JERSINIOZA
(łac. yersiniosis)

Choroba

• najczęściej zakażenia bezobjawowe

• wzrost liczby przypadków klinicznych

  • enteritis (gorączka i biegunka)

  • zaburzenia rozrodu u różnych gatunków zwierząt

• wzrost znaczenia w ostatnich latach

  • zatrucia pokarmowe u ludzi

• zakażenia świń bardzo rozpowszechnione na całym świecie

• izolacja serotypów patogennych dla ludzi

  • pokrewieństwo antygenowe z Brucella sp.- utrudnia diagnostykę

Etiologia

• Yersinia enterocolitica

• Y. pseudotuberculosis

  • oba izolowane z przypadków klinicznych u świń

• izolacje innych gatunków: Y. pestis, Y. intermedia , Y. frederiksenii, Y. kristensenii,
  Y. bercovieri, Y. mollaretii, Y. rhodei, Y. ruckeri, Y. aldovae (akt. 18 gatunków)

  • G-ujemne, tlenowe, nieruchome, zimnolubne

• zróżnicowanie antygenowe Y. enterocolitica

  • 6 biotypów (1A i B, 2, 3, 4, 5)

  • 70 serotypów (antygen O)

  • u ludzi biotypy - 2, O:9 i 4, O:3, rzadziej 1B, O:8

Źródła i drogi zakażenia

• Y. enterocolitica

  • świnie w stadach zakażonych - wydalanie z kałem

  • wektor – muchy – przenoszenie na żywność dla ludzi

  • inne gatunki zwierząt – psy, koty, konie, bydło, owce, kozy, szczury, króliki, lisy, zające, małpy, jelenie, kury, kaczki, gęsi, ryby, mięczaki

  • zanieczyszczone kałem - woda, pasza, mleko, pomieszczenia, gleba

  • świnie – główny rezerwuar dla ludzi

    • serotypy 0:3 i O:9 (jersinioza ludzi)

  • izolacja z języków, migdałków i wymazów z gardła częściej niż z kału, węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych (wtórne zanieczyszczenie tusz)

    • serotyp 0:3 z 17% wymazów z języków świń

  • dziki – także rezerwuar

    • zakażenie – per os

• Y. pseudotuberculosis

  • gryzonie – źródło zakażenia dla świń i dzików

    • zakażenie - per os

Patogeneza

• nie do końca poznana

• lokalizacja i namnażanie w migdałkach, jelicie biodrowym i jelitach grubych węzły chłonne krezkowe (usś) narządy wewnętrzne (wątroba, śledziona, płuca)

• stan zapalny – biegunka

• w kale do 30 tyg. po zakażeniu

• czynniki patogenności Y. enterocolitica

  • LPS ściany komórkowej o właściwościach endotoksyny

  • ciepłostała enterotoksyna – Yst I (A, B, C), Yst II

    • uszkodzenie nabłonka jelit i wnikanie do tkanek

    • działanie toksyczne podobne do St I E. coli – gromadzenie płynów w jelicie - biegunka

  • inwazyjność

  • plazmidy warunkujące swoiste cechy wirulencji

Objawy kliniczne

• Y. enterocolitica

  • łagodna gorączka

  • biegunka, kał ciemny, zwykle bez śluzu i krwi

    • rzadziej biegunka śluzowo-krwawa

    • możliwe zakażenie płodów – zaburzenia rozrodu

• psy koty - zapalenie jelit

• bydło - zapalenie płuc i ronienia

• owce - zapalenie jąder i najądrzy

• Y. pseudotuberculosis

  • apatia, utrata apetytu

  • obrzęki powiek, okolicy żuchwy i brzucha

  • krwawa biegunka

Zmiany anatomopatologiczne

• Y. enterocolitica

  • nieżytowo-krwotoczne zapalenie jelit cienkich i grubych

  • mikroropnie w błonie śluzowej jelit

• Y. pseudotuberculosis

  • szaro-białe gruzełki w wątrobie i śledzionie (rodencjoza)

  • obrzęk węzłów chłonnych krezkowych

  • zapalenie nieżytowo-dyfteroidalne okrężnicy i prostnicy

  • wodobrzusze

  • mikroropnie w błonie śluzowej jelit

Rozpoznanie

• klinicznie – trudne

  • łagodna gorączka

  • śluz i krew na stałym kale przy braku SD

• badania bakteriologiczne

  • izolacja zarazka (kał, wymaz z odbytu, węzły chłonne)

  • identyfikacja zarazka – biotypizacja i serotypizacja

  • oseski mysie - enterotoksyczność

• badania molekularne

  • metoda nieradioaktywnej hybrydyzacji

  • wykrywanie genów inv i ail u patogennych Y. enterocolitica

• multiplex PCR – geny ail , ystA, B, C, ymoA

• badania serologiczne

  • OA, ELISA

    • surowice dodatnie w kierunku Brucella sp. należy badać na obecność przeciwciał anty-Y. enterocolitica (ponowne badanie po 70 dniach – po zaniku przeciwciał anty-Y.enterocolitica)

Leczenie

• u zwierząt rzadko stosowane (rzadkie rozpoznanie)

  • cefalosporyny, OTC, spektynomycyna, neomycyna, furazolidon, sulfonamidy

• tetracykliny w paszy – eliminacja zarazka i objawów klinicznych

Zapobieganie

• sprawny system usuwania kału

  • okresowe, dokładne odkażanie pomieszczeń, zwłaszcza przed wstawieniem nowych świń

• dezynsekcja i deratyzacja

• w rzeźni - usuwanie migdałków

  • autoszczepionki (poprawa wskaźników płodności loch)

JERSINIOZA LUDZI

Yersinia pestis – dżuma

Yersinia pseudotuberculosis – rodencjoza

Yersinia enterocolitica – jersinioza

• ostatnio wzrost zachorowań na tle Y. enterocolitica w świecie i w Polsce

  • w Polsce 5% zatruć pokarmowych

• liczne rezerwuary i źródła zakażenia

  • świnie, psy, koty, bydło, owce, konie

  • produkty zwierzęce, warzywa, woda, gleba

    • ważne psy i koty – przenoszenie na dzieci (ciężka choroba i śmierć) – rodzinne epidemie

• różne postacie choroby u ludzi

  • najczęściej enteritis, enterocolitis i gastroenteritis

    • postać pseudowyrostkowa

  • postać węzłowo-skórna

    • posocznica (w następstwie dializ lub transfuzji krwi zawierającej Y. enterocolitica)

  • rumień guzowaty (20% na tle Y. enterocolitica)

    • zapalenie wielostawowe

  • zespół Reitera (oczno-stawowo-cewkowy)

    • ropnie wątroby, śledziony, okrężnicy

  • zapalenia nerek, tarczycy, mięśnia sercowego, naczyń, szpiku i kości, opon mózgowo-rdzeniowych, gardła, płuc, gałek ocznych

Działania profilaktyczne

• ochrona tusz zwierząt rzeźnych przed zanieczyszczeniem treścią jelitową

• prawidłowa pasteryzacja mleka

  • rutynowa kontrola żywności, zwłaszcza przechowywanej dłuższy czas w chłodni