Komisja europejska – skład, struktura, kompetencje, tryb funkcjonowania.

Komisja Europejska jest organem kolegialnym Unii Europejskiej, który reprezentuje wspólne interesy UE. Komisja przedstawia wnioski dotyczące nowych przepisów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej oraz czuwa nad właściwym przestrzeganiem prawa UE przez państwa członkowskie. Zgodnie z art. 17 ust. 1 „Komisja wspiera ogólny interes Unii i podejmuje w tym celu odpowiednie inicjatywy.

Skład:

W jej skład wchodzi jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego uwzględniając przewodniczącego i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który jest jednym z wiceprzewodniczących Komisji. Przy czym taki stan członków utrzyma się do 31 października, gdyż od 1 listopada stan członków będzie odpowiadał dwóm trzecim liczby Państw Członkowskich, chyba że rada Europejska, podejmie jednomyślną decyzję o zmianie tej liczby. Obecnym przewodniczącym Komisji jest José Manuel Barroso, urząd wysokiego przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki obejmuje Catherine Ashton. Polskim komisarzem jest Janusz Lewandowski i zajmuje się on programowaniem finansowym i budżetem.

Struktura i tryb funkcjonowania:

Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Lizbony, uwzględniając wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego Rada Europejska wybiera większością kwalifikowaną kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej, którego następnie po wysłuchaniu politycznego programu zatwierdza w głosowaniu większością kwalifikowaną Parlament Europejski. W przypadku niewybrania lub nie zatwierdzenia kandydata stosuje się powyższą procedurę a Rada Europejska ma miesiąc na przedstawienie nowego kandydata.

Rada Unii Europejskiej, w porozumieniu z przewodniczącym Komisji, ustala listę komisarzy, postępując według sugestii państw członkowskich. Następnie skład Komisji podlega kolegialnemu zatwierdzeniu przez Parlament Europejski, który przedtem przesłuchuje kandydatów na komisarzy na posiedzeniach odpowiednich Komisji. W przypadku zatwierdzenia, Rada Europejska mianuje Komisję stanowiąc większością kwalifikowaną.

Komisja funkcjonuje zgodnie z zasadą kolegialności. Decyzje podejmuje wspólnie kolegium komisarzy, którzy odpowiadają zbiorowo przed Parlamentem Europejskim.

Komisarze nie mogą podejmować decyzji samodzielnie, chyba że Komisja upoważni ich do podjęcia w jej imieniu działań w dziedzinie objętej zakresem ich kompetencji. W takim przypadku to Komisja ponosi odpowiedzialność polityczną i prawną za ich działania.

Najważniejszą rolę pełni przewodniczący Komisji – określa kierunki polityki, rozdziela teki komisarzy (rynek wewnętrzny, polityka regionalna, transport, środowisko, rolnictwo, handel itp.) oraz w każdej chwili może zmienić dziedzinę kompetencji każdego komisarza. Kolegium ustala cele strategiczne i roczny program prac.

Komisarze przedstawiają wnioski legislacyjne na forum kolegium, które podejmuje decyzje w drodze konsensusu. Na wniosek komisarza kolegium może również podjąć decyzję w drodze głosowania, wtedy obowiązuje zasada większości zwykłej.

Kolegialność gwarantuje jakość decyzji – każdy wniosek wymaga zasięgnięcia opinii każdego z komisarzy, niezależność instytucji, ponieważ decyzje są podejmowane z dala od nacisków z zewnątrz, podział odpowiedzialności politycznej między wszystkich komisarzy, nawet jeśli decyzje są podejmowane większością głosów.

Kompetencje:

Komisja reprezentuje interesy całej UE. Dysponuje „prawem do inicjatywy”, aby przedkładać propozycje nowych aktów prawnych. Korzysta z niego wyłącznie w zakresie zagadnień, które nie mogą być skutecznie rozwiązane na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Departamenty Komisji (Dyrekcje Generalne) obejmują jeden lub więcej obszarów polityki Komisji. Za każdy z nich odpowiada komisarz, a na jego czele stoi dyrektor generalny.

Zadaniem Komisji jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja nadzoruje i wdraża politykę UE w poszczególnych obszarach poprzez:

- przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych Parlamentowi i Radzie,

- zarządzanie budżetem UE i rozdzielanie środków finansowych,

- egzekwowanie prawa UE (wraz z Trybunałem Sprawiedliwości),

- reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej, na przykład poprzez negocjowanie umów między UE a innymi krajami.

Komisja posiada „prawo inicjatywy prawodawczej” – może przedstawiać wnioski dotyczące nowych aktów prawnych służących ochronie interesów UE i jej obywateli. Robi to tylko w tych kwestiach, którymi nie można zająć się skutecznie na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (zasada pomocniczości). Kiedy Komisja przedstawia wniosek dotyczący danego aktu prawnego, stara się zaspokoić różne interesy w jak najszerszym zakresie. W celu zapewnienia poprawności szczegółów technicznych, Komisja przeprowadza konsultacje z ekspertami za pośrednictwem różnych komitetów i grup. Przeprowadza również konsultacje publiczne.

Departamenty Komisji przygotowują projekt proponowanego nowego aktu prawnego. Jeżeli co najmniej 14 z 28 komisarzy popiera projekt, jest on wysyłany do Rady i Parlamentu. Po poddaniu projektu pod debatę i wprowadzeniu do niego zmian, obydwie instytucje decydują, czy należy go przyjąć jako akt prawny.

Wraz z Radą i Parlamentem Komisja określa ogólne i długoterminowe priorytety UE w zakresie wydatkowania środków w „ramach finansowych” UE. Komisja przygotowuje również roczny budżet do zatwierdzenia przez Parlament i Radę oraz nadzoruje sposób wydawania środków finansowych na przykład przez agencje oraz władze krajowe i regionalne. Kontrolę nad zarządzaniem budżetem przez Komisję sprawuje Trybunał Obrachunkowy. Komisja zarządza finansowaniem polityki UE w poszczególnych obszarach (np. w obszarze rolnictwa i rozwoju wsi) oraz programów takich jak „Erasmus” (wymiana studentów).

Jako „strażnik traktatów” Komisja kontroluje, czy każde państwo członkowskie prawidłowo stosuje prawo UE. Jeżeli uzna, że rząd danego kraju nie stosuje się do przepisów prawa UE, Komisja najpierw wysyła oficjalne pismo z wnioskiem o naprawienie problemu. W ostateczności Komisja kieruje daną sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał może nałożyć kary, a jego orzeczenia są wiążące dla państw członkowskich i instytucji UE.

Komisja występuje w imieniu państw UE na forum organizacji międzynarodowych takich jak Światowa Organizacja Handlu. Z ramienia UE negocjuje również umowy międzynarodowe takie jak umowa z Kotonu (o pomocy i handlu między UE a rozwijającymi się krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku).

Komisja ma siedzibę w Brukseli i Luksemburgu, posiada również biura (przedstawicielstwa) w każdym państwie UE oraz delegatury w stolicach całego świata.