8. Czynniki agrotechniczne i ich rola w kształtowaniu krajobrazu rolniczego

Czynniki antropogeniczne bezpośrednio związane z polową produkcją roślinną zwane agrotechnicznymi to:

- dobór i następstwo gatunków (zmianowanie),

- wykorzystane odmiany (postępo biologiczny)

- nawożenie (organiczne, mineralne)

- uprawa roli (podstawowa i uzupełniająca)

- siew – sadzenie (termin, gęstość, głębokość, rozstawa)

- ochrona plantacji przed agrotagami?(chwasty, choroby i szkodniki)

- zbiór i ubezpieczenie ziemiopłodów (konserwacja)

9. Znaczenie pratotechniki w krajobrazie rolniczym

Aktywność antropogeniczna związana z gospodarowaniem na lakach i pastwiskach, czyli tzw. pratotechnika, która bezpośrednio lub pośrednio oddziaływuje na krajobraz obejmuje:

- dobór komponentów do mieszanek łąkowo – pastwiskowych,

- zakładanie i odnawianie runi,

- nawożenie mineralne i organiczne oraz sposób aplikacji nawozów,

- pielęgnacja

- użytkowanie (kośne, pastwiskowe)

- zbiór, konserwacja i przechowywanie.

10. Konflikty między funkcjonowaniem nowoczesnego rolnictwa a kształtowaniem krajobrazu i ochroną bioróżnorodności

Współczesna wytwórczość żywności i pasz wiąże się przede wszystkim z mechanizacją, chemizacją
i specjalizacją procesów produkcyjnych. Wywołuje to gruntowe zmiany w strukturze i funkcjonowaniu krajobrazu rolniczego.

Powyższe przekształcenia obejmują przede wszystkim :

- spadek liczby uprawianych gatunków, jako skutek uproszczeń zmianowania roślin,

- zdominowanie produkcji przez uprawę zbóż,

- brak upowszechniania, a niekiedy wręcz likwidacja zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz miedz dzielących pola, w efekcie prowadzi to do znacznego ograniczenia,

- zubożenie składników gatunkowych fauny i flory,

- mechaniczna degradacja gleb uprawnych poprzez wywołanie niekorzystnych zmian ich właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych,

- eutrofizacja wód powierzchniowych i podziemnych.

11. Wyjaśnij pojęcie grunty marginalne. Wymień i omów główne grupy gruntów marginalnych w Polsce.

Grunty marginalne - są to gleby mało przydatne do produkcji rolniczej ze względów ekonomicznych lub ekologicznych.

Charakterystyka gruntów marginalnych w Polsce:

1. Gleby o niskiej użyteczności (1,5 – 1,8 mln ha) zakwalifikowane do klas bonitacyjnych VI z i VI a a nawet V.

2. Gleby bardzo zwięzłe – o złych stosunkach powietrzno – wodnych i małej zawartości substancji organicznej.

3. Gleby wprawdzie o dobrej jakości rolniczej lecz obarczone innymi negatywnymi cechami (trudna dostępność). Ok. 200 tys. ha.

4. Ok. 250 tys. Ha użytków winno być wyłączone z rolniczego użytkowania z powodu zbyt dużej koncentracji metali ciężkich lub innych związków. Wymienia się tu: grunty skażone chemicznie
   i grunty położone w bezpośrednim sąsiedztwie dróg o dużym natężeniu ruchu.

5. Erozyjne grunty marginalne – położone w terenach górskich i podgórskich oraz na wierzchołkach wzgórz i pagórków.

6. Grunty przekształcone mechanicznie, najczęściej określone jako „utwory bezglebowe”.

12. Kierunki i możliwości zagospodarowania gruntów marginalnych w Polsce

1. Intensyfikacja produkcji roślinnej na gruntach ornych

2. Transformacja marginalnych gruntów ornych na trwałe użytki zielone

3. Zwiększenie zalesienia i zadrzewienia – Krajowy program zwiększania lesistości, zakłada, że ok. 20150 roku lesistość naszego kraju będzie sięgała 33-34 %.

4. Zakładanie użytków ekologicznych – użytki ekologiczne mają przede wszystkich zapobiegać : zakwaszaniu, nadmiernemu przesuszaniu ekosystemów żywicielskich, erozji wodnej i wietrznej, zanieczyszczenia wód.

5. Uprawa roślin alternatywnych – na glebach skażonych przez działalność przemysłową uzyskuje się produkty o ograniczonej przydatności. Gleby te można wykorzystać na produkcję nieżywnościową, np. rzepak na biopaliwo, ziemniak i żyto na produkcję spirytusu dodawanego do paliwa.

6. Zakładanie terenów rekreacyjnych – wielofunkcyjny rozwój obszarów i wiejskich zakłada mi.in rozwój turystyki i rekreacji i zagospodarowania części gruntów magistralnych na te potrzeby.

7. Rozwój infrastruktury technicznej – tereny budowlane, komunikacja, zaopatrzenie wsi w wodę, telefonizacja, budowa oczyszczalni, wysypiska śmieci.

13. Klimat jako element siedliska rolniczego

Klimat – charakterystyczny dla danego środowiska obszar układu zjawisk atmosferycznych wyróżniającej się w powtarzającym się (cyklicznie)przebiegach pogody.

Układ ten ( ukształtowanie przez bilans cieplny, obieg wilgoci i cyrkulację atm.) uwarunkowany jest:

- położeniem

- rozmieszczeniem wód i lądów

- rzeźbą terenu

- budową wierzchniej warstwy skorupy ziemskiej

- rzeźba roślin

- działalnością człowieka (zmiany nawodnienia, budowy miast)

Zjawiska klimatyczne:

- są w znacznym stopniu uwarunkowane charakterem innych elementów środowiska (gleba, rzeźba terenu, układ wodny, fauna i flora),

- klimat jest ważnym czynnikiem glebotwórczym i kształtującym właściwości powietrzno – wodne gleby (opady, temp),

- w szczególności od klimatu zależna jest rzeźba terenu gdy z w zależności od temperatury i opadów różnie przebiegają procesy erozji i akumulacji,

- wiatr jako element klimatu jest również ważnym czynnikiem kształtującym powierzchnię.

Najbardziej uzależniona jest od klimatu uprawa roślina użytecznych i hodowla zwierząt.

Każdy gatunek rośliny lub zwierzęcia, który przez szereg pokoleń przebywa w określonym klimacie, przystosowuje się stopniowe do niego, co nie oznacza, ze klimat ten staje się najbardziej odpowiednim dla jego rozwoju. Każdy organizm przeniesiony w nowe dlań warunki klimatyczne przejść musi dość skomplikowany proces przystosowania.

14. Charakterystyka warunków opadowych w Polsce (sumy roczne, zróżnicowanie przestrzenne i sezonowe) oraz ich wpływ na produkcję polową

Opady:

Deszcz – opad wodny o średnicy kropel >0,5 mm

Mżawka – opad wodny o średnicy kropel <0,5 mm

Śnieg – opad kryształków lodu

Śnieg z deszczem

Krupy śnieżne

Grad – kulki lodu nawet do średnicy kilku cm

Osady (nawet do 10% wody dla rolnictwa)

- rosa – kondensacja pary wodnej w temperaturze >0°

- szrom – kondensacja pary wodnej w temperaturze <0°

- szadź, gołoledź – kondensacja pary wodnej na wyziębionych powierzchniach do temp. <0°

Suma roczna opadów dla Polski 500-700mm ( w górach >1000mm)

Najniższa (>500mm) – centrum Polski – obszar między Poznaniem, Bydgoszczą, Toruniem i Warszawą, rosną ku północy i na południe.

W ciągu roku: najwięcej lipiec i sierpień

Długość zalegania pokrywy śnieżnej w dniach:

Dolny Śląsk – 40

Wybrzeże – 50

Pojezierza 80-100

Góry – 150 i więcej

Szkody rolnicze wynikające z nadmiaru bądź niedoboru wody:

1. Wymakanie roślin

2. Zatapianie zastoiskowe lub przemysłowe

3. Deszcze nawalne i gradobicia

4. Deficyty wody (susze – atmosferyczna i glebowa, ciągi bezopadowe)

15. Wiatr jako czynnik siedliska (pozytywny i negatywny jego wpływ na rośliny uprawne i zwierzęta).

Wiatr – poziomy ruchy powietrza wywołany różnicą ciśnień

Cechy charakterystyczne: kierunek, prędkość, siła

Wpływ wiatru na produkcję roślinną:

Pozytywne: energia użyteczna 2-15m/s

- zapylanie roślin

- rozsiewanie nasion

- osuszanie gleb i roślin

- wzmacnianie tkanki mechanicznie

- przeciwdziałanie przymrozkom radiacyjnym

Negatywne:

- „jałowe” parowanie gleby

- wzmożenie transpiracji

- zmniejszenie koncentracji CO₂

- wyleganie roślin

- erozja wietrzna gleb

- przewiewanie śniegu (wysmalanie, wymarzanie, wyprzenie roślin)

- rozprzestrzenianie chwastów, chorób i szkodników

- przemieszczanie zanieczyszczeń atmosfery

- wiatrołomy w lasach, łamanie gałęzi, strącanie owoców w sadach

- sprzyjanie powstawania przymrozków adwekcyjnych

- utrudnianie prac agrotechnicznych (np. opryski)

16. Fenologia i jej znaczenia w produkcji rolniczej. Fenologiczne i meteorologiczne pory roku

Fenologia –nauka badająca związki między zmianami warunków klimatycznych i pór roku a terminami zachodzenia pojedynczych zjawisk rozwoju roślin (fitofenologia) i zwierząt (zoofenologia) zachodzących w danej porze roku, takich jak: kiełkowanie, kwitnienie, owocowanie, zrzucanie liści, zapadanie w sen zimowy, odloty ptaków do cieplejszych rejonów, występowanie dwóch pokoleń niektórych owadów.

W gospodarce rolnej fenologia ułatwia dokonanie wyboru odpowiedniej odmiany rośliny uprawnej, ustalenie terminu siewu, zbioru, przewidywanie pojawienia się szkodników upraw.

Badania fenologiczne są bardzo pomocne w planowaniu upraw roślin szczególnie wrażliwych na warunki pogodowe w okresie wiosennym np. tytoniu, winorośli, warzyw

Fenologiczne pory roku:

1. Zaranie wiosny – ruszenie wegetacji żyta ozimego

2. Wczesna wiosna - zakwitanie brzozy, klonu, jabłoni

3. Wiosna – zazielenienie się lasów liściastych

4. Wczesne lato – kwitnienie Zyta ozimego, bzu czarnego

5. Lato – kwitnienie lipy, cykorii, ostrożnia polnego

6. Późne lato – dojrzewanie owoców czarnego bzu

7. Jesień właściwa – początkowe zanikanie asymilacji, zmiana barwy liści

8. Zima – utrata turgoru przez żyto ozime

Meteorologiczne pory roku:

Pora roku	Temperatura w °C	Czas trwania	Region
Przedwiośnie	0-5	20-50 dni	Zachód, północny zachód
Wiosna	5-15	40-80 dni	Zachodni - wschód
Lato	>15	40-110 dni	Góry - wybrzeże
Jesień	15-5	50-60 dni	Najdłużej - góry
Przedzimie	5-0	30-40 dni	Suwalszczyzna
Zima	<0	60-130 dni	He l- Mazury - Góry

17. Okres gospodarczy i wegetacyjny. Długość trwania w poszczególnych regionach klimatyczno – rolniczych Polski i ich wpływ na produkcję.

Okres gospodarczy – liczba dni w ciągu roku, w których średnia dobowa temperatura powietrza jest >lub =2,5 °C

Okres wegetacyjny – liczba dni w ciągu roku, w których średnia dobowa temperatura >lub =5,0°C

Długość trwania w poszczególnych rejonach Polski

- okres gospodarczy – 220-250 dni

- okres wegetacyjny – 190-230 dni

Najdłużej - południowy zachód (Wrocław, Zielona Góra) i południe – Tarnów

Najkrócej – północny wschód (Olechno, Ełk, Suwałki) i Karpaty

Znaczenie dla rolnictwa:

1. Dobór gatunków (mrozoodporność i zimoodporność)

2. Możliwość uprawy międzyplonów

3. Dotrzymywanie terminów agrotechnicznych (spiętrzanie prac polowych)
   

18. Degradacja gleb pochodzenia poza rolniczego – przyczyny i skutki

1. Przekształcenia geomechaniczne – są one rezultatem robót górniczych, geologicznych budowlano – montażowych, budowy zbiorników retencyjnych, robót drogowych itp. Powodują likwidację, uszkodzenie lub zmianę ukształtowania pokrywy glebowej.

2. Przekształcenia hydrologiczne – są najczęściej pochodną przekształceń geomorfologicznych. Prowadzić mogą do zmiany układu stosunków wodnych w dwóch kierunkach tj osuszania bądź zabagniania terenu a także do:

- zmiany chemizmu wód gruntowych

- pogorszenie się ich jakości

- zubożenia zasobów wód podziemnych

3. Przekształcenia chemiczne

Powstają w wyniku:

- emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery

- zrzutów zanieczyszczeń wód kopalnianych

- odprowadzania ścieków komunalnych

- rozwoju komunikacji

4. Przekształcenia fizykochemiczne – są powodowane emisją pyłów nieaktywnych chemicznie
i zanieczyszczenia wód zawiesinami. Występują bardzo rzadko, mogą powodować zamulanie powierzchni gleby lub dna zbiorników wodnych.

5. Przekształcenia termiczne – występują w rejonach zrzutów wód podgrzanych używanych do chłodzenia w procesach technologicznych np. w hutnictwie, energetyce i innych. Tego typu przekształcenia są szczególnie niebezpieczne w procesie wydobywania siarki za pomocą wypłukiwania jej gorącą wodą z górotworu.

19. Degradacja gleb pochodzenia rolniczego – przyczyny i skutki

1. Wysychanie gleb lekkich centralnej Polski – dotyczy aż 50% terytorium Polski

Główne objawy:

- obniżanie się poziomu wód gruntowych i słaby podsiąk kapilarny

- obniżanie się lustra wody w studniach

- spłycanie się naturalnych zbiorników wodnych

- odpróchnicowywanie warstwy akumulacyjnej gleby

Główne przyczyny:

- nadmierne wylesienie i oddrzewienie

- negatywne działanie melioracji technicznych

- nieracjonalna gospodarka rolna

2. Uchybienie w chemizacji – występują najczęściej lokalnie i dotyczą konkretnych gospodarstw lub pojedynczych pól

3. Uwstecznienie się kultury roli – obejmuje swoim zasięgiem terytorium całego kraju, lecz nasilenie tego zjawiska występuje najczęściej regionalnie

Główne przyczyny:

- ograniczenie liczby uprawianych gatunków roślin

- nadmierne skrócenie zasiewów

- przyrodnicze nieracjonalna struktur zasiewów

- degradacja substancji organicznej gleby

- błędy w uprawie roli

4. Wzrost zagęszczenia wierzchnich warstw gleby i podglebia – dotyczy całego terytorium Polski.

Jego negatywne oddziaływanie na glebę, a pośrednio i na roślinę szczególnie ujawnia się na glebach ciężkich i bardzo ciężkich.

Przyczyną tych procesów mogą być czynniki naturalne i antropogeniczne , pochodzenia rolniczego bądź antropogenicznego.

Skutek natomiast zawsze jest tylko jeden – spadek potencjału produkcyjnego gleb i zmniejszenie wielkości roślin uprawnych, połączone niekiedy z utratą jego próchnicy.

20. Podaj definicję siedliska i charakterystykę typów siedlisk rolniczych w Polsce

Siedlisko – zespół naturalnych i sztucznych czynników zewnętrznych, które występując w danym miejscu wywierają bezpośredni i pośredni wpływ na bytujące w nim rośliny.

1. Siedlisko grądowe – słabo uwilgotnione, ciepłe, zasobne w składniki mineralne i substancje organiczną o przewadze tzw. „próchnicy słodkiej” wysyconej kationami Wania i magnezu i korzystnym odczynie. Glebę cechuje wysoka aktywność biologiczna i odpowiednie właściwości do uprawy najbardziej wymagających roślin (burak cukrowy, pszenica ozima i jara, koniczyna czerwona)

2. Siedlisko łęgowe

3. Siedlisko borowe

4. Siedlisko bagienne