ZAGADNIENIA EGZAMUNACYJNE PEDAGOGIKA
Pedagogika jako refleksja (dyscyplina) filozoficzna.
Nauka o człowieku musi pozostać nieodmiennie wiedzą samego człowieka, o sobie samym (filozofia praktyczna Arystotelesa i jego hermeneutycznej prawdy). Hermeneutyka jako filozofia praktyczna nie polega na zastosowaniu teorii praxis, ale jest doświadczeniem praxis samej, w pojęciu praxis - zawiera się pierwotna wspólna więź wszystkiego, co razem ze sobą buduje. Wszelkie rozumienie wiąże się z samorozumieniem, zależy od wiedzy człowieka, musi ujmować przede wszystkim całą zewnętrzną różnorodność ludzkiego bycia i dlatego staje się etycznym i filozoficznym zadaniem dla wszystkich. Pojęcie hermeneutyki obejmuje rozumiane przez człowieka samego siebie, rozumienie dzięki tradycji ludzkiej kultury i wzbogacało się przez pokolenia. Filozofia praktyczna oparta jest na fenomenie rozumienia i wzajemnego porozumienia, dzięki któremu człowiek uczestniczy w pewnym społecznym porządku, tworzy pewne instytucje, wybiera między pewnymi formami życia i rozwija normatywne wyobrażenia o prawym życiu, słusznym postępowaniu. W pedagogice - w nowych warunkach człowieka „bytu w świecie”, namysł nad pedagogiką jako nauką jest potrzebny, dlatego że pedagogika posiada zbyt małą wiedzę o swojej dyscyplinie.
Pedagogika jest nie tyle nauką o wychowaniu, ile o myśleniu o tym procesie. Polega na ukazaniu filozoficznych przesłanek, teorii i praktyk pedagogicznych.
Na wielokrotność myślenia o wychowaniu składają się 3 jego formy:
Myślenie typu rozumiejącego - zorientowane na ustalenie ogólnych prawidłowości procesów wychowawczych i edukacyjnych, ujawnienia ich sensu oraz związków między nimi.
Myślenie typu poznawczego - będące wynikiem aktywności intelektualnej w oświacie.
Myślenie typu praktycznego - skupianie na rozpoznaniu i rozwiązaniu określonych problemów praktycznych.
Według Jana Fryderyka Herberta - pedagogika musi być nauką filozoficzną. Jego filozofia nieuchronnie prowadzi do pedagogiki, a ta odkrywa w sobie filozoficzne korzenie.
Według Karola Kozłowskiego - pedagogika filozoficzna musi pozostawać w ścisłym związku z pedagogiką empiryczną, gdyż tylko wtedy można mieć nadzieję na osiągnięcie sukcesów wychowawczych.
Według Bogdana Suchodolskiego - naukowe badania pedagogiki, opierają się na:
Wiedzy o człowieku „koncepcji człowieka”;
Zbiorze zadań i celów wychowawczych - wyznaczone przez różne instytucje.
Według Stefana Kunowskiego - ujmuje pedagogikę jako naukę normatywną, która na podstawie filozofii człowieka, aksjologii i teorii kultury bada naturę człowieka, powinna się kierowa pedagogiką.
Pedagogika usiłuje opisać zmiany rzeczywistości wychowawczej zaś filozoficzne wychowanie próbuje je zrozumieć, oswoi zinterpretować.
Paradygmaty w pedagogice.
Termin paradygmat wg A. Folkierskiej pedagogowie pojmują bardzo często własną interpretację tego terminu. Folkierska stwierdza, iż własna interpretacja pozwala zachować naukowość pedagogiki, a także uwiarygodnić własne poczynania badawcze. Twierdzi, że przywołanie terminu paradygmat jest równoznaczne z opowiedzeniem się po stronie współczesnej samowiedzy nauki.
Paradygmat - zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek wyjaśniających jakiś obszar rzeczywistości przyjętych w społeczności uczonych, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia o normalnych zbiorowościach użytkowników nauki. Jak wynika z definicji paradygmat:
Dotyczy bezpośrednio przedmiotu danej nauki;
Jest zbiorem ogólnych przesłanek, czyli zdań stanowiących podstawę wnioskowania o jakimś przedmiocie. Jeżeli przedmiotem pedagogiki będzie oznaczał zbiór ogólnych przesłanek (założeń) koniecznych do zdefiniowania edukacji, stanowiących punkt wyjścia badań nad nią oraz budowania jej teorii.
Paradygmat → pedagogika → zbiór ogólnych przesłanek koniecznych do zdefiniowania edukacji stanowiących punkt wyjścia badań nad nią oraz budowania jej teorii.
Na poziomie pytania o NATURĘ BYTU w historii wychowania dwa skrajne stanowiska:
Nominalizm;
Realizm.
Przedstawiciele nominalizmu uważają, - że istnieją idee i przedmioty abstrakcyjne, lecz jedynie przedmioty konkretne. Świat społeczny istnieje w formie znaczeń, jakie mogą nadawać mu poznające go przedmioty.
Przedstawiciele realizmu - przyjmowali istnienie danych zmysłowych, które są odpowiednikiem idei przedmiotów abstrakcyjnych. Świat społeczny jest dany wszystkim przedmiotom go poznającym w jednakowej postaci zgodnej z danymi zmysłowymi.
Paradygmat interpretatywny - interesuje się zrozumieniem subiektywnego doświadczenia ludzkiego poprzez testowanie wiedzy w praktyce konkretnych społeczności.
Paradygmat humanistyczny - zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom występującym w życiu społecznym. Paradygmat nastawiony na badanie konfliktów społecznych.
Paradygmat strukturalny - istnieją obiektywne struktury, w których przebiega życie, każda jednostka ma określone miejsce w strukturze społecznej.
Paradygmat funkcjonalistyczny - ujmuje świat społeczny jako byt obiektywny z gotowymi strukturami regulującymi życie jednostki, akceptuje nierówności społeczne.
Paradygmat pajdocentryczny - za główny cel przyjmuje swobodny rozwój dziecka. Zapoczątkował go Rousseau.
Pajdocentryzm w wersji humanistycznej - zespół radykalnych teorii krytycznych, które budują wizję społeczeństwa bez szkoły, ujawnia negatywny, krytyczny stosunek do organizacji społecznych sterujących formalną edukacją.
Pajdocentryzm w wersji interpretatywnej - teorie mniej zaangażowane w krytykę społecznych podstaw edukacji. Twórcy próbują wnikać w świat dziecka.
Paradygmat didaskalocentryczny - obejmuje strukturalizm i funkcjonalizm, - uczniowie to ważne ogniwo tego systemu, dziecko przygotowuje się do pełnienia dorosłych ról.
Dadaskalocentryzm w wersji strukturalistycznej - tworzony przez teorie krytyczne, które włączają praktykę edukacji w konflikty społeczne; osobowość człowieka jest odbiciem stosunków społecznych.
Elementarne pojęcia pedagogiczne: edukacja, wychowanie, nauczanie, uczenie się, kształcenie, osobowość, kultura.
Edukacja - ogół oddziaływań służących formowaniu się zdolności życiowych człowieka. Niejednorodność tego pojęcia ukryta jest w terminach:
Ogół oddziaływania;
Zmienianie;
Rozbijanie;
Zdolności życiowe człowieka.
Ogół procesów i oddziaływań, których celem jest zmienianie ludzi (dzieci, młodzieży) oraz przystosowanie ich do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych.
Wychowanie - świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka (Okoń).
Nauczanie - planowa i systematyczna praca nauczyciela uczniami mającymi na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych.
Uczenie się - proces nabywania względnie trwałych zmian, w szeroko rozumianym zachowaniu (dot. Wiadomości, umiejętności, nawyków, postaw) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia). Nauczanie jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami.
Kształcenie - system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowania się do zmieniania świata Osobowość ukształtowanie własnej osobowości.
Osobowość - najczęściej oznacza zespół stałych wartości i procesów psychofizycznych, odróżniających daną jednostkę od innych, wpływający na organizację jej zachowania, a więc na stałość w nabywaniu i porządkowaniu doświadczeń, wiadomości i sprawności, w reagowaniu emocjonalnym w stosunkach z innymi ludźmi oraz na stałość w wyborze celów i wartości.
Kultura - ogół stworzonych przez ludzi wartości naukowych, społecznych, artystycznych i technicznych oraz procesy tworzenia tych wartości. W przeszłości kojarzyło się z „uprawą roli”, bądź „uprawą umysłu”. Współcześnie zaczyna się pojmować kulturę szeroko, a więc zarówno jako efekty, jak i procesy tworzenia dóbr, zarówno jako normy, wartości i wzory zachowań, jak wytworzone przez ludzi dzieła, zarówno wartości naukowe i artystyczne jak społeczne i techniczno-cywilizacyjne.
Wychowanie w społeczeństwie pierwotnym.
Himinizacja - droga do człowieczeństwa przez uspołecznienie (socjalizację i kulturyzację).
Inicjacja - polega na wtajemniczeniu przez starszyznę rodową dorastających młodych mężczyzn. Polegała na magicznej wierze, że dzięki niej uda się utrzymać status quo, że dzięki niej człowiek i grupa stają się silni.
Wychowanie w społeczeństwie pierwotnym:
Głównym celem było przeżycie;
Młode pokolenie opierało się na obserwacji zachowań dorosłych;
Społeczeństwo bardzo prymitywne;
Gdy pojawiają się wspólnoty następuje podział czynności i obowiązków, zadaniem mężczyzn była obrona i polowanie, resztę wykonywały kobiety, na czele grupy najstarszy wódz;
Występuje też Rada Starszych, ona z przywódcą podejmowała decyzje;
Był szaman, czarownik, czyli duchowy przywódca;
Proces wychowania młodego pokolenia nadzorowała Rada Starszych;
Chłopcy np. towarzyszyli mężczyzną w łowach, dziewczyny pomagały w pracach domowych;
Za zaczątki pierwotnych instytucji wychowawczych uznać należy obrzędy wtajemniczania, polegały na poddawaniu młodych ludzi próbom, np. wytrzymałość na ból, sprawdzian fizyczny, czasami młodzi podchodzili do prób kilkakrotnie, nim Rada Starszych uznała ich za pełnoprawnych obywateli.
Cechą wychowania w społeczeństwie pierwotnym jest jego równość: razem i jednakowo chowa się wszystkie dzieci, nie ma też osobnego stanu wychowawców, gdyż dzieci wychowuje rodzina, otoczenia. W niektórych plemionach rodzice nie mają wpływu na dzieci i nie szukają go. Dzieci są nieposłuszne. Rodzice ich nie biją - najwyżej krzyczą, ale bez skutku. Człowiekowi wystarczyły czynniki bezpośrednie, wypływające z popędów. Krótko trwa dzieciństwo, gdyż dzieci szybko się usamodzielniają, starają się sami o rybę czy zwierzynę. Niektóre plemiona uniemożliwiają sobie proces wychowawczy, hołdując tzw. Zwyczajowi wg, którego panem rodziny jest chłopiec zaraz od urodzenia, a ojciec jest tylko zastępcą, aż do jego dorośnięcia, każdy jego kaprys jest rozkazem.
Wychowanie i nauczanie w cywilizacjach starożytnego wschodu.
Cywilizacje wschodnie powstały na terenach Chin i Indii. Są najstarsze, posiadają bogatą kulturę materialną. Edukację przenikały pierwiastki filozoficzno-moralne
CHINY - kraj o najstarszej ze znanych kulturze. Funkcjonowały szkoły, egzaminy państwowe, od szczebli najniższych do najwyższych. Konfucjanizm - kanon wychowania chińskiego od największego chińskiego filozofa - Konfucjusza.
Cele i praktyka edukacyjna ukształtowały się po linii potrzeb życia, pod wpływem konserwatyzmu i ślepego kultu tradycji;
Ideałem był człowiek „uczony”; kształcenie miało charakter formalny;
Uczyło się wielu, ale do biegłości świętej wiedzy dochodziło niewielu;
Trudnością w kształceniu był uciążliwy charakter pisma chińskiego, nieskończona liczba odmiennych znaków;
Kształceni byli tylko chłopcy;
Za „moralną” uchodziła kobieta niewykształcona.
INDIE - ustrój społeczny dzielił ludność na warstwy. Były to wspólnoty wyznaczające swym członkom określone prawa i obowiązki, rządzili księża i rycerze. Na czele stali kapłani - oni kształcili kulturę duchową.
Podstawą kształcenia i wykształcenia kapłanów były księgi „Wedy”;
Buddyzm - nowy styl życia Hindusów, twórcą był Siddha the Gautama (później nazywany Budda). Głosił idee miłości bliźniego i wszechludzkiego braterstwa. Był programem wychowawczym, który odegrał bardzo ważną rolę.
Wychowanie w starożytnej Europie.
Wychowanie Helleńskie.
Szczególne znaczenie wychowania fizycznego, które dotyczyło zarówno dzieci w wielu chłopięcym jak też wychowania gimnastycznego młodzieży, w skład zajęć wchodziły: skok, bieg, rzut dyskiem, rzut dzidą oraz zapasy;
Wychowanie moralne; w kanonie dobrego wychowania moralnego mieściły się takie cechy jak: skromne i pełne umiarkowania postępowanie, skromny ubiór i postawa ciała, milczenie wobec starszych, szacunek i cześć dla rodziców; unikanie gorszących zgromadzeń;
Młodych bardzo często zapraszano do bezpośredniego uczestnictwa w życiu publicznym;
Czynnikiem kształtującym osobowość był teatr;
Umiejętność czytania i pisania uczono w ramach zajęć domowych, bądź też u nauczyciela muzyki.
Wychowanie Spartańskie.
W Sparcie kultywowano ideał wojskowy;
Dzieci od 7-go roku życia przebywały pod opieką państwa. Na czele całej edukacji stał dozorca państwowy Pajdamonos;
Wychowanie dziewcząt było podobne do wychowania chłopców;
Panowała bardzo surowa dyscyplina, przez co wyrabiano odporność na wszelkie trudy życiowe;
Wychowanie fizyczne rozwijano kosztem wychowania intelektualnego (jednostronność wychowania);
Wykształcenie intelektualne ograniczało się do umiejętności czytania, pisania i podstawy rachunku;
W wieku 18-20 lat następował okres efebii, czyli odbywanie wyłącznie ćwiczeń wojskowych;
W wieku 20-30 lat następowała służba wojskowa, po jej odbyciu nabywało się prawa obywatelskie.
Wychowanie Ateńskie.
W wychowaniu obywatela ateńskiego wyróżniamy 3 okresy:
I lata dzieciństwa - spędzali w gronie rodzinnym (do 7-go roku życia);
II lata szkolne - u dowolnie wybranych mistrzów (7-18-ty rok życia);
III lata efebii - objęty organizacją państwową (18-20-ty rok życia).
Od 7-18-tego roku życia chłopiec przechodził pod nadzór pedagoga.
W wychowaniu ateńskim możemy wyróżnić:
Wychowanie umysłowe;
Wychowanie moralne;
Wychowanie fizyczne.
Chłopcy byli kształceni przez 3 nauczycieli:
Gramatystę (nauczyciela elementarnego) - nauka czytania, pisania, rachunków, lektury poetów. Nauka odbywała się indywidualnie.
Lutnistę (kitarystę) - nauka muzyki, śpiewu, poezji. Instrument narodowy - lutnia.
Paidotrybę - nauczyciel wychowania fizycznego.
Na ideał wychowania ateńskiego składały się:
Cnota obywatelska - Arete;
Męstwo - Andreia.
Oświata i wychowanie w epoce średniowiecza.
Wykształcenie i kultura umysłowa w epoce renesansu.
Humanizm - to nowe prądy kulturalne; człowiek odwraca się od kościelnych ideałów pozaziemskich, a kieruje się ku światu, w którym żyje i działa, na co dzień.
Cele wychowania humanistycznego (Erazm z Rotterdamu):
Wychowanie powinno wdrażać do pobożności;
Za zasadnicze i najważniejsze zadania wychowania uważano poznanie nauk wyzwolonych, kultury bycia.
Karę cielesną wykluczono z wychowania;
Rozwijano samodzielność uczniów, zachęcano do pełnego rozwoju ich osobowości;
Dopuszczano do szkoły także dziewczęta;
Nowy typ szkoły - Gimnazjum - 1538 - założone przez Sturm'a. Program opierał się na nauczaniu języków klasycznych i retoryki, nie obejmował języka ojczystego, nie liczył się z praktyką życiową;
Szkolnictwo jezuickie - rozwinęło się w Europie w XVII i XVIII wieku: nastawione było na kształcenie młodzieży zwłaszcza z wyższych sfer społecznych;
Gimnazja i kolegia humanistyczne - szerzył wiedzę o coraz szybszym postępie w zakresie różnych nauk i wpływały pozytywnie na poziom kultury;
W realizacji szkolnej humanistyczne cele i program kształcenia ograniczały się głównie do kształcenia kultury literackiej przez studiowanie arcydzieł greckich i rzymskich pisarzy.
Intensywny rozwój dyscyplin przyrodniczych indukcyjnych metod w poznaniu naukowym;
Tłumaczono na język polski traktaty wybitnych humanistów europ;
Pierwszą książką pedagogiczną napisaną w języku polskim są „Książki o wychowaniu dzieci” Erazma Glicznera Skrzetuskiego;
Główne hasło - wychowywać należy w zgodzie z naturą, wychowanie musi być zgodne z prawami rozwoju psychicznego i fizycznego.
Kultura umysłowa i reformy szkolne w epoce oświecenia.
Wiek oświecenia - ukształtował się pod względem racjonalizmu przez, Kartezjusza:
Akcentował on zasadę cogito ergo sum (myślę, więc jestem.);
Domagał się racjonalnych metod we wszystkich badaniach naukowych.
Racjonalizm:
Nie chciał tworzyć „wielkich systemów”;
Chciał posuwać na przód badania szczegółowe;
Cechował się naturalizmem, empiryzmem, bardziej interesował się człowiekiem nowoczesnych człowieczeństwem niż kosmosem;
Kształtował politykę nowoczesnych gospodarkę, naukę i sztukę nowoczesnych wszelkie inne dziedziny działalności człowieka, także dziedzinę wychowania.
Wiek oświecenia przywracał doniosła rolę wychowania fizycznego jako wychowaniu zdrowotnemu. Opierało się ono na hartowaniu ciała nowoczesnych na gimnastyce.
Szkolnictwo - kształci się szlachta nowoczesnych mieszczaństwo, matematyka nowoczesnych nauki przyrodnicze, język francuski, szkolnictwo ludowe nowoczesnych specjalne, wprowadzono obowiązek szkolny (1783), nauczanie szkolne urozmaicone zabawami, wycieczkami, wyższy poziom oświaty wiejskiej.
Reformy szkolne w Polsce - szkoły zaniedbywały wydoskonalenia polszczyzny, dobrej wymowy nowoczesnych języku łacińskim i polskim, czas poświęcano nieużytecznym ćwiczeniom. Naprzeciw temu powstają uczelnie świeckie kształtujące młodzież w duchu patriotyzmu i kultury oświeceniowej, powstały prywatne świeckie szkoły rycerskie. Nowy system edukacji młodzieży miał być podstawą odrodzenia Polski. Rewolucji szkolnej dokonuje Komisja Edukacji Narodowej (KEN).
Rozwój nowoczesnych systemów szkolnych w XIX wieku.
Polska od 1795r. (II rozbiór) podzielona została między 3 zaborców: Rosję, Austrię i Prusy. W zależności od stosunku zaborców, w różnym stopniu rozwijała się oświata i wychowanie na ziemiach polskich.
Zabór Rosyjski:
Szkolnictwo zostało poddane rusyfikacji, język rosyjski stał się językiem narodowym;
Caryca Katarzyna zlikwidowała polskie szkoły i uczelnie powołane przez KEN, wprowadziła cenzurę książek;
Szkoła Główna Wileńska przekształcona na Imperatorski Uniwersytet → podporządkowano mu wszystkie szkoły byłych ziem RP przyłączonych do Rosji (8 guberni) → powstałą Kuratoria Wileńska (Wileński Okręg Naukowy).
Szkoły elementarne:
3-letnie szkoły podwydziałowe;
4-letnie szkoły wydziałowe (dla biednej szlachty i mieszczan);
Szkoły departamentowe → dla warstw wyższych (dawały możliwość wstępu na studia wyższe).
Szkoły średnie: gimnazja i progimnazja → (niepełne gimnazja)
Język polski jako wykładowy został tylko w nauczaniu religii. Młodzież polska z konieczności udawała się na studia w uniwersytetach rosyjskich. Z bibliotek usuwano polskie książki. Społeczeństwo polskie organizowało tajne nauczanie w celu utrzymania świadomości narodowej. Na początku XX wieku nastąpiła repolonizacja wszystkich typów szkół, język polski stał się językiem wykładanym na wszystkich poziomach szkolnictwa.
Zabór Austriacki:
Germanizacja szkolnictwa, język niemiecki jako wykładowy. Uniwersytet Krakowski połączono z Uniwersytetem Lwowskim;
Gimnazja realne - powstały w większych ośrodkach handlowych, dawały maturę bez prawa wstępu na studia;
W II połowie XIX wieku do szkół wprowadzono język polski. Odtworzono Radę Szkolną Krajową, która zajęła się reforma szkół. Stworzono seminaria nauczycielskie męskie i żeńskie;
Spolszczenie szkolnictwa nie było jednak pełne, zaniedbana była nauka historii i geografii polski;
W Galicji nastąpił rozwój stowarzyszeń m.in. Towarzystwo Pedagogiczne, Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych;
Wysoki poziom nauczania Uniwersytetu Jagiellońskiego;
Powstaje Politechnika we Lwowie, Akademia Rolnicza w Dublanach, Polska Akademia Umiejętności, Krakowska Szkoła Sztuk Pięknych.
Zabór Pruski:
Najszybciej wprowadzono język niemiecki do szkół (zakaz zatrudniania nauczycieli nieznających języka niemieckiego).
Szkoła elementarna 7-dmio klasowa;
Preparandy nauczycielskie (niższa forma kształcenia nauczycieli);
Wyznaniowe seminaria nauczycielskie - regularna forma nauczania nauczycieli.
Katolickie ( dla Polaków i Niemców); Ewangelickie (tylko dla Niemców)
Szkoły te były z maturą, nauczyciel po seminarium zdawał dwa egzaminy z pedagogiki.
Po szkole elementarnej można było pójść:
2 letnie szkoły średnie;
Cech rzemiosł różnych.
Szkoły średnie, rodzaje:
Progimnazja (niepełne szkoły średnie kształcące urzędników);
Gimnazja realne (z maturą, ale bez możliwości startu na studia);
Gimnazja klasyczne (greka, łacina), najlepsze szkoły średnie, dawały możliwość po maturze start na wszystkie studia.
Uczelnie wyższe - w zaborze pruskim szkolnictwo wyższe nie istniało. Polacy najczęściej studiowali w Berlinie, Lipsku, Monachium.
Oświata i wychowanie w XX wieku.
Na początku XX wieku nasiliły się dyskusje nad zadaniami wychowania, programami nauczania i kształtem organizacyjnym szkolnictwa.
Ideę wychowania narodowego wiązano z wychowaniem religijnym. Żądano szkoły dostępnej dla wszystkich, bezpłatnej i świeckiej z programami uwzględniającymi problemy społeczne, nowe osiągnięcia naukowe i potrzeby ekonomiczne kraju.
I połowa XX wieku - ujednolicenie systemu szkolnego (określenie organizacji zadań, postaw ideowych i programów. DEKRET O OBOWIĄZKU SZKOLNYM: obowiązkowa 7-letnia szkoła powszechna dla dzieci od 7-14-go roku życia, bezpłatna.
Szkolnictwo średnie: 8-klasowe gimnazjum; matura gimnazjalna otwierała drogę do studiów wyższych.
Ustawa z 1932 roku ustaliła: 7-klasowe szkoły powszechne, 4-letnie gimnazja <jednolity program ogólnokształcący>; 2-letnie licea o programie ukierunkowanym.
1945 rok: wprowadzono jednakowy program nauczania do wszystkich szkół podstawowych, zrównano program nauczania VII-klasy szkoły powszechnej i I klasy gimnazjum.
1961: 8-klasowa szkoła podstawowa (obowiązek szkolny do 17-tego roku życia), potwierdzono zasady jednolitości, bezpłatności, publiczności i świeckości instytucji edukacyjnych; 3-klasowe szkoły średnie z maturą umożliwiały start na uczelnie wyższe.
1999: I-VI (szkoła podstawowa);
3-letnie gimnazjum (obowiązkowe);
3-letnie licea profilowane z maturą umożliwiające start na uczelni e wyższe;
4-letnie technika z maturą umożliwiające start na uczelnie wyższe;
3-letnie licea ogólnokształcące z maturą umożliwiające start na uczelnie wyższe;
2-3 -letnia szkoła zawodowa;
DODATKOWO: w wieku od 3 do 6 lat przedszkola
Szkoły wyższe (studia): 3+2 lata (po maturze), studia doktoranckie.
W Polsce istnieją szkoły:
Publiczne
Przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja → gmina;
Ponad gimnazjalne → powiat;
Szkoły unikalne → województwo.
Niepubliczne prywatne
Stowarzyszenia, fundacje, kościoły.
Niepubliczne o uprawnieniach szkoły publicznej
Program opracowany i zatwierdzony przez MEN;
Kadra pracownicza z odpowiednimi kwalifikacjami;
Działalność kontrolowana przez ministra.
Metodologiczne podstawy (problemy) pedagogiki.
Postęp pedagogiki Subdyscypliny sensie zdobywania nowej wiedzy o wychowaniu, uzależniony jest od odpowiednich badań pedagogicznych z zastosowaniem właściwych metod.
Metody badań pedagogicznych:
EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY:
Polega na wprowadzeniu do wybranego układu (zbiorowości społecznej) jakiegoś nowego czynnika i obserwacji zmian powstałych pod jego wpływem. Celem eksperymentu jest, więc wykrycie związków przyczynowo-skutkowych między zmianą niezależną a elementami badanego układu. Metoda ta może być realizowana za pomocą wielu różnych technik tj.: obserwacja, wywiad, ankietowanie i socjometria.
MONOGRAFIA PEDAGOGICZNA:
Polega na zbadaniu działalności instytucja w celu stwierdzenia jak funkcjonuje i co można zrobić, aby ulepszyć jej działanie. Metoda ta w badaniach pedagogicznych oddaje nieocenione usługi. Łatwa w stosowaniu, nadaje się do systematycznej weryfikacji założonych funkcji danej instytucji, planowania ulepszeń i kontroli jej funkcjonowania. Metoda ta może być realizowana za pomocą wielu różnych technik, tj.: obserwacja → kwestionariusz obserwacji; wywiady → kwestionariusz wywiadu; analiza dokumentów, ankietowanie → ankiety.
W badaniach monograficznych nie poprzestajemy na jednej technice. Łączymy techniki traktując je jako sposób uzupełniający wiedzę i wzajemną kontrolę.
METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW:
Polega na zbadaniu życiorysu danej jednostki osobowej w celu ustalenia diagnozy i terapii. Metoda ta odnosi się do zbadania układów społecznych, instytucji oraz dynamiki wewnętrznej i przeobrażeń zbiorowości społecznej. Metoda ta może być realizowana za pomocą takich technik jak: wywiad, obserwacja, analiza wytworów, socjometria.
METODA SONDAŻU DIAGNOSTYCZNEGO:
<zwany też sondażem ankietowym lub sondażem na grupie reprezentatywnej>
Bada opinię, sondy, motywy oraz zachowanie dużych grup ludzkich. Badania sondażowe sprowadzają się niemal zawsze do zbadania specjalnie dobranej próby reprezentacyjnej populacji. Badający musi dążyć do wybrania do badań takiej grupy, w jakiej znalazłby możliwie największe odbicie, strukturę, wszystkie elementy i cechy badanej populacji. Metoda ta może być realizowana za pomocą takich technik jak: ankietowanie, wywiad, socjometria, obserwacja.
Subdyscypliny pedagogiczne.
7 kryteriów klasyfikacji. Szczegółowe dziedziny pedagogiczne jako nauk wg St. Kawuli:
Kryterium celów działalności edukacyjnej - cele mogą dotyczyć np. formowania się zdolności życiowych człowieka - np. kształtowanie umiejętności logicznego myślenia (np. czynności nauczyciela i ucznia na lekcji matematyki);
Dydaktyka - jedna z nauk pedagogicznych. Pochodzi z greckiego didasco - nauczam, didascalos - nauczający. Zajmuje się celami i treściami kształcenia, procesem kształcenia, metodami nauczania, środkami dydaktycznymi itp.
Teoria wychowania - zajmuje się wychowaniem, tj. kształtowaniem postaw i cech osobowości uczniów oraz stwarzaniem warunków do samowychowania. Odgrywa rolę służebną w stosunku do praktyki pedagogicznej, rozwijając problemy rodziców, wychowawców, nauczycieli.
Kryterium metodologiczne - nauka o metodach zbierania danych (empiryczne). Wyróżniamy: jakościowe i ilościowe.
Kryterium rozwojowe - możemy wyróżnić:
Pedagogika przedszkolna;
Pedagogika wczesnoszkolna;
Pedagogika dzieci i młodzieży;
Andragogika;
Gerontologia;
Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka - wyróżniamy:
- pedagogika specjalna wraz z subdyscyplinami:
Tylopedagogika (niewidomi);
Surdopedagogika (głusi);
Oligofrenopedagogika (chorzy umysłowo);
Pedagogika rewalidacyjna (osoby z deficytami somatycznymi);
Pedagogika resocjalizacyjna (wyrównania deficytu).
Kryterium instytucjonalne - w zakres kryterium wchodzi refleksja teoretyczna dotycząca działalności praktycznej przebiegającej w instytucjach:
Pedagogika przedszkolna;
Pedagogika wczesnoszkolna;
Pedagogika szkolna;
Pedagogika szkoły wyższej.
Pedagodzy zajmują się organizacją szkolnictwa.
Kryterium problemowe
Pedagogika porównawcza.
Kryterium dziedzin działalności ludzkiej - nawiązuje do rodzaju działalności człowieka, które pedagogika obejmuje swoim polem badawczym:
Pedagogika opiekuńcza;
Pedagogika wychowawcza;
Pedagogika terapeutyczna;
Pedagogika czasu wolnego.
Nauki współdziałające z pedagogiką.
Nauki współpracujące i wspierające pedagogikę:
Nauki przyrodnicze - dyscypliny zajmujące się badaniem biologicznego aspektu rozwoju człowieka i badaniem biologicznych uwarunkowań procesów wychowawczych; do tej grupy należą nauki medyczne, tj. biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania;
Nauki psychologiczne - psychologia ogólna i rozwojowa, zajmująca się badaniem funkcjonowania psychiki a zwłaszcza jej indywidualnego rozwoju;
Nauki wychowawcze - bada psychiczne uwarunkowana i skutki oddziaływań wychowawczych;
Nauki socjologiczne - socjologia wychowania, pracy, zawodowa, kultury;
Nauki ekonomiczne;
Nauki filozoficzne - etyka jako podstawowa nauka do podejmowania zagadnień z zakresu wychowania moralnego; estetyka - analizuje oddziaływanie sztuki na człowieka.
Pedagogika pozytywistyczna.
Inaczej naukowa. Pojęcie to zastosowano do opisania, wyjaśnienia stylu myślenia o edukacji i oświacie, oferuje wytworzenie takiej wiedzy, która pozwala w sposób pewny przewidywać zachowania ludzi, postuluje bezpośredni związek z praktyką, gdzie można skutecznie wytwarzać popasane stany w osobowościach ludzi, w ich zachowaniu.
Pedagogika kultury.
Dział pedagogiki, którego zadaniem jest kształcenie osobowości przez dobro kultury człowiek tworze kulturę, ale i kultura tworzy człowieka, dlatego potrzebne jest zarazem wychowanie do kultury, jaki i przez kulturę.
Podstawowym zadaniem pedagogiki kultury jest badanie zjawisk i nurtów kultury i wyciąganie z nich wniosków dla pedagogiki.
Zapoczątkował ją niemiecki filozof kultury Wilhelm Dilthey.
Pedagogika personalistyczna.
Jest to system pedagogiczny. Jest podstawą każdego odpowiedzialnego wychowania, gdyż jako jedyna traktuje wychowanka jako osobę. Opiera się na realizmie oraz umożliwia formację człowieka w całym jego bogactwie, dąży do odpowiedzialnego ukształtowania całej rzeczywistości wychowanka.
Pedagogika egzystencjalna.
Stanowi kontynuację starej tradycji filozoficznej opierającej się na problemie człowieka (koncepcja człowieka, człowiek wobec świata, człowiek wobec Boga).
Pedagogika religii.
Rozumiana jako kierunek w myśli wychowawczej podkreślający znaczenie religii dla całościowego i humanistycznego wychowania człowieka.
Kształtowanie poglądu na wychowanie i formowanie odpowiednich instytucji oświatowych;
Nauka zajmująca się zagadnieniami praktyki i teorii procesów edukacji w kościele, rodzinie, społeczeństwie, szkole.
Jej rozwój związany był w pierwszym rzędzie z koniecznością analizy miejsca i znaczenia nauczania religii w szkole oraz wkładu środowisk chrześcijańskich (kościołów, stowarzyszeń) do kształcenia równoległego.
Pedagogika krytyczna.
Kierunek pedagogiki, który demaskuje i odsłania:
Orientacje myślenia o edukacji, musi określić jakąś wizję człowieka i społeczeństwa, jaki świat jest i jaki być powinien, musi poddać obserwacji i analizie rozgrywające się w społeczeństwie procesy edukacyjne (jest to bardzo ważne w procesie określania celów wychowania).
Ujmuje edukację jako element systemu społecznego.
Pedagogika antyautorytarna.
Kierunek pedagogiczny, który nawiązuje do pedagogiki „Nowego Wychowania”, uwydatnia rolę swobody indywidualności do rozwoju dziecka oraz jego wychowawców. To kierunek o wychowaniu, który został ukształtowany w opozycji do różnych odmian autorytaryzmu i totalitaryzmu na świecie. Promuje dobrowolny udział uczniów w zajęciach szkolnych, nie przygotowuje do życia w świecie, pełnym korupcji, walki konkurencyjnej.
Pedagogika emancypacyjna.
Krytyczny nurt pedagogiczny. Główną rolę odgrywa wyzwolenie jednostek od społecznej przemocy przez aktywny udział w kreowaniu form wychowania uzyskane przez człowieka wewnętrznej niezależności od autorytetów. Postulowała by człowiek stawał się takim, jakim chciałby być.
Pedagogika ekologiczna.
Ekologia - ( z greckiego oikos - dom, środowisko) - całokształt oddziaływań między organizmami i ich środowiskiem. Od 1930 roku Karol Elton → nowoczesna ekologia - to nauka o zależnościach między wszystkimi żywymi organizmami a ich środowiskiem życia, włączając w to sposoby, w jakie działalność człowieka wpływa na inne populacje i ich naturalne środowisko.
Ekosystem - grupy organizmów zamieszkujące pewien obszar wraz z tym obszarem.
Ekocentryzm - nowa etyka i filozofia nakazująca poszanowanie wszelkiego życia na ziemi.
NURTY:
Antropocentryzm - zakłada, iż człowiek znajduje się w centrum wszechświata i wszelkie inne byty są mu w sposób naturalny potrzebne.
Biocentryzm - przeciwstawność antropocentryzmu, wszystkie organizmy powinny mieć równe prawa
Bioregionalizm -
Ekofilozofia -
Ekologia społeczna -
Ekologia głęboka -
Ekoetyka -
Ekofeminizm -
Geneza i przedmiot badań aksjologii jako nauki o wartościach.
Rozumienie wartości i ich typologii.
Aksjologia pedagogiczna.
Relacje interpersonalne w kontekście sytuacji szkolnej.
Nauczyciel i jego zawód.
Kultura popularna jako element środowiska wychowawczego.
Uwarunkowania zjawisk patologicznych w środowiskach wychowawczych.
13