PRAKTYCZNA STYLISTYKA – ANALIZA DZIEŁA LITERACKIEGO
BOŻENA CHRZĄSTOWSKA – POETYKA STOSOWANA
INNOWACJE W ZAKRESIE FRAZEOLOGII
Istnieją skostniałe zwroty o ustalonym znaczeniu, różnym od znaczeń poszczególnych wyrazów – stałe związki frazeologiczne, które należy traktować całościowo i w których nie można wymieniać członów, np. brać nogi za pas, bujać w obłokach. Stałe związki frazeologiczne mają tę wyższość nad swymi semantycznymi odpowiednikami, że stany psychiczne i pojęcia abstrakcyjne przekładają na dosadny, obrazowy i pełen humoru język potoczny.
Związki łączliwe, tj. takie, które charakteryzuje znaczny stopień zespolenia wyrazów, ale w których można wymieniać jeden z członów w granicach niewielu synonimów – serce – raduje się, cieszy się, śmieje się; powiedzieć coś, szepnąć, rzec – na ucho itp.
Związki luźne – są one znaczeniowo niescalone i tworzone doraźnie z wyrazów o dużej łączliwości, np. zobaczyć – wioskę, miasto, ogród, pole, film, spektakl itp.; biegać – po trawie, po łące, po polu, po mieście itp.
Skomplikowaną dziedziną połączeń międzywyrazowych zainteresowali się dopiero poeci XX wieku. Leśmian – przewędrował świat cały z obłoków w obłoki, zwiedzić duchem na przełaj zieleń samą w sobie, biec wybrzeżami światów (Topielec) – są nie tylko niezwykłymi skojarzeniami słów, które akcentują symbolikę sytuacji, są zamachem na potoczną frazeologię przez krzyżowanie kilku jej związkówjednocześnie
Innowacje w dziedzinie frazeologii uzyskiwane poprzez jednoczesne negowanie i odwoływanie się do struktur istniejących w języku wzbogacają poetycką metaforę o nowe, dodatkowe znaczenia, zwielokratniają informację grą sensów dosłownych i przenośnych oraz wymagają wzmożonej aktywności odbiorcy, który musi rozszyfrować tekst dokonując szeregu operacji językowych (identyfikacji związku frazeologicznego i jego modyfikacji). Toteż nieprzypadkowo frazeologia stała się dziedziną eksploatowaną przez współczesną poezję lingwistyczną (Miron Białoszewski, Tymoteusz Karpowicz – traktują oni język jako system skonwencjonalizowany i obcy człowiekowi, system, który trzeba zdemaskować, rozbić i ukształtować na nowo).
Zwrot frazeologiczny we współczesnej poezji staje się często dominantą strukturalną i ośrodkiem akcji lirycznej. Toteż rozszyfrowanie frazeologizmu staje się zadaniem dla czytelnika i kluczem do zrozumienia tekstu. Modyfikacja i kontaminacja kilku związków frazeologicznych może być źródłem celnego dowcipu i błyskotliwych paradoksów, jak w Myślach nieuczesanych Leca – Miał umysł otwarty, niestety na przestrzał czy Są urodzeni mężowie stanu wyjątkowego.