Pedagogika Petera Petersena



Peter Petersen jest najbardziej uznaną postacią wśród pedagogów niemieckich czasów pedagogiki reform.Twórca jednej z wielu szkół eksperymentalnych,która po Kongresie Międzynarodowej Ligi Nowego Wychowania w 1927 roku została nazwana planem Jenajskim.
Włączył się w eksperymenty pedagogiczne prowadzone w Hamburgu.Został tam w 1920 roku dyrektorem eksperymentalnej szkoły średniej..Hamburskie szkoły wspólnoty charakteryzowały się typową dla Nowego Wychowania negacją szkoły tradycyjnej i karności,dążyły do stworzenia warunków do samodzielności i twórczości dzieci działających we wspólnocie.Idee te wycisnęły piętno na krystalizujących się w tym czasie poglądach PetersenaW 1924 roku utworzył przy uniwersytecie w Jenie uniwersytecką szkołę ćwiczeń zaprojektowaną w duchu pedagogiki reform.W dalszych latach jego dążenia koncentrowały się na popularyzacji eksperymentu i jego ugruntowaniu w oficjalnej pedagogice.Służyło temu utworzone w 1926 roku Koło Przyjaciół Szkoły Uniwersyteckiej,oraz coroczne spotkania zwane ''tygodniami pedagogicznymi'',ktore zyskały z czasem rangę międzynarodowąPetersen został bardziej doceniony za osiągnięcia praktyczne niż naukowe.Dzisiejsi niemieccy badacze jego pracy zwracają uwagę na wysiłki stworzenia samodzielnej ''pozbawionej iluzji'' nauki o wychowaniu,którą sam Petersen nazwał realizmem pedagogicznym.Zamiarem reformatora była taka antropologia pedagogiczna,która miała opisać człowieka w jego konkretnym bycie i ugruntować pojęcie wychowania na podstawie koncepcji wspólnoty.Zgodnie z duchem nowych czasów,Petersen głosił i zrealizował w swej szkole koncepcję dominacji wychowania nad nauczaniem.Jednakże osią jego teorii pedagogicznej było pojęcie wspólnoty,wokół którego narosło wiele interpretacji.Sam Petersen definiował je opisowo.Twierdził,że ''wspólnota jest wszechstronnym duchowym związkiem ludzi wynikającym z naturalnego popędu,jest ona zródłem wszelkiej twórczej siły,zatem powinna stać się celem życia''.Petersen odwrócił tu ideę pedagogiki indywidualistycznej,twierdząc,że to wspólnota jest warunkiem twórczości.Wyraznie odcinał się nie tylko od pedagogiki indywidualistycznej,ale i od socjalnej,zakładając, że wspólnota jest duchową zasadą np.szkoły,regulującą życie społeczności.Ludzie nie tracą tu swej podmiotowości czy wolności na rzecz otoczenia społecznego i jego form,lecz podporządkowują się idei duchowej.Cała jego koncepcja opierała się na na wierze w niezmienny i odwieczny sens bytu,na takim pojęciu wychowania,które oznaczało dążenie do dobra i miłości.Specyfiką wykładni wspólnoty u Petersena,odpowiadającą duchowi epoki,było twierdzenie,że ową ideę uosabia wychowawca będący jednocześnie jej przywódcą.Wspólnota w tej teorii ewoluuje od wspólnoty naturalnej,przez naród,do ludzkości przy czym na tym ostatnim etapie staje się wspólnotą kulturalną.Naród był postrzegany przez Petersena jako organiczna całość zachowująca swą jednolitość i tożsamośc dzięki miłości.Uważał,że siły działające wewnatrz wspólnoty są niedostrzegalne,ale przez to wychowawczo jeszcze bardziej skuteczne.Twierdził,że istnieje wyłącznie dobro,zło bowiem mogło być tylko skutkiem nienaturalnych wpływów zewnętrznych,błędnego,wypaczonego wychowania.Chciał postrzegać człowieka jako istotę z natury dobrą,ale jednocześnie nie mógł odrzucić stanowiska ,że dobra i wartości kultury są zródłem człowieczeństwa.To,co w dziejach myśli pedagogicznej było dychotomią,w poglądach Petersena dążyło do jedności.Dzięki wspólnocie człowiek mógł,jego zdaniem,współużytkować dobra duchowe i materialne.Przeczył on jednak idei moralnego postępu,twierdząc,że we wspólnocie jest wciąż ponawiany proces kształtowania się sił moralnych nowego pokolenia.Wolność w poglądach Petersena nie była abstrakcyjną wolnością filozofów,lecz realnym,swobodnym rozwojem sił duchowych człowieka w jego naturalnym środowisku,jakim miała być wspólnota.Jedyny dopuszczalny przymus to przymus sytuacji pedagogicznej.Zagadnienie wspólnoty miało rozwiązać rownież dyskutowany w okresie międzywojennym problem wzajemnych relacji między jednostką,a grupą społeczną.Według Petersena,atrybutem indywidualności był stan wewnętrznej harmonii,woli działania i stanów uczuciowych.Dopiero taka indywidualność zmierzająca do osiągnięcia celów ponadosobowych - celów wspólnoty - staje się osobowością.Cechami osobowości były tu wolność i kreatywność.Jednostka we wspólnocie - inaczej niż w tradycyjnym społeczeństwie - miała być aktywna i działać dobrowolnie.