesów podporządkowane są zgodnemu uznawaniu wartości	2.ugoda stanowi nieefektywną osłonę zasadniczą rzeczywistość różnic interesów chwilowo pogodzonych przez przymus

2 (meta)teorie współczesne:

1. Integracyjna teoria społeczeństwa (struktura społeczna jako funkcjonalnie zintegrowany system utrzymywany w równowadze przez ustalone i powtarzające się procesy);

2. Koercyjna teoria społeczeństwa( struktura społ. jako forma organizacji utrzymywanej przez siłę i przymus, „wybiegająca poza siebie”- kształtowane przez nią siły utrzymują ją w niekończącym się procesie zmiany)

Autor podkreśla nieuzasadnione i niepożądane przyjęcie 1 teorii a odrzucenie 2, ponieważ różne problemy można wyjaśniać za pomocą obu teorii. Dla analizy socjologicznej społeczeństwo jest Janusem, a jego dwie twarze są równoważnymi aspektami tej samej rzeczywistości. Badacz powinien analizować strukturę za pomocą obu teorii, uwzględniając w analizie oba wykluczające się szczeble.

Parsons w swoich pracach wykazuje skłonność do analizy w kategoriach wartości i norm.

Zajmował się integracyjną teorią społeczeństwa(która uniemożliwia zrozumienie szeregu problemów rzeczywistości społ.) Założenia do celów analizy naukowej:

(1)każde społ. jest względnie trwałą, stabilną strukturą elementów;

(2)każde społ. jest dobrze zintegrowaną strukturą elementów;

(3)każdy element społ. jest funkcjonalny, przyczynia się do utrzymania społ. jako systemu;

(4)każda struktura społ. opiera się na zgodnym podzielaniu wartości przez jej członków;

Elementy : stabilność, integracja, koordynacja funkcjonalna, consensus pojawiają się we wszystkich funkcjonalno strukturalnych ujęciach struktury społecznej, stanowią obraz procesów społ. pozwalających poznać procesy społ.

Zagadnienia konfliktu-podkreślanie instytucjonalnego aspektu struktury społecznej(Marks).

-struktura społ. jawi się jako kompozycja pierwiastka moralnego i rzeczowego, poziomu normatywnego i instytucjonalnego, wg Marksa nadbudowy i bazy.

Koercyjna teoria społ. założenia do celów analizy naukowej:

(1)zmiana jest wszechobecna, każde społeczeństwo w każdym momencie podlega procesom zmiany;

(2)konflikt społ. jest wszechobecny, w każdym społeczeństwie i w każdym momencie występuje niezgoda i konflikt;

(3)każdy element w społeczeństwie przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany;

(4)każde społeczeństwo opiera się na przymusie stosowanym przez jednych jego członków w stosunku do innych;

-oba modele stanowią swoje uzupełnienie struktury społ. globalnych i jej elementów;

-aby wyjaśnić określone problemy wybiera się 1 z modeli;

-oba modele są słuszne i użyteczne i potrzebne do analizy socjologicznej;

-aby zrozumieć społ. należy uzmysłowić sobie dialektykę stabilności i zmiany, integracji i konfliktu, funkcji i sił napędowych, zgody i przymusu;

-aparat pojęciowy(struktura, rola, norma, instytucja, funkcja) jest użyteczny w obu modelach;

-nie jest możliwe ujednolicenie teorii;

Władza(stosunek rzeczowy) i zwierzchnictwo(władza prawomocna, prawomocny stosunek nadrzędności i podporządkowania).

1.Integracyjny model społeczeństwa, jednostkami analizy socjol. struktury społ. są dobrowolne związki ludzi, tworzą instytucje, zapewniają sprawną współpracę.

2. Koercyjny model społ.- jednostki analizy są odmienne, nie dobrowolna współpraca, nie ogólna zgoda, narzucony przymus-> uzyskanie spójności organizacji społ.; pewne pozycje sprawują kontrolę nad innymi pozycjami w celu zapewnienia skutecznego przymusu(zróżnicowana dystrybucja władzy i zwierzchnictwa-czynnik determinujący stały konflikt społeczny) Strukturalne źródło konfliktu-układ ról społ. i związane z nimi oczekiwania dotyczące dominacji i podległości;

-podstawowym zad. analizy konfliktu jest identyfikacja różnie wyposażonych ról w hierarchii zwierzchnictwa.

Konflikty grupowe -pojawiają się tam, gdzie sprawowana jest władza zwierzchnia.

Stosunki zwierzchnictwa są stosunkami nad- i podrzędności; element nadrzędny za pomocą poleceń i rozkazów, ostrzeżeń i zakazów kontroluje zachowanie elementu podległego; takie oczekiwania wiążą się z trwałymi pozycjami społ. i są prawomocne; określają osoby podlegające kontroli i sfery w których kontrola jest dozwolona; nie jest stosunkiem zgeneralizowanej kontroli nad innymi; brak posłuszeństwa wobec poleceń może być karalny;

-dominacja-uczestniczący, wyposażony we władze zwierzchnią;

-podległość-pozbawiony zwierzchnictwa, wyłączony z jego sprawowania;

-W analizie konfliktu jednostką organizacyjną jest związek panowania-Herrschaftsverband(Weber) np. państwo, kościół, przedsiębiorstwo, partia polityczna, związek zawodowy, klub szachowy i występująca w jego ramach dychotomia pozycji. Są tu stosunki zwierzchnictwa dlatego możemy stosować analizę konfliktu.

Stosunki zwierzchnictwa związane z istnieniem związku panowania-tworzenie się grup konfliktowych; zwierzchnictwo to uniwersalny element struktury społ, pojawiają się wtedy, gdy ludzie w swych działaniach podlegają prawomocnym i usankcjonowanym przepisom ustalonym poza nimi w ramach struktury; dominacja i podległość są stałymi, wspólnymi cechami wszystkich możliwych typów zwierzchnictwa, związków i organizacji;

Władza(zwierzchnictwo) symbolizuje integracje systemów społecznych(pozycja prezydenta w kraju demokratycznym stanowi wyraz jedności i integracji narodu, jest także wyrazicielem interesów cząstkowych.) Władza(element struktury społ.) ma 2 oblicza: Millsa i Parsonsa. Zwierzchnictwo-źródłem konfliktu, ułatwieniem wykonania f-cji w społ. i dla społ. jako systemu.

Negatywne f-cje władzy przydatne w analizie konfliktów społ.(Parsons);

„gra o sumie zerowej”- z pkt widzenia dezintegracyjnych f-cji władzy zwierzchniej są 2 grupy, jedna z nich posiada władze w takiej mierze, w jakiej druga jest jej pozbawiona.

(Koercyjna teoria społ.) W związkach panowania istnieje dychotomia pozycji ze względu na dystrybucję władzy zwierzchniej.

Współcześnie procesy podziału pracy nie pozostały bez wpływu na zwierzchnictwo.

Hierarchie władzy (w stosunkach organizacyjnych) są hierarchiami strony „dodatniej” zwierzchnictwa, zróżnicowaniem dominacji; dychotomia stosunków zwierzchnictwa dotyczy w danym przypadku tylko określonych związków(w państwie demokratycznym są wyborcy, ministrowie, urzędnicy administracji; wyborca może zajmować pozycje zwierzchnie w innym układzie, np. w przedsiębiorstwie przemysłowym);

Społeczeństwa globalne są mozaiką wielu współzawodniczących dominujących zbiorowości.

Interesy jawne i ukryte

Proces formowania się grup konfliktowych w formie modelu analitycznego.

Zróżnicowanie pod względem władzy zwierzchniej związanej z poszczególnymi pozycjami rodzi sprzeczność interesów osób zajmujących te pozycje. Interesy są sprzeczne co do istoty i kierunku: interesy panujących; interes- intencje, kierunki zachowania związane z jednostkami. Osobnicy na pozycjach są „czymś zainteresowani”

Prawomocność władzy zwierzchniej jest niepewna. Istnieje zbiór pozycji i zajmujących ją osób wyrażających wątpliwość co do prawomocności istniejącego podziału władzy zwierzchniej. Konflikt grupowy jako dotyczący prawomocności stosunków władzy zwierzchniej. Interesy grupy panującej wyrażają wartości stanowiące ideologię, nadającą prawomocność ich panowaniu, interesy grup podległych stanowią zagrożenie dla tej ideologii i stosunków społ., których grupa panująca strzeże.

-Społecznie ustrukturalizowany konflikt interesów można wyjaśnić odwołując się do prawa -zasada przyjemności, podst. skłonność ludzi do poprawy bilansu przyjemności i cierpienia czy deprywacji i gratyfikacji ma taki stosunek, że zajmujący pozycje dominacji będą bronić swoich korzyści, a na pozycjach podległych będą dążyć do poprawy swojego losu.

-Konflikt interesów wiąże się z pozycjami w hierarchii zwierzchnictwa we wszelkim związku.

-Role społ.- zespół oczekiwań określający prawidłowe zachowanie osób odgrywających określone role(Parsons). Interesy obiektywne to interesy ról, oczekiwania dot. zachowania związanego z rolami w strukturze zwierzchnictwa związku panowania. Zespoły oczekiwań w związkach panowania.

-Interesy utajone- to interesy związane z rolą, to ukryty nurt jego zachowania, z góry narzucony na czas odgrywania danej roli i niezależnym od jego świadomego ukierunkowania.

-Interesy jawne-stanowią rzeczywistość psychologiczną, uczucia, wola i pragnienia jednostki są skierowane ku jakiemuś celowi. Są określane w odniesieniu do danych warunków społ., określają zawsze przedmiot strukturalnie uwarunkowanego konfliktu grup omawianego typu. Składają się na program zorganizowanej grupy. To wg Marksa świadomość klasowa. To rzeczywistość istniejąca w umysłach osób zajmujących w związkach pozycje dominacji lub podległości.

-Quasi-grupy i -grupy interesu-mają początek w strukturze zwierzchnictwa w związkach.

-teoretyczne warunki powstawania grupy konfliktowej, -czynniki konfliktu grupowego;

-wg Morrisa Ginsberga: Quasi grupy-

Nie posiadają wyodrębnionej struktury

Członków charakteryzują wspólne interesy czy sposoby zachowania,

Np. klasy społeczne stanowiące obszar rekrutacji do grup, a ich członkowie mają wspólne wzory zachowań.

Grupy interesu(są węższe niż Quasi gr, z których się rekrutują, są podzbiorami)- grupy socjologiczne, konfliktowe; mają strukturę, formę organizacji, program, cel, personel złożony z członków. To grupy wtórne, członkowie są ze sobą w kontakcie przez fakt członkostwa lub przez swoich przedstawicieli. Są zjawiskami rzeczywistymi i nie mogą być opisane przez odwołanie się do 1 atrybutu.

Empiryczne warunki formowania się grup konfliktowych

Elementy modelu formowania się gr. konfliktowej: kategorie utajonego i jawnego interesu, quasi-grupy, gr. interesu.

- W każdym związku panowania wyróżniamy 2 quasi-grupy zjednoczone wspólnym interesem utajonym. Ukierunkowanie ich interesów na zasadzie posiadanie władzy zwierzchniej. Z tych grup rekrutują się grupy interesu, których działanie znajduje wyraz w programach, podważających prawomocność istniejącej struktury zwierzchnictwa bądź jej bronią. W każdym związku formują się 2 gr. konfliktowe .

->Warunki strukturalnej organizacji grup konfliktowych:

-statut -personel -normy -wyposażenie materialne -działania -„obiektywna” funkcja;

Zmienna interweniująca w powstaniu grup konfliktowych-ideologie;

-w państwie totalitarnym nie mogą się ukształtować grupy interesu;

-musi pojawić się organizacja

-wspólnota utajonych interesów(techniczne i polityczne możliwości organizacji)

-trwałe związki między członkami zbiorowości, komunikacja;

-przynależność do quasi-grup jest następstwem układu strukturalnego; musi zajść normalny proces alokacji pozycji w strukturze, nie może być przypadkową okolicznością;

Natężenie i gwałtowność-zmienność konfliktu klasowego

Grupy konfliktowe po osiągnięciu pewnego stadium organizacji angażują się w konflikty, których wynikiem są zmiany strukturalne.

Natężenie-wydatkowanie energii i stopień uwikłania stron w konflikcie; koszty przegranej, wkład własnej osobowości;(od turnieju szachowego do konfliktu w który zaangażowane są jednostki całą swoją osobowością-związek zawodowy)

Gwałtowność-przejawy konfliktu,(od spokojnych dyskusji do zaciętych walk-strajki, wojny domowe); niezależne od stopnia uwikłania stron. Skala gwałtowności: dyskusja, debata, spór, rywalizacja, walka, wojna.

Warunki organizacji jako czynniki konfliktu:

(1)Pluralizm versus nakładanie się konfliktów-rozdzielanie i łączenie się konfliktów typu klasowego w różnych związkach.

Powiązanie konfliktu z konkretnym związkiem; społeczeństwa stanowią mozaikę różnorodnych konfliktów i grup konfliktowych. Model dwuklasowy odnosi się do specyf. związków w społ. globalnych.

(2) ruchliwość społ. a konflikt-wpływa na natężenie, im większa ruchliwość w górę i w dół hierarchii społ. w społeczeństwie, tym mniejszy zakres i siła konfliktu klasowego. Wraz ze wzrostem ruchliwości solidarność grupową wypiera współzawodnictwo, energia w konflikt zmniejsza się.

(3) Regulacja konfliktu klasowego- określa stopień gwałtowności; formy kontroli konfliktu odnoszą się do jego przejawów, zakłada istnienie sprzeczności interesów i grup interesu.

Aby była skuteczna musi:

-obie strony konfliktu uznać ją za potrzebę i rzeczywiste istnienie sytuacji konfliktowej,

-gr konfliktowe udzielają sobie wzajemnie poparcia w uzyskiwaniu większej jedności i zorganizowania; nie możliwa w przypadku wojny partyzanckiej;

-str przeciwstawne w konflikcie muszą zgodzić się do pewnych formalnych reguł gry, stanowiących

Konflikt grupowy a zmiana społeczna 3 typy zmiany struktury:

1-całkowita wymiana osób zajmujących pozycję dominacji w związku. Najbardziej raptowna zmiana, rewolucyjna(zastąpienie ministrów członkami opozycji, rewolucja bolszewicka w Rosji)

2-częściowa wymiana osób zajmujących pozycje dominacji, zmiana ewolucyjna(partia większości tworzy koalicję z 2 partiami opozycyjnymi

3-w wynik konfliktu klasowego, nie powodujący żadnych zmian personalnych; zmiana w kierunku zgodnym z dążeniami grupy podległej, najbardziej powolna ewolucja.

Raptowność i radykalizm zmiany struktury są niezależne od siebie.

Im bardziej gwałtowne konflikty klasowe, tym bardziej raptowne będą zmiany. Skutecznie regulowany konflikt dąży do zmian stopniowych(3typu).

Teoria klas społ. i konfliktu klasowego

---