Enterobacteriaceae

Salmonella spp, Shigella spp,

Yersinia spp.

Aleksander Deptuła
Katedra i Zakład Mikrobiologii CM
UMK

Rodzaj: Salmonella

• Gatunek: Salmonella bongori
• Gatunek: Salmonella enterica

– Salmonella Enteritidis
– Salmonella Typhi
– Salmonella Typhimurium
– Salmonella Hadar
– Salmonella Infantis
– Salmonella Virchof

Rodzaj: Salmonella

• Morfologia:

– Gram-ujemne pałeczki

• Właściwości fizjologiczne:

– dobry wzrost na rutynowo

stosowanych podłożach

– nie fermentują laktozy
– wytwarzają H

2

S

Rodzaj: Salmonella

• Diagnostyka

– materiały do diagnostyki:

• kał
• bioptaty
• krew

– wykorzystuje się podłoża wybiórczo-

różnicujące

– identyfikacja

• cechy biochemiczne
• serologiczna wg schematu Kauffmana-White’a

Rodzaj: Salmonella

• czynniki wirulencji

– endotoksyna
– inwazyny

• adhezja i penetracja do komórek

nabłonka jelitowego

– oporność na fagocytozę

• katalaza i dysmutaza ponadtlenkowa
• czynniki neutralizujące defensyny

– zdolność do przeżycia w niskim pH

Rodzaj: Salmonella

• Chorobotwórczość

– Gastroenteritis
– Typhus abdominalis (S. Typhi)
– Paratyphi (S. Paratyphi A-C)

Gastroenteritis

• Patogeneza

– Inwazja komórek nabłonkowych jelita i

tkanki podnabłonkowej – zapalenie i
biegunka sekrecyjna

– Odpowiedź komórkowa ogranicza stan

zapalny do jelit i węzłów krezkowych

• Inkubacja

– 24-48 godzin, zwykle ponad 12 godzin

Gastroenteritis

• początek choroby może być

gwałtowny z bólami brzucha,
wymiotami i biegunką

• od początku choroby występują

stany podgorączkowe lub gorączka

• bóle głowy w pierwszych dniach

choroby

Lokalizacje pozajelitowe

• Zapalenie dróg żółciowych
• Zakażenia układu moczowego
• Zapalenie płuc i ropnie
• ZOMR
• IZW
• Zapalenie stawów
• Osteomyelitis

Postacie septyczne

• posocznica z dodatnimi posiewami

krwi, bez biegunki

– S. Cholerae suis
– S. Dublin
– S. Typhimurium u chorych z AIDS

Leczenie

• głównie objawowe
• ampicylina
• ceftriakson
• ciprofloksacyna
• ofloksacyna
• nifuroksazyd

Dur brzuszny

• Choroba występuje na całym świecie,

częściej w krajach rozwijających się

• Zakażenie na drodze fekalno-oralnej

wyłącznie człowiek-człowiek za
pośrednictwem żywności lub wody

• Materiał zakaźny – kał, wymiociny,

mocz

Dur brzuszny

• Patogeneza

–

drobnoustroje umiejscawiają się w dolnym

odcinku jelita cienkiego

–

przez grudki samotne i kępki Peyera

wnikają do układu chłonnego i dostają się

do węzłów krezkowych i zaotrzewnowych

–

z prądem limfy i krwi docierają do wątroby

–

dochodzi do intensywnego namnażania się

pałeczek w wątrobie i drogach żółciowych

Dur brzuszny

• Okres wylęgania

– stan podgorączkowy
– bóle głowy
– pogorszenie samopoczucia i łaknienia

• Okres narastania objawów

– gorączka narasta stopniowo – po 3-7 dniach do

39-40

0

C

– bóle głowy, bóle mięśniowe
– mogą występować zaburzenia świadomości
– kurczowe bóle brzucha

Dur brzuszny

• Okres pełnego rozwoju choroby

– Bardziej nasilone zaburzenia

świadomości

– zaostrzone rysy twarz
– hipotonia
– bardzo silne wzdęcie brzucha
– różyczka durowa

Dur brzuszny

• Powikłania

– krwawienie jelitowe
– perforacja jelita
– odoskrzelowe zapalenie płuc
– zakrzepowe zapalenie żył
– zapalenie pęcherzyka żółciowego i

dróg żółciowych

Dur brzuszny

• Leczenie

– chloramfenikol
– ampicylina
– ciprofloksacyna
– kotrimoksazol
– cefalosporyny
– aztreonam

Rodzaj: Shigella

• Shigella dysenteriae
• Shigella boydi
• Shigella flexneri
• Shigella sonei

Rodzaj: Shigella

• Morfologia

– pałeczki Gram-ujemne

• Właściwości fizjologiczne

– nie rozkładają laktozy
– nieruchliwe
– nie wytwarzają H

2

S

Rodzaj: Shigella

• Czynniki wirulencji

– zdolność do adhezji i wnikania do

wnętrza komórek gospodarza

– adhezja do cytoszkieletu
– wydzielanie toksyny Shiga przy

rozpadzie komórki bakteryjnej

• hamuje biosyntezę białka w komórkach

eukariotycznych wiążąc się z

podjednostką 60S rybosomu

Chorobotwórczość

• Czerwonka bakteryjna

– zakażenie na drodze fekalno-oralnej
– wyłącznie od człowieka za

pośrednictwem wody lub żywności

– dawka zakaźna: 10

3

CFU (Salmonella

spp. 10

5

-10

8

CFU)

Czerwonka bakteryjna

• Patogeneza

– zmiany lokalizują się głównie w

błonie śluzowej jelita grubego

– nie dochodzi do bakteriemii
– w pierwszym etapie dochodzi do

uszkodzenia błony śluzowej jelita

Czerwonka bakteryjna

• Obraz kliniczny

– częściej spotykane są zachorowania o

łagodnym przebiegu

– okres wylęgania choroby trwa od 2 - 5

dni

– kolkowe bóle brzucha o różnym nasileniu
– nudności, wymioty
– częste oddawanie skąpych, śluzowo-

krwistych stolców

Czerwonka bakteryjna

• Leczenie

– wyrównanie gospodarki wodno-

elektrolitowej

– antybiotykoterapię stosuje się u osób w

wieku podeszłym, z niedoborami

immunologicznymi i przy podejrzeniu

uszkodzenia bariery jelitowej

• ampicylina
• kotrimoksazol
• ciprofloksacyna
• nifuroksazyd

Rodzaj: Yersinia

• Yersinia pestis
• Yersinia enterocolitica
• Yersinia pseudotuberculosis

Rodzaj Yersinia

• Morfologia

– Gram-ujemne pałeczki barwiące się

biegunowo

– posiadają rzęski

• Diagnostyka

– dobry wzrost na rutynowo stosowanych

podłożach

– ruchliwe w temperaturze 22

0

C (Y.

enterocolitica)

Rodzaj: Yersinia

• Podłoże wybiórczo-różnicujące – CIN

– czynniki wybiórcze: cefsulodyna, irgasan,

nowobiocyna

– czynniki różnicujące: mannitol i czerwień

obojętna

– wzrost większości pałeczek z rodziny jest

zahamowany, na podłożu mogą wzrastać Serratia
spp, Citrobacter spp. i Enterococcus spp.

– mannitolo (+) Yersinia spp. i Aeromonas spp.

wzrastają w postaci kolonii z różowym lub
czerwonym środkiem

Yersinia pestis

• Chorobotwórczość: dżuma

– pierwsza pandemia 500 r n. e.
– ostatnia pandemia 1894
– w latach 1954-79 – 47 tysięcy

przypadków na świecie

– w czasach obecnych występuje

endemicznie w niektórych krajach Afryki,

Ameryki i Azji

– najwięcej przypadków w Birmie,

Wietnamie, Brazylii i Kenii

Dżuma

• Epidemiologia

– choroba odzwierzęca
– rezerwuarem zarazków są gryzonie
– szerzy się za pośrednictwem pcheł

lub przez spożycie zakażonych
zwierząt

Dżuma

• Postać dymienicza

– bakterie po wtargnięciu do ustroju

wywołują zmiany głównie w okolicznych
węzłach i naczyniach chłonnych

– rozsiew drogą krwiopochodną może

spowodować zmiany w innych narządach

– choroba rozpoczyna się gorączką z

dreszczami, osłabieniem i bólami głowy

Dżuma

• Postać septyczna

– występuje bakteriemia możliwa do

zauważenia w rozmazie krwi
obwodowej

– postać ta może rozwijać się z postaci

dymieniczej

– okres wylęgania jest krótki
– do zgonu dochodzi z reguły w ciągu 48

godzin

Dżuma

• Postać płucna

– rozwija się najcześciej jako

powikłanie dżumy dymieniczej

– kaszel i bóle w klatce piersiowej

połączone z krwiopluciem

– w RTG – bronchopneumonia
– postać płucna pierwotna w

zakażeniach drogą wziewną

Dżuma

• Leczenie

– w rejonach endemicznych wdrażane przy

podejrzeniu zakażenia, po zabezpieczeniu

materiałów do badań mikrobiologicznych

– stosuje się streptomycynę,

chloramfenikol i kotrimoksazol

• Rokowanie

– śmiertelność w postaci dymieniczej - 5%,

w postaci płucnej – 20%

Y. pseudotuberculosis,

Y. enterocolitica

• Epidemiologia

– rezerwuarem są zwierzęta
– do zakażenia człowieka dochodzi:

• w trakcie spożywania produktów

pochodzenia zwierzęcego

•poprzez zanieczyszczoną wodę
•bezpośrednio od zakażonego

zwierzęcia lub człowieka

Y. pseudotuberculosis,

Y. enterocolitica

• Patogeneza i obraz kliniczny

– bakterie po wniknięciu przez przewód

pokarmowy namnażają się w układzie
siateczkowato-śródbłonkowym węzłów
chłonnych jamy brzusznej

– u dzieci, wiodącym objawem jest

biegunka

– u dorosłych, występują objawy enteritis i

enterocolitis z domieszką krwi w stolcu

Y. pseudotuberculosis,

Y. enterocolitica

• Posocznica

– występuje częściej u ludzi

posiadających antygen HLA-B27

– hepatosplenomegalia
– jako powikłanie występują zapalenia

stawów

Y. pseudotuberculosis,

Y. enterocolitica

• Diagnostyka

– izolacja pałeczek Yersinia spp. z kału

biegunkowego lub krwi w przypadku
posocznicy

– identyfikacja w oparciu o cechy

biochemiczne oraz serologiczne

Y. pseudotuberculosis,

Y. enterocolitica

• Leczenie

– wyrównywanie niedoborów wodno-

elektrolitowych

– zakażenia o etiologii Y.

pseudotuberculosis

• ampicylina

– zakażenia o etiologii Y. enterocolitica

• tetracykliny
• aminoglikozydy
• cefalosporyny III generacji