Nauka o organizacji wykład 6

Spółka-zrzeszenie osób lub kapitału, tworzone w celu prowadzenia działalności gospodarczej, w sensie prawnym umowa zawierana jest przez wspólników z zamiarem prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa zarobkowego lub osiągnięcia w innej formie wspólnego celu gospodarczego

1. SPÓŁKI OSOBOWE- działalność opierają na osobistej pracy wspólników w przedsiębiorstwie przy czym wspólnicy ponoszą pełną odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki.

Spółki osobowe to:

• Spółka jawna

• Spółka partnerska

• Spółka komandytowa

• Spółka komandytowo- akcyjna

Spółkę jawną, komandytową oraz komandytowo- akcyjną można założyć tylko w celu prowadzenia przedsiębiorstwa pod własną firmę.

Spółkę partnerską można założyć w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Spółki osobowe posiadają następujące cechy:

1. Brak osobowości prawnej (są bowiem tzw. ułomnymi osobami prawnymi)

2. Wspólnicy reprezentują spółkę (co do zasady bo np. w spółce partnerskiej może zostać powołany do tego zarząd)

3. Istnieje stała więź między wspólnikami

4. Wspólnicy muszą być ujawnieni (są jednak wyjątki od tej zasady np. komandytariusze, jeśli nie chcą ponosić pełnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, nie powinni być ujawniani w firmie spółki)

5. Wspólnicy wnoszą wkłady

6. Nieograniczona i solidarna odpowiedzialność osobistym majątkiem wspólników za zobowiązania spółki (są wyjątki od tej zasady, gdyż np. akcjonariusze w spółce komandytowo- akcyjnej nie odpowiadają za zobowiązania spółki)

7. Wspólnicy pracują na rzecz spółki (nie wszyscy mają taki obowiązek czasem wystarczy wniesienie wkładów w odpowiedniej wysokości)

8. Uproszczona księgowość

Spółka jawna- osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą, nie będąca inną spółką handlową. Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Spółka partnerska- typ spółki osobowej wprowadzonej do systemu prawa z dniem 1.01.2001r. przez ustawę Kodeks Spółek Handlowych. Spółkę partnerską tworzą wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmę. Wobec czego niedopuszczalne jest tworzenie spółek partnerskich w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu, a także w celu wykonywania jakiejś działalności gospodarczej, np. produkcyjnej czy handlowej obok wykonywania wolnego zawodu.

Spółka komandytowa- spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmę. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialnośc co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz).

Spółka komandytowo- akcyjna spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmę, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki.

1. SPÓŁKA KAPIATAŁOWA forma prawna organizacji podmiotów gospodarczych, najczęściej wykorzystywana w prowadzeniu dużych przedsiębiorstw, a także w wewnętrznej organizacji grup kapitałowych.

Cechy spółek kapitałowych:

1. Posiadanie kapitału zakładowego

2. Posiadanie osobowości prawnej

3. Posiadanie zgromadzonego majatku odrębnego od majątków osobistych wspólników lub akcjonariuszy

4. Ponoszenie przez spółkę odpowiedzialności za zobowiązania całym swym majątkiem

5. Wyłączenie z pewnymi wyjątkami odpowiedzialności wspólników, akcjonariuszy za zobowiązania spółki (niekiedy błędnie mówi się o ograniczeniu ich odpowiedzialności do wysokości wniesionych wkładów)

6. Wyłącznie co do zasady wspólników lub akcjonariuszy z bezpośredniego prowadzenia spraw spółki (tzw. rozdział sfery właścicielskiej od sfery zarządzania) poprzez tworzenie organów spółki

7. Prawa i obowiązki udziałowców, akcjonariuszy reguluje z zastrzeżeniem bezwzględnie obowiązujących norm prawa, umowa spółki statut zwane „konstytucją spółki”

Najważniejsze cechy spółek z o.o. (wg obowiązującego w 2009 prawa polskiego):

1. Umowa spółki w formie aktu notarialnego

2. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki a ich „ograniczona” odpowiedzialność można co najwyżej odnieść do ryzyka ekonomicznego związanego z inwestycją w spółkę

3. Spółka posiada osobowość prawną (od momentu wpisu do rejestru sądowego)

4. Każdy wspólnik ma prawo kontroli tj. wglądu do ksiąg i dokumentów spółki z tym zastrzeżeniem, że w przypadku ustanowienia w spółce Rady Nadzorczej albo Komisji Rewizyjnej prawo do indywidualnej kontroli przez wspólnika może być wyłączone lub ograniczone

5. Wpis do KRS-u powinien nastąpić najpóźniej 6 miesięcy od momentu założenia spółki

6. Kapitał zakładowy to min. 5000zl

7. Wkłady na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wniesione w formie gotówki lub aportów min. Wartość udziału to 50zl

8. Do zarejestrowania spółki konieczna jest całkowita wpłata kapitału zakładowego

Spółka akcyjna(forma skrócona w nazwach spółek SA)- w Polsce spółki akcyjne działają obecnie na podstawie Kodeksu Spółek Handlowych, wcześniej regulował ją Kodeks Handlowy. Kapitał zakładowy spółek akcyjnych podzielony jest na akcje o równej wartości. Akcje te mogą być notowane (kupowane i sprzedawane) na giełdzie.

Kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki (akcjonariuszami). Z chwilą zawiązania spółki tj. objęcia akcji przez akcjonariuszy powstaje spółka akcyjna w organizacji spółka akcyjna nabywa osobowości prawnej w chwili wpisania do rejestru przedsiębiorców prowadzonego przez KRS.

Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ryzyko ponoszą jedynie do wysokości wniesionego kapitału oraz czerpią zyski (np. w postaci dywidendy)

Minimalny kapitał wynosi 100 000 zl a minimalna wartość nominalna akcji to 1 gr.

• Na członkach zarządu ciąży tzw. zakaz konkurencyjny, natomiast nie ma ograniczenia liczby kadencji

• Walne zgromadzenie

• Rada nadzorcza wykonująca stały nadzór nad zarządem składa się z minimum 3 członków, w spółkach publicznych- min 5 osób powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy

• Zarząd powoływany maksymalnie na 5 lat reprezentujący spółkę na zewnątrz, prowadzący jej sprawy

• Kodeks przewiduje, że władze spółki akcyjnej są tworzone zgodnie z modelem systemu publicznego, w którym obowiązkowo istnieje stary organ nadzorczy

Organami spółki są zatem:

• Zysk dzielony jest proporcjonalnie do wysokości posiadanych udziałów

• Akcja może być imienna, na okaziciela, apalowa, gotówkowa, zwykła; uprzywilejowane są niepodzielne cena emisyjna nie może być niższa od nominalnej

SPÓŁDZIELNIA dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym. Spółdzielnia prowadzi wspólną działalność gospodarczą, społeczną lub kulturalno- oświatową w interesie swoich członków.

Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.

• Założyciele spółdzielni, których liczba nie może być mniejsza od 10 osób fizycznych lub 3 osób prawnych (w spółdzielniach produkcji wolnej co najmniej 5 osób fizycznych) muszą uchwalić statut spółdzielni oraz dokonać wyboru jej organów (rady nadzorczej, zarządu)

• Najwyższym organem jest walne zgromadzenie lub zebrania grup członkowskich (przedstawiciele)

• Spółdzielnia musi być wpisana do rejestru sądowego (nabywa osobowość prawną)

Wyróżnić można:

1. SPÓŁDZIELNIE PRODUKCJI ROLNEJ których celem jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa wolnego oraz działalność na rzecz indywidualnych gospodarstw wolnych członków

2. SPÓŁDZIELNIE KÓŁEK ROLNICZYCH(usług rolniczych), które świdczą usługi dla rolnictwa oraz środowiska rolnego

3. SPÓŁDZIELNIA PRACY których przedmiotem działalności jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa opartego na osobistej pracy członków (w szczególności przedmiotem działalności spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych jest zawodowa, społeczna rehabilitacja inwalidów i niewidomych)

4. SPÓŁDZIELNIE PRACY RĘKODZIEŁA LUDOWEGO I ARTYSTYCZNEGOtworzące nowe i kultywujące tradycyjne wartości kultury materialnej

5. SPÓŁDZIELNIE MIESZKANIOWEzaspokajające potrzeby mieszkaniowe członków oraz potrzeby gospodarcze i kulturalne wynikające z zamieszkiwania w spółdzielczym osiedlu lub budynku

W świetle obowiązującego prawa spółdzielczego członkom przysługują następujące prawa:

1. ORGANIZACYJNE udział w ogólnej działalności spółdzielni oraz zebrania członków, bierne i czynne prawo wyborcze, decydowanie o sprawach spółdzielni

2. MAJĄTKOWEkorzystanie ze świadczeń spółdzielni w zakresie określonym w statucie, uczestniczenie w podziale nadwyżek spółdzielni, otrzymywanie lub korzystanie z lokalu (w spółdzielniach mieszkaniowych)

Przedsiębiorstwa sektora publicznego to przedsiębiorstwo, które w całości lub w przeważającym stopniu znajdują się w posiadaniu organów publicznych (państwa, województwa, powiatu, gminy)

Przedsiębiorstwo państwowe to wyodrębniony formalnie z gospodarki narodowej pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym podmiot gospodarczy posiadający osobowość prawną, utworzony przez upoważniony organ administracji państwowej (ministrowie, wojewodowie)

WYKŁAD 7

Prawno organizacyjne formy

STOWARZYSZENIE dobrowolny i trwały związek grup osób, zorganizowany dla realizacji wspólnych zmierzeń, dla zaspokojenia zainteresowań lub dla prowadzenia działalności nienastawionej na zysk.

Ustawa Prawo o stowarzyszeniach z 1989r. wyodrębnia dwa rodzaje stowarzyszeń:

1. STOWARZYSZENIA REJSTROWANE posiadają osobowość prawną, mogą zakładać terenowe jednostki organizacyjne, łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet swych członków osoby prawne oraz korzystać z ofiarności publicznej i przyjmować dotacje od organów władzy państwowej i innych instytucji

2. STOWARZYSZENIA ZWYKŁE charakter uproszczony, nie posiada osobowości prawnej, gdyż do założenia wystarczy działanie jedynie trzech osób, które muszą uchwalić regulamin (nie statut) oraz przedstawiciele reprezentującego dane stowarzyszenie

FUNDACJA forma prawna organizacji pozarządowej, której istotnym substratem jest kapitał przeznaczony na określony cel oraz statut zawierający reguły dysponowania tym kapitałem. Fundacje są po stowarzyszeniach 2 co do popularności formą prawną wśród organizacji pozarządowych. Nie można zatrudniać osób na umowę o prace.

W przypadku fundacji:

• Nie ma instytucji członkowstwa

• Powstaje z chwilą złożenia oświadczenia

• Statut ustalany jest przez fundatora lub fundatorów

• Cel fundacji ma być społecznie użyteczny, czyli winien wykraczać poza indywidualne interesy fundatora

ORGANIZACJE PUBLICZNE jednostki sektora publicznego

Obejmują:

• Kompleks obronno-wojskowy (zapewniający obronę suwerenności kraju, politykę obrony oraz wyposażenia i funkcjonowania armii)

• Fach prawno- instytucjonalny (obejmujący zasady sprawnego funkcjonowania państwa)

• Sfera bezpieczeństwa wewnętrznego

W sektorze publicznym występują następujące formy prawno- organizacyjne jednostek:

1. Jednostki budżetowe jako podstawowa forma organizacyjna sfery budżetowej, której przychody i wydatki w pełnej wysokości objęte są budżetem

• Jednostki administracji państwowej

• Jednostki obrony narodowej

• Jednostki wymiaru sprawiedliwości

• Biblioteki publiczne

Jednostki budżetowe cechy:

• Dysponują środkami budżetowymi (pochodzą z budżetu państwa)

• Występuje 3-stopniowa struktura organizacyjna

• Jednostki budżetowe tworzy się w takich dziedzinach, w których wydatki są niewspółmiernie wysokie w stosunku do realizowanych dochodów

• Jednostki budżetowe działają na podstawie statutu i rocznego planu finansowego

• W Polsce został ukształtowany dualistyczny model ustroju administracji publicznej w terenie, dla pionu administracji terenowej: rządowy oraz samorządowy

• Ustawa z dnia 24 lipca 1998r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa ustanowiła 16 województw, 308 powiatów ziemskich, 65 miast na prawach powiatu oraz 2489 gmin

• Organami gminy są: rada gminy oraz wójt gminy (burmistrz- powiat, prezydent- miasto)

1. Agencje rządowe to jednostki organizacyjne wyłączone z produkcyjnych struktur ministerialnych, często pozostające pod nadzorem ministrów. Wyróżniają się one sposobem powstawania, organizacji, finansowania, nadzoru i kontroli, a także zadaniami i sposobami ich wypełniania. Łączą środki publiczne i prywatne.

Wyodrębnia się następujące formy prawno- organizacyjne agencji rządowych:

• Agencje rządowe

• Państwowe jednostki organizacyjne

• Zakłady budżetowe

• Agencje będące spółkami akcyjnymi

Państwowe szkoły wyższe posiadają osobowość prawną, mają więc prawo do własnego majątku i swobodę dysponowania swoimi przychodami (dotacje z budżetu państwa, odpłatność za prowadzenie w formach niestacjonarnych usługi edukacyjne, opłaty za przyjęcie na studia, jednorazowe opłaty za wydanie dyplomu, odpłatność za usługi badawcze i specjalistyczne, przychody z tytułu darowizn, dziedziczenia). Uczelnia publiczna działa na podstawie statutu, który określa jej ustrój, na ogół uczelnie mają wieloszczeblowe struktury organizacyjne. jej organami są rektor i senat.

Kryteria wyboru formy organizacyjno- prawnej działalności przedsiębiorstw

Ważnym czynnikiem wyboru są wymagania założycielskie, wśród których należy wymienić:

• Konieczność (bądź jej brak) zawarcia umowy notarialnej, uwidocznienie przedsiębiorstwa jedynie w ewidencji działalności gospodarczej bądź w rejestrze spółek handlowych, co ma wpływ na wysokość kosztów założycielskich

• Konieczność (bądź jej brak) ujawnienia w nazwie przedsiębiorstwa nazwiska przedsiębiorcy

• Konieczność spełniania wymagań dotyczących liczby wspólników czy wielkości wkładów kapitałowych

• Konieczność publicznego ujawnienia wyników działalności

Inne kryteria:

• Możliwości finansowania jego działalności

• Zakres

• Obciążenia podatkowe

Atrybuty zmian w otoczeniu przedsiębiorstw:

• Wzrost nowości zmiany

• Wzrost intensywności otoczenia

• Wzrost szybkości zmian zachodzących w otoczeniu

• Rosnąca złożoność otoczenia

Nowe koncepcje zarządzania (koniec lat 60 XXw.)

Lean management (zarządzanie szczupłe) jedna z technik zarządzania przedsiębiorstwem, której celem jest tworzenie prostych i przejrzystych struktur w przedsiębiorstwie oraz nadanie większego znaczenia zasobom pracy, aby można je było wykorzystywać jak najlepiej

Outsourcing korzystanie z zasobów zewnętrznych

Controling proces planowania, koordynowania i kontroli przebiegów procesów ekonomicznych dla utrzymania organizacji na drodze do osiągnięcia wyznaczonych celów

Re engineering to koncepcja biznesowa polegająca na wprowadzeniu radykalnych zmian w procesach biznesowych. Celem zmian jest osiągnięcie maksymalnej efektywności organizacji oraz redukcja kosztów

Spin off przedsiębiorstwo powstałe poprzez wydzielenie się 2 jednostki macierzystej, którego celem jest komercjalizacja wiedzy naukowej i technologii. Jest to element przedsiębiorczości akademickiej. Dynamiczny rozwój tego typu przedsięwzięć nastąpił w 2 połowie XX w. w USA.

Benchmarking (badania porównawcze lub analiza porównawcza) praktyka stosowana w zarządzaniu polegająca na porównywaniu procesów i praktyk stosowanych przez własne przedsiębiorstwo, ze stosowanymi w przedsiębiorstwach uważanych za najlepsze w analizowanej dziedzinie. Wynik tej analizy służy jako podstawa doskonalenia. Jest to praktyczna realizacja przysłowia „ trzeba się uczyć na błędach, ale lepiej uczyć się na cudzych błędach niż swoich”.

Powyższe koncepcje przyczyniły się do wykształcenia nowych koncepcji przedsiębiorstwa XXI w.

Cztery cechy:

1. Szczupłość (outsourcing, Lean management, Lean production dywestycje)

2. Elastyczność

3. Inteligencja

4. Kooperacyjność

Modele nowoczesnego przedsiębiorstwa:

1. Przedsiębiorstwo sieciowo

2. Organizacja wirtualna

3. Organizacja fraktalna

4. Organizacja ucząca się

5. Organizacja inteligenta