Teoria konfliktu

Teoria konfliktu - jeden z podstawowych paradygmatów w socjologii, konkurujący przede wszystkim z funkcjonalizmem. Właściwie nie jest to jedna spójna teoria, lecz zbiór podejść teoretycznych, które eksponowały pomijany często w analizach funkcjonalistów konflikt społeczny. Teorie konfliktu widzą systemy społeczne, jako pełne napięć i konfliktów istniejących pomiędzy składającymi się na nie częściami. Mimo, iż istnieje wiele teorii konfliktu, to wszystkie kładą nacisk na jedno: siłą napędową konfliktu jest nierówność.

Geneza teorii konfliktowych wywodzi się w głównej mierze z opracowań teoretycznych Karola Marksa i Maxa Webera i Georga Simmla. Teoria ta wskazuje, że społeczeństwo jest zaangażowane wg zasady podporządkowania jednych grup społecznych innym grupom społecznym, a podporządkowanie to jest utrwalone poprzez system normatywny, świadomość społeczną, prawo itd., Ponieważ jednak interesy poszczególnych grup społecznych są z natury sprzeczne, zatem jedne grupy dążą do utrwalenia i utrzymania sytuacji panowania, a inne grupy dążą do zmiany sytuacji. Teoria konfliktu kładzie, zatem nacisk na konfliktotwórcze skutki nierówności społecznych między ludźmi. Nierówności ze względu na pieniądze, władzę, prestiż, bogactwo, mieszkanie, opiekę zdrowotną itp. Ze względu na te nierówności dochodzi do napięć, które prowadzą do wybuchu różnych konfliktów społecznych. Wyrazem tych konfliktów są np. wojny, zamieszki, protesty, strajki, zbrodnie, demonstracje, agresje biednych wobec bogatych, kobiet wobec mężczyzn, bójki pracowników wobec kierowników itd.

Teoria konfliktu kładzie, zatem nacisk na konflikt, współzawodnictwo między różnymi elementami struktury społecznej. Teoria ta wyznaczona została przez pracę Karola Marksa, wg, którego podstawowy konflikt w społeczeństwie to konflikt miedzy klasami społecznymi. Natomiast wielu współczesnych teoretyków, np. Mils czy niemiecki teoretyk, R. Dorendof czy Colins, koncentrują się na konflikcie pomiędzy grupami rasowymi, etnicznymi i religijnymi, konflikt płci. Teoretycy teorii konfliktu odwołują się do prac szczególnie Georgia Simmel'a, który w różnym stopniu eksponował istnienie w społeczeństwie sił dzielących i scalających ludzi. L. Coser uważa, że konflikt jest nie tylko immanentną cechą społeczeństwa, ale sądzi, że konflikt czyni klarowniejszymi podstawowe wartości społeczne. Wg Coser'a nasza przynależność do różnych grup społecznych, etnicznych, religijnych państw czy płci, nie pozwala społeczeństwu podzielić się na 2 wzajemnie wykluczające się i prowadzące ze sobą wojnę, siły rozłamowe nie są w stanie rozerwać więzi, ponieważ każdy z nas ma odmienną tożsamość. Krytycy teorii konfliktu wskazują na jej tendencję do koncentrowania się na aspektach dzielących i konfliktujących ludzi i życie społeczne, przy jednoczesnym ignorowaniu wielu procesów zgody i połączenia się.

Karol Marks podzielił społeczeństwo na klasy posiadające i nieposiadające - czyli polaryzacja prosta.

1.Czym większy jest podział dóbr w społeczeństwie tym konflikt interesów jest większy.

2.Wzrost świadomości związanej z podziałem dóbr grupy powoduje zmniejszenie się nierówności a co za tym idzie próbę zmiany systemu podziału dóbr.

3.Warunki, kiedy grupy maja świadomość konfliktu interesów.

- Gdy dominujące jednostki rozdzielają dobra. Gdy rośnie stopień alienacji oraz maleje stopień zdolności członków do komunikacji między sobą.

- Zagęszczenie ekologiczne, szanse edukacyjne, proces socjalizacji.

4.Im bardziej klasy niższe są świadome, tym bardziej prawdopodobne jest, że zorganizują opozycję.

- Gdy wzrost poczucia pokrzywdzenia rośnie. Gdy grupy uzyskują ideologię i przywództwo polityczne-ich interesy wzmacniają się i ich sprzeciw wzrasta prowadzi to do polaryzacji celów dominujących i podporządkowanych

5.Gdy wzrasta polaryzacja to maleje możliwość osiągnięcia kompromisu
6.Konflikt powoduje zmiany w podziale dóbr.

Max Weber

Krytykuje Karola Marksa, twierdzi, że rewolucyjnego konfliktu da się uniknąć. Konflikt zależy od pojawienia się przywódcy, który może zmobilizować oraz podporządkować grupy. Twierdzi, że nie zawsze dochodzi do rewolucyjnego konfliktu. Co powoduje powstanie konfliktu:
1.Stopień powiązań w klasie, hierarchii politycznej jest wysoki.

2.Stopień nierówności w podziale zasobów jest wysoki.

3.Współczynnik mobilności, czyli awansu jest niski.

4.Przywódca stwarza większe prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktu, charyzma przywódcy ulega rutynie tworzy on reguły formalne. Jeżeli znowu dochodzi do nierówności następuje odnowienie konfliktu, ponieważ nowe elity gromadzą zasoby.

5.Podział na duża ilość klas (polaryzacja złożona) jest zależna od dystrybucji władzy, bogactwa, kontroli zasobów: O podziale bogactwa, władzy decyduje prestiż.

Simmel
Uważał, że konflikt jest wszechobecny zgodnie z Marksem. Bada pozytywne skutki konfliktu dla podtrzymania całości społeczeństwa i jego części składowych. Twierdził, że konflikt sprzyja solidarności i integralności społeczeństwa oraz jego unifikacji.
1.Konflikt nie konieczne i musi być rewolucyjne i intensywny.

Gwałtowny konflikt wynika z pobudzenia emocjonalnego-wysoki poziom solidarności zbiorowości, oraz gdy członkowie zbiorowości widza że wykraczają poza swoje interesy.

Gwałtowność maleje gdy strony chcą tylko osiągnąć precyzyjnie postawione cele.

2.Konflikt powoduje: Wyznaczenie granicy grupy. Scentralizowanie władzy. Brak tolerancji dla odmienności poglądów. Wzrost solidarności wewnętrznej w obydwu grup zwłaszcza w grupie broniącej się lub mniejszościowej.

3.Gdy interesy grup stają się klarowne gwałtowny konflikt przechodzi w negocjacje .

4.Konflikty mało intensywne nie muszą prowadzić do reorganizacji społeczeństwa.

Ralf Dahrendorf- Teoria dialektyczna

Przedstawia założenie dialektyczno-konfliktowe. Wiąże idee Marksa w mniejszym stopniu Webera i Simmla.

1.Instytucjonalność pociąga za sobą utworzenie zrzeszeń imperatywnie skoordynowanych czyli tak zwanych ZIS-ów (ICA).

2.Małe grupy i społeczności, czy też społeczenstwo mogą być traktowane jako ZIS-y, jeżeli jest zróżnicowanie pod względem władzy.

3.Porządek społeczny utrzymuje się dzięki

stosunkowi władzy w ZIS-ach.

4.Podgrupy w ZIS-ach walczą o panowanie w nich.

5.Rzeczywistość społeczna-niekończący się cykl konfliktu o władzę wewnątrz ZIS-ów
- Rzeczywistość społeczna jest to proces cykliczny (dialektyczny).

6.Konflikt jest nieuchronny wynika on z obecności przeciwstawnych sił.

7.Dominacja i podporządkowanie prowadzą do przeciwieństwa interesów-w wyniku tworzy się świadomosc, najpierw tworzy się organizacja polityczna następnie powstaje konflikt i w wyniku konfliktu tworzy się nowy wzór organizacji społeczeństwa.

8.Zmienne cechy konfliktu to:

- Stopień wykształcenia grupy konfliktowej

- Intensywność konfliktu

- Gwałtowność konfliktu

- Stopień zmian w strukturze społecznej

9.Konflikt prowadzi o wytworzenia świadomości interesów

Teoria funkcjonalna konfliktu Lewis A. Coser

1.Konflikt powstaje, gdy podporządkowani nie będą dostawać wyrównań, odszkodowań, oraz gdy ciężko przejść wyżej w hierarchii

2.Poziom pobudzenia emocjonalnego zależy od zaangażowania ludzi i stopnia przymusu oraz rozmiaru kontroli społecznej systemu

3.Konflikt rzeczywisty- dążenia do osiągnięcia celów i jednoczesna akceptacja środków i kosztów.
4.Konflikt nierealistyczny- jest to konflikt o przekonania, interesy klasowe. Gdy występują ideologie następuje konflikt gwałtowny

5.Konflikt jest długotrwały gdy jest dużo celów do osiągnięcia lub cele nie są sprecyzowane, duży wpływ na długość konfliktu ma przywódca

6.Systemy złożone SA bardziej narażone na wystąpienie konfliktu, ale konflikt będzie mniej gwałtowny
- Mało gwałtowny konflikt ma funkcje pozytywną

- Reorganizowanie działań, osłabienie napięć wrogości

- Powstanie praw, sądów-rozwój procedur normatywnych

- Wzrost zdolności do przystosowania się do warunków środowiskowych

Występowanie wentyli bezpieczeństwa, czyli możliwości wyładowanie swoich frustracji na organizowanych przez władze spotkań tj: koncerty, pochody.

Teoria konfliktu - jeden z podstawowych paradygmatów w socjologii, konkurujący przede wszystkim z funkcjonalizmem. Właściwie nie jest to jedna spójna teoria, lecz zbiór podejść teoretycznych, które eksponowały pomijany często w analizach funkcjonalistów konflikt społeczny. Geneza teorii konfliktowych wywodzi się w głównej mierze z opracowań teoretycznych Karola Marksa i Maxa Webera i Georga Simmla.

Ujęcie procesów konfliktowych przez Karola Marksa

1. Konflikt interesów między zbiorowościami jest silniejszy wówczas, gdy zwiększają się nierówności w dostępie do dóbr.

2. Wraz ze wzrostem świadomości nierównego rozdziału dóbr zbiorowości podporządkowane będą wyraźniej kwestionowały taki porządek społeczny.

3. Wraz ze wzrostem polaryzacji społecznej zwiększa się siła konfliktu, który wybucha w wyniku istnienia nierówności.

4. Wraz ze wzrostem siły konfliktu następuje większa zmiana struktury społecznej w efekcie czego rzadkie dobra stają się dostępniejsze dla ogółu.  

Ujęcie procesów konfliktowych przez Maxa Webera

1. Zbiorowości zdominowane prędzej będą wchodzić w konflikt ze zbiorowościami dominującymi, jeśli odmówią im legitymizacji władzy.

2. Prawdopodobieństwo konfliktu między zbiorowościami dominującymi i zdominowanymi jest większe wówczas, gdy na czele zbiorowości podporządkowanych staną przywódcy charyzmatyczni.

Ujęcie procesów konfliktowych przez Georga Simmla

1. Gwałtowność konfliktu wzrasta w sytuacji, gdy strony konfliktu są solidarne w działaniach konfliktowych wobec swoich przeciwników oraz ich członkowie postrzegają jako konflikt wartości, a więc konflikt dotyczący całej zbiorowości, a nie tylko własnych interesów. 

Konflikt wywołuje następujące skutki dla stron w nim uczestniczących: ujednoznaczniają się granice grup; następuje zwiększenie stopnia centralizacji władzy; zmniejsza się tolerancja wobec dewiacji wewnątrz zbiorowości.         

Konflikt społeczny - zjawisko nieuniknione dla wszystkich grup społecznych. Wyrasta on na gruncie nagromadzonych sprzecznych emocji, a objawia się wybuchem wrogich i antagonistycznych postaw. W grupach społecznych o silnych więziach wewnątrzgrupowych negatywne emocje jej członków są postrzegane, jako zagrożenie dla struktury grupy i tłumione, co w chwili konfliktu objawia się jego niezwykłą gwałtownością, a w konsekwencji może prowadzić do zniszczenia struktury grupy. W grupach społecznych o słabych więziach wewnątrzgrupowych konflikty są relatywnie częstym zjawiskiem i służą do rozładowania wszelkich napięć, co w istocie pozwala zająć się przyczynami powstawania konfliktów, a nie rozładowaniem nawarstwionych emocji, jak miało to miejsce w poprzednim przypadku. W elastycznych strukturach społecznych konflikty krzyżują się ze sobą, co zapobiega kumulacji wokół jednej osi i w konsekwencji rozpadowi tej struktury. W sztywnych strukturach społecznych konflikty kumulują się wokół jednej osi, często skutkując rozpadem lub gwałtowną zmianą tych struktur. Na tej podstawie Lewis Coser formułuje wniosek, że liczba konfliktów jest odwrotnie proporcjonalna do ich intensywności.