EKONOMIKA MIAST I REGIONÓW WYKŁAD 08-06-2011
Regionalistyka pokazuje nam i określa związki między człowiekiem a środowiskiem przyrodniczym. Ma charakter nauki interdyscyplinarnej , jej powiązania są bardzo szerokie i powiązane z urbanistyką, geografią itp. Duży nacisk w regionalistyce kładzie się na badanie zjawisk przestrzennych. Bardzo blisko regionalistyki mieści się ekonomika regionów. Drugie podejście mówi nam że ekonomika regionalna to nic innego jak badanie ekonomiczne problemów regionów. Badanie regionów i problemów z ekonomicznego punktu widzenia. Trzeci rodzaj definiowania regionalistyki regionalnej określa ją jako ekonomikę przestrzennej separacji. Pojęcie to zawęża zakres badań do zagadnień lokalizacyjnych . Czwarte określenie ekonomiki regionalnej traktuje ją jako ekonomikę nieprzenośności zasobów .
Podejście francuskich badaczy do ekonomiki regionalnej . Warunki , które powinny występować łącznie do istnienia pełnej definicji ekonomiki regionalnej:
działalność ludzka zajmuje przestrzeń na zasadzie separacji przestrzennej
powiększenie i wykorzystanie zasobów odbywają się w warunkach nierównomiernego ich rozdziału w przestrzeni i niedoskonałej ich przenośności przestrzennej.
istnieje wiele celów działalności ludzkiej przy równocześnie ograniczonych środkach , istnieje więc ekonomiczny problem powiększania i wykorzystania określonych zasobów.
Separacja przestrzenny, nierównomierny rozdział zasobów, brak doskonałej przenośności przestrzennej powinny być zawarte w pełnej definicji ekonomiki regionalnej. W związku z tym autorzy proponują następującą definicję : ekonomika regionalna jest to badanie zróżnicowania i wzajemnych relacji obszarów z ekonomicznego punktu widzenia w warunkach nierównomiernie rozmieszczonych i nie doskonale mobilnych zasobów. Z tego wynika że ekonomika bada wiele problemów pod rożnym kątem.
W skład treści ekonomiki regionalnej wchodzą:
rozwój regionalny kraju
wymiana międzyregionalna
polityka stabilizacji regionalnej
teoria lokalizacji
Mówi się , że regiony są to historycznie ukształtowane pewne całości przestrzeni geograficznej i społeczno – gospodarczej, których podstawą jest własna struktura przestrzenna. Regiony charakteryzują się tymi samymi właściwościami jakie posiada każda jednostka przestrzenna. Zazwyczaj uważa się , że regiony są jednostkami przestrzennymi o jeden poziom niżej od szczebla krajowego. W przypadku Polski region = województwo. Region charakteryzuje się znacznie większą powierzchnią niż typy. W geografii rozróżnia się przede wszystkim regiony przyrodnicze i regiony społeczno – gospodarcze. Przy delimitacji terenów przyrodniczych bierze się pod uwagę warunki klimatyczne, rzeźbę terenu, stosunki wodne, świat roślin i zwierząt, gleby. Podobne warunki przyrodnicze odróżniają dany obszar od nieco innych terenów. W ramach regionu przyrodniczego pomiędzy przestrzeniami występuje zróżnicowanie przestrzenne dotyczące elementów środowiska przyrodniczego. Natomiast typ jest jednorodny (w ramach typu nie można wyróżnić części które się między sobą różnią). W przypadku wyodrębniania regionów społeczno – gospodarczych posługujemy się kryteriami : ekonomicznymi (PKB) , wielkością i strukturą zatrudnienia , majątek trwały, potencjał naukowy, zasoby mieszkaniowe, usługi (ich ilość i jakość), jakość otoczenia. Przykładem regionu społeczno – gospodarczego jest Górny Śląsk, obszar centralny – Łódź, Warszawa, przemysłowo – rolniczy region Wielkopolski, przemysłowy i portowy region Pomorski.
Region w gospodarce przestrzennej to taki obszar, w którym charakter jego części składowych i relacji przestrzennych tworzy pewną jednolitą lub spójną całość. Całość ta jest wyodrębniana z większego obszaru , za pomocą specyficznych kryteriów i jest jednolita lub spójna tylko w zakresie tych kryteriów. Wyodrębniania można dokonywać w trojaki sposób:
biorąc pod uwagę jedno kryterium
biorąc pod uwagę wiele kryteriów
według zwartości struktury określonej przez współzależne dziedziny działalności ludzkiej na rozpatrywanym obszarze.
Niezależnie od stosowanych kryteriów delimitacji regiony mogą być zaliczane do dwóch grup:
grupa regionów jednolitych (mianem regionu jednolitego określa się obszar, którego części mają cechę lub cechy wyodrębniające go z większej przestrzeni, wartości cech , które charakteryzują części regionu mogą być niezupełnie takie same. Mogą one zmieniać się wewnątrz regionu , ale tylko w granicach dopuszczalnych przez procedurą delimitacyjną. Przykładem regionów jednolitych mogą być : regiony intensywnego warzywnictwa, regiony z syndromami stepowienia)
grupa regionów węzłowych ( zawiera jeden lub więcej ośrodków stanowiących centra jego organizacji . Centra takie są węzłami komunikacyjnymi i ośrodkami miejskimi , są powiązane z zapleczem przez dojazdy do szkół, pracy, obsługę bankową, zasięg cyrkulacji czasopism itd. )
regiony jednoośrodkowe (Poznański, Wrocławski, Warszawski)
regiony wieloośrodkowe (Górnośląski, Gdański-trójmiejski)
Regiony jednolite i węzłowe różnią się pod względem kształtów i charakterów granic . Regiony jednolite mają granice określone przez przyjęte kryteria i ostre kontury. Regiony węzłowe przeciwnie, mają zasięg stopniowo rozmywający się i nie są oddzielone od sąsiednich regionów węzłowych dokładną linią, lecz cechą przejściową. Regiony te mogą częściowo pokrywać się , czy też zachodzić na siebie. W przypadku regionów jednolitych nie ma mowy o pokrywaniu się czy zachodzeniu.
Cechy regionów:
narzędzie poznawania przestrzeni ekonomicznej
poszczególne regiony mogą służyć jako próbki większych zbiorów regionalnych i tworzyć przesłanki do rozszerzenia informacji o zauważonych zjawiskach na całe zbiory
jeżeli istnieje region cenny pod pewnym względem , który jednak nie zapewnia dostatecznej podaży poszukiwanego dobra, powstaje zachęta do poszukiwania regionów, mających analogiczne warunki wytwarzania
regiony działają jak modulatory
Mówiąc o różnego rodzaju regionach wyróżnia się również region ekonomiczny. Region ekonomiczny to obszar o określonej specjalizacji gospodarczej będącej wynikiem wykorzystania endogenicznych i egzogenicznych czynników rozwoju.