Majątek trwały
Majątek trwały przedsiębiorstwa to aktywa o znacznej wartości i o długim okresie użytkowania. Są one przeznaczone do zbycia lub płatne i wymagalne w okresie przekraczającym 12 miesięcy od momentu ich kupna, złożenia, wystawienia lub też dnia bilansowego.
W skład majątku trwałego firmy wchodzą:
wartości prawne oraz niematerialne – np. koncesje, patenty, prawa do wynalazków, licencje etc., czyli wszystkie prawa, które można wykorzystać gospodarczo;
rzeczowy majątek trwały:
środki trwałe – ich wartość początkowa wynosi więcej niż 3,5 tys. zł., a okres użyteczności więcej niż 12 miesięcy;
środki trwałe w budowie – wszelkie koszty ulepszenia istniejących lub budowy, zakupu bądź instalacji nowych środków trwałych do momentu zakończenia prac;
Należności długoterminowe – wszelkie należności, których wymagalność przekracza 12 miesięcy, za wyłączeniem dostawy usług, towarów oraz wyrobów;
Inwestycje długoterminowe – składniki, które nabyto w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznej w związku z planowanym wzrostem ich wartości, przy czym do majątku trwałego zalicza się te inwestycje, które będą w posiadaniu firmy przez okres przekraczający 12 miesięcy od zakończenia roku obrotowego.
Odpowiednie uporządkowanie aktywów zwiększa przejrzystość dostępnych danych, co w istotny sposób wpływa na łatwość zarządzania nawet bardzo rozbudowanym majątkiem trwałym firmy. Ważny jest także dostęp do danych historycznych oraz innych, bardziej szczegółowych parametrów pozwalających na pełną kontrolę nad posiadanymi aktywami.
Optymalna kontrola majątku prowadzi do obniżenia kosztów operacyjnych i zwiększenia efektywności zarządzania jego poszczególnymi elementami.
Amortyzacja - proces utraty wartości majątku trwałego, wywołany jego zużyciem fizycznym - powstałym w skutek eksploatacji oraz ekonomicznym (moralnym) - będącym wynikiem postępu technicznego, związanego z możliwością uzyskania na rynku np. maszyn, urządzeń bardziej wydajnych, tańszych w eksploatacji, pozwalających uzyskać produkty lepszej jakości. Ta utrata wartości jest przenoszona na wartość produktów wytworzonych przy wykorzystaniu amortyzowanego majątku trwałego.
Amortyzacji podlegają środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, inwestycje w obcych środkach trwałych, budynki, budowle na cudzym gruncie, inne składniki majątku nie stanowiące własności podatnika, ale spełniające przesłanki do uważania ich za środki trwałe, o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok, wykorzystywane na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy dzierżawy, najmu lub leasingu. Przepisy prawne wyszczególniają również składniki, od których nie nalicza się odpisów amortyzacyjnych - np. eksponaty muzealne, dzieła sztuki, grunty nie służące wydobyciu kopalin metodą odkrywkową. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu do używania (wg prawa bilansowego), w miesiącu następującym po miesiącu wpisania do ewidencji (wg prawa podatkowego), a zakończenie w momencie zrównania się odpisów z wartością początkową lub postawieniem w stan likwidacji, sprzedaży, stwierdzenia niedoboru.
polegająca na równomiernym rozłożeniu wartości środka trwałego (WNiP) w czasie, czyli zakłada, że użytkowany obiekt zużywa się równomiernie przez cały czas jego eksploatacji - powoduje to, że stawka amortyzacyjna jest stała i wynika ze wzoru
Ar=Wp−WrOu
gdzie:
Ar - roczna stawka amortyzacji
Wp - wartość początkowa
Wr - wartość rezydualna
Ou - okres użytkowania
Wg tej metody przydatność ekonomiczna obiektu majątku trwałego maleje w miarę jego użytkowania, co przekłada się na fakt, że odpisy amortyzacyjne w początkowych latach użytkowania są wyższe niż w kolejnych. Pozwala to szybciej zaliczyć większą część wartości początkowej obiektu w koszty, co z reguły jest korzystne dla przedsiębiorstwa (ale nie zawsze). Licząc kwotę amortyzacji stawka amortyzacyjna nie ulega zmianie, ale zmienia się podstawa, od której liczymy bowiem liczymy od wartości netto, a więc po pomniejszeniu o dotychczasowe odpisy.
W polskim systemie prawnym obowiązuje specyficzna odmiana tej metody, czasem zwana metodą degresywno-liniową. W tej metodzie odpisów dokonuje się metodą degresywną, ale począwszy od roku, w którym tak obliczona amortyzacja miałaby być niższa od amortyzacji obliczonej metodą liniową, stosuje się metodę liniową,
Zakłada, że zużycie obiektu jest jednakowe na każdą jednostkę pracy (np. sztukę, kilogram, godzinę itp.), a więc kwota amortyzacji jest uzależniona od ilości pracy wykonanej w danym okresie czasu. Wyliczamy ją z formuły
Ar=Wp−Wr∗PwPp
gdzie:
Pw - praca wykonana w danym okresie
Pp - praca planowana w całym okresie użytkowania
pozostałe oznaczenia jak wyżej
Wg tej metody kwota amortyzacji jest coraz większa z upływem okresu eksploatacji. Wynika to z założenia, że im starszy obiekt, tym wymaga większych nakładów na remonty, naprawy itp., a więc koszt jego eksploatacji się zwiększa. Metoda ta jest korzystna dla firm, które przez kilka początkowych lat, od wprowadzenia środka do ewidencji, ponoszą stratę.
Np. metoda przychodów netto - zgodnie z tą metodą wartość obiektu majątku trwałego jest amortyzowana proporcjonalnie do osiąganej marży przychodów netto w poszczególnych okresach.
Ar=Wp−Wr∗MpPsz
gdzie:
Mp - przewidywana marża przychodów netto w danym okresie
Psz - szacowane przychody netto osiągnięte z wykorzystaniem tego obiektu
pozostałe oznaczenia jak wyżej
Polega na oszacowaniu bieżącej wartości danego obiektu i poprzez porównanie tej wartości z wartością na początek okresu, ustala się kwotę amortyzacji przypadającą na dany okres.
Ar=Wk+ΔW−Wk
gdzie:
ΔW - zwiększenie wartości
W_k - wartość na koniec okresu
pozostałe oznaczenia jak wyżej
Wadą tej metody jest duża obiektywność oraz fakt, że wycena podlega bardzo silnie zmianą cen na rynku, co może doprowadzić do nieprawidłowych wniosków,
Grupowa
W tej metodzie amortyzuje się łącznie grupę aktywów o podobnym wykorzystaniu w przedsiębiorstwie, podobnej wartości początkowej i zbliżonym okresie ekonomicznej przydatności. Metoda ta dotyczy z reguły obiektów o niskiej jednostkowej wartości.
Najczęściej wykorzystuje się metody: liniową, degresywną oraz naturalną, natomiast dla obiektów o niskiej jednostkowej wartości również metodę grupową. Pozostałe metody mają zdecydowanie mniejsze znaczenie.
W polskim systemie prawnym:
Jeśli chodzi o prawo bilansowe - nie ma narzuconej konkretnej metody, jedynie obliguje do systematycznego i planowanego rozłożenia wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Ustalając okres (stawkę) amortyzacji należy uwzględnić okres ekonomicznej użyteczności środka, na który wpływają w szczególności: liczba zmian, na których jest wykorzystywany, tempo postępu techniczno-ekonomicznego, prawne i inne ograniczenia czasu używania, wartość rezydualną, wydajność. Jedynie wartość firmy i koszty prac rozwojowych, zaliczonych do wartości niematerialnych i prawnych, amortyzuje się nie dłużej niż 5 lat - wartość firmy w uzasadnionych przypadkach do 20 lat. Ponadto środki o niskiej jednostkowej wartości można amortyzować łącznie lub jednorazowo,
Prawo podatkowe dopuszcza:
- amortyzację liniową - określając stawki w Wykazie stawek amortyzacyjnych, w uzasadnionych przypadkach, np. ze względu na pogorszone warunki użytkowania, stawki te mogą być podwyższone odpowiednimi współczynnikami,
amortyzację degresywno-liniową - omówioną wyżej,
można indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika, jak również dla przyjętych do używania inwestycji w obcych środkach trwałych - określono jedynie minimalne okresy amortyzacji,
dla fabrycznie nowych środków trwałych, w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji można odpisać 30% wartości,
podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, których wartość początkowa nie przekracza 3500 zł, wydatki na ich nabycie stanowią wówczas koszt w miesiącu oddania ich do używania