PRAWO ADMINISTRACYJNE
Wykład – prof. dr hab. Grzegorz Łaszczyca
Prawo administracyjne jest nieskodyfikowaną gałęzią prawa (wyjątek stanowi postępowanie administracyjne, które skodyfikowane zostało w KPA). Jest to najobszerniejsza dziedzina prawa (około 700 ustaw). Do prawa administracyjnego wchodzą takie sprawy jak np.:
Obywatelstwo
Cudzoziemcy
Zmiana imienia i nazwiska
Prawo administracyjne ma dwa „odłamy” – część osobową i rzeczową. Odnosi się także do działalności gospodarczej (zabrania jej prowadzenia np. wojewodzie). Jest ono najdynamiczniejszą gałęzią prawa, bowiem podlega ciągłym nowelizacjom i zmianom (przez to m.in.. jest nieskodyfikowane – kodeks administracyjny wymagałby setek nowelizacji i ze względu na objętość przepisy i normy prawne byłby nieczytelne).
Pojęcie administracji
Administracja – od łac. „ad – ministro” to znaczy zarządzać, kierować, organizować, zawiadywać;
Administracja
Prywatna – wykonywana przez podmioty prywatne na ich własne cele,
Publiczna – wykonywana w interesie publicznym przez różne podmioty, także prywatne (w ramach prywatyzacji administracji publicznej);
Nie ma jednego interesu publicznego. Jest to pojęcie zmienne w czasie. Jest to pojęcie na wzór klauzuli generalnej.
Próby definicji administracji publicznej
- w ujęciu podmiotowym – ogół podmiotów administracji, w szczególności organy administracji publicznej oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne,
- w ujęciu przedmiotowym (dynamicznym) – szczególnego rodzaju działanie o określonych cechach;
Negatywna definicja administracji publicznej
- odwołuje się do zasady podziału władz,
- administracją jest wszystko to co nie jest prawodawstwem i sądownictwem,
- płynne granice wydzielenia funkcji prawodawczej i wykonawczej oraz wykonawczej i sądowniczej (problemy stanowienia prawa przez administrację, funkcje orzekające administracji publicznej);
Aktualna koncepcja administracji publicznej
- aktualna nauka prawa administracyjnego, posługuje się przede wszystkim opisową definicją administracji publicznej,
- według tej koncepcji administrację publiczną nie można zdefiniować, ale można ją opisać,
- opisanie administracji publicznej polega na wskazywaniu jej cech charakterystycznych;
Cechy administracji publicznej:
Administracja publiczna działa w imieniu i na rachunek suwerena
- administracja publiczna (samorządowa i rządowa) w ogólnym ujęciu realizuje funkcje państwa,
- administracja rządowa czyni to w sposób bezpośredni,
- administracja samorządowa wykonuje wskazane funkcje pośrednio – poprzez wspólnoty samorządowe,
- dla administracji rządowej suwerenem jest Naród,
- dla administracji samorządowej suwerenem jest wspólnota samorządowa:
- podstawowa (zwykła) – gmina (jest to wspólnota samorządowa i terytorium. Wykonuje ona zadanie publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, na własny rachunek)
- lokalna – powiat
- regionalna – województwo samorządowe;
Administracja publiczna ma charakter władczy
- jest to konsekwencja działania w imieniu państwa,
- w granicach prawa posługuje się władczymi formami działania (akt normatywny, akt administracyjny, czynności materialno- techniczne),
- posiada władztwo administracyjne – czyli możliwość użycia przymusu w sposób bezpośredni w celu wyegzekwowania swoich działań,
- działania administracji publicznej korzystają z domniemania ważności;
Administracja publiczna działa na podstawie i w granicach prawa
- zasada legalności (praworządności) ma wymiar konstytucyjny – art. 7 konst. RP (także art. 7 kpa oraz art. 120 OP)
- każde działanie administracji publicznej musi mieć swoją podstawę prawną (wyraźną lub opartą na domniemaniu kompetencji)
- Konstytucja RP dzieli źródła prawa na dwie grupy:
a/ przepisy prawa powszechnie obowiązujące
b/ przepisy prawa wewnętrznego
- pojęcie „przepis prawa” – jako podstawa działania administracji – zależy od sfery działania administracji (zewnętrznej lub wewnętrznej)
- w sferze zewnętrznej (brak podporządkowania organizacyjnego w relacji: adresat działania a administracja) obowiązują wyłącznie przepisy prawa powszechnie obowiązującego
- źródła prawa powszechnie obowiązującego (art. 87 konst.) – stanowią katalog zamknięty:
Konstytucja
ratyfikowana umowa międzynarodowa
ustawa
rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy
rozporządzenia (wykonawcze)
akty prawa miejscowego
- w sferze wewnętrznej stosowane są zarówno przepisy prawa powszechnie obowiązującego, jak i wewnętrznego
- do źródeł prawa wewnętrznego należą m. in.: zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, uchwały Rady Ministrów, regulaminy, większość statutów, instrukcje, wytyczne, okólniki, itp. (jest to katalog otwarty)
- źródła prawa wewnętrznego nie mogą być podstawą jakichkolwiek działań w sferze zewnętrznej (na ich podstawie nie można wydać decyzji skierowanej do adresata „zewnętrznego”);
Administracja publiczna nie ma charakteru zarobkowego
- działania administracji publicznej zwłaszcza świadczone przez nią usługi nie są czynnościami ze sfery działalności gospodarczej
- za niektóre usługi administracja pobiera opłaty ale opłata – co do zasady – ma charakter ekwiwalentny do kosztów usługi (ustawa z 16.10.2006r. o opłacie skarbowej np. decyzja o zmianie nazwiska – 37 zł, decyzja o warunkach zabudowy – 107 zł)
- niektóre struktury administracji publicznej mogą prowadzić działalność gospodarczą, co dotyczy w szczególności jednostek samorządu terytorialnego
- działalność gospodarcza jednostek samorządu terytorialnego to działalność:
a/ w sferze użyteczności publicznej (mogą ją prowadzić wszystkie jednostki samorządu terytorialnego)
b/ poza sferą użyteczności publicznej:
1.gmina: dwa warunki t.j.
- istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym
- występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a inne działania nie doprowadziły do aktywizacji gospodarczych.
2. powiat – nie może prowadzić działalności poza sferą użyteczności publicznej (art. 6 ust 2 uosp.
3. województwo samorządowe - poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z o.o. i S.A. oraz przystępować do nich, jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi województwa;
Administracja publiczna ma charakter monopolistyczny
- w ramach powierzonych administracji zadań jest ona ich jedynym (wyłącznym) gospodarzem
- zakres działania organu wyznaczają przepisy prawa
- obowiązki przestrzegania przez organy administracji publicznej właściwości:
rzeczowej,
miejscowej,
instancyjnej;
Administracja publiczna jest strukturą aktywną
- może działać z własnej inicjatywy, mówimy wówczas o działaniu z urzędu
- wynika to m.in. z podejmowania czynności i działań w interesie publicznym
- interes jednostkowy z reguły chroniony jest przez zainteresowanego, który składa określony wniosek
- administracja publiczna wykonuje zadania publiczne zgodnie z ustalonym uprzednio programem czy planem działania;
Administracja publiczna działa w sposób ciągły i stabilny
- administracja kształtuje codzienne funkcjonowanie Państwa, zapewnia porządek i bezpieczeństwo
- nie jest możliwe zaprzestanie wykonywania funkcji administracyjnej
- niektóre struktury administracyjne pozbawione są prawa do strajku np. Policja prowadzi tylko akcję protestacyjną;
Administracja publiczna ma charakter bezosobowy
- konieczne jest odróżnienie „organu administracji publicznej” od „osoby piastującej funkcję organu administracyjnego”
- na zewnątrz działa zawsze „organ administracji publicznej” a nie „Jan Kowalski”
- zasada ta zapewnia ciągłość wykonywania funkcji administracyjnych m.in. w przypadku śmierci osoby czy innej czasowej niemożności sprawowania urzędu – pojawia się wówczas problem zastępstwa osoby
- zasada ta upraszcza dochodzenie roszczeń w przypadku szkody wyrządzonej przez urzędnika;
Administracja publiczna działa przez zawodowy personel
- dobór kandydatów na poszczególne stanowiska w drodze konkursów np. Dyrektora Izby Skarbowej
- urzędnik państwowy musi mieć odpowiednie wykształcenie i musi odbyć aplikację administracyjną (art. 3 ustawy z 16.09.1982r.)
- obowiązkiem urzędnika jest rozwijanie własnej wiedzy zawodowej;
Administracja rządowa a korporacja prawa publicznego (administracja samorządowa)
- administracja rządowa działa w oparciu o zasadę hierarchicznego podporządkowania co wymaga istnienia co najmniej dwóch szczebli organizacyjnych:
Prezes RM ↓ |
Minister wł. do spraw finansów publicznych ↓ ↓ Dyrektor Izby Skarbowej |
|---|
- wyróżnić można dwie postacie zależności:
a/ zależność osobową (personalną) – prawo organu zajmującego pozycję wyższą do obsady personalnej organu niższego szczebla
b/ zależność służbową – prawo wydawania poleceń organowi niższego szczebla;
Administracja samorządowa
- brak szczebli w strukturze organizacyjnej – mowa tylko o jednostkach samorządu terytorialnego
- jedyna postać więzi między jednostkami samorządu terytorialnego to więź terytorialna
Cechy administracji samorządowej
- wykonuje określone prawem zadania publiczne i w ich wykonywaniu posługuje się władczymi formami działania np. stanowi przepisy prawa
- posiada osobowość prawną tak w sferze prawa cywilnego jak i publicznego
- poddana jest nadzorowi prawnemu, co oznacza, że organ nadzoru może ingerować tylko w przypadkach przewidzianych w przepisach i w oparciu o kryterium legalności
- samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej;
Pojęcie prawa administracyjnego
Prawo administracyjne to gałąź prawa regulująca działalność organów publicznych podejmowana w celu wykonywania ustalonych w przepisach prawa zadań publicznych, realizowanych w określonych w przepisach formach działania;
Klasyfikacja prawa administracyjnego
1/ ustrojowe prawo administracyjne, obejmujące m.in.:
- organizację i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego
- formy relacji pomiędzy podmiotami administracji publicznej
- zasady administracyjnego podziału terytorialnego,
2/ materialne prawo administracyjne – obejmujące poszczególne sfery regulacji prawnej m.in. Prawo budowlane, górnicze, wodne, ustawy o obywatelstwie polskim, o cudzoziemcach, ustawa o pomocy społecznej, o zmianie imion i nazwisk, Prawo o aktach stanu cywilnego i setki innych,
3/ procesowe prawo administracyjne, nazywane także postępowaniem administracyjnym, procesem administracyjnym, procedurą administracyjną obejmuje:
- jest to jedyna część prawa administracyjnego, która została skodyfikowana (K.p.a. z 1960r.)
- obejmuje także postępowanie podatkowe (uregulowane w OP), administracyjne postępowanie egzekucyjne (ustawa z 1966r.);
Stosunek administracyjnoprawny:
- stosunek prawny to stosunek regulowany przez prawo
- stosunek administracyjno prawny to taki, który jest regulowany normami prawa administracyjnego
- cechy stosunku to jego władczość (nierównorzędność podmiotów) oraz jednostronność;
Elementy stosunku administracyjnoprawnego:
1. przedmiot stosunku:
nieskonkretyzowane (potencjalne) prawa lub obowiązki wynikające z prawa administracyjnego
2. podmiot stosunku (co najmniej dwa):
- jednym jest podmiot administrujący
- drugim inny podmiot posiadający zdolność administracyjnoprawną, czyli wynikającą z przepisów prawa administracyjnego.
3.treść stosunku administracyjnoprawnego
- są nimi prawa i obowiązki
- treść praw lub obowiązków: działanie, zaniechanie, znoszenie
- ich cechą jest z reguły osobisty charakter (brak następstwa prawnego)
- obowiązki można podzielić na czynne (nakazy) i bierne (zakazy), a zakazy na bezwzględne i względne;
Formy nawiązania stosunku administracyjnoprawnego:
Stosunek administracyjnoprawny może być nawiązany:
1.z mocy prawa (np. niektóre obowiązki podatkowe, co do zasady obowiązek szkolony)
2.z mocy aktu administracyjnego (np. pozwolenie na budowę, uprawnienie do kierowania pojazdami mechanicznymi, zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych
3.z mocy ugody administracyjnej (po zatwierdzeniu ma ona skutki równoważne decyzji administracyjnej)
4.z mocy czynności faktycznych (np. czynności materialno-technicznej wezwania do stawienia się);
Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych
1/ stosunek materialno-prawny:
- ma wymiar trwały
- powstaje z momentem doręczenia decyzji lub wejścia w życie przepisu
- ustala konkretne prawa lub obowiązki materialnoprawne
2/ stosunek procesowy – ma charakter przejściowy, jest nietrwały. Jest relacją samodzielną – ma na celu ukształtować stosunek materialnoprawny
a/ procesowy stosunek administracyjnoprawny – ma charakter stosunku czasowego, przejściowego. Podstawą prawną tego stosunku są normy proceduralne (przepisy o postępowaniu administracyjnym). Stosunek ten nawiązany zostaje z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego, a wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej. Jest to stosunek nierównorzędny
b/ procesowy stosunek sporno administracyjny (sądowoadministracyjny).
Podstawą prawna tego stosunku są przepisy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnym, dopuszczające zaskarżanie aktów administracyjnych do sądu administracyjnego. Stosunek ten trwa do czasu wydania orzeczenia (wyroku, postanowienia ) przez sąd. Dla stosunku spornoadministracyjnego charakterystyczne jest zrównanie pozycji podmiotów stosunku administracyjnoprawnego (relacja równorzędna).
Z innego punktu widzenia można wyróżnić stosunki administracyjnoprawne:
1/ ad hoc – odnoszą się do konkretnego, jednorazowego działania, jak np. okazanie dokumentu, dopuszczenie do przeprowadzenia kontroli obiektu budowlanego czy zakładu pracy,
2/ trwałe – mają w praktyce większe znaczenie prawne.
Mogą być związane z:
a/ prawami osobistymi, jak np. z obowiązkiem szkolnym
b/ prawami majątkowymi, jak np. ze stałymi świadczeniami pomocy społecznej, obowiązkiem podatkowym,
c/ korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej;
Źródła prawa administracyjnego
Pojęcie źródeł prawa może występować w znaczeniu:
a/ źródeł poznania prawa – czyli źródeł, z których dowiadujemy się o treści norm prawnych
b/ źródeł powstania prawa – rozumianych jako czynniki wpływające na treść przepisów prawa;
Znaczenie formalne „źródeł prawa”
W znaczeniu formalnym odgrywającym istotne znaczenie w sferze prawa administracyjnego źródła prawa to formy tworzenia prawa, czyli postacie aktów normatywnych – formy, w których zawarte są normy prawa administracyjnego;
Cechy źródeł prawa administracyjnego:
1/ brak kodyfikacji prawa administracyjnego
- jedyna kodyfikacja dotyczy części procesowej prawa administracyjnego – ustawa z 14.06.1960r. „Kodeks postępowania administracyjnego”
- brak także ustawy zawierającej przepisy ogólne prawa administracyjnego
2/ wielość i różnorodność postaci aktów normatywnych w sferze prawa administracyjnego (Konstytucja RP, ratyfikowane umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, zarządzenia Prezesa RM i ministrów, uchwały RM, wytyczne, regulaminy, niektóre statuty, instrukcje, interpretacje, okólniki, pisma okólne i inne).
3/ istotna część źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji
- formy aktów normatywnych są w tym przypadku także formą działania administracji, np. rozporządzenia, akty prawa miejscowego, akty prawa wewnętrznego
4/ w granicach prawa administracyjnego ważne miejsce zajmuje prawo lokalne, nazywane także prawem terenowym, a ściślej – aktami prawa miejscowego (określenie konstytucyjne) – jego konstrukcja oparta jest na konieczności uwzględniania w jego treści tzw. ewenementu lokalnego, czyli miejscowych potrzeb, warunków i innych wyznaczników miejscowych (np. zwyczajów);
Źródła poznania prawa
Źródłem poznania prawa są Dzienniki Urzędowe.
Zasada powyższa wynika z art. 88 ust. 1 Konstytucji RP „warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.”
Podstawa prawna wydania dzienników urzędowych: ustawa z dnia 20.07.2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych;
Rodzaje Dzienników Urzędowych
1/ Dziennik Ustaw RP
2/ Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”
3/ Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”
4/ Dziennik Urzędowy Ministrów kierujących działami administracji rządowej np. Dziennik Urzędowy Ministra Sprawiedliwości,
5/ Dziennik Urzędowy Urzędów Centralnych
6/ Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe;
Dzienniki urzędowe normatywne
1/Do grupy dzienników normatywnych, czyli przeznaczonych do ogłaszania aktów zawierających przepisy prawne należą wszystkie dzienniki oprócz „Monitora Polskiego B”.
2/„Monitor Polski B” zawiera inne niż normatywne akty prawne m.in. sprawozdania finansowe określone w odrębnych przepisach, ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, inne komunikaty czy informacje organów;
Klasyfikacja Dzienników Urzędowych
| Podział ze względu na charakter aktów normatywnych w nich ogłaszanych |
|---|
Dzienniki Urzędowe przeznaczone do ogłaszania przepisów prawa powszechnie obowiązującego to jest:
|
Zasady ogłaszania aktów normatywnych
1/ zasada obowiązku (obligatoryjności) ogłaszania aktu normatywnego w dzienniku urzędowym. Wyjątek: może dotyczyć aktu prawa wewnętrznego i musi wynikać z ustawy.
2/ zasada niezwłocznego ogłaszania aktów normatywnych
3/ zasada prostowania błędów w ogłaszanym tekście aktu prawnego w formie obwieszczenia bez zmiany merytorycznej tekstu aktu prawnego
4/ zasada wydawania dzienników urzędowych z zachowaniem kolejności numerów, pozycji i stron;
Zagadnienie spoczywania ustawy
1/Co do zasady: akty normatywne zawierające normy powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba, że akt normatywny określi termin dłuższy
2/ Przesłanki skrócenia podstawowego „vacatio legis”:
- uzasadniony przypadek
- ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego
- zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie
Problem wstecznej mocy obowiązującej aktu normatywnego
1/ zasadą jest niedopuszczalność wstecznego działania normy prawnej
2/wyjątek: można nadać aktowi normatywnemu wsteczną moc obowiązującą, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie;
Klasyfikacja źródeł prawa
Źródła prawa:
1/ powszechnie obowiązujące (powszechny adresat)
2/ wewnętrznego - skierowane do jednostek organizacyjnie podległych organowi wydającemu akt);
Źródła prawa powszechnie obowiązującego
1/ o zasięgu krajowym:
-Konstytucja RP,
- ratyfikowane umowy międzynarodowe,
- ustawy i akty z mocą ustawy,
- rozporządzenia;
2/ o zasięgu lokalnym - akty prawa miejscowego;
Konstytucja RP jako źródło prawa administracyjnego
1/ jest najwyższym prawem RP (art. 8 ust. 1);
2/ co do zasady stosowana jest bezpośrednio, chyba, że Konstytucja stanowi inaczej (art.8 ust. 2);
3/ w odniesieniu do organów administracji publicznej można mówić tylko o współstosowaniu Konstytucji (z innymi aktami normatywnymi, zwłaszcza z ustawą) ze względu na brak cechy niezawisłości organów;
Wybrane przykłady znaczenia Konstytucji RP dla prawa administracyjnego
1/ reguluje podstawowe zasady RP, m.in. legalności, demokratycznego państwa prawnego, podziału i równowagi władz, decentralizacji władzy publicznej
2/ wyznacza granice korzystania z konstytucyjnych wolności i praw
3/ określa system źródeł prawa administracyjnego
4/ w sposób wyłączny określa status prezydenta RP
5/ ramowo kształtuje ustrój administracji publicznej – i rządowej i samorządowej
6/ ramowo kształtuje system organów kontroli administracji publicznej;
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Dwie kategorie umów:
1/ których ratyfikacja i wypowiedzenie wymagają uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.
Umowy dotyczące:
a/ pokoju, sojuszy układów politycznych lub układów wojskowych
b/ wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji
c/ członkowstwa RP w organizacji międzynarodowej
d/ znacznego finansowego obciążenia państwa,
e/ spraw uregulowanych w ustawie.
2/ których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, a jedynie Prezes RM zawiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia Prezydentowi RP umowy do ratyfikacji;
Specyfika umowy międzynarodowej przenoszącej kompetencje
1/ RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowe w niektórych sprawach,
2/ ustawa upoważniająca wymaga w tym przypadku większości 2/3 Sejmu/Senatu w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów/senatorów,
3/ wyrażenie zgody może być także uchwalane w referendum ogólnokrajowym;
Skutki ratyfikacji umowy międzynarodowej
1/ ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dz.U., stanowi część krajowego porządku prawnego i co do zasady jest stosowana bezpośrednio,
2/ umowa ratyfikowana po upoważnieniu ustawowym ma pierwszeństwo przed ustawą, jeśli ustawy nie można pogodzić z umową,
3/ jeśli to wynika z ratyfikowanej umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami;
Ustawa jako źródło prawa administracyjnego
1/ obowiązuje podmioty prawa administracyjnego w sposób bezpośredni,
2/ tworzy zasadniczy system źródeł prawa administracyjnego pozostałe źródła powszechnie obowiązującego prawa muszą mieć podstawę ustawową,
3/ ich treścią jest tak zwana materia ustawowa, znaczy fragment materii ustawowej wskazuje Konstytucja RP (w ponad 80 przepisach), w pozostałym zakresie znaczenie ma wola parlamentu;
Konstytucyjne przykłady materii ustawowej w sferze prawa administracyjnego
1/ ograniczenie w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie (art. 31 ust.3),
2/ tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa (art. 63)
3/ wolność poruszania się po terytorium RP może podlegać ograniczeniom określonym w ustawie (art. 52 ust. 1 i 3),
4/ tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa (art. 152 ust.2),
5/ inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa (art. 164 ust.2);
Akty z mocą ustawy
1/ mają wymiar aktów wyjątkowych oraz same posiadają charakter źródeł powszechnie obowiązujących
2/ Konstytucja RP przewiduje tylko jedną ich kategorię – rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy (art. 234),
3/ przesłanki wydania:
a/ stan wojenny,
b/ Sejm nie może się zebrać na posiedzenie
c/ wniosek Rady Ministrów
4/ zakres i granice tych aktów określa Konstytucja
5/ podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu;
Rozporządzenia jako źródła prawa
1/ Pojęcie: akt normatywny powszechnie obowiązujący wydawany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania
2/ Funkcje:
a/ odciążenie ustawy od szczegółów technicznych
b/ regulacja kwestii zmiennych w czasie
3/ Podmioty uprawnione do wydania: tylko podmioty upoważnione konstytucyjnie:
a) Prezydent RP,
b) Rada Ministrów,
c) Prezes RM,
d) minister kierujący działem administracji rządowej,
e) Przewodniczący określonego w ustawie komitetu,
f) KRRiT
Obowiązuje zakaz przekazania kompetencji do wydania rozporządzenia innemu organowi
4/ upoważnienie do wydania rozporządzenia (jego charakter prawny) – zawsze upoważnienie szczególne, które określa:
a/ organ właściwy do wydania
b/ zakres spraw przekazanych do uregulowania
c/ wytyczne dotyczące treści aktu
5/ upoważnienie do wydania rozporządzenia może być obligatoryjne lub fakultatywne
6/ ogłaszanie – dziennik urzędowy – Dziennik Ustaw
7/ utrata mocy obowiązującej:
a/ upływ czasu obowiązywania aktu
b/ uchylenie ustawy (zasada)
c/ derogacja (uchylenie) formalna
d/ derogacja materialna
8/ kontrola legalności rozporządzenia:
a/ wewnętrzna (RM może uchylić rozporządzenie ministra i przewodniczącego komitetu – art. 149 ust 2 zd.2 Konstytucji RP
b/ zewnętrzna: ogólna (TK) i indywidualna (Sąd);
Pojęcie aktów prawa miejscowego
1/ przepisy powszechne obowiązujące na obszarze właściwości organu, który je ustanowił (art. 87ust. 2 Konstytucji)
2/ Cechy istotne:
a/ mają moc przepisów powszechnie obowiązujących
b/ zawsze wymagają podstawy ustawowej („na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie” art. 94 Konstytucji)
c/ zasięg terytorialny ich obowiązywania ograniczony do jednostki podziału terytorialnego (zasadniczego, pomocniczego lub specjalnego) lub jej części
d/ zakres podmiotowy obowiązywania: szeroki zasadniczo dotyczy mieszkańców jednostek ale może odnosić się do każdego, kto będzie przebywał na jej terenie (np. przepisy porządkowe)
e/ podmioty upoważnione do ich stanowienia: organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej (szerokie ujęcie podmiotowe – art. 94 Konstytucji RP);
Rodzaje aktów prawa miejscowego
1/ kryterium podmiotu stanowiącego:
a/ samorządowe akty prawa miejscowego (uprawnienie takie posiadają organy jednostek samorządu terytorialnego)
b/ rządowe akty prawa miejscowego (zasadniczo chodzi tu o wojewodę, a wyjątkowo o niektóre organy administracji rządowej niezespolonej, np. dyrektora urzędu morskiego
2/ kryterium przedmiotu regulacji:
a/ wykonawcze
b/ organizacyjno-ustrojowe
c/ porządkowe;
Podmioty samorządowe stanowiące akty prawa miejscowego
Gmina powiat województwo
Samorządowe
Przepisy wykonawcze tak/rada gminy tak/rada powiatu tak/sejmik wojewódzki
Przepisy ustrojowe tak/rada gminy tak/rada powiatu tak/sejmik wojewódzki
Przepisy porządkowe tak/rada gminy tak/rada powiatu nie/tu właściwość
także wójt także zarząd pow. wojewody-adm.rząd.
Podmioty rządowe stanowiące akty prawa miejscowego
Wojewoda organ administracji niezespolonej
(dyrektor urzędu morskiego)
Przepisy wykonawcze tak/brak wyraźnej formy tak/forma zarządzenie
Przepisy ustrojowe nie/(to sfera wewnętrzna: statut nie/(to sfera wewnętrzna-
urzędu wojewódzkiego nadaje wojewoda; szczegółowe organizacje oraz tryb pracy urzędu określa regulamin ustalony przez wojewodę)
status nadany przez ministra własciw. do spraw gospodarki morskiej określa organizację urzędu morskiego)
Przepisy porządkowe tak/(rozporządzenie porządkowe) tak/(zarządzenie porządkowe)
Przepisy wykonawcze
1/ zawsze wymagają szczególnej podstawy ustawowej
2/ ich charakter wykonawczy wynika z ich celu: wydawane są w celu wykonania ustawy
3/ przykłady: rada gminy na drodze uchwały określa wysokość stawek podatku od nieruchomości (art. 5 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych); rada gminy określa na dany rok kalendarzowy liczbę przeznaczonych do wydania nowych licencji na wykonanie transportu drogowego taksówką – art. 6 ust. 6 ustawy o transporcie drogowym;
Przepisy organizacyjno-ustrojowe
1/ stanowione są na podstawie przepisów ustaw samorządowych
2/ ich przedmiot regulacji (na przykładzie gminy):
a/ wewnętrzny ustrój gminy i jednostek pomocniczych
b/ organizacja urzędów i instytucji gminnych
c/ zasad zarządu mieniem gminy
d/ zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej;
Przepisy porządkowe
1/ wydawane są na podstawie ogólnego upoważnienia zawartego w ustawach samorządowych lub rządowych
2/ zasadniczo oparte są na dwóch przesłankach koniecznych do ich wydania:
a/ braku regulacji określonego problemu w przepisach powszechnie obowiązujących (zasada pierwszeństwa regulacji prawnej)
b/ niezbędności dla ochrony określonych wartości (życia, zdrowia obywateli, porządku, spokoju, bezpieczeństwa publicznego, mienia, środowiska naturalnego).
Istnieje także dodatkowa przesłanka terytorialna w ustawie powiatowej – przyczyny muszą wystąpić na obszarze więcej niż jednej gminy
3/ istotą przepisów porządkowych jest wprowadzenie zakazów lub nakazów określonego zachowania się
4/ za naruszenie przepisów porządkowych – może być przewidziana kara grzywny w trybie i na zasadach prawa o wykroczeniach
5/ przepisy porządkowe wydane – w przypadkach niecierpiących zwłoki – przez organ wykonawczy (wójt, zarząd powiatu) podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady; tracą moc w przypadku nie przedłożenia do zatwierdzenia lub odnowy zatwierdzenia;
Akty prawa wewnętrznego
1/ ich umocowaniem jest przepis art. 93 Konstytucji RP
2/ wymienia on dwie postacie aktów prawa wewnętrznego: uchwały RM oraz zarządzenia Prezesa RM i ministrów
3/ wyliczenie zawarte w art. 93 nie ma charakteru zamkniętego ani co do formy, ani co do uprawnionych podmiotów
4/ art. 93 ustanawia model aktu wewnętrznego: jest to akt obowiązujący jednostki podległe organizacyjnie organowi wydającemu akt
5/ podległość organizacyjna to więź ustrojowo prawna wynikająca z zasady hierarchicznego podporządkowania, prowadząca do możliwości ingerowania w działalność podmiotów podporządkowanych
6/ inne postacie aktów wewnętrznych: regulaminy, niektóre statuty, instrukcje wytyczne, interpretacje, komunikaty, czasami ogłoszenia, okólniki, pisma okólne i inne odpowiadające modelowi aktu wewnętrznego, bez względu na nazwę;
Zwyczaj w prawie administracyjnym
1/ nie jest źródłem prawa ze względu na zamknięty system prawa zewnętrznego
2/ warunkiem niezbędnym do jego powstania jest stabilizacja prawa pozytywnego, warunków ustrojowych czy społecznych
3/ dwa sposoby powstania zwyczaju:
a/ długotrwała ogólnie przyjęta praktyka
b/ zgodne przekonanie wszystkich zainteresowanych, że tak właśnie brzmi prawo
4/ zwyczaj ma znaczenie prawne wówczas, gdy norma prawna odsyła do zwyczaju, np. gdy mowa o „sposobie zwyczajowo przyjętym na danym terenie” (ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych, k.p.a.);
Orzecznictwo sądowe
1/ nie jest źródłem prawa – nie tworzy norm powszechnie obowiązujących
2/ orzeczenia obowiązują w indywidualnej sprawie i od strony formalnej nie mogą być podstawą rozwiązywania podobnych spraw, ale istotny wpływ ma tu autorytet sądów
3/ orzeczenia mają duże znaczenie dla wykładni prawa administracyjnego oraz praktyki jego stosowania
4/orzecznictwo sprzyja ujednoliceniu działalności administracyjnej;
Doktryna prawa administracyjnego
1/ to zbiór naukowych poglądów i twierdzeń przedstawicieli nauki prawa administracyjnego
2/ ma znaczenie dla rozwiązań przyjmowanych przez ustawodawcę (krytyka pewnych rozwiązań, wskazywanie luk) oraz dla konkretnych problemów rozstrzyganych w orzecznictwie administracyjnym czy sądowym (poglądy wyrażane w komentarzach do ustaw, głosach, itp.);
Prawne formy działania administracji:
a/formy prawne(zawarcie umowy, zawarcie ugody)
-władcze(egzekwujemy)
*zewnętrzne
Akt normatywny obowiązujący
Akt administracyjny zewnętrzny(np. decyzja administracyjna)
*wewnętrzne
-akt normatywny wewnętrzny
-polecenie służbowe
-niewładcze (zgoda adresata jest potrzebna by czynność zaistniała)
1.umowa cywilno –prawna
2.porozumienie administracyjne
3.ugoda administracyjna
4.przyrzeczenie administracyjne(promesa)
5.uzgodnienie administracyjne(współdziałanie organów art.106 Kpa)
b/formy faktyczne
-czynności materialno-techniczne(doręczenie,sporządzenie protokołu,wpis do ewidencji)
-czynności(działania)społeczno –organizacyjne-zachowania które charakteryzują działalnośc organizacji.
AKT ADMINISTRACYJNY-jest to władcza wypowiedź organu administracji podulicznej,o charakterze jednostronnym skierowana do ściśle określonego podmiotu rozstrzygająca ściśle określoną sprawę (w ujęciu przedmiotowym)wywołująca skutki prawne
CECHY AKTU JAKO CZYNNOŚCI
-czynność prawna
-czynność władcza
-czynność jednostronna
-czynność podwójnie konkretna
OKREŚLENIE AKTU ADMINISTRACYJNEGO
1.Nazwa akt administracyjny jest terminem nauki prawa administracyjnego ,nie występuje on natomiast w przepisach prawa
2.W normach prawa na oznaczenie aktu administracyjnego używa się określenia:decyzja administracyjna,postanowienie,zezwolenie,koncesja,pozwolenie ,zgoda,nakaz ,orzeczenie i inne.
PODSTAWA PRAWNA AKTU ADMINISTRACYJNEGO ZEWNĘTRZNEGO
1.Może nią być wyłącznie przepis prawa powszechnie obowiązującego,w tym także akt prawa miejscowego
2.Wydanie aktu zewnętrznego w oparciu o przepis prawa wewnętrznego oznacza wydanie aktu bez podstawy prawnej czyli prowadzi do wady nieważności aktu.
KLASYFIKACJA AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH:
1.Akty konstytutywne(tworzą znoszą lub zmieniają stosunki prawne,istotna jest chwila ich wydania –działają ex nunc i deklaratoryjne(stwierdzają powstanie skutku prawnego wynikającego z mocy prawa-działają ex tunc-np.decyzje komunalizacyjne,wywłaszczeniowe,decyzje stwierdzające nieważność innej decyzji
2.aktu uznaniowe-przepis pozostawia organowi pełną swobodę w wyborze treści rozstrzygnięcia sprawy czyli „organ może” i związane(przepis determinuje treść rozstrzygnięcia
3.akty pozytywne(uwzględniające w całości żadanie strony ) i negatywne(nieuwzględniające w całości lub nakładające obowiązek)
4.akty rzeczowe(skierowane na uregulowanie statusu rzeczy) i osobowe(nie dopuszczają następstwa)
PRAWIDLOWOŚĆ AKTU ADMINISTRACYJNEGO
1.akt został wydany przez właściwy organ administracyjny
2.akt jest zgodny z przepisami prawa materialnego
3.akt jest zgodny z przepisami prawa procesowego (formalnego)
WADLIWOŚĆ AKTU ADMINISTRACYJNEGO
1Akt administracyjny który nie spełnia wskazanych wyżej warunków jest aktem wadliwy,
2.Wadliwość aktu może mieć jednak różna postać zgodnie z zasadą że „wada wadzie jest nierówna”
3.Rodzaje wadliwości
a/wadliwość nieistotna
b/wadliwość istotna niekwalifikowana
c/wadliwość istotna kwalifikowana
WADLIWOŚĆ NIEISTOTNA
1.nie wpływa na ważność aktu administracyjnego,nie ma potrzeby jego uchylania czy stwierdzania nieważności
2.wadliwość ta wymaga jednak usunięcia co w rezultacie oznacza konieczność usunięcia wady drobnej ,nieistotnej
3.Tryb usuwania wadliwości nieistotnej nazywany jest „rektyfikacją aktu” i obejmuje
-uzupełnienie decyzji
-sprostowanie decyzji
-wyjaśnienie wątpliwości co do treści decyzji
WADLIWOŚĆ ISTOTNA
1.Może mieć postać niekwalifikowaną ,czyli taką która wymaga wzruszenia aktu, katalog tych wad jest niesprecyzowany można tu wskazać wady stanowiące podstawę wznowienia postępowania
2.Wadliwość istotna kwalifikowana prowadzi do nieważności aktu(przyczyny nieważności stanowią katalog zamknięty )art. 156 kpa,art. 247 Ordynacji podatkowej
TRWAŁOŚĆ AKTU ADMINISTRACYJNEGO
1.Pojawia się w różnych momentach związanych z bytem aktu(moment wydania aktu,doręczenia aktu),uzyskania cechy ostateczności czy upływu terminów przedawniających
2.W nauce prawa administracyjnego akcentuje się problem prawomocności aktu i związanej z nią trwałości
3.Wyróżniamy dwie postacie prawomocności :formalną (niezaskarżalność aktu-niemożność spowodowania jego uchylenia lub zmiany poprzez wniesienie zwyczajnego środka prawnego) oraz materialną (niewzruszalność aktu –niemożność jego zmiany lub uchylenia tak na wniosek strony jak i przez organ z irzędu ,aktem równorzędnym.