Powtórzona w dwóch nieznacznie różniących się wersjach, kompozycja Żurawie zamyka okres nauki Chełmońskiego w warszawskiej Klasie Rysunkowej, jest już w pełni samodzielną kreacją i to znakomitą, dorównującą wielu dojrzałym pracom artysty. Odlot żurawi najprawdopodobniej jest drugą redakcją obrazu namalowanego dla Leopolda Abramowicza, właściciela Wołodarki na Kijowszczyźnie, w której sąsiedztwie Chełmoński spędzał wakacje w 1870 roku, a obecnie przechowywanego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (olej, płótno, 44x58 cm, sygn. i datowany 1870). Temat tego dzieła odbiega od sfery ówczesnych zainteresowań Chełmońskiego, które koncentrowały się przede wszystkim na rodzajowo ujętych przedstawieniach z życia wsi polskiej. Podjęcie motywu odlatujących żurawi, w ludowych legendach kojarzonych z symboliką nieśmiertelności, utożsamianych z przewodnikami odprowadzającymi w zaświaty dusze zmarłych, mogło być wyrazem ówczesnego nastroju i stanu ducha artysty, głęboko przeżywającego śmierć ojca w kwietniu 1870 roku. Na płótnie Chełmońskiego tajemniczy rytuał odlotu tych ptaków dokonuje się w mrocznej scenerii podmokłych łąk, tuż przed świtem, kiedy ciemność ustępuje wobec pierwszych promieni wschodzącego słońca. Ukazane w mglistej, jesiennej aurze sylwetki podrywających się do lotu żurawi przywodzą na myśl jakieś senne zjawisko, wydają się pozbawione swej materialnej konsystencji i ciężaru. Inaczej, bardziej konkretnie potraktowany został pierwszoplanowy ptak z opuszczonymi skrzydłami tęsknie spoglądający na swych towarzyszy w oddali. Jego sylwetka, najważniejsza dla określenia symbolicznej wymowy całej sceny, przez autorów piszących o tym obrazie była rozmaicie interpretowana - choć zawsze w opozycji do pozostałych ptaków. Wojciech Gerson dostrzegł w nim "samotnika na bagnistym brzegu, zbitego i oskubanego. Był widać zbyt słaby, aby im [żurawiom} w drodze nie miał zawadzać". Natomiast inny recenzent wystawy w warszawskiej Zachęcie, na której obraz był prezentowany w 1971 roku, odczytał jego postać jako "egzemplifikację smutnych myśli artysty" marzącego o wyjeździe na dalsze studia do Monachium, pisząc: "swój smutek zaś uplastycznił w żurawiu ze złamanym skrzydłem, który rwie się na wyżyny, by polecieć słonecznym szlakiem za braćmi swojemi". Odlot żurawi, malowany z ogromną wrażliwością, zwraca uwagę mistrzowskim odtworzeniem nastroju odczutego w przyrodzie. O jego ekspresji decyduje przede wszystkim subtelna gradacja niuansów oraz spokojna gama barwna o wąskiej skali brązów, czerni i szarości, wzbogaconej delikatnymi tonami złotawo-różowo-liliowymi w partii nieba. W tym młodzieńczym obrazie można dostrzec zapowiedź późniejszej, nastrojowo-symbolicznej twórczości artysty podpatrującego tajemnicze, rządzące się własnymi prawami życie natury.