1.POJĘCIE PEDAGOGIKI JAKO NAUKI (DEFINICJA Z WIELKIEJ ENCYKLOPEDII)

Pedagogika ogólna jest to dyscyplina naukowa pedagogiki zajmującą się podstawami teoretycznymi. Stawia pytania o status pedagogiki i jej uwarunkowania filozoficzne, metodologiczne oraz powiązania z praktyka edukacyjną , bada swoistość i kontekst historyczny zjawisk, zdarzeń i faktów wychowawczych, zacieśniając w ten sposób swoje związki z historią wychowania. Jej zadaniem jest także wyjaśnianie rzeczywistości wychowania poprzez wydobywanie na jaw podstawowych kategorii pedagogicznych.

2.POLA PROBLEMOWE WSPÓŁCZESNEJ PEDAGOGIKI OGÓLNEJ.

1.Współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne

2. Filozofia wychowania (ontologia, epistomiologia )

3. Aksjologia wychowania (polega na pomocy dziecku w dokonywaniu wyboru a nie podawanie gotowych wzorów dokonywania wyborów)

4. Metodologiczne przesłanki pedagogiki (metody jakościowe i ilościowe)

5. Ontyczne podstawy wychowanie i jego funkcje

• wychowanie ma różne definicje, ustalenie czym właściwie jest wychowanie i jakie są jego podstawowe kategorię zajmuję się problematyka ontologicznych podstaw wychowania.

6. Język pedagogiki i jego ustalenia terminologiczne

• pedagogika ma problem z językiem, nie ma takich trwałych określeń jak, np. całka. W pedagogice każdy może rozumieć inaczej, język jest tożsamy. Problem z terminologią jest ponieważ wchodzi się w różne nauki choćby w socjologię, filozofię0

7. Tożsamość pedagogiki.

8. Materia pedagogiki – teoria swoje teorii zadajemy pytanie o nas samych.

9. Relacje miedzy teorią i praktyka edukacyjną (problem z pedagogiką teoretyczną, nie żyję tym co się dzieję wokół przykład Word Center – nie poświęcono tej tematyce czasu na rzecz po raz kolejnego omawiania oznak jesieni.

10. Miejsce edukacji w kontekście przemian cywilizacyjnych.

3.FAZY ROZWOJU PEDAGOGIKI W ŚWIECIE I W POLSCE + NURTY KRYTYKI OŚWIATY.

Roland Paulston. Wyróżnił on trzy fazy rozwoju teorii / koncepcji pedagogiki obejmujących lata 1950 – 1990, był zadania, że pedagogika ogólna jest uzależniona od kontekstów społeczno – politycznych, odpowiada na zapotrzebowanie społeczne i polityczne.

Fazy rozwoju teorii pedagogicznej w Europie i USA to za Ronaldem Paulstonem

1)Okres ortodoksji lata 50 i 60 mamy rozwój linearny, dominacji i centralizacji rozpowszechniania i kontroli paradygmatu funkcjonalno – liberalnego. Charakteryzuję się ten okres poprzez wskazanie tendencji do eliminacja odmiennych poglądów, dominacja pozytywistycznej metodologii, dążenie do uwolnienia się od wartości patriarchalizmu, optymizmu i zaufania do stabilności i wartości własnego systemu politycznego i gospodarczego oraz dążenie do ustalenia prawidłowości naukowych. Celem było stworzenie usystematyzowanej wiedzy pedagogiki opartej na wyjaśnianiu przyczynowo – skutkowym.

2. Okres heterodoksji (lata 70 i 80). w tym okresie ortodoksja została zakwestionowana przez paradygmat funkcjonalny oraz humanistyczny. W miejsce ortodoksji wchodzi heterodoksja. Pojawienie się „neo” i „anty” krytycznej opozycyjnych wobec dominującego paradygmatu. Ścieranie się różnych teorii pedagogicznych , odmiennych światopoglądów, konkurowanie i wzajemne zwalczanie koncepcji funkcjonalizmu, teorii krytycznej i interpretacjonizmu, wyłanianie się nowych dyskursów (animistycznego)

3) Okres heterogeniczności (od początku lat 90) – autor ten okres określił jako sytuację upadku teorii społecznych, co oznaczało, ze żadna szkoła badawcza nie może twierdzić, że ma monopol naprawdę, że tak naprawdę żaden paradygmat nie umie odpowiedzieć na wszystkie pytania. Mamy tu okres przejścia od wojny pradygamtów do debaty między nimi. Do pedagogiki dociera przełom postmodernistyczny ( tolerancja dla inności, niepopadanie w idealizacje i fundamentalizm, odrzucenie przekonania o prymacie wiedzy naukowej).

Okres rozwoju pedagogiki w Polsce

1.Okres ortodoksji - po 1947 kryzys załamanie po przyjęciu prze Biuro Polityczne KC PZPR tzw. ofensywy ideologicznej, której celem było podporządkowanie systemu oświatowego władzy socjalistycznej, wykluczającą krytyka i samokrytyka wszystkich nurtów teoretycznych i ideologicznych z okresu II RP, adaptacja, upowszechnienie pedagogiki radzieckiej, antagonistyczne postrzeganie świata i zamkniecie się przed przeciwnikiem „gorszej” zachodniej wiedzy”

2. Okres heterodoksji (lata 70 – 80) załamanie się dominującego paradygmatu zinstrumentalizowanego i instrumentalne wykorzystanie pedagogiki, pojawienie się opozycyjnych wobec niej nurtów uprawianie ich w sposób rozproszony „partyzancki” wytwarzanie obronnych strategii wobec dominującej ideologii.

3. Okres heterogeniczności ( od początku lat 90) zaistnienie pełnej mapy teorii pedagogicznych, otwarcie się i uczestnictwo w europejskich i światowych dyskursach edukacyjnych, silne zróżnicowanie środowisk akademickich, pluralizm jako szansa na program wielość teorii pedagogicznych

Współczesne nurty krytyki oświaty w USA

1.Teoria reprodukcji ekonomicznej

Szkoła jest systemem systemu społecznego zdominowanego przez ekonomiczne interesy klasowe. Jako element systemu musi być w stosunku do niego funkcjonalna, tj. musi służyć spełniać jego wymagania.

Nauczyciel są przedstawicielami klasy średniej pośredniczącej miedzy kapitałem a pracą. Szkoła traktowana jest jako instytucja przygotowująca uczniów do istniejącego rynku pracy, przy czym konieczne do realizacji tego celu umiejętności przekazywane są w ramach jawnego programu nauczania a legitymująca system ideologia w sposób ukryty.

Tak transmitowana ideologia ma wg Althusera charakter wpojonej nieświadomości.

2. Teoria reprodukcji kulturowej

Teorie reprodukcji ekonomicznej wg H. Girouxa nie wyjaśniają jak możliwy jest współcześnie współudział człowieka poddawanego oddziaływaniom szkoły we własnym zniewoleniu.

Szkoły są miejscem dystrybucji dominującej w społeczeństwie kultury. Dokonując „gwałtu symbolicznego” szkoła tworzy definicje świata spójną z zainteresowaniami klasy panującej. Aktualnym początek przekazywany jest jako naturalny a społeczne nierówności jako nieuniknione i obiektywne.

Symboliczna przemoc szkoły promującej kulturę elity prowadzi do negacji i innych kultur zdominowanych klas społecznych przyczyniając się tym samym do reprodukcji pozycji społecznych jednostek wywodzących się z odmiennych klas. (Workiny, Middle, Class)

3. Teorie hegemonii państwa

Państwo zgodne z teorią A. Gramsciego ujmowane jest nie tylko jako rządzące, ale i jako pozyskujące obywateli rządzonych: jako aparat przemocy i klasowo zdominowanej kultury. Hegemonia państwa musi być stałe i aktywne podtrzymywana w zmieniających się warunkach społecznych. Państwo za pośrednictwem szkoły produkuje jednostki niezdolne do tworzenia społeczności mogących funkcjonować samodzielnie. Jednostki muszą się zdać na sensotwórczą i organizacyjną „opieką” państwa.

Pojęcia:

Ontologia –myślenie o człowieku w charakterze bytu,traktowanie innych przedmiotowo np. rodzic bije dziecko traktuje je jako przedmiot. Ontologia decyduje o tym w jaki sposób myślimy o drugim człowieku.

Epistemologia – poznanie, droga poznanie w jaki sposób poznajemy świat, doświadczenie.

Funkcjonalizm – w centrum zainteresowania dziecko i utożsamiał proces wychowania z tokiem jego naturalnego, swobodnego rozwoju. Dziecko z natury jest dobre, jest białą kartką, którą zapisuje się przez całe życie (Nowe Wychowanie: Dewey, Montessouri, w Polsce J. Korczak, Cz. Babicki)

W strukturalizmie doszukują się pewnych struktur, które organizują życie społeczne, np. szkoły, struktury władzy, partii. Jeżeli zniweczymy jeden element w strukturze to upadnę reszta.

Interpretator – interesują go proces: Jak budujesz swoje rozumienie? w jaki sposób organizujesz swoje myślenie?

Humaniście – społeczeństwo składa się z ludzi wyjątkowych, dobre środowisko a człowiek się rozwija.

4. PARADYGMATY WSPÓŁCZESNEJ PEDAGOGIKI (KRZYSZTOF RUBACHA)

Wg Kwiecińskiego Paradygmat – zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przyjętych w społeczności uczonych – przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jak wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki. Dotyczy : bezpośrednio przedmiotu danej nauki, nazwanego tu “obszarem rzeczywistości”, oraz to zbiór ogólnych przesłanek czyli zdań stanowiących podstawę wnioskowania i jakimś przedmiocie

Zbigniew Kwieciński – Edukacja to ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka i jego własnej aktywności  w osiągnięciu do pełnych  i swoistych dlań możliwości, jak też ogół wpływów i funkcji stanowiących i regulujących osobowość człowieka i jego zachowanie, w relacji do innych ludzi i wobec świata.

Na poziomie pytań o naturę bytu to mamy dwa skrajne stanowiska ontologiczne:

1)Nominalizm przedstawiciele uważają, że nie istnieją idee i przedmioty abstrakcyjne, lecz przedmioty konkretne. Berkley.

2)Realizmu tu przedstawiciele przyjmowali istnienie danych zmysłowych, które są odpowiednikami idei i przedmiotów abstrakcyjnych, np. Herbart, Marks, brytyjska szkoła analityczna.

Na poziomie pytań o naturę człowieka ukształtowały się dwa zasadnicze stanowiska:

1.Woluntaryzm (Nietzsche, Hartmann)- przyczyną zmian jakie zachodzą w członku, jest sam człowiek, a ściślej jego wola.

2)Determinizmu - człowiek jest zdeterminowany działaniem innych bytów, które warunkują jego rozwój, określają granice i możliwości jego aktywności.(Herbart, Hobbes)

W poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie jak zmienia się społeczeństwo sformułowano dwa stanowiska

1)Stopniowej regulacji, gdzie społeczeństwo osiąga określony stan rozwoju, ustalając reguły jego trwania. Jest to zasada ciągłość i zmienności życia społecznego.

2)Radykalna zmiana, gdzie społeczeństwo trwa w stanie konfliktu między różnymi grupami interesów, które okresowo doprowadzają do radykalnych zmian ustalonego stanu rzeczy. Jest to zasada braku ciągłości, radykalnego odwracania porządku społecznego.

Paradygmaty :

-humanistyczny – zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom występującym w życiu społecznym. Jest to paradygmat nastawiony na badanie konfliktów społecznych, paradygmat krytyczny wobec każdej formy dominacji nad indywidualnością jednostki.

-interpretatywizm – dąży do zrozumienia , w jaki sposób jednostki zyskują świadomość w ramach struktur społecznych. Interesuje się więc zrozumieniem subiektywnego doświadczenia ludzkiego, poprzez testowanie wiedzy w praktyce konkretnych społeczności. Odrzuca porządek deterministyczny. Ujmuje zmiany społeczne w kategoriach stopniowej regulacji – społeczeństwo osiąga określony stan rozwoju , ustalając reguły jego trwania.

-strukturalistyczny- Każda jednostka zajmuje określone miejsce w strukturze społecznej i poddana jest oddziaływaniu obiektywnych sił kształtujących jej los.

-funkcjonalistyczny – ujmuje świat jako byt obiektywny z gotowymi strukturami regulującymi życie jednostki (determinizm). Paradygmat ten akceptuje nierówności społeczne jako cenę równowagi

Mamy dwie zasadnicze tendencje budowania teorii edukacji.

Pierwsza obejmuje paradygmat humanistyczny i interpretatywny, które zostały przełożone na przedmiot pedagogiki w postaci pajdocentryzmu. Paradygmat ten zapoczątkował J.J. Rousseau. Pedagog w tej tradycji akceptuje dziecko takim, jakim jest, otwierając jedynie przed nim możliwości dalszego rozwoju, rozwoju jego potencjału rozwojowego.

Pajdocentryzm w wersji humanistycznej – ujawnia krytyczny stosunek do organizacji społecznych sterujących formalną edukacją. Postulują ich likwidację odszkolnienie społeczeństwa, a procesy edukacyjne rozumieją jako wyzwolenie jednostek narzuconego przez społeczeństwo nierówności.

Pajdocentryzm w wersji interpretatywistycznej nie jest nastawiony na radykalną zmianę społeczną jako warunek gwarantujących swobodny rozwój dziecka. Opis i wyjaśnianie świata edukacji bez uprzedni przyjętych założeń. Autorzy nie interesują się za bardzo zjawiskami edukacyjnymi w skali makrom, lecz koncentrują się na analizę konkretnych procesów edukacyjnych, np. w jakieś szkole

Druga tendencja budowania teorii pedagogicznych to didaskalocentryzm. Obejmuje strukturalizm i funkcjonalizm. W systemie tym dziecko nie koncentruje się na przeżywaniu swego dzieciństwa, lecz przygotowuje się do pełnienia dorosłych ról. Szkoły realizują szeroko pojęty interes społeczny, zapewniając niezbędne kadry dla wszystkich dziedzin gospodarki.

Didaskalocentryzm w wersji paradygmatu strukturalistycznego tutaj pedagog modeluje zachowania wychowanka, przekazując mu obwiązujące sposoby rozumienia i działania w świecie. Rozwój jednostki odbywa się poprzez kształtowanie osobowości według przyjętego zewnętrznego wzorca. Stosowane są metody nagradzania i karania, modelowania i wpływu.

Didaskalocentryzm odniesiony do paradygmatu funkcjonalistycznego tutaj procesy edukacyjne skupiają się na stymulowaniu rozwoju jednostki szczególnie poznawczego i moralnego według psychologiczno – społecznego standardu. Są to stałe fazy rozwoju, których osiąganie stanowi cel działań edukacyjnych. Pedagog stawia przed wychowankiem zadania, których wykonanie ułatwia nabywanie nowych wyższych niż uprzednio kompetencji intelektualno – społecznych potrzebnych do sprawnego funkcjonowania w świecie społecznym.

5. MODELE BADAŃ NAD EDUKACJĄ (POZYTYWISTYCZNY I POSTPOZYTYWISTYCZNY)

Pedagogika budowana w paradygmacie pozytywistycznym (oparta na filozofii Comte’e)

Wg Teresy Hejnickiej Bezwińskiej – Pedagogika uprawiana w orientacji pozytywistycznej oferuje wytwarzanie takiej wiedzy, która pozwala w sposób pewny przewidywać zachowanie ludzi. W związku z tym postuluje się bezpośredni związek z praktyką ujawniających się w projektowaniu działań edukacyjnych i oświatowych, za pomocą których będzie można skutecznie wytwarzać pożądane stany osobowości ludzi, szczególnie w ich zachowaniach.

Mamy tu;

1.Hierarchizowanie różnych typów wiedzy o edukacji i przypisywanie najważniejszej wartości i mocy sprawczej wiedzy naukowej (wytworzonej według standardów scjentystycznej racjonalności naukowej)

2. Uznawanie, ze najwartościowszym typem wiedzy o edukacji są twierdzenia formułowane w wyniku przeprowadzonych badań możliwie najwierniej respektujących reguły metodologii badań empirycznych.

3. Przywiązanie do badań ilościowych marginalizowanie jakościowych,

4. Przekonanie, że istnieje bezpośredni związek twierdzeń i teorii pedagogicznych z praktyką edukacyjną i oświatową.

Pedagogika budowania w postpozytywistycznym modelu badań nad edukacja

Mamy dwie tradycje badań humanistycznych zapoczątkowanych przez: E. Durkheima, W. Dithleya

I. E.D. Durkheima – znaczenie teorii dla pedagogiki

1.Krytyka największych ideologii: konserwatyzmu, liberalizmu i socjalizmu

2.Definiowanie roli edukacji jako czynnika podtrzymywania i utrzymywania równowagi oraz wprowadzania ładu i porządku w różne obszary życia społecznego.

3. Definiowanie roli nauki jako dyscypliny wskazującej strategie efektywnego i skutecznego rozwiązywania problemów społecznych.

4.Budowanie „faktów społecznych” a nie tworzenie wyobrażeń ludzi na ten temat.

II. Pedagogika kultury Diltheya

1.Oparł założenia, że to czym jest człowiek o tym dowiaduje się on nie przez ślęczenie nad sobą samym ani tez przez psychologiczne eksperymenty, ale przez historię.

2.Wychowanie polega na kształceniu, które rozumie jako wszelkie czynności, zmniejszające do udoskonalenia procesów przeżywania i rozumienia oraz ich związków w życiu psychicznym, czyli kształtowaniu osobowości.

Modele badawcze w pedagogice:

1.Model badań przyrodniczych, czyli mowa tu o badaniach empirycznych ilościowych, służących opisowi i wyjaśnianiu faktów, zjawisk i procesów pedagogicznych. Temu modelowi odpowiada bezpośrednio w praktyce model postępowania dydaktycznego.

2. Model badań humanistycznych, czyli jakościowych stosowanych wobec faktów i zjawisk ze sfery emocjonalno – osobowościowej uczniów i nauczycieli służący ich rozumieniu i interpretowaniu związany jest z empatia subiektywnym podejściem. Model ten znajduje pośrednie odzwierciedlenie.

…………………………………………………………………………………………………………………

PYTANIE JAKO CENTRALA KATEGORIA WSPÓŁCZESNEJ PEDAGOGIKI

W pedagogice prym wiedzie stwierdzenie jakiegoś stanu rzeczy. Ta centralna pozycja sądu wypiera z pola dociekań pedagogicznych pytanie, które jest osią myślenia logicznego czy filozoficznego.

Wg H. Gadamera o wszystko możemy zapytać, ponieważ każda wypowiedź jest ze swej istoty odpowiedzą na jakieś wcześniej zadane pytanie.

Zdolność do zadawania pytań wynika więc ze szczególnej otwartości, która jest gotowa na nowe doświadczenia, czyli odkrycia tego co jest obecne, lecz zakryte wypowiedzi.

Sens wypowiedzi zawiera się w pytaniu zaś sensem pytania jest możliwość odpowiedzenia na nie .

Zadanie pytania oznacza doprowadzenie rzeczy, o którą się pyta do pewnej nieokreśloności, tzn. uświadomienie sobie że w ogóle o niż można zapytać. Owa nieokreśloność nie odnosi się do zadawania konkretnego pytania, zakładającego konkretną odpowiedź lecz o umieszczenie jej w kręgu możliwych odpowiedzi.

Pytanie w rozumieniu innego – 3 rodzaje doświadczenia „ty”

1.Rozumieć innego to znaczy móc przewidzieć jego zachowanie, a tym samym móc wykorzystać to widzę do własnych celów, np. gdy ktoś nam nie chcę pożyczyć misia to mówimy na niego świnia

2. Rozumienie innego oznacza rozumienie go jako osoby, ale zarazem w tym rozumieniu odnosimy się do siebie, np. podczas rozwodu możemy dowiedzieć się że byłam złą żoną. Takie sytuacje mogą dostarczyć informacji o nas samych.( jak radzę sobie z sytuacja odmowy, kiedy ktoś zawodzi moje zaufanie)

3.” Ja” doświadcza rzeczywistego „ty” jako innego, który wysuwa swoje żądanie, który chce cos powiedzieć. Jest to relacja wzajemnej otwartości, od koga się chcę usłyszeć coś, np. jeśli nie chcę pożyczyć 5 zł i mówi że nie oddajemy to ja chcę to usłyszeć, ale nie muszę się z tym zgodzić.

Dialog jest otwarciem obu stron na nowe doświadczenia, które jest możliwe tylko wtedy gdy zadajemy pytania. Spotkanie dostarcza nam zawsze jakiejś wiedzy, pozwala nam się rozwijać poprzez zadawanie pytań.

Pytania w działaniu moralnym

Człowiek stoi przed dokonaniem wyboru, często przed dylematem równoważnych opcji alternatywnych. Tu mamy dylemat co wybrać, zaczynamy zastanawiać się, dokonywać wartościowania. Człowiek chcą dokonać wyboru musi pytanie skierować do samego siebie, co powinien wybrać w takich okolicznościach.

( małżeństwo wzięło kredyt na dom, mąż traci pracę stoi przed dylematem czy lepiej zostać z rodziną czy jechać za granicę gdzie można więcej zarobić i spłacić kredy. Zawsze bez względu na wybór będą konsekwencję) .

Pytania w rozumieniu tekstu

Musi rozumieć to co czytamy, zagłębiać się w tekst, interpretować by móc odpowiedzieć na pytania dotyczące tekstu. Każdy z nas może inaczej zinterpretować dany tekst.

Warunki rozumienia tekstu

*Uznanie sensowności tekstu

*Przedrozumienie

*Dostrzeżenie napięcia pomiędzy swojskością a obcością tekstu

*Otwarta postaw wobec tekstu

*Zadawanie pytań tekstowi

*Wejście w dialog z tekstem.

6.Procesy edukacyjne jako podmiot badań pedagogicznych (dziesięciościan edukacyjny)

Według Z. Kwiecińskiego na edukację ma wpływ 10 procesów składowych wymienia tu:

1.Hominizacja, czyli proces kształtowania cech gatunkowych człowieka polegająca na uczłowieczeniu poprzez wychowanie higieniczne, seksualne, unikanie kar, maksymalizowaniu przyjemności, nie szkodzenia innym,

• nadmiar prowadzi do przesadnej odpowiedzialności za swoje zdrowie, środowisko, nawet hipochondrii

• brak prowadzi do szkodzenia sobie, np. palenie, picie alkoholu, nadużywanie leków.

2.Kształcenie i humanizacja, czyli chodzi o proces nauczania i uczenia się umożliwiający poznanie przyrody, społeczeństw oraz rozwój kompetencji poznawczych wraz z kształtowaniem potrzeb wtórnych

• nadmiar może prowadzić do akademizmu, nieprzydatności wiedzy i umiejętności, do poczucia wyższość nad innymi, w myśl zasady wiem więcej bo uczę się czy czytam więcej, czyli dany człowiek przywiązuje tylko wagę do rozwoju poznawczego, kosztem innych rodzajów rozwoju, choćby społecznego czy rodzinnego

• brak prowadzi braku zrozumienia czytanego tekstu

3.Wychowanie i jurydyfikacja , czyli wdrażanie do akceptowania i realizowanie czynności i ról społecznych, prawnych a tym samym kształtowania świadomości społecznej.

• nadmiar wychowania może prowadzić do osobowości zewnątrz sterowanej i podporządkowanej bezkrytycznie normom prawnym

• brak prowadzi do deprawacji oraz skłonności do wykorczeń prawnych

4.Inkulturyzacja i personalizacja czyli chodzi o proces wrastania człowieka w określoną kulturę, zmierzający do uzyskania tożsamości autonomicznej poprzez wybór wartości i przyswajanie systemów filozoficznych i religijnych

• nadmiar prowadzi do idealistycznego oderwania się człowieka od realiów życia społecznego i sprzyja koncentracji na własnych przeżyciach

• brak prowadzi do braku lub rozchwiania systemu wartości i zasad

5. Socjalizacja rozumiana jest jako proces socjalizacji pierwotnej w rodzinie, grupie rówieśniczej, społeczności lokalnej, bazującej na wrastaniu w zastane normy

• nadmiar socjalizacji pierwotnej prowadzi do zawężenia spostrzegania siebie i różnych spraw w kategoriach lokalnych, rodzinnych

• brak socjalizacji pierwotnej prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym, prowadzi do egocentryzmu

6.Polityzacja, biurokracja, profesjonalizacja, czyli kształtowanie przydatności ludzi do zatrudnienia i funkcjonowania w społeczeństwie zorganizowanym, zinstytucjonalizowanym oraz zidealizowanym

• nadmiar powoduje przerost wychowania dla instytucji, prowadzi do ukształtowania się osobowości autorytarnej, w której kumulują się tendencje do dominacji z tendencjami do uległości

• brak polityzacji prowadzi do alienacji pracy do indywidualizmu

7.Kolektywizacja mamy tu do czynienia z procesami socjalizacji wtórnej dokonującej się poprzez więź i interesy klasowe, solidarność

• nadmiar wychowania klasowego prowadzi do przekonania o prawie do dominacji, dyktatury jednej klasy społecznej, patologia w edukacji jest także gotowość wyrzeczenia się obrony interesu własnego państwa oraz własnej grupy społecznej na rzecz partii

• brak kolektywizacji – prowadzi do izolacji społecznej, do apartyjności

8. Nacjonalizacja czyli powstawanie, kształtowanie się więzi z narodem (język, kultura, tradycja)

• nadmiar – prowadzi do nacjonalizmu, czyli przekonania o wyższości swojego narodu, rasy nad innymi

• brak nacjonalizacji prowadzi do kosmopolizmu, czyli pozbawienia nas poczucia przynależności narodowej

9.Etatyzacja rozumiana jest jako wprowadzenie człowieka w organizacje i strukturę funkcjonowania państwa oraz powinności obywatelskie.

• nadmiar prowadzi do religijnego kultu państwa, kultu instytucji państwa lub przywódców

• brak etatyzacji – prowadzi do anarchizmu (różnorodne doktryny polityczne i ruchy społeczne cechują się niechęcią wobec scentralizowanej władzy)

10.Globalizacja czyli wprowadzenie w problemy globalne, np. monocentryzm, brakujące źródła energii, żywności, polityczny podział świata.

• nadmiar globalizacji wiąże się z nadmierną koncentracją na problemach świata, pomijanie tym samym problemów lokalnych

• brak globalizacji prowadzi do koncentracji tylko na swoim obszarze działania.

Wg. Kwiecińskiego te procesy stanowią łącznie szeroka rozumną edukację. O harmonii można mówić jedynie w sytuacji, gdy wzajemnie się te procesy nie przeciwstawiają się sobie, gdy żaden z nich nie występuje w nadmiarze, czyli w inaczej mówiąc w przewadze nad innymi i gdy żaden nie jest stłumiony.

8.PULSUJĄCE KATEGORIE WSPÓŁCZESNEJ PEDAGOGIKI wg. Joanny Rutkowiak

„Pulsujące kategorie” są zestawem pojęć potencjalnie teorio twórczych, których znaczenia są ruchome, ponieważ podlegają zmianom zależnie od kontekstu w jakim występują, czyli odzwierciedlają zarysowo aktualny stan myślenia o edukacji.

Dobór „pulsujących kategorii’ jest zasadą tworzenia konturowej mapy odmian o edukacji. Na mapie konturowej wyznacza się określone kategorii uznawane za jej punkty orientacyjne, czyli w oparciu o zasadę empiryczną autor wysuwa elementy jakie uznaje za znaczące. Wg J. Rutkowiak wysuwa następujące kategorie:

1.Intelektualizam, który wiąże się z nazwiskiem J. F. Herbarta nauczanie oparte było na systematycznym wysiłku umysłowym. Był krytykowany za encyklopedyzm, brak indywidualizacji ucznia, oschłość w relacji nauczyciel uczeń, oderwanie szkoły od życia. Obecnie intelektualizm wydaję się ograniczony przez jakość współczesnego życia z jego nastawieniem na konsumpcjonizm, obfitość rzeczy.

2.Praktycyzm – kategoria związana z kulturą amerykańską i z etosem pracy przeciętnego obywatela, zakłada, że najważniejsze są praktyczne umiejętności, dlatego kładą nacisk na działanie i nie cenią wiedzy pojęciowej; wpłynął na drastyczne obniżenie się poziomu w szkołach amerykańskich – zdecydowanie straciła na znaczeniu

3.Przedmiotowość i techniczność – wiąże się z traktowaniem człowieka, jako obiektu, który można za pomocą zewnętrznych zabiegów w sposób dowolny uformować, czyli ten człowiek nie ma wpływu na to, co się z nim dzieje, nie współdecyduje

4.Podmiotowość –kategoria, która wiąże się ze samoświadomością, samowiedzą z uruchomieniem wewnątrz sterownych mechanizmów samokontroli takich jak: samokontrola, samoocena, odpowiedzialność za samego siebie; kategoria ta ściśle wiąże się z wolnością, autonomią człowieka i z jego poczuciem sprawstwa;

(system, Freneta – dziecko samo planuje, co będzie dziś robić, samo dokonuje podziału swoich zajęć)

5.Pytajność – wiąże się ona ze stawianiem pytań, kategoria ta oddaje napięcie pomiędzy pewnością a niepewnością; głównie w filozofii; można tez odnieść tę kategorię do szkoły (dzieci zadają pytania) dzisiejsza edukacja powinna być nastawiona na zadawanie pytań. Pojawia się w związku z tym sfera pulsowania między wiedzą a niewiedzą, między pytaniem i odpowiedzią. Pytania zarówno w pedagogice jak i w pedagogii są wyrazem otwartości poszukiwań i samodzielności myślenia. Kategoria ta zyskuje dzisiaj na znaczeniu.

6.Sakralność – wiąże się z obecnością bądź nie sakrum (tajemnicy, świętością, tabu edukacji, wiąże się to z obecnością czegoś, co wykracza poza racjonalne rozumowanie; ta kategoria wiąże się również z pytaniem o zasadność religii w edukacji;

7.Kontekstowość – każdy fakt pedagogiczny musi być rozpatrywany w pewnym kontekście; zawsze musimy brać ją pod uwagę w pedagogice; uwzględnianie kontekstu globalnego, historycznego, kulturowego

8.Polityczność – pedagogika zawsze jest uwikłana politycznie, pojawiają się określone priorytety, ideologie, upolitycznianie przejawia się naciskiem wywieranym przez jedną grupę społeczną na inne dla powiększenia swojego zasięgu władzy; upolitycznianie zaczyna się od państwa prawa społeczeństwa i przenosi na pedagogikę i pedagogię

9.Krytyczność – kategoria stale obecna w pedagogice w różnym nasileniu, wiąże się z akceptacją czegoś a odrzucaniem czegoś innego, sprzyja ona tworzeniu się nowych koncepcji, rozwiązań praktycznych np. na bazie krytyki pedagogiki tradycyjnej wyrosła pedagogika progresywistyczna; we wszystkich krajach świata krytykuje się system pedagogiki tradycyjnej, ale wynika z tego niewiele,

10.Uprawniona wielość – równoprawna wielość – wszystkie wcześniej wymienione kategorie pojęciowe mają prawo funkcjonować w pedagogice, wszystkie są ważne, czasem zyskują a czasem tracą na znaczeniu

Joanna Rutkowiak stwierdza, że: pedagog jednej drogi poznawczej nie ma racji bytu we współczesnej pedagogice. Między innymi z tego względu, że uznaje jeden autorytet i jedną teorię, sądzi, że zna odpowiedzi na wszystkie pytania i uchyla się od własnej odpowiedzialności etycznej (zdejmuje z siebie odpowiedzialność etyczną, bo ktoś inny jest autorem teorii, którą on stosuje).

Pedagog, który działa na zasadzie wyboru alternatywnych rozwiązań też nie odnajdzie się we współczesnej pedagogice, ponieważ będzie znał jedynie 2 drogi, 2 koncepcje czy 2 style oddziaływań.

- styl autorytarny

- styl liberalny (młodzi pedagodzy po szkole wybierają ten styl, a powinien być autorytatywny, żeby pokazać, kto ma więcej do powiedzenia)

Joanna Rutkowiak proponuje kształtowanie u nauczycieli kompetencji interpretacyjnych, ponieważ one umożliwiają czynienie świata zrozumiałym. Inne ważne kompetencje to: kompetencje orientujące – umożliwiają nauczycielowi spośród wielu różnych teorii, koncepcji czy pojęć wyodrębnić te, które w danym momencie są istotne, kluczowe. Nauczycielowi powinna jednak towarzyszyć świadomość, że mogą one stracić na znaczeniu (np. uczeń się zmienia,)

7.Współczesne kategorie w kulturze i nauce ponowoczesnej a pedagogika (pytajność, polityczność, konsumeryzm, codzienność, wielość

Wg. Joanny Rutkowiak

Pytajność – wiąże się ona ze stawianiem pytań, kategoria ta oddaje napięcie pomiędzy pewnością a niepewnością; głównie w filozofii; można tez odnieść tę kategorię do szkoły (dzieci zadają pytania) dzisiejsza edukacja powinna być nastawiona na zadawanie pytań. W obszarze pedagogiki formułuje się pytania zarówno typu naukowego jak i filozoficznego. Pytania zarówno w pedagogice jak i w pedagogii są wyrazem otwartości poszukiwań i samodzielności myślenia. Kategoria ta zyskuje dzisiaj na znaczeniu. Wiąże się z wątpieniem, nie ma pewników, na których można opierać funkcjonowanie, więc powinien zadawać pytania i skłaniać dzieci do ich zadawania.

Polityczność – Kazimierz Przyszczypkowski - powiązanie edukacji z polityką, to związek edukacji z preferowanym typem ładu społecznego, ładu w którym edukacja spełnia swoistą kontrolę społeczną a szkoła staje się instytucjonalną emancypacją (emancypacja- wyzwolenie i obdarzenie kogoś pełnią praw).

W szkole mają bowiem miejsca zachowania typowe dla polityki, takie jak wrogość i wzajemność, wykluczanie i kooperacja. Nauczyciele wskazują kto tu rządzi, z kolei uczniowie „być uczniem to znajdować sposoby na nauczyciela, czyli poudawać kogoś innego. Również nierówności społeczne, rasowe czy dotyczące płci pojawiają się w szkole.

Należy również zwrócić uwagę na możliwość manipulowania poprzez politykę celami edukacji, np. wejściu do Unii Europejskiej myślenie w kategorii bycia Europejczykiem

Również Śliwerskie wskazuje tu na bardzo ważny aspekt a mianowicie na centralizacje edukacji. Centralizacja edukacji według autora powoduje, że staje się ona maszyną reprodukcji interesów państwa, postrzeganych z perspektywy makro a nie interesów jednostek i społeczeństw lokalnych. Edukacja zatraca swoją podmiotową tożsamość.

Wg. Joanny Rutkowiak pedagogika zawsze jest uwikłana politycznie, pojawiają się określone priorytety, ideologie, upolitycznianie przejawia się naciskiem wywieranym przez jedną grupę społeczną na inne dla powiększenia swojego zasięgu władzy; upolitycznianie zaczyna się od państwa prawa społeczeństwa i przenosi na pedagogikę i pedagogię

Wg Zygmunt Bauman  Konsumeryzm – posiada dwie cechy, kieruje się:

1.   Logiką sprawiania aby potrzeby nigdy nie mogły być zaspokojone, to jest główny produkt konsumeryzmu. Zaspokojony konsument byłby klęską konsumeryzmu.

2.  Polega na tym że wzory zachowania konsumpcyjnego, wzory relacji do przedmiotów konsumpcji, przenoszą się na inne dziedziny życia ludzkiego i inne aspekty, które zdawałoby się z konsumpcją nic wspólnego np. edukacje

Wg Baumana „Dzisiejszy konsumeryzm nie polega na gromadzeniu rzeczy, lecz na czerpaniu z nich błyskawicznych i doraźnych przyjemności. Dlaczego taki towar jak wiedza uzyskiwana podczas pobytu w szkole lub uniwersytecie miałaby być wyjątkiem od tej powszechnej reguły?  

Zmienność  czy też ulotność jest największym problemem dzisiejszej szkoły i to zarówno w sferze wychowania jak i nauczania gdyż szybka utrata aktualności  wiedzy prowadzi do zachwiania autorytetu nauczyciela, rodziców, opiekunów. Od wieków wiedza będąca jednym z filarów autorytetu, stanowiła interpretację i reprezentację świata. Dziś coraz trudniej jest pełnić jej taką funkcję gdyż jak podkreśla Bauman – świat zmienia się w sposób, który stale zaprzecza istniejącej wiedzy”.

Dlatego też są istotne przesłanki dla których myślenie o edukacji powinno się zmienić. Po pierwsze do szkoły uczęszczają pokolenie, które zostało ukształtowane prze technologię, mass media oraz Internet, czyli inaczej niż ich rodzice czy dziadkowie. Po drugie świat się zmienił, a szkoły nie nadal uczy się w nich uczniów jak w XIX i XX wieku. Smutne jest to, ze współczesna szkoła polega na tym, że jest jedną z niewielu instytucji, która jest odporna na zachodzące zmiany niej, czyli po raz któryś z rzędu należy omówić z dziećmi oznaki jesieni.

Wg Baumana edukacja przybierała już w przeszłości rozmaite formy i potrafiła się przystosować do zmieniających się okoliczności, wytyczając sobie nowe cele i opracowując nowe strategie, jednak obecna zmian nie przypomina jednak tych wcześniejszych. Dlatego musimy nauczyć się sztuki życia w świcie przesyconym nadmiarem informacji a także jeszcze trudniejszej sztuki przyuczania innych do życia w takich warunkach.

 Sacrum- wg Andrzeja C. Leszczyńskiego jest terminem pojmowanym w sposób tak ogólny niezobowiązujący, że staje się rodzajem metafory odnoszącej się do jakichkolwiek rzeczywistości pojętej teraz jako szczególna i w tym sensie „święta’. Sacrum ma w tym wypadku sens naturalistyczny, psychologiczny bądź socjologiczny i nie daje się odnaleźć w obszarze aksjologii (nauka o wartościach) w ścisłym tego słowa znaczeniu. Świętością staje się to, co z jakichkolwiek powodów zostanie uznane za święte coś nienaruszalnego, szanowanego i czczonego, co jest szczególnie ważne i w mocny sposób zaznacza swą obecność w umyśle indywidualnym i zbiorowym.

 Codzienność Elżbieta Tarkowska, że codzienność od dłuższego czasu jest przedmiotem zainteresowań różnych dyscyplin. Wyłania się kategoria życia codziennego jako kategoria interdyscyplinarnego dyskursu. Zainteresowanie codziennością można dostrzec również w naukach pedagogicznych. Choćby poprzez analizę życia codziennego szkoły, która dostarcza informacji o sposobie jej funkcjonowania, o jej ukrytym programów. Praktyki zaczerpnięte z życia codziennego polskiej szkoły są narzędziem krytyki rozmaitych mitów jakie wokół niej urosły, choćby takiego, ze szkoła jest miejscem wszechstronnego rozwoju uczniów.

Ponowoczesna edukacja

Społeczeństwo ryzyka – kategoria opisująca konsekwencję wynikające z rozwoju społeczeństwa przemysłowego, spowodowanych rozwojem cywilizacyjnym, technologii, których skutki są nieodwracalne zmiany nad którymi nie można zapanować. Typy ryzyka” naturalne, wytworzone

Podstawowe rodzaje ryzyka:

• Ekologiczne – skażenie środowiska, globalne ocieplenie

• Zdrowotne – pandemie

• Informatyczne – bezradność wobec zalewu informacji

• Społeczne – osamotnienie, wykształcenie bez zatrudnienia, zmiany relacji miedzy płciami

Cechą tych nowych zagrożeń jest ich „niewidzialność”

Społeczeństwo ryzyka a edukacja

• Ekspansja wykształcenia

• Efekt windy – kolektywnie w górę a kolektywnie indywidualnie w dół