1.Przedmiot socjologii wychowania.

Socjologia wychowania zajmuje się:

- środowiskiem wychowania, tj: jednostką, grupą, -procesem wychowania,

-efektami procesu, -związkiem wychowania ze strukturą społeczną.Socjologia edukacji i wychowania zajmuje się: -społecznymi aspektami edukacji analizy wpływów wychowawczych w rodzinie, grupie rówieśniczej, czy szerszych kręgach społecznych, -socjalizującym oddziaływaniem kultury ze szczególnym uwzględnieniem przekazu medialnego, -w aspekcie węższym socjologia edukacji koncentruje się głównie na stosunkach wychowawczych zachodzących w szkole, jej cechach i funkcjach, -antropologii klasy szkolnej, zraz z rytuałami, językiem i przestrzenią, nie pomijając społecznych skutków ukrytego programu w nauczaniu.

Socjologia wychowania i edukacji bada rzeczywistość społeczno – wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym. Przedmiot badań:

1. ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE, ZJAWISKA, PROCESY SOCJALIZACYJNE I WYCHOWAWCZE decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych

2. INSTYTUCJE WYCHOWAWCZE regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno – kulturowych warunków wychowania oraz działalnością edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,

3. SPOŁECZNO – KULTUROWY PRZEBIEG PROCESÓW WYCHOWANIA I ZACHOWAŃ, organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno – zawodowej.

4. POZIOMY EFEKTYWNOŚCI I JAKOŚCI FUNKCJONOWANIA PROCESÓW WYCHOWAWCZYCH I KULTUROWYCH w ramach mikro, mezo i makro systemów wychowania w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego i nieformalnego.

Socjologia mikroedukacji – zajmuje się głównie funkcjonowaniem grup naturalnych np. rodziny, grup rówieśniczych, kręgów społecznych, klik, gangów, grup nieformalnych

Socjologia mezoedukacji – dokonuje analizy funkcjonowania instytucji i systemów wychowawczych osiedla, gminy, społeczności wioskowej.

Socjologia makroedukacji – zajmuje się systemami wychowania dotyczącymi państwa, narodu, klas i warstw społecznych, wychowania obywatelskiego.

2.Środowisko społeczne – definicja, rodzaje, elementy środowiska wychowawczego wg. F. Znanieckiego

Środowisko społeczne to zestaw osób oraz grup oddziałujących na człowieka. Środowisko społeczne kształtuje każdą osobę podczas jej rozwoju częściowo determinując jej poglądy zachowania i możliwości. Kolejnym istotnym elementem dla wychowania jest, według Floriana Znanieckiego, środowisko wychowawcze.Według F. Znanieckiego ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE jest takim typem środowiska społecznego, które grupa wytwarza dla osobnika mającego po odpowiednim przygotowaniu zostać jej członkiem. Proces stawania się członkiem grupy ma w koncepcji Znanieckiego ścisły związek z nabywaniem ROLI SPOŁECZNEJ. O niejednorodnym charakterze środowiska wychowawczego w koncepcji Znanieckiego świadczy fakt, że w jego obrębie wyróżnione są następujące ELEMENTY ŚRODOWISKA.

ELEMENTY ŚRODOWISKA:- osoby – nauczyciela, wychowawcy, rodzice, bohaterowie dzieciństwa,- grupy społeczne – społeczność sąsiedzka, rówieśnicy, klasa szkolna,- instytucje – szkoła, środki masowego przekazu.CECHY ŚRODOWISKA – to złożoność i wielopoziomowość oddziaływań. Środowisko to bodźce, sytuacje, oddziaływania jednostek, które kształtują naszą osobowość, wywierając na nią wpływ, który przybierać może charakter socjalizacji lub wychowania.Poza rozróżnieniem między środowiskiem społecznym a wychowawczym istnieją jeszcze dwa kryteria podziału: (RODZAJE???)1.pierwsze kryterium odnosi się do POWTARZALNOŚCI I TRWAŁOŚCI WPŁYWÓW ŚRODOWISKOWYCH – mówimy tu o środowisku subiektywnym i obiektywnym, przy czym subiektywność to jako jego cecha oznacza indywidualne uwrażliwienie jednostki na bodźce, ich wybiórczy charakter, niemożność precyzyjnego określenia jakiego rodzaju zmiany w zachowaniach czy osobowości jednostki mogą one powodować, obiektywność wyraża częstotliwość, powtarzalność wpływów, wyższą sprawdzalność w zakresie sposobów oddziaływania środowiska na psychikę młodego człowieka.2.drugie kryterium odnosi się do ETAPU ROZWOJOWEGO JEDNOSTKI –środowisko może mieć charakter:- pierwotny (bliższy), występuje we wczesnych stadiach rozwoju, np. rodzina – jako najbliższy dziecku krąg opiekunów,

- wtórny (dalszy)- występuje na późniejszym etapie rozwoju, gdy dziecko identyfikuje się z szerszymi grupami społecznymi, np. koledzy z klasy, rówieśnicy na podwórku.

Z etapem rozwojowym i przynależnością do grup wiąże się pośrednio zagadnienie funkcji środowiska. Funkcje środowiska mogą mieć charakter:-adaptacyjny – czyli przystosowanie się do środowiska stanowi miarę efektywności procesów socjalizacyjnych przybiegających w młodszym wieku w środowisku pierwotnym,

-antycypacyjny – gotowość do zmian, przeobrażanie zastanej rzeczywistości rośnie z wiekiem i pojawia się w środowisku wtórnym.

3.Socjalizacja – wychowanie – nauczanie (wyjaśnić pojęcia i wskazać różnicę, podać przykłady).Socjalizacja to proces, wychowanie i nauczanie to typy oddziaływań na osobowość wychowanka.Socjalizacja według Słownika pedagogicznego: ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska społecznego zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwienie jej zdobycia takich kwalifikacji, takich systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby mogła się stać pełnowartościowym członkiem bezpieczeństwa.Inna definicja Jana Szczepańskiego: socjalizacja to część całkowitego wpływu środowiska, która wprowadza jednostkę do udziały w życiu społecznym, uczy ją zachowania według przyjętych wzorów, uczy ją rozumienia kultury, czyni je zdolną do utrzymywania się i wykonywania określonych ról społecznych.Socjalizacja jest procesem poprzedzającym, czy zapoczątkowującym wychowanie jako świadome, kształtujące oddziaływanie na osobowość jednostki. Zdaniem innych wychowanie nie może być rozpatrywane jako skutek czy szczególny przypadek socjalizacji.Zarówno socjalizacja, jak i wychowanie dotyczą osobowości jednostki i prowadzą do zmian w jej obrębie. Zmiany te mogą mieć charakter pozytywny jak i negatywny, czyli mogą być społecznie pożądane lub nie, mogą mieć charakter trwały lub tymczasowy. Charakter zmian jest jednym z czynników. Który wyznacza teoretyczną granicę między pojęciami wychowania i socjalizacji. W przypadku wychowania zmiany te są zawsze trwałe i społecznie pożądane, a co najmniej akceptowane, natomiast zmiany wywołane w procesie socjalizacji nie muszą spełniać żadnego z tych warunków.Wychowanie z założenia ma charakter intencjonalny, jest świadome i celowe, socjalizacja jest nieświadoma i nieintencjonalna, nie ma wcześniejszych planów, czy założeń, nie ma zasad, metod i środków. Socjalizacja przebiega spontanicznie, bez udziału woli wychowanka i osób z jego otoczenia, opiera się na naśladownictwie, interioryzacji całokształtu cech otoczenia społecznego, wychowanie odnosi się do działań bardziej selektywnych. Wychowanie powinno być wolne od ideologii, tzn. powinno unikać przekazywania treści w sposób świadomy zniekształcających obraz rzeczywistości społecznej. W przypadku socjalizacji przyjmujemy świat takim jaki jest, nikt go bowiem nie interpretuje. Podstawową różnicą między wychowaniem a socjalizacją jest zarówno charakter oddziaływań, jak i ich zakres. Wychowanie jest zatem pojęciem węższym od socjalizacji.Nauczanie – to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, osobowości pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Jest szczególnym rodzajem wychowania i ściśle się z nim łączy. Wychowanie bez nauczania nie jest możliwe.Pojęcia wychowania i nauczania są tak sobie bliskie, że aby wskazać różnice między nimi, trzeba odwołać się do osobowości jednostki, a konkretnie jej elementów zwanych dyspozycjami. Te formy zachowań, które mają swe źródło w procesach motywacyjno – emocjonalnych, wyznaczają stosunek do świata i siebie samego nazywamy dyspozycjami kierunkowymi, są to: poglądy, motywy działań, ideały, wartości. Kształtowanie dyspozycji kierunkowych nazywamy wychowaniem.Natomiast te dyspozycje, które odnoszą się do procesów poznawczych prowadzą do opanowywania i usprawniania działań, a są wśród nich: umiejętności, nawyki, zainteresowania, nazywamy instrumentalnymi. Kształtowanie dyspozycji instrumentalnych nazywamy nauczaniem. Jeśli dziecko ćwiczy grę na pianinie – jest nauczane, ale gdy nauczyciel nie traktuje czynności mechanicznie, ale zapoznaje z muzyką, uwrażliwia na jej piękno mamy do czynienia z wychowaniem.Nauczanie stanowi najwęższy rodzaj oddziaływań na osobowość jednostki, mieszcząc się w pojęciu wychowania i będąc jej szczególnym przypadkiem.Kolejną różnicą pomiędzy wychowaniem a nauczaniem, poza typami dyspozycji, jakie są rozwijane stanowi fakt, że wychowanie zakłada bezpośrednią formę kontaktu między ludźmi, nauczanie może mieć charakter pośredni (kursy korespondencyjne, e-learning) i konieczna jest informacja zwrotna, ale nie stały kontakt między uczniem a nauczycielem.Tym co łączy socjalizację, wychowanie i nauczanie jest fakt, że maja one charakter społeczny- dotyczą kontaktów międzyludzkich, rozgrywają się w środowisku, a płaszczyzną ich oddziaływania jest osobowość wychowanka. Ponadto realizowane SA one w procesie interakcji, codziennych kontaktów twarzą w twarz, będących aktami społecznej komunikacji, podczas których przejmujemy określenia innych i samych siebie, dowiadując się jakie są oczekiwania innych osób wobec nas, ale i dokonując ekspresji własnych potrzeb i celów.Socjalizacja, wychowanie i nauczanie jest możliwe dzięki codziennym interakcjom zachodzącym w środowisku. Środowiskiem może być rodzina. Grupa rówieśnicza, klasa szkolna, współpracownicy. Każdy z tych procesów zmienia naszą osobowość, kształtuje obrazy społecznego świata, przystosowując nas do życia w otoczeniu społecznym, ale i ucząc przeobrażać je tak, by lepiej odpowiadało obecnym potrzebom i oczekiwaniom jednostki.

4.Rodzina jako grupa i instytucja – (wyjaśnić pojęcie i wskazać różnicę).

Rodzina jest dla człowieka grupą podstawową- człowiek ściśle związany z nią, zwłaszcza w aspekcie pełnienia ról społecznych, wyznacza obiektywne „ramy „ zachowania jednostki. Rodzina jako grupa odniesienia jednostki- z która się identyfikujemy, współtworzy i przyjmuje jej poglądy, postawy, obyczaje. Osobowościowe i społeczne cechy jednostki wpływają na charakter rodziny, jaj tryb życia i wewnątrzrodzinne interakcje.Rodzina według J. Sirjamskiego – to instytucja ogólnoludzka, spotykana we wszystkich epokach i kulturach. Do jej uniwersalnych zadań należy: zaspokajanie popędu seksualnego, zaspokajanie elementarnych materialnych potrzeb życiowych oraz rodzenie i wychowywanie dzieci. Instytucja może być określona jako ogólnie akceptowana droga osiągania istotnych, społecznych celów. Jednym z najważniejszych celów jest prokreacja czy rodzicielska socjalizacja potomstwa. Rodzina zaspokaja potrzeby społeczne:

-potrzeby społeczeństwa globalnego,

-potrzeby innych grup społecznych np. grup narodowych, klasowych,

-potrzeby jednostek ludzkich- głównie członków rodziny, np. potrzeby ekonomiczne, emocjonalne, seksualne. Z instytucjonalnym aspektem rodziny wiążą się spełniane przez nią funkcje.

Rodzina jest nierozerwalnie związana z istnieniem ludzkiego społeczeństwa i kultury, jest to mała grupa społeczna, jako sieć związków emocjonalnych, komunikacji, jako organizacja funkcjonujących ról, jako struktura sił i pole sił, włączając standard grupy, aspiracji i skłonności do spoistości. Charakter tych poszczególnych sieci oraz ich wzajemny układ to zasadnicze komponenty struktury małej grupy.

Aspekty struktury rodziny:

- psychologiczny (układ więzi emocjonalnych),

- społeczny (układ pozycji społecznych, struktura władzy),

- kulturowy (zwory regulujące życie rodzinne, normy i wzory wewnątrzrodzinnych ról społecznych).

A TO Z NETA:

Rodzina jako grupa społeczna.

Rodzina rozumiana jako grupa społeczna to zbiorowość krewnych mieszkających zarówno we wspólnym gospodarstwie domowym, jak i poza nim. Jak podaje Z. Tyszka:

Grupa krewnych ma poczucie swojej odrębności w stosunku do niekrewnych, ma własne zadania i cele życiowe, układ stałych międzyosobniczych stosunków, określoną strukturę. Posiada, więc wszystkie podstawowe socjologiczne kontakty socjologiczne, face to face. Stosunki pomiędzy ludźmi są bliskie, intymne, nasycone emocjami, a szczególnie w ostatnich czasach więzi osobowe i znaczące interakcje przeważają nad organizacją i związkiem ról społecznych”.

Rodzina jest grupa spol. w której następuje poznanie pierwszych form etyczno-moralnych , rozróżnianie dobra i zła, klasyfikowanie osób, przedmiotów i zjawisk (uznaje on także za rodzinę związki kohabitacyjne - wolne związki – konkubinat)

RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA - Rodzina jest to pierwotna gr. społeczna (pierwsza), - naturalna gr. społ., która stanowi duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionych we wspólnym ognisku domowym - cechy: wspólne zamieszkanie, nazwisko, własność, kultura duchowa, ciągłość biologiczna, - więź oparta na szczególnie intymnych stosunkach, na powiązaniu emocjonalnym i na trwałości tej więzi - wiara w prawdziwą łączność biologiczną, tradycję rodzinną i społ. - posiadają wspólne cele, podobne normy moralno – społeczne, - odczuwają poczucie odrębności swojej grupy - nieformalna tzn. że dziecko z chwilą urodzenia naturalnie staje się członkiem rodziny; - bez względu na liczbę dzieci jest małą grupą społeczną - jest tą najważniejszą, niezastąpioną grupą społ. w życiu każdego Człowieka, - występuje wzajemna odpowiedzialność za siebie w sposób naturalny - współprzeżywanie - więź miłości jest naturalna

Rodzina jako instytucja.

Rodzina (jako instytucja społeczna) – system praw, obowiązków i norm, które regulują role członków rodziny oraz funkcje rodziny na rzecz społeczeństwa jako całości.

1. Funkcje instytucjonalne, to jest te, które dotyczą rodziny i małżeństwa jako instytucji społecznych:

A.Prokreacyjna albo biologiczna, podtrzymująca ciągłość społeczeństwa;

B.Ekonomiczna, polegająca na dostarczaniu dóbr materialnych rodzinie;

C.Opiekuńcza, zabezpieczająca członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaradzić swym potrzebom;

D.Socjalizacyjna, polegająca na wprowadzaniu członków rodziny (poczynając od chwili urodzenia) w życie społeczne i przekazywaniu im wartości kulturowych;

E.Stratyfikacyjna, to znaczy gwarantująca członkom rodziny określony status życiowy, wyznaczając ichprzynależność do określonej klasy czy warstwy społecznej;

F.integracyjna, która jest funkcją społecznej kontroli zachowań poszczególnych członków rodziny, w tym zachowań seksualnych małżonków, a także dorastających dzieci.

Rodzina jest postrzegana jako:
- uznany społecznie typ trwałego obcowania płciowego
- jest instytucjonalną formą małżeństwa
- zawiera pewien system nomenklatury określającej stosunki pokrewieństwa
- jest swoistą jednostką gospodarczą zapewniającą przede wszystkim dzieciom utrzymanie i wychowanie
- jest grupą społeczną zamieszkującą na ogół wspólnie

5.Funkcje rodziny – wymienić, opisać.

Funkcje rodziny:

1.materialno-ekonomiczna – zaspokajanie materialnych potrzeb członków rodziny, pośrednio również zaspokojenie niektórych materialnych potrzeb społeczeństwa. Składają się na nią 4-ry podfunkcje (nie zawsze występują one jednocześnie):

- podfunkcja produkcyjna – rodzina jest w posiadaniu odrębnego warsztatu produkcyjnego i stanowi zarazem jego załogę produkcyjną, np. rodzina chłopska posiadająca gospodarstwo rolne. Rodzina taka produkuje dobra, których konsumpcja w okresie gospodarki naturalnej jest wyłącznym źródłem jej utrzymania; a w okresie gospodarki towarowej – towarem wymienianym na pieniądz, za który nabywa się środki niezbędne do zapewnienia materialnej egzystencji.

- podfunkcja zarobkowa - praca zarobkowa jako możliwość zdobywania pieniędzy niezbędnych dla utrzymania rodziny. W okresie gospodarki towarowej – uzyskiwanie ich ze sprzedaży wyprodukowanych przez rodzinę towarów lub wynajmowanie się członków rodziny, pozbawionej własnych środków produkcji do pracy poza domem, za wynagrodzeniem w pieniądzach lub w produktach materialnych.

-podfunkcja gospodarcza – zasób i gromadzenie trwałych dóbr materialnych, niezbędnych do egzystencji rodziny (mieszkanie, przedmioty gospodarstwa domowego, samochód).

-podfunkcja usługowo-konsumpcyjna – wykonywanie wszystkich prac usługowych (fizycznych) niezbędnych dla funkcjonowania członków rodziny (przyrządzanie posiłków, naprawa ubrań, dbanie o czystość osobistą i mieszkania, itp.)

2.opiekuńczo-zabezpieczająca – materialne i fizyczne zabezpieczenie członków rodziny małej (dwupokoleniowej) lub dużej pozbawionych całkowicie lub częściowo środków do życia albo fizycznie niesprawnych, wymagających opieki, czyli: pielęgnacja niemowląt i małych dzieci, pomoc materialna dla ludzi starszych (rodziców, dziadków, itp.) oraz fizyczna opieka nad zniedołężniałymi ludźmi.

3.prokreacyjna – zaspokajanie rodzicielskich, emocjonalnych potrzeb współmałżonków (ojcostwo i macierzyństwo) jak i reprodukcyjnych potrzeb społeczeństwa.

4.seksualna – małżeństwo jako społecznie akceptowana forma współżycia płciowego.

5.legalizacyjno-kontrolna- sankcjonowanie szeregu zachowań i działań uznanych za niewłaściwe poza rodziną, nadzorowanie postępowania członka rodziny przez pozostałych członków w celu zapobiegania ewentualnym odstępstwom od norm i wzorów przyjętych w rodzinie za obowiązujące, np. wzajemna kontrola współmałżonków, kontrola rodziców w stosunku do dzieci oraz wzajemna kontrola w ramach rodziny dużej. System kontroli jest różny w poszczególnych epokach i kulturach. Rodzina legalizuje przede wszystkim takie zachowania jak: współżycie płciowe, wspólna egzystencję w ramach jednego gospodarstwa domowego dwojga osobników różnej płci wywodzących się z różnych rodzin pochodzenia. Legalizuje fakt posiadania dzieci, nadaje status prawny wspólnocie majątkowej rodziny – reguluje szereg zachowań w rodzinie i poza nią. Przekroczenie norm wywołuje formalne i nieformalne represje ze strony rodziny, szerszych środowisk, kościoła, państwa. Represjonowane może być: zaniechanie wykonywania obowiązków małżeńskich, czy rodzinnych np. odmowa pożycia seksualnego, uchylanie się od utrzymywania nieusamodzielnionych dzieci, itp.

6.socjalizacyjna – wprowadzanie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa, przygotowywanie do samodzielnego pełnienia ról społecznych oraz interakcja osobowości małżonków. Socjalizacyjne wychowanie może być świadomie zamierzone, zaplanowane i wtedy jest to wychowanie wewnątrzrodzinne. Spontaniczna socjalizacja (wychowanie przez życie) np. kłótnia małżeńska może prowadzić zarówno do dobrych jak i złych efektów.

7.klasowa – pochodzenie z danej rodziny wstępnie określa pozycję społeczną członków w strukturze społeczeństwa.

8.kulturalna – zapoznanie młodego pokolenia z dziejami kultury danego społeczeństwa oraz z jej trwałymi pomnikami, wpojenie norm i skali wartości, przekazywanie dziedzictwa kulturowego, dbałość o przeżycia estetyczne rodziny, nauczenie młodzieży korzystania z treści kulturowych i omawianie ich w gronie rodziny np. wspólne oglądanie i komentowanie programu telewizyjnego, dyskusja nad przeczytaną książką.

9.rekreacyjno-towarzyska – dom rodzinny jako miejsce wypoczynku, dbałość wszystkich członków rodziny o dobra atmosferę w rodzinie i o nawiązywanie kontaktów towarzyskich przez osoby wchodzące w jej skład.

10.emocjonalno-ekspresyjna – najistotniejsze emocjonalne potrzeby członków rodziny oraz ich potrzeba wyrażenia swojej osobowości. Np. krąg znajomych. Zaspokojenie potrzeby ekspresji odbywa się w rodzinie dzięki interakcji osobowości współmałżonków (i nie tylko współmałżonków) oraz dzięki „wymianie psychicznej”. Emocjonalna funkcja rodziny zapewnia jej członkom poczucie oparcia i bezpieczeństwa.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe fakty należy funkcje rodziny sklasyfikować następująco:

I. FUNKCJE BIOPSYCHICZNE:

1.funkcja prokreacyjna,

2.funkcja seksualna,

II.FUNKCJE EKONOMICZNE:

1.funkcja materialno-ekonomiczna

2.funkcja opiekuńczo - zabezpieczająca

III.FUNKCJE SPOŁECZNO-WYZNACZAJĄCE:

1.funkcja klasowa

2.funkcja legalizacyjno - kontrolna

IV.FUNKCJE SOCJOPSYCHOLOGICZNE:

1.funkcja socjalizacyjna

2.funkcja kulturalna

3.funkcja prokreacyjno - towarzyska

4.funkcja emocjonalno - ekspresyjna

Poszczególne funkcje rodziny są jedną z najistotniejszych podstaw określenia więzi w rodzinie, a także w pewnej mierze podstawą określenia więzi rodziny z otoczeniem społecznym.

6.Małżeństwo i typologia form życia małżeńskiego i życia rodzinnego

TYPOLOGIA FORM ŻYCIA RODZINNEGO:

Rodzinę można określić również ze względu na charakter więzi łączących jej członków. Z tego punktu widzenia rodzina to zbiorowość ludzi powiązanych ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji.

Klasyfikując formy życia rodzinnego wyróżniamy:-rodzinę małą (dwupokoleniową) z wyodrębnionym w jej ramach małżeństwem. Wyróżnia się również rodzinę małą produkcyjną (zrzeszoną „corporate”) – związana zwykle z rodzinnym warsztatem pracy np. współczesna rodzina chłopska. Jej przeciwieństwo to mała rodzina nieprodukcyjna- nie posiada własnej instytucji rodzinnej pracy, jej członkowie pracują zarobkowo poza domem, np. dwupokoleniowe rodziny robotnicze, czy rodziny inteligencji pracującej.-rodziny dużej (wielkiej) – zwanej czasem familią . klasyczną postacią rodziny dużej jest tradycyjna, patriarchalna o ściśle instytucjonalnym charakterze, zrzesza przynajmniej kilka rodzin małych i luźnych ludzi, której wszyscy są podporządkowani woli głowy rodziny- najstarszej osobie (mężczyzny). Rodzina duża stanowi związek rodziny pochodzenia z rodzina prokreacji. Rodzina pochodzenia określonej jednostki nazywamy tę rodzinę małą, w której dana jednostka urodziła się i ewentualnie wychowała. Rodzina prokreacji – to ta rodzina, którą owa jednostka sama założyła poprzez zawarcie małżeństwa.

- szersza zbiorowość krewnych.

Przeciwstawieniem rodziny małej i dużej jest rodzina egalitarna (współczesna) – akceptuje równość współmałżonków i równy podział obowiązków i władzy.Specyficzną formą zbiorowości rozproszonych krewnych był kiedyś ród. Przynależność do rodu dawała poczucie wspólnoty zobowiązywała do solidarności.

Typy rodzin ze względu na więzi rodzinne:

-matrylinealny system pokrewieństwa – liczenie pokrewieństwa tylko ze strony matki przy negowaniu pokrewieństwa z kręgiem krewnych ojca.

-patrylinealny system pokrewieństwa – preferowanie związku rodzinnego z ojcem i jego krewnymi,

-omnilinealny system pokrewieństwa – nakazuje cenić jednakowo krewnych „ po mieczu” i „po kądzieli”.

-matrylokalny system- mieszkanie nowego małżeństwa w domu matki panny młodej

-patrylokalny system – małżeństwo w domu ojca pana młodego,

- endogamia – zawieranie małżeństwa w ramach własnej narodowości, kasty, klasy, warstwy społecznej,

-egzogamia-preferowanie małżeństw mieszanych, z odrębnych plemion, narodowości, itd.,

L.Dalxerman wyróżnia następujące formy życia rodzinnego, alternatywne dla tradycyjnej rodziny nuklearnej:

1/.małżeństwo grupowe (group marriage) – liczy kilka kobiet i mężczyzn pozostających w związkach małżeńskich, którzy podejmują dobrowolnie współżycie seksualne wewnątrz grupy. Dzieci SA wspólnymi dziećmi, mają kilka matek i ojców, relacje biologiczne są bez znaczenia. Obowiązuje zasada dzielenia zarobków, zadań, stosunków i wszystkich zarobków w postaci wzajemnej wymiany, i imię dobra całej rodziny.

2.rodziny wspólnotowe (communal familie) – składają się z kilku par monogamicznych i ich dzieci. Zasada wspólnoty dotyczy zarobków, zadań, dóbr materialnych, ale nie dotyczy stosunków seksualnych. Dzieci są pod opieką rozszerzonej rodziny, chociaż uznaje się biologiczne relacje.

3/.niezamężna małżeństwa (unmarried mariage) – tworzą je osoby, w stanie wolnym, ale żyjące w parze, często, choć niekoniecznie mają wspólny budżet.

4/.rodziny bez dzieci z pracującymi partnerami (dual-career family without children) –pary małżeńskie, które nie planują dzieci i powodu dużych kosztów, albo z powodu obawy powiększania się populacji, z powodu wzrostu wiedzy i antykoncepcji.

5/.rodziny z dziećmi z pracującymi partnerami (dual-career family with czildren)- każdy z małżonków pracuje zawodowo w pełnym wymiarze godzin. Nie ma tu miejsca na rezygnację z posiadania dzieci na rzecz karieru zawodowej. Role staja się bardziej egalitarne.

6/.rodziny z jednym rodzicem (one-parent family)- po śmierci współmałżonka, rozwodzie, niezamężne rodzicielstwo.

7/.rekonstruowane rodziny – gdy jeden z małżonków wprowadza do nowego związku małżeńskiego dziecko z poprzedniego układu małżeńskiego.

TYPOLOGIA FORM ŻYCIAMAŁŻEŃ.:

Małżeństwo jest zalążkiem pełnej rodziny, jest legalnym, względnie trwałym związkiem kobiety i mężczyzny powołanym w celu wspólnego pożycia, współpracy dla dobra rodziny, czyli głównie wychowywania dzieci oraz wzajemnej pomocy. W grę wchodzą również wzajemne satysfakcje emocjonalne.

Ogólnie małżeństwo dzielimy na:

-poligamiczne –zrzeszające więcej niż dwoje współmałżonków,

- monogamiczne –małżeńskie współżycie jednego mężczyzny z jedną kobietą.

W ramach poligamii wyróżniamy:

-małżeństwa poliandryczne – związek jednej kobiety z grupą mężczyzn,

-małżeństwa poligeniczne – jeden mężczyzna i grupa kobiet.

Są również: -małżeństwa parzyste – mniej trwała, łatwo rozerwalna forma instytucjonalnego związku jednego mężczyzny z jedna kobietą, związek ten uprawnia mężczyznę do utrzymywania oficjalnych pozamałżeńskich kontaktów seksualnych.

Zdarzają się również:-niezalegalizowane małżeństwa faktyczne- wynikają tylko z prywatnej umowy współmałżonków, maja dzieci, wspólne mieszkanie, wspólny majątek domowy.

Są również: - małżeństwa grupowe(group marriage) – liczy kilka kobiet i mężczyzn pozostających w związkach małżeńskich, którzy podejmują całkowicie dowolnie współżycie seksualne wewnątrz grupy. Dzieci są wspólnymi dziećmi, posiadają kilka matek i ojców, relacje biologiczne nie mają znaczenia. Obwiązuje zasada dzielenia zarobków, zadań, stosunków i wszystkich.

7.Wyjaśnić, na czym polega proces komunikowania (rodzaje), czym jest rozumienie i mowa

Komunikacja codzienna (Hein Retter) – wymiana informacji w toku bezpośredniego kontaktu między osobami, oparta na stosunkowo niezawodnych oczekiwaniach względam ogólnych wzorców zachowań uczestników, wynikających ze znajomości standardów tego rodzaju zachowań.

Rodzaje komunikacji:

-ustna i pisemna-bezpośrednia (ustna-formy komunikacji bezpośredniej to: rozmowa, dyskusja, wykład) i pośrednia (formy komunikacji pośredniej: przesyłanie pisemnych informacji – listy, nagrywanie tego, co ktoś powiedział – audycje edukacyjne, przesyłanie informacji przez nadajniki audiowizualne – przekaz medialny. Komunikacja pośrednia ma znaczenie dla procesu transmitowania wartości, przekazywania wiedzy, ale w socjalizacji najważniejsza jest jednak komunikacja bezpośrednia.-komunikacja masowa (interaktywna i codzienna).

Podstawową jednostką komunikacji jest zdanie, a nie słowo.

Rozumienie odnosi się do 4-ech aspektów:

- językowego (aby się zrozumieć musimy mówić tym samym językiem, którego zadasy składni i zasób słownictwa są zrozumiałe dla obydwu stron),

-kontekstualnego (rozumiemy się gdy jesteśmy w stanie włączyć omawianą sytuację i jej okoliczności w strukturę wiedzy i własnego otoczenia),

-empatycznego (aby kogos zrozumieć musimy mieć zdolność wczuwania się w inne osoby, ich przeżycia i emocje),

-aksjologicznego (aby kogoś rozumieć musimy podzielac jego system wartości, zasad etycznych i reguł postępowania, którymi się posługuje).

Traktując język jako narzędzie komunikacji wyróżniamy 2 aspekty jego użytkowania: mowę i pismo. Język jako nierozdzielna całość, jako element kultury symbolicznej. Mowa –determinowana przez proces myślenia, jest głównym elementem interakcji społecznych.

Mowa rozumiana jako środek autoekspresji i porozumiewania się z innymi, rozpatrywana może być w aspekcie jednostkowych nawyków i zasobu znanych danej osobie pojęć i określeń, czyli IDIOLEKTU, jak i zbiór wszystkich form językowych używanych przez członków pewnej grupy społecznej w sposób trwały, ale i sytuacyjny, nazywanego REPERTUAREM JĘZYKOWYM. IDIOLEKT kształtuje się pod wpływem repertuaru językowego grup odniesienia, gdzie jednostka jest socjalizowana, idiolekt ulega przeobrażeniom. Przykładem idiolektu jest sposób wyrażania i ekspresji myśli np. profesora uniwersytetu, lekarza, sędziego, artysty, studenta, ucznia. Repertuar jest cechą stałą, charakteryzującą grupę jako kategorie społeczną, zawodową, etniczną, itd. Rodzajem repertuaru jest profesjonalne słownictwo używane przez lekarzy, prawników, bankowców, czy każdą grupę zawodową. Gwara to również repertuar. Język w którym porozumiewa się młodzież jest repertuarem.

8. Znaczenie języka w procesie socjalizacji

Uniwersalne znaczenie języka w socjalizacji

- przechowywanie zbiorów znaczeń i doświadczeń, co umożliwia przekaz międzypokoleniowy, transmisje wartości i wzorów zachowań przyjętych w danym społeczeństwie czy grupie

- tworzenie symbolicznych reprezentacji kultury (teksty religijne, interpretacje dzieł sztuki, odkrycia naukowe, rozważania filozoficzne) to co utrwalone przy pomocy języka staje się świadectwem minionego czasu, cywilizacji, porządku społecznego, obyczajowości

- łączenie odmiennych sfer życia i rzeczywistości – język umożliwia retrospekcje czasową, wspominanie tego co minęło, a także wybieganie myślami w przyszłość, snucie planów, pozwala łączyć sferę świadomą i nieświadomą, poprzez interpretacje snów, uobecnianie wewnętrznego świata jednostki, budowanie pomostu między niepowtarzalnością „ja” a innymi podmiotami społecznego świata

- obiektywizowanie własnego bytu, komunikowanie przeżyć, odczuć sądów nie tylko innym ale i samemu sobie, dzięki czemu możliwy jest przyrost samowiedzy, autorefleksja, często zdarza się tak, że uświadamiamy sobie, iż nie do końca się znamy, wiemy jak możemy zareagować, czy odczuwać w związku z jakaś sytuacją czy problemem, dopóki nie stanie się ona przedmiotem nie tylko wewnętrznego dialogu, ale i rozmowy z innymi

- porozumiewanie się, użytkowanie języka pozwala nie tylko na wymianę doświadczeń czy negocjowanie znaczeń, uczy także budowania wypowiedzi miedzy rozmówcami według schematu pytanie – odpowiedź. Inaczej ujmując to zagadnienie, możemy mówić o kilku funkcjach języka:- ekspresyjnej- symbolicznej

- komunikacyjnej- sprawczej

- Język uruchamia sposoby definiowania świata i sytuacji czyli determinuje przyjęcie pewnej perspektywy w tym opisie

9. Główne założenia i rys teoretyczny koncepcji kodów językowych B. Bernsteina

Kod językowy – pojęcie to do społecznych analiz języka wprowadził w latach 60-tych XX w. Brytyjski badacz oświaty Basil Bernstein, nazywając w tak sposób, w jaki posługujemy się językiem. Bernstein prowadząc badania wyodrębnił dwie grupy uczniów: o pochodzeniu robotniczym i inteligenckim. Okazało się, że ci pierwsi zaczynają naukę szkolną ze znacznie mniejszym zasobem werbalnym niż ich rówieśnicy pochodzący z domów inteligenckich, szczególnie tych, w których poziom wykształcenia matki przewyższał poziom wykształcenia ojca. Dzieci pochodzące z rodzin pozycjonalnych szybko napotykały trudności, których źródłem są bariery w rozumieniu języka podręczników szkolnych czy tych komunikatów, którymi posługują się nauczyciele.Bernstein uważał, że podstawowym środowiskiem, w którym uczymy się mówić, nazywać i określać świat wokół siebie, a także nabywamy przyzwyczajeń językowych jest rodzina. W zależności od rozkładu władzy i przyjętego w niej systemu komunikacji rozróżniamy rodziny osobowe i pozycjonalne.Rodzina osobowa to taka, w której komunikacja ma charakter otwarty – wszyscy członkowie niezależnie od wieku maja prawo wypowiadać swoje poglądy i choć większość interakcji odbywa się na linii dorosły – dziecko, socjalizacja ma charakter obustronny. Rodziny takie to zazwyczaj rodziny osób wykształconych, o wyższym od przeciętnego statusie społecznym i materialnym, posługujące się kodem rozwiniętymRodzina pozycjonalna – komunikacja ma charakter zamknięty, nie każdy członek rodziny w równym stopniu może wyrażać swoje opinie i poglądy, większość interakcji odbywa się na linii dorosły – dorosły lub dziecko – dziecko, socjalizacja ma charakter jednostronny.

Cechy charakterystyczne kodów językowych wg Bernsteina. KOD ROZWINIĘTY:rozbudowana, elastyczna składnia, bogactwo określeń językowych, mała przewidywalność wyborów językowych, argumentacja, wypowiedź nastawiona na osobę jako podmiot, podkreśla indywidualność jednostki, zdania rozwinięte i złożone, przewaga wypowiedzi w trybie pytającym i przypuszczającym. KOD OGRANICZONY:sztywna składnia, ubogie określenia językowe, duża przewidywalność wyborów językowych, brak argumentacji, wypowiedź nastawiona na zadanie (czynność) lub status osoby, podkreśla integrację z grupą, zdania pojedyncze lub nierozwinięte, przewaga wypowiedzi w trybie orzekającym lub rozkazującym.

Sposób komunikowania w domu, w którym rodzice są robotnikami i nie posiadają wykształcenia akademickiego, ma charakter zwięzły, większość wypowiedzi jest formułowana w trybie orzekającym i rozkazującym, nie zaś przypuszczającym czy pytającym jak w kodzie rozwiniętym. W kodzie ograniczonym brak tez uzasadnień czy argumentacji, ponieważ wypowiedzi z reguły ukierunkowane są na status i pozycje osoby ( ważniejsze jest do kogo się zwracamy i jak to robimy od tego, co w sensie treściowym mówimy) nie uwzględniając jej podmiotowości i indywidualności. Ponadto wypowiedzi w odzie ograniczonym na ogół charakteryzują się sztywnością składni i słownictwa, co ułatwia ich zrozumienie. Nie występują tam określenia wieloznaczne ani wyposażone w symbolikę zrozumiałą dla pewnego kręgu ludzi o wspólnych doświadczeniach

10. Pojęcie przemocy symbolicznej wg P. Bordieu

Bourdieu formułuje teorię wpajania (lub wdrażania) kultury symbolicznej w świadomość społeczną, uznając zależność  tego procesu od struktury klasowej i przyznając temu procesowi funkcję legitymizacyjne w stosunku do układu stosunków ekonomicznych .
Jednym z najciekawszych i jednocześnie kontrowersyjnych elementów  teorii  P. Bourdieu jest pojęcie  przemocy symbolicznej.
Istota przemocy symbolicznej polega na tym , że symbolicznymi środkami legitymizuje ona , wzmacnia i utrwala przemoc realną , a zatem dodaje do niej swoiste , czysto symboliczne zniewolenie w sferze wartości.

Bourdieu zajmuje się głównie dwoma aspektami realizacji przemocy symbolicznej :

wpajaniem kolejnym generacjom określonych wartości – kształtowaniem  ich habitusu

mechanizmami i szansami awansu szkolnego.

„Każda władza przemocy symbolicznej (tzn. każda władza, której udaje się narzucać znaczenia jako prawomocne), ukrywając stosunki siły, które są podstawa jej mocy, dorzuca swoja własna siłę (tzn. siłę czysto symboliczną) do tych stosunków siły”.

Panowanie przemocy symbolicznej realizuje się w działalności pedagogicznej rozumianej najszerzej jako narzucanie, wpajanie, transmisja. Stad „Każde działanie pedagogiczne jest obiektywnie przemocą symboliczną”, samowolą w podwójnym sensie:

1,Jako urzeczywistnienie w procesie komunikacji, w którego formalnej definicji zawarte są społeczne warunki narzucania i wpajania, odpowiadające najkompletniej, choć w sposób zapośredniczony, interesom obiektywnym grup lub klas panujących; ponieważ zaś panowanie danej klasy jest kwestią przynajmniej częściowo arbitralną- samowolna jest również działalność pedagogiczna na tym panowaniu oparta

2,Jako selekcjonujące pewne znaczenia godne reprodukowania w oparciu o kryteria nie dające się wywieść z żadnej zasady uniwersalnej (fizycznej, biologicznej bądź duchowej). Jedynie amnezja genezy, potoczne przekonanie, że „zawsze tak było”, prowadzi do naturalizacji znaczących relacji, które w istocie swej SA produktem historii.

Fakt , że władza przemocy symbolicznej nie pojawia się nigdy w swej prawdzie i otwartości, implikuje – jako konieczny społeczny warunek realizacji działania pedagogicznego- istnienie autorytetu pedagogicznego i relatywna autonomię instancji powołanej do wykonywania go.

Autorytet pedagogiczny pojawia się w formie legalnego prawa narzucania znaczeń, wzmacnia wiec i ukrywa samowolna władzę, która go ustanawia. Zapoznanie obiektywnej prawdy działalności pedagogicznej jako przemocy, stanowi bowiem warunek jej wykonania.

PANOWANIE SYMBOLICZNE REALIZUJE SIĘ W DZIAŁALNOŚCI PEDAGOGICZNEJ JAKO:

-narzucanie,-wpajanie,-transmisja.

11. Habitus i jego rodzaje (reprodukcja habitusów)

Habitus – ogół właściwości składających się na wygląd danego człowieka lub zwierzęcia, charakterystycznych dla jego sposobu zachowania z którego można wywnioskować o stanie rozwoju organizmu.

- system wzorów kierowniczych, które w określonych sytuacjach, zdolne są do generowania określonych praktyk. Jest on produktem interioryzacji zasad samowoli kulturowej.- produkt interioryzacji tych samych struktur podstawowych(…)wszystkie doświadczenia życiowe integrują się w biografii systematycznej, która organizuje się wokół sytuacji pochodzenia społecznego. Czynniki habitusu składają się na kulturową nieświadomość, która w sytuacji obniżonej sprawności intelektualnej może zająć miejsce myślenia.. jako taki system habitus uczestniczy w integracji moralnej i intelektualnej klasy lub grupy, stanowi jej psychologiczna charakterystykę.Trzy zasadnicze habitusy odpowiadające głównym klasom społeczeństwa kapitalistycznego – klasom podstawowym burżuazji i robotnikom (ludowi) i klasie „defektywnej” – drobnomieszczaństwu, można scharakteryzować za pomocą następujących określeń:- burżuazyjny – dystyngowany, swobodny, pełny (gestach),bogaty, hojny, szlachetny, szeroki ( w ideach)liberalny, wolny, naturalny, pewny siebie, otwarty- drobnomieszczański – pretensjonalny, wąski (w ideach), mały, skąpy, ścisły, formalista, surowy, sztywny, skrupulatny, dokładny

- ludowy – skromny, ciężki, nieśmiały, niezręczny, zażenowany, dobry, biedny, szczery, solidnyHabitus – formacja trwała, narzędzie przedłużania grupy, podlega reprodukcji przebiegającej według schematu błędnego koła. Habitus otrzymywany w edukacji pierwotnej stanowi podstawę konstytuowania się habitusu wtórnego → ludzie z różnych klas o różnych habitusach podstawowych, maja też różne habitusy wtórne, co uniemożliwia kontakt miedzy nimi → odtwarza to w postaci niezmienionej strukturę społeczną → konserwują się i reprodukują stosunki siły leżące u podstaw władzy przemocy symbolicznej.

12. Stadia rozwoju kultur wg. Margaret Mead (szczegółowa charakterystyka)

Rodzaje kultur według Margaret Mead

Wg Mead kryterium klasyfikacji kultury stanowi rozwój historyczny. W jej koncepcji stadia rozwoju kultur pozostają w związku z przemianami cywilizacyjnymi.

   Wyróżniła trzy rodzaje kultur:

1.POSTFIGURATYWNĄ zwaną również hermetyczną będącą produktem społeczności pierwotnych, prymitywnych i wyspiarskich ale także starożytnych, rozwijającą się od okresu prehistorycznego do rewolucji przemysłowej (ok. poł. XVIII w.). Podstawą jej rozwoju i trwania jest niezmienność wartości odnosząca się do Platońskiego idealizmu: normy, zasady życia społecznego, to co jest wiedzą lub nią nie jest, nie podlega zmianie. Taka koncepcja kultury opisuje świat jako przewidywalny, zatem możliwości przystosowania się kolejnych pokoleń do rzeczywistości społecznej są daleko większe niż w przypadku późniejszych stadiów rozwoju kultury. Potrzeba kwestionowania autorytetów, choć pojawia się , jest słaba. Konserwatyzm i niezmienność treści w obrębie kultury postfiguratywnej wymuszają niejako jednokierunkowy przekaz w obrębie wartości: starsi członkowie społeczeństwa jako bardziej doświadczeni, lepiej znający świat i Zycie, przekazują wiedzę młodszym.

2.KOFIGURATYWNĄ – obejmuje okres od rewolucji przemysłowej do końca II wojny światowej. Kulturze tej towarzyszą dynamiczne zmiany gospodarcze jak i dotyczące rzeczywistości społecznej. Dzięki wynalazkom dotyczącym konstrukcji maszyn w ogromnym tempie rozwija się przemysł, postępuje migracja ludności ze wsi do miast, poprawia się transport lądowy i wodny a także komunikacja. Procesy te w sposób istotny wzmagają siłę przepływu informacji. Obraz świata szybko się zmienia, to co było dawniej oczywiste obecnie jest przestarzałe, niemodne, nie stanowi punktu odniesienia dla młodych pokoleń. Międzypokoleniowa transmisja wartości nabiera charakteru dwukierunkowego. Starsi członkowie społeczeństwa w obliczu rozprzestrzeniających się zmian nie mają już monopolu naprawdę. Ich doświadczenia stanowią nadal podstawę socjalizacji młodego pokolenia, ale ci sami młodzi u progu dorosłości stają się na równi z rodzicami, dziadkami kompetentni społecznie i wyposażeni w doświadczenia i rodzaje wiedzy, których starszym ludziom brak. Konieczna jest zatem wymiana poglądów, perspektyw widzenia rzeczywistości, świat bowiem przestaje być oczywisty i przewidywalny.

3.PREFIGURATYWNĄ – trwa od zakończenia II wojny światowej do chwili obecnej. Nie jest jednak jak poprzednie stadia jednolita. Brak jednoznaczności, utrata perspektywy globalnej, ogólnoludzkiej na rzecz lokalności ( a następnie ponowny zwrot w stronę globalizacji w negatywnym tego słowa znaczeniu) powoduje niespójnośc przekazu treści socjalizacyjnych, ich wzajemne wykluczanie, przemijalność i tymczasowość zasad życia społecznego. Wartości nabierają waloru lokalnego, zaś wiedza i informacje ulegają umasowieniu, te ostatnie stają się wręcz towarem. Dzięki rozwojowi mediów, przepływ danych staje się niczym niepowstrzymanym procesem, a posiadanie najnowszych informacji zyskuje miano kryterium określającego społeczną atrakcyjność jednostki, podobnie jak jej uczestnictwo w dyktowanych przez media trendach. Przedstawiciele młodego pokolenia wydają się być lepiej zorientowani w otaczającym Siecie niż ich rodzice czy dziadkowie. Niewiele wiedząc o tym , co składa się na człowieczeństwo, skąd się wywodzą i jakie wydarzenia ukształtowały współczesną im rzeczywistość społeczną, zarazem lepiej opanowali języki obce czy najnowsze technologie komputerowe umożliwiające wstęp do wirtualnego, znacznie ich zdaniem atrakcyjniejszego niż realny świata.

Analiza kultur Margaret Mead powstała na podstawie badań środowiska emigrantów, a kultura prefiguratywna jest typowa właśnie dla tych kręgów, a zwłaszcza dla ludzi, którzy po przyjeździe do obcego kraju, osiedlają się w nim i podejmują pracę zarobkową.

Ludzie postrzegają swoją pozycję społeczną, wzorując się na opiniach innych. Taka grupa, która stanowi dla jednostki kryterium własnej wartości nazywamy w socjologii grupą odniesienia.