Geneza rachunkowości

Rachunkowość narodziła się z potrzeby wspierania pamięci ludzkiej.

Rachunkowość nie jest wytworem współczesnego świata. Jej geneza sięga odległych czasów.

Ewidencję gospodarczą prowadzono już w starożytności.

W Mezopotamii na glinianych tabliczkach zapisywano wpływy, wydatki, należności, zobowiązania, a także posiadane zasoby. W Egipcie do tego celu służyły zwoje papirusu. W Grecji i Rzymie stosowano tabliczki woskowe. Te pierwsze zapisy niektórzy historycy uznają za tworzenie podstaw pod przyszłą księgowość.

W procesie rozwoju rachunkowości istotną rolę odegrał okres średniowiecza. Księgowość kupiecka z tego czasu jest traktowana, jako zaczątek współczesnej rachunkowości.

Handel w basenie Morza Śródziemnego i w krajach Bliskiego i Dalekiego Wschodu zaczął się intensywnie rozwijać pod koniec XI wieku.

Znaczną rolę w tym okresie, nazywanym Wielką Rewolucją Handlową, odegrali włoscy kupcy, którzy prowadzili działalność na terenie całej Europy. Operacje handlowe i finansowe stawały się, coraz bardziej złożone i dokonywane były z coraz większą liczbą kontrahentów. Wymagało to prowadzenia zapisów transakcji, dłużników i należnych od nich kwot, wierzycieli oraz wielkości zaciągniętych wobec nich zobowiązań, a także terminów spłat i faktu ich dokonania.

Zapisy dotyczące składników majątkowych pojawiły się u schyłku XIII stulecia.

Postęp kulturalno-naukowy, jaki dokonywał się w tym okresie, sprzyjał rozwojowi ewidencji:

-umiejętności pisania i czytania,

- coraz większa dostępność papieru,

- wprowadzenie we Włoszech cyfr arabskich,

- stosowanie układu dziesiętnego.

Zapisów księgowych dokonywano systematycznie, jednak nie ukazywały one jednoczesnych zmian w majątku i kapitale. Zwiększająca się liczba prowadzonych transakcji i kontrahentów spowodowały, że ewidencja w systemie księgowości pojedynczej, jaka do tej pory była prowadzona, przestała być wystarczająca.

Dynamiczny rozwój handlu, zwiększające się potrzeby informacyjne posiadaczy kapitału oraz powstawanie spółek to główne przyczyny, które doprowadziły do wykształcenia się księgowości podwójnej.

Metoda, zgodnie z którą to, co jest wprowadzane po stronie debet jednego konta, musi być wprowadzone po stronie credit innego konta i vice versa, jest właśnie podwójną księgowością i okazała się być wielkim wynalazkiem w dziedzinie rachunkowości, na którym oparty jest współczesny system księgowości.

Systemy księgowości podwójnej zaczęły się pojawiać w XIV wieku we Włoszech.

Pierwszym kodyfikatorem rachunkowości był włoski franciszkanin Luca Pacioli. Jego dzieło ukazało się w Wenecji w 1494 roku, a zatytułowane było Zasady arytmetyki, geometrii, proporcji i proporcjonalności.

Był to przede wszystkim traktat naukowy z dziedziny matematyki. Zawierał jednak rozdział na temat księgowości podwójnej.

Pacioli nie wynalazł rachunkowości, ale jego zasługą jest jej usystematyzowanie, wyjaśnienie i rozpowszechnienie praktyki stosowanej w przedsiębiorstwach weneckich. Opisał on zasady funkcjonowania poszczególnych kont i wprowadził po raz pierwszy rachunek zysków i strat oraz metodę poprawiania błędów za pomocą storna. Dlatego tytuł ojca rachunkowości historia przypisała właśnie Pacioliemu.

Kolejnym ważnym wydarzeniem w rozwoju światowej rachunkowości jest jej upowszechnianie się także w Europie Zachodniej. Wiązało się to z powstaniem nowych centrów handlowych w miastach leżących poza Włochami, a także funkcjonowaniem dużych manufaktur w krajach zachodnioeuropejskich.

W 1673 roku we Francji zostaje wydany kodeks handlowy. Od tego momentu prowadzenie dokumentacji księgowej przestaje być fakultatywne. Nakłada on na kupców obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych, przygotowywania co dwa lata bilansu i inwentarza oraz archiwizowania ksiąg i dokumentów przez dziesięć lat. Powstanie tego kodeksu było istotnym krokiem w popularyzowaniu zasad księgowości w całej Europie.

Rewolucja przemysłowa w XVIII wieku była powodem do zmiany księgowości kupieckiej, która okazała się być niewystarczająca. Potrzeby powstających kapitalistycznych przedsiębiorstw przemysłowych spowodowały, że szczególnego znaczenia nabrał nowy dział rachunkowości – rachunek kosztów.

Wiek XIX - w tym okresie obrót gospodarczy zaczął być ściśle regulowany przepisami prawa. Powstały nowe podmioty gospodarcze – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Rachunkowość rozszerza swój zasięg oddziaływania poprzez rozwój sprawozdawczości finansowej, która tworzona jest już nie tylko dla właścicieli czy zarządów, ale i dla odbiorców zewnętrznych, tj. potencjalnych inwestorów oraz banków. Wkrótce również obligatoryjny staje się obowiązek ujawniania sprawozdań.

Ostatnie stulecie to poszukiwanie nowych możliwości doskonalenia systemu rachunkowości. Głównie poprzez:

- stosowanie na szeroką skalę coraz nowocześniejszych środków technicznych w procesie przetwarzania danych,

- usprawnianie stosowanych rozwiązań metodologicznych,

- standaryzację na niespotykaną wcześniej skalę.

Jest to odpowiedź na obserwowany w tym czasie postęp, jaki dokonywał się w technice i gospodarce, rosnącą złożoność procesów gospodarczych oraz szybko postępującą globalizację rynków.

Rachunkowość to proces identyfikacji, pomiaru i przekazywania informacji, które są potencjalnie użyteczne dla podejmowania decyzji gospodarczych. Z punktu widzenia działań, jakie składają się na system rachunkowości, wyróżnia się: identyfikację grupowanie, opis, ewidencję, przetwarzanie i przekazywanie informacji o wynikach działalności firmy, zmianach w jej majątku i sytuacji finansowej.

Rachunkowość jest współcześnie rozumiana jako system informacyjny służący użytkownikom do podejmowania decyzji gospodarczych, zwłaszcza finansowych oraz rozliczania kierownictwa z odpowiedzialnego i efektywnego zarządzania powierzonym majątkiem.

Dodatkowo zauważa się, że rachunkowość pozwala na porozumiewanie się wszystkim uczestnikom życia gospodarczego i bez względu na sposób definiowania, jest powszechnie nazywana językiem biznesu.

Wraz z rozwojem społecznym i ekonomicznym ewoluowało również pojęcie rachunkowości. Stopniowo poszerzał się jego zakres.

Początkowo rachunkowość obejmowała swym zasięgiem jedynie ewidencję księgową i inwentaryzację.

Później jej obszar zainteresowania poszerzył się o dokumentację, kiedy to wprowadzono obowiązek przechowywania ksiąg i dowodów księgowych.

Z kolei zwiększone potrzeby informacyjne, dotyczące między innymi kosztów produkcji, spowodowały wyodrębnienie elementów rachunkowości, takich jak rachunek kosztów i sprawozdawczość.

Tradycyjnie można wyróżnić trzy podstawowe elementy rachunkowości. Są nimi:

• księgowość,

• rachunek kosztów,

• sprawozdawczość finansowa.

W praktyce bardzo często utożsamia się pojęcie rachunkowości i księgowości.

Księgowość jest podstawowym składnikiem rachunkowości, ale stwierdzenie, że są to te same pojęcia jest niesłuszne.

Zasadniczym zadaniem księgowości jest ewidencja zdarzeń gospodarczych zachodzących w konkretnej jednostce gospodarczej. Księgowość jest więc częścią rejestracyjną rachunkowości. Efektem tej rejestracji jest odwzorowanie rzeczywistości gospodarczej, czyli odzwierciedlenie zmian w zasobach tej jednostki, stanowiących jej majątek i zmian w źródłach finansowania tego majątku, czyli kapitałach i zobowiązaniach.

Księgowość polega więc na prowadzeniu ksiąg rachunkowych. W praktyce nazywa się tak dział jednostki zajmujący się właśnie prowadzeniem tych ksiąg oraz realizacją czynności z zakresu rachunku kosztów i sprawozdawczości finansowej.

Rachunkiem kosztów można nazwać badanie i przekształcanie, według przyjętych zasad, informacji o kosztach działalności podmiotu służących odbiorcom do oceny sytuacji, podejmowania decyzji gospodarczych i kontroli ich realizacji. Rachunek kosztów jest najbardziej dyskusyjnym elementem rachunkowości, który stał się, zwłaszcza w dużych jednostkach wytwórczych wyodrębnionym obszarem, zajmującym się nie tylko rejestracją kosztów w różnych przekrojach informacyjnych, ale także nowoczesnymi metodami kalkulacji, analizy i planowania (budżetowania) kosztów.

Sprawozdawczość finansowa zawsze była traktowana jako czynności końcowe w rachunkowości, jako uwieńczenie prac kalkulacyjnych i ewidencyjnych.

W ostatnich latach rola tego elementu jest szczególnie podkreślana. Powstające przepisy krajowe rachunkowości, standardy i dyrektywy dotyczą przede wszystkim sporządzania sprawozdań finansowych.

W krajach o rozwiniętej gospodarce, w literaturze i praktyce gospodarczej, funkcjonuje podział rachunkowości na:

1. rachunkowość finansową,

2. rachunkowość zarządczą.

„Rachunkowość finansowa jest to system informacyjny w przedsiębiorstwie czy też szerzej – w podmiocie gospodarczym, który dostarcza dane liczbowe do określenia jego kondycji finansowo-majątkowej i wypracowanym wyniku finansowym ”.

Tak rozumiana rachunkowość finansowa obejmuje:

1. Księgowość – system ewidencji stosowany przez jednostki w celu liczbowego ujęcia zasobów majątkowych, procesów i wyników finansowych działalności; służy on do gromadzenia, przechowywania i przetwarzania danych oraz udostępniania informacji o faktycznie dokonanych zdarzeniach, które miały wpływ na zmianę wielkości lub struktury zasobów majątkowych, źródeł finansowania czy zdolność płatniczą jednostki

2. Rachunek kosztów – zbiór informacji o kosztach, dostosowany do potrzeb informacyjnych jego użytkowników

3. Sprawozdawczość finansowa – produkt finalny rachunkowości finansowej. Zespół różnorodnych informacji prezentowanych w sposób zunifikowany (w odpowiednich formularzach)

4. Interpretacja danych sprawozdawczych (Analiza finansowa) – ogół metod wykorzystywanych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej jednostki.

Natomiast „rachunkowość zarządczą można zdefiniować jako, system gromadzenia, klasyfikacji, agregacji, analizy i prezentowania informacji finansowych i niefinansowych wspomagających kierowników w procesie podejmowania decyzji i kontroli”.

Rachunkowość finansowa informuje przede wszystkim ex post, a w rachunkowości zarządczej szuka się informacji pozwalających na określenie kierunków dalszego działania, jest więc ona nastawiona głównie na rachunek ex ante.

Informacje generowane w ramach rachunkowości zarządczej są skierowane do odbiorców wewnętrznych i są wykorzystywane przez wszelkiego rodzaju decydentów w procesie zarządzania.

Sprawozdawczość powstająca w obrębie rachunkowości finansowej odbierana jest zarówno przez użytkowników wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Użytkownicy wewnętrzni:

• Decydenci:

• Kierownictwo

• Menedżerowie

• Zarząd

Użytkownicy zewnętrzni:

• Inwestorzy, akcjonariusze

• Potencjalni inwestorzy

• Kredytodawcy i pożyczkodawcy

• Dostawcy i inni wierzyciele

• Klienci

• Urzędy statystyczne

• Urzędy skarbowe

• Konkurencja

• Pracownicy

• Ośrodki naukowe

• Sprawozdawczość finansowa

Akcjonariusze jest to grupa odbiorców, do której można zaliczyć właścicieli jednostki, ale także potencjalnych inwestorów. W obszarze ich zainteresowania znajdują się głównie: wysokość wypracowanych przez jednostkę zysków, wypłacalność przedsiębiorstwa, a także stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału. Posiadanie wiadomości na ten temat może stanowić dla tej grupy odbiorców podstawą do podejmowania decyzji dotyczących inwestowania w przyszłości w daną jednostkę, np. o zakupie akcji danej spółki.

Kolejną grupą są kredytodawcy i pożyczkodawcy, czyli instytucje finansowe (banki oraz inne jednostki). Instytucje te dostarczają środków w formie kredytów i pożyczek, ale także mogą być zainteresowane np. nabyciem obligacji emitowanych przez przedsiębiorstwa. W praktyce bardzo często podstawą do podejmowania decyzji kredytowych są właśnie sprawozdania finansowe. Dostawców udzielających tak zwanego kredytu kupieckiego, także można zaliczyć do tej grupy. Powyższe jednostki zwracają szczególną uwagę na informacje dotyczące płynności i wypłacalności dłużnika, ale również na poziom ryzyka i perspektywy rozwoju danej jednostki.

Odbiorcy produktów i usług przedsiębiorstwa są z kolei zainteresowani możliwością realizacji złożonych przez nich zamówień. W tym kontekście interesują się głównie informacjami o pozycji finansowej jednostki, perspektywami kontynuacji przez nią działalności oraz jej możliwościami finansowymi.

Państwo, urzędy statystyczne oraz organy podatkowe wykorzystują sprawozdawczość finansową w celach prognostycznych, statystycznych, w celu ustalania globalnej polityki finansowej oraz rozliczeń podatkowych.

Konkurenci wydają się być najmniej pożądaną przez jednostkę grupą odbiorców informacji płynących ze sprawozdawczości. Są oni zainteresowani między innymi strukturą kosztów, wypłacalnością i zyskownością jednostki oraz planami i równolegle możliwościami ekspansji rynkowej.

Pracownicy to grupa zainteresowana w szczególności zyskownością i wypłacalnością jednostki. Należy pamiętać, że pracownicy jednocześnie mogą być właścicielami kapitału posiadanego przez jednostkę, co znacznie poszerza obszar ich potencjalnych zainteresowań informacjami sprawozdawczymi.

Decydenci, w szczególności zarząd, wykorzystują informacje finansowe do oceny efektywności podjętych uprzednio decyzji gospodarczych, ale także korzystają z nich w procesie planowania i kontroli działalności.

Liczba odbiorców informacji w konkretnym przypadku może ulegać zmianom, jednak ich potencjalna ilość jest imponująca. Stanowi ona kolejny dowód ogromnego znaczenia rachunkowości we współczesnym świecie gospodarczym, a co za tym idzie – znaczenia informacji finansowej.

Można powiedzieć, że życie gospodarcze decyduje o kształcie rachunkowości. Ulega ono ciągłym zmianom, dlatego też rachunkowość także musi się zmieniać. System rachunkowości powstawał przez setki lat stając się integralną częścią życia gospodarczego. Jego rozwój był i jest uwarunkowany wymogami informacyjnymi stawianymi zarówno przez zarządy jednostek, jak i inne elementy otoczenia gospodarczego. Rachunkowość jest obecnie czymś naturalnym i powszechnym, mimo, że nie ma jednej, uniwersalnej definicji tego terminu. Rolę, jaką pełni we współczesnym świecie gospodarczym wyznaczają pełnione przez nią funkcje – informacyjna, kontrolna i atestacyjna. Obecnie bardzo docenia się znaczenie informacji, jako zasobu pozwalającego odnosić sukcesy gospodarującym jednostkom. Rachunkowość, jako system dostarczający informacji finansowych, który posiada już silnie ugruntowaną pozycję w życiu gospodarczym powinna szczególnie dbać o jakość tych informacji, aby zapewniać im walor użyteczności. Dzięki temu znaczenie rachunkowości może jedynie wzrastać.

Klasyfikacja funkcji rachunkowości:

• funkcja informacyjna,

• funkcja kontrolna,

• funkcja dowodowa.

Funkcja informacyjna - system rachunkowości ma stanowić źródło informacji ekonomicznych dotyczących aktywności gospodarczej.

Informacja jest wynikiem procesu informacyjnego, na który składają się takie elementy jak gromadzenie danych, przetwarzanie danych i prezentacja uzyskanych informacji.

W rachunkowości zawarte są one w dokumentach, będących pisemnymi dowodami wystąpienia zdarzeń gospodarczych.

Funkcję informacyjną realizuje się więc poprzez systematyczne gromadzenie dowodów księgowych oraz prowadzenie i weryfikowanie ksiąg rachunkowych i sprawozdawczości, dzięki czemu otrzymuje się aktualny stan sytuacji majątkowo-finansowej.

Sprawowanie funkcji kontrolnej przez rachunkowość ma prowadzić do zabezpieczania majątku przed przywłaszczeniem i zniszczeniem oraz przyczynić się do jego racjonalnego wykorzystania i zapobiegania marnotrawstwu, dzięki stosowaniu określonych środków i reguł postępowania.

Reguły te mogą mieć charakter obligatoryjny, np. wynikający z obowiązującej daną jednostkę ustawy o rachunkowości lub charakter fakultatywny, wynikający z przepisów wewnętrznych jednostki.

Funkcja dowodowa odnosi się natomiast do wiarygodności danych w ramach systemu informacyjnego rachunkowości. Wynika ona z konieczności formalnego i poprawnego ujmowania danych w dokumentach źródłowych i księgach rachunkowych oraz z obowiązku ich archiwizacji i ochrony.

Rachunkowość spełnia też następujące funkcje szczegółowe:

• sprawozdawczą – sporządzanie zestawień i sprawozdań dostosowanych do potrzeb odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych

• optymalizacyjną – tworzenie podstaw podejmowania decyzji i kształtowania przyszłej działalności gospodarczej

• analityczną – badanie i interpretacja informacji z rachunkowości w różnych przekrojach w celu ustalenia powiązań przyczynowo-skutkowych.

Cechy informacji finansowej

Informację finansową, zawartą w sprawozdaniu finansowym, można nazwać finalnym produktem rachunkowości.

Za nadrzędną cechę dobrej informacji finansowej należy uznać jej użyteczność. Dla uzyskania tej zalety, informacja musi posiadać pewne właściwości szczegółowe. Do najważniejszych z nich należą:

• zrozumiałość,

• przydatność,

• wiarygodność,

• porównywalność.

Informacje tworzone w ramach systemu rachunkowości dostarczane są na potrzeby szerokiego grona odbiorców.

Grono odbiorców stanowią zarówno użytkownicy wewnętrzni jak i zewnętrzni, osoby prywatne i wszelkiego rodzaju instytucje.

Są one potrzebne podejmującym decyzje w zakresie zarządzania czy planowania, ale także przy kontrolowaniu działalności organizacji.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości (polskim prawem bilansowym) rachunkowość jednostki obejmuje:

1. Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości

2. Prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

3. Okresowe ustalenie lub sprawdzenie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,

4. Wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego

5. Sporządzanie sprawozdań finansowych

6. Gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych (oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą)

7. Poddanie badaniu i ogłaszaniu sprawozdań finansowych (w przypadkach przewidzianych ustawą)

Za wykonanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych w ustawie o rachunkowości ponosi odpowiedzialność kierownik jednostki.

Przez zasady (politykę) rachunkowości należy rozumieć:

1. Określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych (miesięcy, kwartałów, półroczy)

2. Metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru

3. Sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych (zakładowy plan kont, zasady klasyfikacji zdarzeń gospodarczych, wykaz ksiąg rachunkowych, opis systemu przetwarzania danych)

4. System służący ochronie danych i ich zbiorów.

Tworząc politykę rachunkowości jednostka może w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego, jednostki mogą stosować Międzynarodowe Standardy Rachunkowości.

Zakres podmiotowy rachunkowości (jednostki gospodarcze, które prowadzą rachunkowość, niezależnie od tego, jakiego rodzaju procesy gospodarcze w nich występują)dotyczy jednostek mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej:

1. Spółki handlowe i cywilne z wyjątkiem Skarbu Państwa oraz NBP,

2. Osoby fizyczne oraz spółki

W celu zapewnienia porównywalności działalności różnych podmiotów gospodarczych wprowadzone zostały nadrzędne zasady rachunkowości, narzucające pewne normy dotyczące prowadzenia ksiąg oraz wykorzystywania informacji przez nie dostarczanych.

Do nadrzędnej zasady rachunkowości należy zasada wiernego i prawdziwego obrazu. Zobowiązuje ona jednostki gospodarcze do przedstawiania informacji w sprawozdaniach finansowych wiernie odzwierciedlających ich sytuacje majątkową i

finansową.

Kolejnymi równie ważnymi zasadami z punktu widzenia rachunkowości są:

− zasada kontynuacji działalności, zakłada ona że jednostka będzie kontynuowała działalność w dającej się przewidzieć przyszłości w nie zmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia w stan likwidacji lub upadłości. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, jej kierownik powinien uwzględnić informacje dostępne na dzień sporządzania sprawozdania finansowego, a dotyczące przyszłości możliwej do przewidzenia (okres 1 roku). Zasada ta umożliwia stosowanie pozostałych zasad rachunkowości,

− zasada ciągłości stosowanych metod wymaga, aby przyjęte zasady rachunkowości, to jest księgowania operacji, wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych były takie same w kolejnych latach. Jej

respektowanie zapewnia porównywalność danych. Ewentualnie dokonane zmiany muszą być uzasadnione i skutki muszą być wycenione w wyniku finansowym,

− zasada memoriałowa, przychody i koszty muszą być przypisane do okresów, których dotyczą, niezależnie od terminów ich zapłaty czy też otrzymania gotówki. Jej zastosowanie wymaga oceny czy wszystkie obciążające jednostkę koszty i przychody (osiągnięte i przypadające na rzecz jednostki) danego roku obrotowego zostały uznane w wyniku finansowym. Zakłada ona przedmiotową i czasową zgodność kosztów i przychodów,

− zasada współmierności kosztów i przychodów, w celu określenia wyników działalności podmiotu gospodarczego istnieje konieczność odniesienia kosztów danego okresu do przychodów osiągniętych w tym samym okresie. Koszty zostają poniesione, ponieważ są one w sposób bezpośredni odpowiedzialne za powstawanie dochodów,

− zasada ostrożności, wymaga uwzględnienia w wyniku finansowym zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonanego w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych, uprawdopodobnionych kosztów, spodziewanych strat, zysków po ich zrealizowaniu. Zasada ta akcentuje rozwagę, przezorność i pesymizm przy ustalaniu wyniku finansowego, a także uwzględnienie w nim skutków niekorzystnych zdarzeń. Wynika z potrzeby uwzględnienia przy prezentacji danych finansowych niepewności, stąd dominacja kosztu historycznego jako bazy wyceny zasobów,

− zasada zakazu kompensaty - indywidualnej wyceny - zasada ta zabrania kompensaty różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Zasadę tę wymusza obowiązujący układ sprawozdań finansowych. Dopuszcza ona łączną wycenę składników aktywów podobnych co do rodzaju i przeznaczenia, kompensowanie kosztów i przychodów, gdy zyski lub straty związane z podobnymi lub takimi samymi co do rodzaju transakcjami nie są znaczące,

− zasada istotności - wszystkie ważne wydarzenia wpływające na ekonomiczne rezultaty firmy, istotne dla oceny jednostki i podejmowania decyzji, powinny być udokumentowane i ujawnione w sprawozdaniach finansowych. Zezwala ona na stosowanie uproszczeń w odniesieniu do zagadnień mniej znaczących z punktu widzenia oceny sytuacji majątkowej i finansowej,

− zasada periodyzacji – operacje gospodarcze zachodzące w jednostce muszą być ujmowane z podziałem na okresy sprawozdawcze, których dotyczą wraz z możliwością porównania z okresami wcześniejszymi. Sprzyja to pozyskaniu informacji o sytuacji finansowej jednostki i rozliczenia z jej dokonań w odpowiednim czasie,

− zasada przewagi treści nad formą - operacje gospodarcze muszą być wykazane zgodnie z treścią i prawdą materialną, nawet gdy forma będzie odbiegać od powszechnie przyjętych rozwiązań. W przypadku niezgodności między istotą ekonomiczną operacji gospodarczych a ich formą prawną uznaje się wyższość treści ekonomicznej.

Prawo bilansowe dopuszcza możliwość zastosowania pewnych uproszczeń w ramach przyjętych zasad rachunkowości, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej i wyniku finansowego jednostki. Decyzję w tym zakresie podejmuje dyrektor jednostki w polityce rachunkowości. Przyjęte do stosowania uproszczenia powinny uwzględniać specyfikę działalności danej instytucji. Zasady rachunkowości zatem stanowią wytyczne funkcjonowania rachunkowości w danej instytucji oraz instrument oceny ich działalności.