Nauka o karze

Kara:

- zwrot języka potocznego

-najogólniej uznawana jest za dolegliwość, która dotyka sprawcę, jakiegoś ujemnie ocenianego zachowania, przez społeczeństwo w którym jednostka funkcjonuje

-może być rozpatrywana w znaczeniu filozoficznym pedagogicznym

- w znaczeniu prawnym – KARA KRYMINALNA – kara szczególna, element wyróżniający – jest to dolegliwość, która dotyka sprawcę ujemnego zachowania stanowiącego przestępstwo – jest to reakcja na czyn przestępny

Wyróżniamy:

• kary | przewinienia dyscyplinarne

• kary umowne

• kary porządkowe

Cechy kary kryminalnej:

1. Wymierzana jest w imieniu państwa, przez specjalnie powołany do tego organ (organ ten orzeka w przepisanym trybie, określonym przez przepisy prawa, jest on bezstronny)

2. Dolegliwość jest:

1. zamierzona – sprawca ma karę odczuć

2. celowa – kary, które przewiduje kk są karami najostrzejszymi; mają na celu ochronę dóbr

Wcale nie jest tak, że im ostrzejsza kara tym lepiej.

1. Aby kara mogła zostać wymierzona muszą być zrealizowane wszystkie elementy składające się na strukturę przestępstwa

2. W stopniu swojej dolegliwości kara musi pozostawać w proporcji do stopnia społecznej szkodliwości i zawinienia, wina jest podstawą stosowania kary kryminalnej

3. Jest ona oparta na odpowiedzialności osobistej (tylko sprawca ma odczuć dolegliwość); ujemne konsekwencje stosowania kar dotykają często osób trzecich (rodzina) – jest to niezamierzony – uboczny efekt karania. Próby minimalizowania:

1. Warunkowe zawieszenie wykonania

2. Orzeczenie grzywny

Definicja KARY KRYMINALNEJ – osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę, będąca reakcją na popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie wobec popełnionego czynu, wymierzana w imieniu państwa przez sąd.

Obok kar mogą być orzeczone wobec sprawców:

• Środki karne (art. 39 kk)

• Środki probacyjne (poddanie sprawcy próbie)

1. Warunkowe umorzenie

2. Warunkowe zawieszenie wykonania

3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie ( kk, kkw)

• Środki zabezpieczające – mają być stosowane wobec sprawcy, jeżeli nie można mu przypisać winy

Racjonalizacja kary do polskiej nauki została wprowadzona przez Wróblewskiego – wyróżnił w niej 2 elementy:

1. Fakt ujemnego reagowania przez grupę

2. Motywy tego reagowania => racjonalizacja – motywy jakimi kieruje się społeczeństwo w stosowaniu do sprawcy czynu.

Racjonalizacja:

1. Sakralna – fakt stosowania kary tłumaczono koniecznością zapobiegania gniewom bogów, charakter historyczny

2. Sprawiedliwościowa – motywem stosowania kary jest konieczność odpłaty (odwetu) złem za zło

3. Celowościowa

Rozwinięta postać racjonalizacji teorie kary

Racjonalizacja w znaczeniu szerokim – określenie wszystkich poglądów naukowych i intuicyjnych, które zajmują się wyjaśnianiem racji bytu kary.

Teorie kary – 3 grupy teorii (prof. Buchała):

1. Teorie Absolutne (bezwzględne, retrybutywne):

1. Racjonalizacja sprawiedliwościowa

2. Są to teorie, które nawiązują do kary jako odwetu

3. Uzasadnienie dla kary widzą w samej karze

4. Kara to – odpłata za wyrządzone zło; skierowana w przeszłość; nie wymaga uzasadnienia z punktu widzenia użyteczności lub celowości

5. Historycznie kara wywodzi się z instytucji krwawej zemsty, początkowo stosowana jako indywidualna reakcja na wyrządzone zło; później – wymierzana przez jednostkę lub instytucję, która działała w imieniu grupy społecznej (w tym przypadku racjonalizacja sakralna również odgrywała szczególne znaczenie)

Reakcja ślepa => regułą było, że zło wyrządzane sprawcy (kara) było niewspółmiernie wyższe niż zło wyrządzone zachowaniem sprawcy.

IUS TALIONIS:

- przewidziane w kodeksie Hammurabiego

- wprowadzała proporcje przestępstwa i kary

- oko za oko ząb za ząb

- jeżeli nie dało się zastosować proporcjonalności przestępstwa i kary stosowano proporcje zamienne; stosowano również proporcje symboliczne

- na tym etapie rozwoju społecznego można doszukać się wprowadzania racjonalizacji ochronnej np. przy przestępstwach seksualnych

Późne średniowiecze: początek XVI – koniec XVIII w:

- idea kary nie uległa zasadniczej zmianie, karę wciąż traktowano jako odwet, była jednak silnie zabarwiona teologicznie – ma przywrócić łaskę sprawcy

- pojawia się także efekt odstraszania; częściowo pr talionu utraciło swój charakter, zastąpiono to inną proporcją: stopień ciężkości przestępstwa dla porządku publicznego stopień ciężkości kary

„Karolina” – 8 rodzajów kar

Koniec XVIII w – humanitaryzacja kary pod wpływem zgłaszanych postulatów:

- zaprzestanie stosowania kar okrutnych, które prowadziły do znaczących cierpień, a nie było pożyteczne społecznie;

- „Dzieło o przestępstwach i karach” 1764 r. Beccaria Przełom

- zwolennicy humanitaryzmu obawiali się, że udręczony sprawce będzie postrzegany jako ofiara władzy – u Beccaria kara zaczyna być postrzegana jako ULTIMA RATIO

- pewność ukarania nawet umiarkowanego będzie skuteczniejsze niż najsurowsza kara

- przedstawiciele: Szkoła klasyczna – Hegel, Kant

KANT:

Każde dobro moralne spotyka się ze skutkiem moralnym, a także zło spotyka się z tym skutkiem: dobro nagroda zło kara

Podstawowym zadaniem państwa było karanie sprawcy przestępstwa

Osoba winna nie może pozostać bezkarna

Proporcje powinny być zachowanie między przestępstwem a karą nawiązując do IUS TALIONIS

Obok strony przedmiotowej powinna być uwzględniana strona podmiotowa przestępstwa

Dolegliwość kary ma być równa dolegliwości jakiej doznała osoba pokrzywdzona

Funkcja limitująca kary – stopień winy wpływa na wysokość kary

HEGEL:

Kara to logiczna konsekwencja stosunku przestępstwa do prawa

Przestępstwo nie na narusza rzeczywiście prawa, narusza prawo jedynie pozornie

Kara postrzegana jest jako wyraz ogólnej woli państwa i jest zaprzeczeniem przestępstwa

Państwo karząc przestępcę nie wyrządza mu krzywdy , ale oddaje im należną cześć

Przestępstwo jest wyrazem indywidualnej woli człowieka, zatem kara jest prawem przestępcy

Człowiek – jednostka wolna, rozumna – nie może być straszona (status niewolnika)

EDMUND KRZYMUSKI

Realizacja idei absolutnej sprawiedliwości chroni porządek publiczny

DURKHEIM:

Idea odpłaty jest faktem empirycznie stwierdzalnym, żyje w świadomości społecznej wraz z ewolucją społeczną także ulega ewolucji

Odpłata odpowiada wprost naturze ludzkiej: domaga się ona nagrody bądź kary

Postępowanie zgodnie z ideą odpłaty odpowiada fundamentalnej zasadzie na której opiera się porządek publiczny

Kara ma integrować społeczeństwo uznawanych wartości

Karanie stanowi potwierdzenie tych wartości

Zapobiega zjawisku anomii

1. Atuty:

- wymiar kary uzasadniony jest tylko faktem dokonania przestępstwa

- kara jest reakcją na coś co się już wydarzyło – silna podstawa do gwarancyjnej funkcji prawa karnego

- możliwość realizacji zasady równości – kryteria wymiaru kary są równe dla każdego i mają charakter powszechny

g) Wady:

- maksymalna kara nigdy nie będzie znajdować odbicia w stopniu dolegliwości kary

- aparat państwa nie jest w stanie doprowadzić do wykrycia przestępstw – nie każde przestępstwo spotyka się ze sprawiedliwą odpłatą

1. Teorie Utylitarne

1. Racjonalizacje prewencyjne ( te poglądy, które przyjmują, że celem kary jest zapobieganie przestępstwom, jest to cel społecznie użyteczny) – pojęcie zakresowo węższe niż teorie utylitarne (to wszystkie poglądy, które sensu kary szukają w jakimkolwiek celu, który nastąpi w przyszłości np. pogodzenie się z bogiem)

2. Kara powinna zwracać się ku przyszłości (Platon, Arystoteles)

3. Seneka – kara to użyteczne narzędzie zmierzające do zapobiegania przestępstw: „Nikt rozsądny nie karze dlatego, że popełniono przestępstwo, ale po to, by go nie popełniano”

4. Średni. Św. Augusty – w wyniku recepcji odwoływano Siudo poglądów starożytnych

5. Grocjusz – na usprawiedliwienie kary nie wystarczy sam fakt popełnienia przestępstwa, wykonanie kary ma prowadzić do osiągnięcia użytecznych celów

6. Koncepcje prewencyjne – 2 grupy:

- koncepcje zapobiegania przestępstwu ze strony sprawcy (prewencja indywidualna)

- koncepcje zapobiegania przestępstwu ze strony ogółu społeczeństwa (prewencja ogólna) – przez ukaranie sprawcy zapobieganie popełnieniu przestępstwa

Inne podziały:

Kryterium interesu sprawcy

Kryterium interesu państwa

Kryterium porządku publicznego

Prewencja ogólna – szkoła klasyczna

FEURRBACH:

- człowiek to istota wolna i rozumna, która dokonując wyborów kieruje się wielkością przyjemności i przykrości

- zagrożenie karą – silny motyw, który ma oddziaływać na jednostkę odstraszająco

- człowiek potrafi zauważyć, że dobro = nagroda, a zło = kara

- kara powinna być postrzegana jako coś nieuchronnego

BENTHAM

- podstaw popełnienia przestępstwa leży skłonność jednostki

Dolegliwość powinna zawierać większą przykrość niż przyjemność płynąca z popełnienia przestępstwa

- kara ma odbierać ochotę do popełniania przestępstwa

- celem kary jest fizyczne uniemożliwienie popełniania przestępstwa

- kara jest złem samym w sobie (cierpienie sprawcy) jest to jednak zło konieczne

Prewencja indywidualna – szkoła socjologiczna – zwrócenie uwagi na proces resocjalizacji, rozpowszechniania środków probacyjnych. Podstawą ukarania jest czyn zabroniony przez ustawę; karze się jednak sprawcę, kara musi być dostosowana do właściwości osoby sprawcy (uwzględnienie osobowości)

LISZT:

- kary (w rozumieniu odpłaty) są nieskuteczne

- zjawiskiem dominującym jest systematyczny wzrost powrotności do przestępstwa (powrotności wielokrotnej)

- szukał czynników genetycznych przestępstwa, dostrzegał je w warunkach socjalnych i indywidualno – genetycznych

- przyczyny wkroczenia – to właśnie te warunki

Celem kary jest ochrona dóbr prawnych, ma on charakter absolutny, realizowany przez unieszkodliwienie poprawę i odstraszanie

- sformułował typologię przestępstw:

Przestępcy z nawyknienia (niepoprawni) – są to przestępcy, którzy nie nadają Siudo poprawy, resocjalizacja nie odnosi tu skutku, wobec nich należy stosować kary eliminacyjne np. kara śmierci.

Przestępcy nadający się do poprawy – do tej grupy należy stosować kary o charakterze poprawczym; mają być dostosowane pod względem długości do indywidualnych sprawców; chodzi o to, by można było ich odzyskać dla społeczeństwa, stopień ich demoralizacji nie osiągnął apogeum, stosowanie wobec nich kar krótkotrwałych może być szkodliwe; kary o charakterze poprawczym powinny być stosowane wobec sprawców przypadkowych

Przestępcy przypadkowi – nie wymagają zabiegów reedukacyjnych, przestępstwa popełniają pod wpływem zbiegu przypadkowych okoliczności, kara nauczka

Szkoła obrony społecznej – kontynuacja poglądów szkoły socjologicznej, odrzucają jednak najbardziej radykalne poglądy tej szkoły np. stosowanie środków zapobiegawczych.

- należy uwzględniać kryteria prawne zawiązane z popełnienie przestępstwa

- prewencyjna rola kary z naciskiem na prewencję indywidualną

- odpowiedź na wzrost przestępczości w XIX w

Zarzuty wobec koncepcji LISZTA:

- przestępstwo to pretekst zastosowania kary; przestępstwo przestaje być przyczyną uzasadniającą karę

- rodzaj kary i jej wymiar uzależnione od osobowości sprawcy

- wydawanie rozstrzygnięć sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości

3. Teorie Mieszane

Akceptują sprawiedliwą odpłatę oraz prewencję ogólną i szczególną

Cele kary:

-przez to pojęcie rozumiemy stany, które za pomocą kary zamierza się osiągnąć:

a) zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości – cel sprawiedliwościowy – kara powinna być zgodna ze społecznym poczuciem sprawiedliwości, dotyczy to rodzaju kary i wysokości kary a także dotyczy to sądowego wymiaru kary, wykonania kary oraz ustawowych zagrożeń; stosowanie kary proporcjonalnie do czynu surowiej – przestępstwo poważne; kara jest sprawiedliwa tylko wtedy, gdy jest współmierna do stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu!

b) korzystne, dodatnie oddziaływanie na społeczeństwo – cele ogólno prewencyjne – kara miała na celu odstraszenie np. publiczne egzekucje; dziś kara ma zapobiegać popełnianiu przestępstw; przy ustalaniu wysokości kary podstawowym celem kary jest powstrzymanie potencjalnych sprawców przed popełnieniem przestępstwa; przy przestępstwach nieumyślnych ustawowe zagrożenie ma zapobiegać naruszaniu reguł ostrożności; celem kary jest przekazanie, że dobra nie pozostają bez ochrony; chodzi o to, aby wzmacniać i rozwijać postawy społeczno – moralne; utwierdzenie członków społeczeństwa w przekonaniu że naruszenie dóbr prawnych spotka się z odpowiednią reakcją; o ogólno prewencyjnym celu kary decyduje dziś: sprawiedliwość niezawodność i szybkość

c) społecznie korzystne oddziaływanie na sprawcę – cel indywidualno prewencyjny – za najistotniejszy składnik uznaje się wychowawcze wpływanie na sprawcę; resocjalizacja – odzyskanie sprawcy; sprawca ma nie powrócić na drogę przestępstw; oddziaływanie zapobiegawcze wiąże się ze stosowaniem kary

d) naprawienie szkody i zadośćuczynienie – cel kompensacyjny – realizowany przez orzekanie nawiązki; orzeczenie obowiązku naprawienia szkody jako środek karny lub w ramach probacji; postępowanie mediacyjne- porozumienie między pokrzywdzonym a sprawcą.

Rodzaje sankcji karnych

Budowa przepisu części szczególnej prawa karnego:

1. Dyspozycja – czyn zabroniony (znamiona typu czynu zabronionego)

2. Sankcja – kara jaka grozi za realizację znamion

W prawie karnym istnieje kilka podziałów rodzajów sankcji:

1. A) sankcja prosta – wymieniona zostaje jedna kara; składa się z jednego rodzaju kary

B) sankcja złożona – składa się z dwóch lub większej liczby kar; są to sankcje wielorodzajowe

2. A) sankcje bezwzględnie oznaczone – są to sankcje, które maksymalnie krępują sędziego (wymierza karę określoną – art. 1 ust 1 Dekretu) sędzia jest wykonawcą woli ustaw ( kk rewolucji francuskiej z 1791r.)

B) sankcje bezwzględnie nieoznaczone – w prawie okresu feudalizmu; sędzia decydował jaką karę wymierzyć za dane przestępstwo

3. A) sankcje względnie oznaczone – operują granicami maksimum i minimum grożącej kar; są to granice określone ustawowo i w ich ramach sędzia wymierza karę; w ustawach może być: maks i mini, tylko maks/mini wtedy koniecznością staje się uzupełnienie drugiej granicy w części ogólnej kk

B) sankcje względnie nieoznaczone – operują wymiarem kary „od…do” albo :co najmniej”; ścisłe określenie kary na etapie wykonania (sędzia wskazuje faktyczny czas)

4. Sankcje złożone

A) alternatywne – dają podstawę do wymierzenia jednej wybranej kary

B) kumulatywne – nakazują do wymierzenia wszystkich kar wskazanych w sankcji (w kk nie ma, istnieją w ustawach szczególnych np. o obligacjach, o przeciwdziałaniu narkomani)

C) alternatywno – kumulatywne (mieszane) – pozwalają sędziemu dokonać wyboru; może wymierzyć jedną karę bądź wszystkie

Systematyka kar i środków karnych

Początkowo systematyka obejmowała tylko kary. Wykształciła się w czasach nowożytnych.

Podział wg kryterium dobra:

1. Na życiu zwyczajne – ścięcie | kwalifikowane – ćwiartowanie, łamanie kołem

2. Cielesne :

1. Kaleczące (mutylacyjne) np. kastracja, ucięcie ręki

2. Zwyczajne np. chłosta rózgami

1. Kary ścieśnienia np. więzienie, banicje, zesłanie

2. Kary majątkowe

3. Kary na czci np. piętnowanie, stanie pod pręgierzem

4. Kary utraty uprawnień np. utrata praw

Kryterium według stopnia surowości kar (uwzględniało stopień ciężkości przestępstwa) – w Kodeksie Karzącym Królestwa Polskiego:

1. Główne – orzekane za najcięższe przestępstwa czyli zbrodnie: kara śmierci, więzienie warowe

2. Poprawcze – orzekane za występki: kary pieniężne, kary cielesne, osadzenie w domu aresztu publicznego

3. Policyjne – za czyny zabronione: kara pieniężna, areszt policyjny, kara cielesna

Termin „kary dodatkowe” Kodeks wprowadzony w 1948r. na kodeks kar głównych i poprawczych na terenie Królestwa Polskiego

Tendencje do ograniczania swobody sędziego w zakresie wymiaru kary; były to SKUTKI SKAZANIA związane z karami później zastępowanie karami dodatkowymi nie miały odrębnego bytu związane z karami zasadniczymi.

W następstwie wykształcił się podział na kary:

1. Zasadnicze – były głównym wykładnikiem wagi przestępstwa; mogły być orzekane samoistnie

2. Dodatkowe – orzekane tylko obok kar zasadniczych

W II połowie XIX w – na kontynencie europejskim ukształtowały się środki probacyjne

XIX w \ XX w – koncepcja środków zabezpieczających

Koniec XIX w – zas. odpowiedzialności małoletnich środki poprawcze, wychowawcze (wcześniej orzekanie jak wobec sprawców nieletnich)

Koniec XIX w inny podział:

???

Obecnie można wyróżnić grupę kar zastępczych

Systematyka kar i środków karnych (jest to zbieg porządkujący wg pewnych kryteriów):

1. Ustawowa (kodeksowa)

2. Doktrynalna (naukowa)

Funkcje systematyzacji kodeksowej:

1. Wyraża dyrektywy sędziowskiego wymiaru kary

2. Porządkująca

3. Z uszeregowanych form reakcji na przestępstwo można odczytać stanowisko ustawodawcy w kwestii stopnia dolegliwości poszczególnych instrumentów

4. Duże znaczenie z punktu widzenia techniki legislacyjnej

Systematyka kar i środków karnych z 1932r. wyróżniał kary:

1. Zasadnicze – śmierć, więzienie(6 miesięcy – 15 lat), areszt (1 tydzień – 5 lat), grzywna kwotowa (samoistnie, kumulatywnie)

2. Dodatkowe – utrata praw publicznych, utrata praw obywatelskich, utrata praw wykonywania zawodu, utrata praw rodzicielskich i opiekuńczych, przepadek przedmiotu majątku i narzędzi, ogłoszenie wyroku w czasopismach

Kryteria Formalne

Kary zasadnicze mogą być orzeczone samoistnie, a dodatkowe kumulatywnie

Kary zasadnicze stanowią właściwą treść w represji karnej (wolność, życie, własność)

Na pierwszy plan wysuwa element odpłaty – mierzony ciężarem czynu i stopniem winy.

Kary dodatkowe są elementem uzupełniającym, zawierają w sobie element dolegliwości.

Podstawowym celem kar dodatkowych było zabezpieczenie społeczeństwa przed sprawcą.

Mogły być orzeczone tytułem środków zabezpieczających.

KK z 1932 obowiązywał aż do 1.1.1970r

Katalog kar oraz środków karnych w zasadzie się nie zmienił (był modyfikowany w ramach ustaw szczególnych). Doszło do rozbudowania kar dodatkowych (np. kara sądowa kary poprawczej – ustawa z 1950r. – kara zasadnicza)

Kary dodatkowe z ustaw szczególnych:

1. Przepadek majątku

2. Przepadek towarów stanowiących przedmiot przestępstwa

3. Zamknięcie przedsiębiorstwa

4. Utrata prawa do prowadzenia pojazdu

Były to kary bardzo dotkliwe.

Pierwsze wersja Kodeksu z 1951r. (ogłoszona w 1956r.):

- oparty na zasadach marksizmu i leninizmu

- wysoki poziom represyjności

- ostra krytyka

Kolejne projekty: 1963r., 1966r., 1969r.

KK z 1969r.:

- tradycyjny podział kar: zasadnicze i dodatkowe

- rozmywanie założenia – możliwość poprzestania wymierzania kary na karze dodatkowej

- nie funkcjonowało pojęcie stopnia społecznej szkodliwości czynu

- przesłanki: 1. Cele kary poprzez wymierzenie tylko kary dodatkowej będzie zrealizowany

2. stopień społecznego niebezpieczeństwa

- kara dodatkowa mogła mieć większy stopień dolegliwości (grzywna a konfiskata majątku)

- 2 różnice między karami: 1. O charakterze formalnych – kary dodatkowe nie figurują w sankcjach w ramach ustawowego zagrożenia

2. o charakterze materialnym – kary dodatkowe zajmują drugorzędne miejsce w systemie kar

art. 30 – katalog kar

par1 – kara pozbawienia wolności, kara ograniczenia wolności(nowość)

par2 – kara śmierci – kara zasadnicza o charakterze wyjątkowym przewidziana za najcięższe zbrodnie; 25 lat pozbawienia wolności – kara zasadnicza

Brak kary dożywotniego pozbawienia wolności – niehumanitarna, zastąpiona przez karę 25 lat pozbawienia wolności

Nowy podział kar zasadniczych:

1. Podstawowe – pozbawienie wolności; bez pozbawienia wolności (grzywna ograniczenie wolności)

2. Wyjątkowe – kara śmierci

1995r. – Moratorium na wykonywanie kary śmierci, wówczas do kk wraca kara dożywotniego pozbawienia wolności

25 lat pozbawienia wolności nie jest karą wystarczającą

Kary dodatkowe w kk z 1969r. (art. 38):

1. Pozbawienie praw publicznych

2. Pozbawienie praw rodzicielskich i opiekuńczych

3. Pozbawienie praw wykonywania zawodu

4. Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

5. Konfiskata rzeczy

6. Przepadek

7. Podanie wyroku do publicznej wiadomości w sposób szczególny

Miały różnych charakter w związku z tym klasyfikowano je ze względu na różne kryteria:

1. Funkcje:

1. Przeważa element regresyjny np. pozbawienie praw publicznych

2. Przeważa element prewencyjny np. zakaz prowadzenia pojazdu

3. Występuje element represyjny i prewencyjny w równym stopniu np. pozbawienie praw rodzicielskich i opiekuńczych

1. Dobro jednostki, którego te kary dotyczą:

1. Treścią jest utrata praw w określonej dziedzinie np. zakazy, pozbawienie praw rodzicielski i opiekuńczych

2. O charakterze majątkowym np. przepadek, konfiskata mienia

3. Kary dotykające czci np. podanie wyroku do publicznej wiadomości w sposób szczególny

1. Sposób wymierzania:

1. Wymierzane w czasie (1 rok – 10 lat)

2. Kary doraźne (jednorazowe) np. przepadek, konfiskata mienia

1. Kary dodatkowe – nowsza literatura:

1. Sensu largo – samoistne lub uzupełniające np. przepadek, pozbawienie praw rodzicielskich i opiekuńczych

2. Sensu stricto – element uzupełniający karę zasadniczą np. podanie wyroku do publicznej wiadomości

KK z 1997r

Projekt – 1991 r

Ostatni – 1994r. :

- opublikowany razem z uzasadnieniem

- stał się podstawą do uchwalenia aktualnie obowiązującego kodeksu

Systematyka kar i środków karnych:

- tradycyjna budowa

- 2 katalogi środków represji karnych

- dotychczasowy kodeks zrezygnował z terminologii dotyczących tych katalogów:

Kary zasadnicze kary

Kary dodatkowe środki karne

- zmieniając te nazwy ustawodawca kierował się:

1. A) odchodzenie od zasady łącznego orzekania kary zasadniczej i dodatkowe (art. 55 i 56 kk z 1969r)

B)obecnie możliwość odstąpienia od wymierzenia kary, gdy będzie to niezbędne dla osiągnięcia celów kary (art. 59 kk z 1997)

C) używanie terminu kara dodatkowa jest nieuprawnione

2. A) katalog został poszerzony o takie środki, które nie mają przymiotu kary np. nawiązka, przepadek

3. A) w przypadku większości środków karnych element represji przesuwany jest na plan dalszy

B) na plan pierwszy – element prewencyjny i ochrona porządku prawnego np. zakaz wykonywania określonego zawodu, prowadzenia pojazdów

4. A) sędzia stosując środki karne powinien zwracać uwagę, że celem środka jest naprawienie szkody; chodzi o odebranie korzyści uzyskanej; zapobieganie przestępstwom

B) krytyka zmiany terminologii – są to pojęcia znaczące to samo (prof. Giezek,

Konarska – Wrzosek)

Prof. Marek – środki karne w znaczeniu szerszym objęłyby wszystkie środki karne + kary, a w węższym to środki karne + środki probacyjne

Obecnie jest 13 środków karnych , w obrębię niektórych można wyróżnić podgrupy ( art. 39 kk)

Pierwotnie - :

1. Pozbawienie praw publicznych

2. Zakazy

3. Zakaz prowadzenia pojazdów

4. Przepadek

5. Obowiązkowe naprawienie szkody

6. Nawiązka

7. Podanie wyroku do publicznej wiadomości

8. ?

Pozbawienie praw rodzicielskich i opiekuńczych nie jest już środkiem karnym, sąd rodzinny jest uprawniony do ograniczenia lub pozbawienia praw opiekuńczych

Od 2005r. zaczęły pojawiać się nowe środki:

1. Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem

2. Obowiązek powstrzymania … (ar39par2b)

Od 2009r. – ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych dodała zakaz wstępu na impreze masową

Listopad 2009r.:

1. Obowiązek naprawienia szkody poszerzony o zadośćuczynienie

2. Zakaz wstępu do ośrodków gier

Czerwiec 2010r.:

1. Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym

2. Poszerzyła par. 2b o zakaz zbliżania się do określonych osób

Środek SIU GENERIS – obowiązek zwrotu korzyści majątkowej przez podmiot inny niż sprawca

Część wojskowa – art. 324 par1,2,3

1. Wydalenie z zawodowej służby

2. Degradacja

Pierwotna wersja – obniżenie stopnia wojskowego (uchylony w 2010r.)

Podział środków na różne kryteria:

1. Główna funkcja

1. Dominującą funkcją jest funkcja prewencyjna – np. zakazy, przepadek, ma zabezpieczyć przed ponownym popełnieniem przestępstwa

2. Dominującą funkcją jest funkcja prewencyjna – np. pozbawienie praw publicznych, przepadek, świadczenie pieniężne

3. Dominującą funkcją jest funkcja kompensacyjna – np. naprawienie szkody, zadośćuczynienie, podanie wyroku do publicznej wiadomości

1. Sposób wymierzania środka karnego:

1. Wymierzane w czasie – np. orzekanie od roku do 10 lat pozbawienie praw publicznych, zakaz wykonywania określonego stanowiska; orzekane od roku do 15 lat zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonej osoby; orzekane od 2 do 6 lat zakaz wstępu na imprezę masową

2. Bezterminowe – np. zakaz zajmowania stanowiska, zakaz prowadzenia pojazdu mechanicznego

3. Doraźne – np. przepadek obowiązek naprawienia szkody, świadczenie pieniężne, nawiązka

Wykonywanie kar:

1. Dożywotnie pozbawienie wolności i 25 lat pozbawienia wolności (we współczesnym świecie):

- celem kary nie może być czysto mechaniczna eliminacja i izolacja, przez co ma być realizowana funkcja ochronna

- skazywani mogą być warunkowo przedterminowo zwolnieni, konieczne staje się takie oddziaływanie na nich by przygotować ich do powrotu do społeczeństwa

- najnowsza propozycja normatywna w zaleceniu Komitetu Rady Europejskiej z 2003r:

a) zapewnienie bezpieczeństwa

b)

c)zwiększanie i poprawianie ofert do życia w społeczeństwie

Twym celon mają służyć zasady:

Indywidualizacja i uwzględnienie cech osobistych przy formułowaniu programu wymierzania kary

Normalizacja – zorganizowanie zakładu karnego w sposób maksymalnie odpowiadający realiom życia w społeczeństwie

Umożliwienie osobistej odpowiedzialności w sytuacjach życia codziennego

Bezpieczeństwo i ochrona z rozgraniczeniem zagrożeń

Brak segregacji – odstąpienie od segregacji kategorii więźniów

Opracowanie indywidualnego programu wykonania kar

Różnice:

1. Skazani na karę dożywotniego pozbawienia wolności osadzenie w zakładach typu zamkniętego; w czasie tym skazany może wykonywać tylko na terenie zakładu: świadczenie pracy

Przeniesienie do zakładu półotwartego – 15 lat kary

Przeniesienie do zakładu otwartego – 20 lat kary

Jeżeli podjęli naukę nie mogą poza terenem zakładu zdawać egzaminów i uczestniczyć w konsultacjach.

Dopiero po 15 latach pozwolenie na widzenie bez dozoru, poza zakładem z osobą najbliższą, okres nieprzekraczający 30 godzin

Musi wyrazić zgodę sędzia penitencjarny

1. Zwiększa się liczba skazanych na karę dożywotniego pozbawienia wolności i 25 lat pozbawienia wolności

2. Powrotność do przestępstwa (25 lat) - badania