Temat 1: Przedmiot i zadania dydaktyki. Metody badań dydaktycznych.
Dydaktyka- pochodzi z języka greckiego didaktikos oznacza pouczający. Didasko- uczę. Jest nauką o kształceniu i samokształceniu, ich celach i treściach oraz metodach, środkach i organizacji.
Funkcje dydaktyczne:
Poznawcza – dostarcza wiedzy o stanie nauczania i uczenia się
Praktyczna – wskazuje nauczycielom skuteczne metody i środki, które podwyższają efektywność nauczania
Nauczanie- planowe i systematyczne prace nauczyciela z uczniami polegające na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy.
Kształcenie- ogół procesów i czynności opartych głównie nauczaniu i uczeniu się umożliwiających osiągnięcie nie tylko określonego zasobu wiedzy, umiejętności i nawyków lecz również zmieniających do wielostronnego rozwoju sprawności umysłowych, zdolności i zainteresowań.
Wykształcenie jest rezultatem kształcenia
Samokształcenie- nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej, w której cele, treści i warunki ustala sam podmiot.
Metody badań dydaktycznych: 1.eksperyment dydaktyczny 2.sodaż diagnostyczny 3.monografia pedagogiczna 4.metoda indywidualnych przypadków
Techniki badań: ankieta, wywiad, obserwacja, analiza dokumentów.
Temat 2 : Treści kształcenia.
Treści kształcenia – (wg. Kupisiewicza) składają się na nią całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, techniki kultury, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów pod czas ich pobytu w szkole .
Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia:
Materializm dydaktyczny (Komeński)- Zwolennicy uważali, że zasadniczym celem pracy szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości.
Formalizm –Kant, Pesstalozzi, Zwolennicy uważają treść kształcenia za środek służący do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów.
Utylitaryzm - (J. Dewey) Czynnikiem w zakresie korelacji określonych przedmiotów szkolnych jest indywidualna i społeczna aktywność ucznia.
TEORI PROBLEMOWO – KOMPLEKSOWA -Suchodolski - Szkoła ogólnokształcąca powinna ułatwiać dzieciom i młodzieży poznawanie rzeczywistości.
Strukturalizm - K. Sośnicki. Polega na tym, że do programu treści należy włączyć tylko najważniejsze treści stanowiące trwały dorobek danej nauki, ale też należy wspomnieć o podłożu historycznym danej nauki tak aby podręczniki stały się bardziej przystępne dla ucznia (nie grube tylko chudsze).
Egzemplaryzm - Konieczna jest redukcja materiału nauczania przewidzianego w dotychczasowych programach dla różnych typów szkół.
Teoria programowania dydaktycznego –Wyłonienie najważniejszych pojęć w temacie, powtarzanie systematycznie ich, jasne i wyraźne cele przedstawić.
Materializm funkcjonalny – Okoń - Teoria, która zapewniłaby uczniom zarówno wiedzę i umiejętność posługiwania się nią
Curriculum – łaciński odpowiednik pojęcia programu, po łacinie oznacza „ tor wyścigu rydwanów”, zakłada więc cel, drogę do celu i środek realizacji celu.
Funkcje programów: 1.Spoleczna- czyli program kształcenia może zapewnić reprodukcję kulturową lub zmianę społeczną 2.pedagogiczna- dobór treści kształcenia pod kątem wspomożenia indywidualnego rozwoju człowieka
Modele programów kształcenia: 1.analityczny-uczyć się aby przyswoić(encyklopedyczne fakty) 2.hermeutyczne- uczyć się aby znaleźć odpowiedź 3.krytyczny- uczyć się by zmieniać.
! Rodzaje programów:
1.Programy oparte na filozofii programów: pajdocentryczne, praktyczne, o nachyleniu społecznym, tradycyjny.
2.Ze względu na typ wykształcenia: program kształcenia ogólnego i zawodowego.
3.ze względu na treść nauczania: przedmiotowy(np. chemia fizyka dziedziny odrębne) i zintegrowany.
4.ze względu na układ treści: liniowe(jedna rzecz nauczona łączy się z następną), koncentryczne(historia- czyli powtarzanie 2-3 razy jednej treści), spiralne(do tych samych treści wraca się na coraz wyższych poziomach rozszerzając ich zakres).
Sylabus- broszura zawierająca program kształcenia. Składa się z przedmiotu nauczania, zagadnienia ścieżki miedzy przedmiotowe, metody kształcenia.
Program nauczania – odpowiednio uporządkowany przez specjalistów zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania. Program nauczania jest najważniejszym składnikiem programu szkolnego.
Temat 3. Psychologiczne uwarunkowania nauczania i uczenia się:
Proces- Uporządkowany w czasie ciąg zmian i stanów zachodzących po sobie.
Nauczanie- to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami w celu wywołania pożądanych oraz trwałych zmian planowanych.
Uczenie się- jest to proces nabywania wiedzy o świecie, rozwijania zdolności, kształtowanie postaw.
Proces kształcenia – to systematyczny, planowy ciąg ściśle ze sobą powiązanych czynności nauczyciela i zależnie od nich uczniów.
Założenia teoriopoznawcze – ogólny plan o przedmiocie, treści, sposobach ludzkiego poznania.
Wrażenie – pierwotny i najbardziej podstawowy proces poznawczy człowieka. Powstaje na skutek bezpośredniego działania bodźców ze świata zewnętrznego lub z wnętrza organizmu na zakończenia nerwowe (receptory), wywołując reakcję psychiczną.
Wyobrażenie- proces psychiczny będący rezultatem spostrzeżeń.
Spostrzeganie- przyswajanie informacji ze świata zewnętrznego.
Przedmioty ludzkiego poznania: rzeczy, zjawiska, procesy.
Poznanie może być bezpośrednie( za pomocą naszych zmysłów) i pośrednie( korzystając z gotowych informacji).
Myślenie- jest to czynność wytwarzania informacji. Różni się od spostrzegania tym, że wytwarza informacje a nie przyswaja.
Właściwości uczenia: zainteresowania, nastawienie, poziom aspiracji, motywacja.
Proces uczenia się zależy od możliwości rozwojowych jednostki.
Uczenie sensoryczne- poznawanie otaczającego świata bezpośrednio za pomocą zmysłów. Dzieli się na Warunkowanie klasyczne(bodziec-reakcja czyli uczenie asocjacyjne); warunkowanie instrumentalne( uczenie się reakcji na osiągnięcie celu); uczenie werbalne( poznawanie rzeczywistości w sposób pośredni, gdzie odgrywa ważną rolę słowo).
Rola nauczyciela: kierownicza, wspierająca, wyzwalająca, pobudzająca aktywność i samodzielność.
Temat 4. Planowanie i organizacja działalności dydaktycznej:
ORGANIZACJA- To takie zharmonizowanie funkcji szkoły jako całości, że wszystkie składające się na nią elementy przyczyniają się do powodzenia tej pracy, czyli zapewniają osiąganie założonych rezultatów edukacji szkolnej, a więc realne zaplanowanie pracy dydaktycznej jest jednym z warunków jej skutecznej organizacji.
Planowanie dydaktyczne - jest koniecznym warunkiem skuteczności procesu nauczania-uczenia się, chroni nauczyciela od przypadkowości i chaotyczności, a także pozwala mu ocenić czy i w jakim stopniu realizuje zamierzone cele nauczania i wychowania.
ZASADA ŚWIADOMOŚCI - nakazuje zorientowanie uczniów w układzie przedmiotów, programie kształcenia i planach dydaktycznych, w tym zwłaszcza w celach lekcji, a także zapewnienie im warunków czynnego udziału w procesie dydaktycznym.
ZASADA PRZYSTĘPNOŚCI - nakazuje stopniowanie trudności materiału kształcenia. Ma służyć temu droga od bliskiego, znanego, prostego, konkretnego do dalekiego, nowego.
ZASADA POGLĄDOWOŚCI - nakazuje poprzedzanie nazw i określeń obserwacją rzeczy i zjawisk.
ZASADA SYSTEMATYCZNOŚCI - nakazuje dokładne poklasyfikowanie informacji, jej optymalne uporządkowanie.
ZASADA TRWAŁOŚCI - nakazuje wielokrotne powtarzanie informacji dla umieszczenia jej w pamięci trwałej uczniów.
celowość - powinien on wskazywać właściwe środki do celu
perspektywiczność - większą wartość mają „plany długodystansowe”,
strategiczność
LOGICZNA KONSTRUKCJA PLANU obejmująca:
racjonalność - rozumność,
kompletność - niepozostawianie luk i niedomówień,
wewnętrzną zgodność - żadna część planu nie jest sprzeczna z inną częścią,
WALORY UŻYTKOWE PLANU- na które składają się:
wykonalność- zgodność z doświadczeniem, ustrzeżenie się fantazjowania,
operatywność- wygoda w stosowaniu,
elastyczność- plan giętki
terminowość- wyznaczenie terminu
skuteczność- pewność pożądanego wyniku,
Proces planowania zajęć dydaktycznych może być rozdzielony na trzy etapy:
Planowanie kierunkowe – wytycza kierunki działania edukacyjnego w określonym przedmiocie szkolnym; wiąże cele emocjonalne kształcenia z celami poznawczymi oraz wskazuje materiał kształcenia niezbędny do osiągnięcia tych celów. Ma szeroki zasięg gdyż obejmuje cały wybrany szczebel szkoły ( np. gimnazjum), rok szkolny lub semestr. Planowanie kierunkowe ma na celu ukierunkowanie czynności uczniów i nauczyciela na ustalone cele
Planowanie wynikowe – obejmuje materiał nauczania i wymagania programowe w układzie hierarchicznym, dostosowanym do skali stopni szkolnych.
Planowanie metodyczne – obejmuje wymagania programowe i przebieg lekcji; podporządkowuje zajęcia wymaganiom dydaktycznym.
Plan metodyczny, zwany też konspektem lekcji, przekształca treść nauczania w sytuacje zadaniowe, skłaniające uczącego się do wykonania przewidzianych czynności.
Rodzaje planowania dydaktycznego:
1.Roczny plan dydaktyczny – Nauczyciel, przygotowując się do realizacji zadań dydaktycznych czekających go w nowym roku szkolnym, sporządza dla każdej klasy, w której ma uczyć roczny plan nauczania w zakresie swojej specjalności, zwany także rozkładem materiału. Powinien zawierać: liczbę porządkową tematów, nazwę grup tematycznych, czas przeznaczony na realizację grup tematycznych, środki dydaktyczne.
2. Okresowy plan dydaktyczny- w okresowych planach dydaktycznych eksponuje się tematy poszczególnych lekcji. Podstawą do opracowania rozkładu materiału nauczania jest przede wszystkim znajomość celów i treści kształcenia danego przedmiotu, dobra znajomość zagadnień metodycznych, podręczników, środków dydaktycznych, poziomu umysłowego uczniów, ich braków.
3. Codzienny plan dydaktyczny(konspekt)- który stanowi rozwinięcie planu lekcji. Zadaniem konspektu jest pomoc w realizowaniu założonych celów dla danej lekcji. Powinien zawierać; temat, założenia do zrealizowania, cele dydaktyczne i wychowawcze jakie w wyniku lekcji mają być opanowane przez uczniów, porządek lekcji.
! Program ukryty – to wszystko czego uczy przebywanie w szkole, a nie nauczyciel. Występuje obok oficjalnego programu. Uczniowie podchwytują pewne podejście do życia i pewną postawę w uczeniu się.
Temat 5. Proces kształcenia
Proces kształcenia – to związek nauczania i uczenia się, ogół czynności nauczyciela i czynności uczniów podporządkowany wspólnym celom kształcenia.
Właściwości rzeczy i zdarzeń poznajemy poprzez:
Poznanie bezpośrednie- np. poznanie przez dotyk.(kartka)
Poznanie pośrednie – poznanie poprzez np. rysunek. (globus)
Proces zmysłowy- na nasze zmysły są podatne na wszelkie oddziaływania, bodźce, wrażenie, spostrzeżenia(wrażenie, spostrzeżenie, wyobrażenie).
Myślenie – łańcuch czynności umysłowych za pomocą, których przetwarzamy i odtwarzamy informacje.
Uczenie się- jest to proces zamierzony i celowy, który organizowany jest w trakcie procesu nauczania.
Na proces uczenia wpływają czynniki:
Właściwości ucznia(inteligencja, zdolności specjalne, zainteresowania)
Sytuacja uczenia się(stan organizmu, powtórzenia, nagrody i kary).
Nauczanie- To planowy i systematyczna praca nauczyciela z uczniem w celu wywołania pożądanych efektów.
Proces nauczania- zamierzony i długotrwały zbiór ściśle ze sobą powiązanych czynności nauczyciela ucznia, zmierza do osiągnięcia zamierzonego celu.
Rola nauczyciela- kierownicza, wspierająca i wyzwalająca pobudzająca aktywność i samodzielność uczniów w myśleniu i działaniu.
! OGNIWA PROCESU KSZTAŁCENIA !
OGNIWA (momenty, fazy) – to wspólne elementy zróżnicowanego procesu kształcenia ze względu na treści, cele, szczeble edukacji i przyjęte założenia teoretyczne.
Okoń wyróżnił 7 ogniw:
Uświadomienie uczniom celów i zadań (wytworzenie przez nauczyciela motywacji do nauki, zainteresowanie uczniów treściami aktualnie przyswajanymi).
Zaznajamianie z nowym materiałem ( nowe fakty uczniowie poznają poprzez zmysły, abstrakcyjne myślenie i praktyczne zastosowanie tego poznania, najlepsze źródło faktów to zbliżona rzeczywistość – świat przyrody).
Nabywanie nowych pojęć (od uogólnień do pojęć, kształtowanie się pojęć rozpoczyna się od kojarzenia nazwy z odpowiadającymi im przedmiotami).
Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy (porządkowanie wiedzy ucznia, czyli przekazywanie rzeczy najpierw prostych potem złożonych).
Przechodzenie od teorii do praktyki (wykorzystanie teorii w życiu codziennym)
Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych (praktyka pozwala lepiej zrozumieć i utrwalić wiadomości).
Sprawdzanie i ocena osiągnięć
!Algorytm - Algorytmem nazywamy uporządkowany zbiór operacji, taki, ze po ich wykonaniu otrzymuje sie rozwiązanie dowolnego zadania z określonej klasy zadań.
! ! Najważniejsze ogniwo to 2 i 3 według dydaktyków, bo żeby był regres musi być poznawanie i nabywanie nowych pojęć. ! !
Temat 6. Zasady kształcenia
Zasady kształcenia to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami wiedzy, rozwijać zainteresowania i zdolności poznawcze oraz wdrażać do samokształcenia.
!Zasady- Zasada to norma postępowania uznanego za obowiązujące
! !Charakterystyka zasad kształcenia:
Zasada świadomej aktywności uczniów
Zasada poglądowości
Zasada przystępności (stopniowanie trudności).
Zasada łączenia teorii z praktyką (racjonalne posługiwanie się wiedzą).
Zasada trwałości wiedzy i umiejętności (powtarzanie rzeczy i materiału).
Zasada indywidualizacji i zespołowości (kierowanie uwagi na indywidualne przypadki).
! !Funkcje zasad kształcenia:
Zasady kształcenia mają na celu poprawić zarówno jakość nauczania jak i uczenia się, a także ułatwić pracę nauczycielowi i uczniom.
Uatrakcyjnią proces dydaktyczny.
Wpływają na efektywność procesu dydaktycznego.
Określają jak należy realizować ogólne cele kształcenia.
Harmonizują proces kształcenia
Regulują postępowanie nauczyciela w procesie nauczania oraz uczniów w procesie uczenia się.
!Temat 7: Metody uczenia się. Samokształcenie.
Metody uczenia się – celowy, zaplanowany i nadający się do wielokrotnego stosowania układ działań prowadzący do nabycia przez podmiot nowych wiadomości i umiejętności.
Metody recepcyjne (jest to uczenie się poprzez przyswajanie, jednakże dzieli się to na przyswajanie wiedzy bezpośrednio i pośrednio).
Obserwacja (jest to jedna z metod przyswajania wiadomości w sposób bezpośredni np.: śnieg)
Korzystanie ze słowa mówionego (jest to słuchanie opowiadania, opisu, instrukcji słownych, rozmów, wyróżniamy : Wykłady (obejmują określony materiał, dużą rolę odgrywa wykładający (co i jak podaje), oraz uczeń (co i jak odbiera); Rozmowa (wykorzystywana dla przypomnienia, utrwalenia jak i poszerzenia wiedzy); Instrukcje (występują ustne i pisemne, dotyczą konkretnych zadań)
KORZYSTANIE Z PODRĘCZNIKÓW (poznawanie treści, umiejętne i uważne czytanie, rozumienie słów, zdań i całego tekstu) Istotne są: Ilustracje, Tabele, Wykresy, Schematy
Metoda zapamiętywania niedosłownego i dosłownego (umiejętne uczenie się na pamięć)
METODY HEURYSTYCZNE, BADAWCZE ( jest to uczenie się polegające na samodzielnym dochodzeniu do wiedzy. Do metod zaliczamy: dyskusję, uczenie się poprzez rozwiązywanie problemów i uczenie się przez badanie). Wyróżniamy:
Korzystanie z dyskusji (grupowa forma rozwiązywania określonego problemu.
Uczenie się przez rozwiązywanie problemów (metoda ta stanowi rodzaj działalności uczniów oparty na samodzielnym poznawaniu świata). Etapy rozwiązywania problemu: przeżycie, poszukiwanie, formułowanie, usystematyzowanie i utrwalenie.
!Rodzaje myślenia:
Konwergencyjne( Jedno rozwiązanie prawidłowe) Odtwórcze
Dywergencyjne( wiele odpowiedzi prawidłowych) Twórcze
WDRAŻANIE UCZNIÓW DO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU:
- stopniować problemy pod względem ich trudności - od prostych do złożonych,
- uświadomić kolejność etapów rozwiązywania problemów,
- dyskretnie kierować procesem rozwiązywania problemów,
- zwiększać samodzielność uczniów w tym procesie - od rozwiązywania zbiorowego i w grupach do całkowicie samodzielnego.
Uczenie się przez badanie (Stanisław Palka zauważył, iż uczenie się przez badanie jest nowoczesną formą uczenia się problemowego, posiada wiele cech wspólnych (np. kolejne etapy przy rozwiązywaniu problemów).
Metody ekspresyjne (Metody ekspresyjne opierają się na uczeniu się przez przeżywanie, które ma miejsce wówczas, gdy w określonej sytuacji występuje przeżycie emocjonalne - pod wpływem odpowiednio eksponowanych wartości).
Drama (fikcja, odtwarzanie cudzych zachowań).
Film (Ukazanie treści nowego materiału).
Sztuka teatralna (Ważne jest wcześniejsze przygotowanie się do sztuki).
Metody ćwiczebne (ćwiczenia, powtarzanie i doskonalenie zapewnia opanowanie umiejętności i nawyków, uzyskanie wyższej sprawności, cierpliwości i wytrwałości).
Samokształcenie - samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy. W szerszym ujęciu - kształtowanie własnej osobowości według własnego wzoru ideału.
Istnieje również SAMOKSZTAŁCENIE KONTROLOWANE, w którym dana jednostka nie ma swobody i samodzielności w wyborze celów i metod.
CELE SAMOKSZTAŁCENIA:
stałe dążenie do rozwijania, doskonalenia i wzbogacania osobowości człowieka w kierunku uznanych powszechnie wartości
przygotowanie do zawodu i wykonywania pracy
aktywny udział w dorobku kultury narodowej, w poznawaniu tradycji i osiągnięć, poprzez aktywność intelektualną i kulturalną,
kierowanie rozwojem własnej indywidualności
Metapoznanie - myślenie o myśleniu. To wszelkie sposoby działania, różnorodne umiejętności, strategie postępowania w celu poznawania rzeczywistości, zdobywania wiedzy.
!Temat 8: Metody nauczania: !
Metoda – droga dochodzenia do prawdy.
Metoda kształcenia – nazywamy systematyczne stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniem.
! TEORIA KSZTAŁCENIA WIELOSTRONNEGO WG W. OKONIA: Przedmiotem kształcenia wielostronnego jest złożonym procesem rozwoju człowieka, dokonujących się pod wpływem oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych. Dąży do harmonijnego i wielostronnego rozwoju wychowanka.
Koncepcja okonia zakłada kształcenie trzech rodzajów aktywności człowieka:
Aktywności intelektualnej- poznanie świata i siebie.
Aktywności emocjonalnej- przeżywanie wartości.
Aktywności praktycznej
Nauczanie – jest czynnością zamierzoną podejmowaną celu wywołania pewnego uczenia się.
Supernauczanie- bezstresowy system nauczania umożliwiający nad efektów uczenia się.
Rodzaje metod nauczania:
Metody podające (asymilacji) - . Istotą tych metod jest odpowiedni dobór treści, właściwy sposób jej przekazywania przy ewentualnym zastosowaniu środków poglądowych. Wyróżniamy:
Pogadanka- polega na rozmowie kierowanej przez nauczyciela z uczniem. Może być wstępna, przedstawiająca nowe wiadomości, utrwalająca i kontrolna.
Opowiadanie - przekazywanie wiadomości przy użyciu żywego słowa.
Opis- polega na charakterystyce przedmiotów, zjawisk, procesów.
Wykład informacyjny – słowne przekazywanie treści kształcenia.
Wyjaśnienie - Polega na podaniu treści i zakresu nieznanego pojęcia, przyczyny jakiegoś nieznanego zjawiska. Ma duże znaczenie przy rozpoczynaniu nowych działów programowych.
Kierowanie korzystaniem z źródeł informacji – wyrabianie umiejętności i nawyków korzystania z źródeł informacji np. podręcznika.
Metody problemowe (poszukujące)- polega na kierowaniu pracą uczniów, którzy zdobywają nowe wiadomości i umiejętności za pomocą rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych. Można spotkać dwa rodzaje problemów: 1.typu odkryć 2. Typu wynaleźć, skonstruować. Do metod problemowych zaliczamy:
Wykład problemowy- nawiązanie kontaktu z uczniem poprzez rozszerzenie zakresu ich aktywności i to może być wewnętrzny dialog, czyli głośne myślenie, które opisuje problem.
Gry dydaktyczne- aktywizują uczniów, gdyż kształcą u nich umiejętności szukania informacji i ich przetwarzania. Gry dydaktyczne dzielimy też na:
-burza mózgów ( lub fabryka/giełda pomysłów. Jest to zespołowe poszukiwanie wielu pomysłów dotyczących rozwiązania jakiegoś problemu).
-metoda sytuacyjna ( Polega na zespołowemu analizowaniu i rozwiązywaniu przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela konkretnych rzeczywistych sytuacji problemowych).
-metoda inscenizacji ( polega na odgrywaniu ról i może przybierać różne formy w zależności od uczestnictwa wszystkich lub części uczniów).
-metoda symulacyjna ( polega na odtworzeniu sytuacji konkretnej rzeczywistości np. faktów historycznych).
Kierowanie dyskusją (to wymiana myśli i poglądów w trakcie wspólnego opracowywania przez uczniów określonego materiału). Odmiany dyskusji: 1.związana z wykładem 2.wielokrotna 3.obserwowana czyli panelowa 4.okrągłego stołu.
Metoda badawcza- wzbudzenie u uczniów samodzielnego myślenia i działania.
Metody eksponujące (waloryzacyjne) - Metody eksponujące umożliwiają eksponowanie wartości i ich przeżywanie. Wyróżniamy metody impresyjne(wyjście do teatru) oraz ekspresyjne( wystąpienie w teatrze). Do metody tej zaliczamy: film, drama, sztuka teatralna, wystawa, pokaz.
Metody praktyczne – kształtowanie i rozwijanie umiejętności i sprawności o charakterze praktycznym. Wyróżniamy:
Ćwiczenie- wielokrotne powtarzanie czynności lub treści danej.
Metoda laboratoryjna – wdrażanie uczniów do samodzielnego rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych.
Pomiar – czynności wykonywane przez nauczyciela w postaci pokazu np. uczenie posługiwaniem się cyrklem.
Metoda podająca słowo pisane, drukowane
M.Poszukującedoświadczeniamyślenie
M.eksponującewartościemocje
M.praktycznedziałanieodkrycie
Nauczanie programowe – wielofunkcyjna metoda, która może być stosowana do przekazywania nowych informacji. Jest to cią dawek informacji (treści) na dowolny teamt, ściśle ze sobą powiązanych.
Rodzaje programów: 1.Linowy- uczenie krok po kroku, małymi partiami materiału 2.Rozgałęziony – większe dawki materiału niż w linowym, po każdej dawce informacji następuje pytanie. 3. Program blokowy- nasycone objętego nim materiału problemami, które skłaniają do wykorzystania różnorakich operacji intelektualnych i operatywnego posługiwania sięzdobytą wiedzą.
Funkcje metod nauczania - Przede wszystkim służą zaznajamianiu uczniów z nowym materiałem, mogą zapewniać utrwalanie przerobionego materiału, oraz służyć sprawdzeniu osiągnięć szkolnych uczniów.
Temat 9: Formy nauczania i uczenia się.
Uczenie się - proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych
Praca lekcyjna – charakteryzuje się większym stopniem przymusu niż swobody. Praca domowa – charakteryzuje się większym stopniem swobody i samodzielności ale zazwyczaj jest obowiązkowa Praca pozalekcyjna i pozaszkolna – zapewnia ona najwięcej samodzielności i swobody, bezinteresowna motywacji.
System klasowo lekcyjny - Są to zajęcia zbiorowe, na terenie szkoły, zarówno lekcyjne jak i pozalekcyjne. Głównym elementem systemu pracy dydaktycznej jest lekcja i stanowi ona podstawową jednostkę organizacyjną procesu dydaktycznego.
Klasa- grupa uczniów w tym samym lub zbliżonym wieku, o zbliżonym zasobie wiedzy i doświadczeń.
Lekcja – Zinstytucjonalizowana forma pracy organizacyjnej procesu dydaktycznego podczas której nauczyciel prowadzi zajęcia z uczniami w określonym czasie.
! ! Struktura lekcji:
1.Część powtarzająca – służy przypominaniu, rozszerzeniu i powtórzeniu, wcześniej nabytego materiału.
2. Część postępująca – obejmuje podanie tematu i planu całego zagadnienia oraz jego opracowanie.
3. Część zbierająca – uporządkowanie wszystkich widomości, i zaznaczenie rzeczy istotnych.
Ogniwa lekcji ogólnego typu: organizacja klasy, kontrola pracy domowej i przygotowanie do nowych lekcji, przeprowadzenie nowych lekcji, podsumowanie nowych wiadomości, zadanie pracy domowej.
! ! Typy lekcji:
Lekcje podające - jest charakterystyczna dla systemu dydaktycznego opartego na przepisywaniu . Struktura lekcji podającej: I Część przygotowawcza II Część podstawowa III Część końcowa
Lekcja utrwalająca- zwana powtórzeniową, zapewnia dobre efekty, tylko wtedy gdy uczniowie będą dobrze do niej przygotowani.
Lekcja sprawdzająca- sprawdza wiedzę i umiejętności uczniów, może to być np. odpytywanie ustne, test, prace pisemne itp.
Lekcje problemowe- lekcja przyjmuje postać odkrywania i aktywności uczniów. Struktura taka sama jak w podającej.
Lekcje ćwiczeniowa- ma na celu kształcenie u uczniów umiejętności językowych, matematycznych, technicznych czy innych, a tym samym rozwijanie sprawności intelektualnych lub praktycznych. Struktura taka sama jak wyżej.
Lekcje eksponujące- przeżywanie lekcji. Struktura jej to: przygotowanie klasy , poznanie i zrozumienie wiadomości, eksponowanie dzieła przy pomocy środków, Analiza, Różne formy wyrażania, podsumowanie.
! !Formy organizacji pracy uczniów:
Praca jednostkowa- realizacja indywidualnych zadań np. słuchanie wykładu.
Praca zbiorowa- Podział na grupy i grupowe rozwiązywanie problemu.
Praca grupowa- cała grupa aktywna jest podczas pracy na lekcji.
Temat 10. Środki dydaktyczne:
Środki dydaktyczne dzielą się na: proste(wzrokowe i słuchowe) oraz złożone(wizualne i audiowizualne).
Funkcje środków Dyd.: ułatwiają realizacje pojęć, usprawniają bezpośrednie poznanie, spełniają dużą rolę dla wyobraźni.
! !Najważniejsze funkcje :
Funkcja motywacyjna – polega na wywołaniu pozytywnego nastawienia do uczenia się poprzez zaciekawienie i zainteresowanie przedmiotem.
Funkcja poznawcza- dzięki środkom uczeń poznaje bezpośrednio określoną rzeczywistość.
Funkcja kształcąca- rozwija zdolności poznawcze oraz kształci odpowiednie umiejętności i sprawności.
Funkcja dydaktyczna- jedno ze źródeł wiadomości dla ucznia oraz ułatwia ich zrozumienie.
Funkcja wychowawcza- pobudzenie strefy emocjonalnej oraz przeżyć.
! !Funkcje środków w realizacji ogniw procesu kształcenia:
Wprowadzającą i motywującą- organizowanie sytuacji problemowych, aktywne uczestniczeniu uczniów w lekcji.
Źródłową i weryfikującą- środek dydaktyczny jako główne źródło wiedzy są materiałem do analizy.
Syntetyzującą i utrwalającą- pomoc w tworzeniu pewnych struktur wiedzy.
Zastosowawczą i wdrożeniową- połączenie teorii z praktyką.
Kontrolno- oceniającą.
!!Podział środków dydaktycznych:
Środki naturalne- bezpośrednio przedstawiające rzeczywistość np. społeczeństwo, przyroda.
Środki techniczne- ukazują rzeczywistość w sposób pośredni. Wyróżniamy: wzrokowe(tablica szkolna), słuchowe(audycje radiowe), wzrokowo-słuchowe(programy telewizyjne), automatyzujące(komputer).
Temat 11: Kontrola i ocena.
Kontrola- porównywanie stanu faktycznego ze stanem założonym.
Cel sprawdzania: określenie poziomu uczniów, postępu i rezultatów.
!Funkcje sprawdzania:
Diagnostyczna- pozwala ustalić stopień opanowania przez uczących się wiadomości i umiejętności w stosunku do programu nauczania.
Profilaktyczna- eliminowanie czynników negatywnie wpływających na efekty procesu kształcenia.
Prognostyczna- przewidywanie dalszych osiągnięć uczniów.
Dydaktyczna- porządkowanie posiadanej wiedzy przez uczącego się.
Selektywna- klasyfikacja danej grupy uczących się.
Poznawcza- systematyczne gromadzenie informacji na temat procesu kształcenia, jego wyników, analizie i interpretacji.
Kształcąca- sprawdzanie i ocena jest stymulatorem aktywizującym uczniów.
Wychowawcza- oddziaływanie na sferę osobowościową, kształcenie postaw i zachowań.
Formy kontroli:
Indywidualne (odpowiedź ustna)
Frontalne ( kartkówka)
Mieszana ( 1 osoba odpytywana reszta piszę kartkówkę)
Metody sprawdzania: sprawdzian ustny, pisemny, praktyczny, posługiwanie się książką, obserwacja uczniów.
Rodzaje ocen: aktualistyczna( aktualny i końcowy wynik uczenia się) dyspozycyjna( pewne procesy poznawcze) Prognostyczna( obejmuje poprzednie oceny i na ich podstawie przewiduje przyszłe losy ucznia).
Temat 12. Niepowodzenia szkolne:
Niepowodzenia szkolne- są to takie sytuacje, które charakteryzują się
występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania.
!Fazy niepowodzeń szkolnych:
faza nieukrytych niepowodzeń (ujawniają się braki w wiadomościach)
faza opóźnienia szkolnego (braki są tak duże, że uczeń nie nadąża nad innymi)
faza jawnego niepowodzenia ( pojawianie się 1 świadczą o dostrzeganiu przez nauczyciela braków w wiadomościach)
drugoroczność (powtarzanie klasy)
!Rodzaje niepowodzeń:
!Odsiew- zjawisko drugoroczności i wieloroczności prowadzi często do odsiewu szkolnego, czyli do przerwania przez uczniów nauki szkolnej przed osiągnięciem obowiązkowego wykształcenia. Wynika to stąd, że niepowodzenia w nauce dla uczniów i ich rodziców stają się źródłem przykrości.
Przyczyny niepowodzeń:
społeczno-ekonomiczne (ubóstwo)
biopsychiczne ( różnice w uzdolnieniach wśród uczniów)
pedagogiczne (nauczyciel np. krzyczy i uczniowie unikają tej lekcji)
Przezwyciężanie niepowodzeń:
profilaktyka pedagogiczna
diagnoza pedagogiczna
terapia dydaktyczna