23.02.12

Społeczeństwo nowoczesne-ukształtowało się w Europie Zachodniej po rewolucji przemysłowej, organizacja życia zbiorowego

Smutny los spotkał lud Yir Yoront (społeczeństwo egzogenne). Do tego australijskiego plemienia, posługującego się, o zgrozo, kamiennymi siekierkami, przybyli misjonarze. Przybysze, gdy już otrząsnęli się ze zdumienia, postanowili krzewić wśród zacofanej i porzuconej gdzieś na krańcu świata społeczności zdobycze cywilizacji i w geście dobrej woli zarzucili Australijczyków stalowymi siekierkami. Zapomnieli jedynie o pewnej subtelności: u Yir Yoront kamienne toporki były nie tylko narzędziem służącym do pracy, ale - przede wszystkim - symbolem męskości, który można posiąść w wyniku odpowiedniego obrzędu inicjacji i który, tym samym, różnicuje społeczność, dzieli ją i hierarchizuje. Co się stało, gdy mężczyźni Yir Yoront zaczęli pożyczać nowe stalowe narzędzia od kobiet, możemy sobie wyobrazić. Hierarchia plemienna została raz na zawsze zburzona i nigdy już nie było jak dawniej. Można nawet powiedzieć, iż proces dezintegracji społecznej związany z wprowadzeniem nowych toporków sprawił, że lud Yir Yoront w znanym od wieków kształcie przestał istnieć.

Różnica między społeczeństwem tradycyjnym a nowoczesnym jest taka, że w społeczeństwie nowoczesnym innowacje chwieją relacje, ale są później wchłaniane i przyswajane. Społeczeństwo nowoczesne przystosowuje się do nowych technologii, typów działań

Rysunek Krzywa Gaussa

Rozkład normalny, zwany też rozkładem Gaussa – jeden z najważniejszych rozkładów prawdopodobieństwa. Odgrywa ważną rolę w statystycznym opisie zagadnień przyrodniczych, przemysłowych, medycznych, socjalnych itp. Wykres funkcji prawdopodobieństwa tego rozkładu jest krzywą dzwonową.

Rozkład cech populacji da się agregatować w postaci niezbyt rozproszonego zbioru, znajdą się również dewiacje (odchylenia)

W społeczeństwie nowoczesnym rozkład cech zmiennych w populacji przypomina rozkład normalny.

W społeczeństwie tradycyjnym można było prognozować jak będą funkcjonować w przyszłości, a społeczeństwa nowoczesne są coraz mniej przewidywalne

Innowacje, ale nie tylko one zmieniają społeczeństwo. Innowacje działają, kiedy infrastruktura otaczająca zostaje zlaboratyzowana. Społeczeństwo masowe laboratyzuje się, przekształca infrastrukturę.

01.03.12

Geneza społeczeństwa nowoczesnego => geneza kapitalizmu

Werner Somabart (1902- „Nowoczesny kapitalizm”)-niem. Socjolog:

Nowoczesny system kapitalistyczny związany jest z uprzemysłowieniem, kolonizacją, z migracją do miast, z ekspansją europejską na cały świat; społeczeństwo kapitalistyczne – cechuje się kilkoma specyficznymi właściwościami:

-dominuje własność prywatna, prawa własności są gwarantowane i zabezpieczone (rozbudowany system prawny)

-brak samowystarczalności wszelkich podmiotów- nie mogą same sobie wszystkiego produkować, muszą kupować na rynku; poziom podziału pracy jest wysoki , dominuje produkcja na rynek, a nie na własne potrzeby

-siła robocza staje się towarem, praca jest nabywana i wyceniana

-kluczowa działalność: wygenerowanie zysku

-majątek-kapitał-zasób pieniędzy, który może być wykorzystany

-dematerializacja pieniądza

-konkurencja między różnymi podmiotami

-nie jest to system stabilny, następuje zmiana dekoniunktury, dekoniunktura, kryzysy

- różne typy innowacji, wdrażane konsumentom przez rynek

-racjonalizacja produkcji, maksymalne uproszczenie funkcjonowania

Kapitalizm:

a) łupieżczy

b) racjonalny

Max Weber („Etyka protestancka a duch kapitalizmu” 1904-05): Sprawą kluczową akumulacji i reinwestycji kapitału stała się reformacja (Wystąpienie Lutra, ruchy purytańskie w Wielkiej Brytanii, kalwinizm w Niderlandach i Szwajcarii) – dzięki niej pojawiła się możliwość pojawienia się społeczeństwa kapitalistycznego – jedną z istotnych elementów ruchu reformacyjnego w kontekście religijnym było:

• pojawienie się przekonania o predestynacji – z góry jest określone kto jest zbawiony a kto potępiony

• przekonanie, że kościół rzymsko-katolicki popadł w kult materializmu; reformacja była ruchem niematerialnym

• pojawiło się pytanie: w jaki sposób poznać, że bóg wybrał kogoś do zbawienia a kogoś do potępienia? jeśli komuś się w życiu powodzi to będzie zbawiony, a ten komu się nie układa będzie potępiony

Nagle pojawiły się osoby dążące do pomnażania swoich dóbr

Pojawili się ludzie, którzy zaczęli zachowywać się jak biznesmani

Protestanci pod względem gospodarczym zaczęli dominować nad katolikami

Inne innowacje uwarunkowane religijne-ceny przy towarach

Cały XIX kapitalizm oparty jest na etosie protestanckim, choć już wtedy nie miał znaczenia czynnik religijny. Jest to wyjaśnienie „idealistyczne”, ponieważ pokazuje czynnik duchowy, a nie materialny

Krytyka: wskazuje na istotny czynnik, ale nie pokazuje wszystkich kluczowych elementów

Douglass North-poł. XX wieku: nie negował całkowicie Webera, kluczowe jednak było dla niego pojawienie się silnych zabezpieczeń praw własności;

Społeczeństwo europejskie odchodzące od systemu feudalnego. Własność ziemska na szeroką skalę została przypisana do konkretnych właścicieli (proces grodzenia, sekularyzacja dóbr kościelnych po reformacji ) Własność ziemska jest przypisana do konkretnych osób i te osoby mogą tą własnością dysponować.; konwersja kapitału: z majątku ziemskiego na kapitał finansowy; wygenerowanie kapitału z własności ziemskiej, rozwój kredytu hipotecznego , reinwestycja uzyskanego kapitału u w różne przedsięwzięcia gospodarcze

Karol Marks –przebiega naturalny proces przechodzenia między różnymi formacjami;

-już w społeczeństwie feudalnym powstają sprzeczności, podziały pod względem prestiżu, pojawienie się mieszczaństwa (niżej w hierarchii), który kumulował majątek;

-duże znaczenie rozwoju technologii (determinista technologiczny); maszyna parowa- przyspieszyła uprzemysłowienie, spowodowała, że właściciele manufaktur jeszcze szybciej mogli akumulować majątek

-w przeciwieństwie do Webera, nie czynnik duchowy a materialny przyczynił się do kapitalizmu

Frederick Winslow Taylor, tayloryzm: kluczowym motywem było zwiększenie możliwości produkcyjnych poprzez organizację pracy; podzielenie produkcji na drobne, proste czynności=>zwiększenia produkcji=>masowa konsumpcja

Uzupełnienie tayloryzmu- fordyzm (Henry Ford)wprowadzenie taśmy produkcyjnej

Teoria „cudu europejskiego”: połączenie kilku elementów spowodowało rozwój kapitalizmu, oprócz powyższych czynników miały również wpływ:

-elementy geograficzne, ekologiczne:-specyfika Europy , wewnętrznie zróżnicowany, trudno stworzyć 1 imperium europejskie

-duże znaczenie mieszczaństwa, głównie w Europie Zachodniej; w średniowieczu zmiana w prowadzenia wojen : strzemię=> armia przemieszczająca się w znacznych przestrzeniach=>potrzeba wypasania koni=>garnizony z miast wyniosły się na prowincje=>większa autonomia miast=>rosnąca rola miast, ale związana z gospodarką, a nie z podbojami

-rewolucja naukowa- przed rewolucją naukowa; świat przyrody można opisywać za pomocą matematyki, światem przyrody można manipulować, wykorzystywać

-„odczarowanie świata”: w systemie feudalnym legitymizacja religijna, później pozycja człowieka zależy od jego pracowitości, od jego woli, czy zmieni swą pozycję społeczną

-przewaga związana z lepszą ochroną immunologiczną ludów europejskich

-element przypadku

IMMANUEL WALLERSTEIN. Stworzył on podział, na:

#państwa rdzenia –mogą się modernizować kosztem państw rdzeniowych; koszty na zewnątrz

#państwa peryferyjne

08.03.12

Przekształcenia w ramach społeczeństwa nowoczesnego

Tradycje badawcze:

1. Daniel Bell –społeczeństwo postindustrialne; przechodzenie z industrialnego do postindustrialnego ; przechodzenie przez stadia rozwoju gospodarczego

150 tys. Lat temu, Gospodarka zbieracko-łowieckie

12 tys. Lat temu, rewolucja neolityczna, gospodarka rolnicza

250 lat temu, gospodarka przemysłowa

Teraz, Usługi, przetworzenie informacji

Odchodzi dominacja przemysłu, dane z USA, że w sektorze usług i przetwarzania informacji pracuje coraz więcej osób.

-postęp informacyjny

-dominacja mass-mediów

-przekształcenia w kontekście pracy: elastyczność, wszechstronność produkcji

-umowy na czas określony, nie na cały etat-brak stabilności

-problemy natury zdrowotnej, presja psychiczna, coraz więcej osób bierz leki, np. Prozac

-ewolucja zasobów własności, oprócz własności ziemi czy środków produkcji, istnieje własność intelektualna

2. Z Japonii, społeczeństwo informacyjne, Frank Webster

Determinizm technologiczny, innowacje technologiczne spowodowały przejście, zależność ścieżkowa: wtłaczanie w trajektorię społeczną uwarunkowań, zmiany są niezależne od intencji użytkowników, zmiany są poza kontrolą; społeczeństwo kontroli i nadzoru, sekurytyzacja: kamery, bazy danych

RANKING NAJBARDZIEJ INFORMACYJNYCH PAŃSTW z 2011

1. Szwecja – liberalno-lewicowe państwo europejskie. Różnie między najbiedniejszymi, a najbogatszymi są najmniejsze

2. Singapur

3. Finlandia

4. Szwajcaria

5. USA

6. Tajwan

7. Dania

8. Kanada

9. Norwegia

10. Korea Płd.

Polska jest 62

Funkcje rodziny-defragmentaryzacja, mobilność, różny poziom urbanizacji

3. społeczeństwo sieciowe, Manuel Castells

4. społeczeństwo wiedzy, Peter Drucker

5. społeczeństwo ponowoczesne, Zygmunt Bauman

15.03.`12

Cechy społeczeństwa nowoczesnego-kwestia państwa i narodu

Ernst Gellner-„Narody i socjalizm”; teza: państwo i naród to byty przygodne, kiedyś ich nie było, to w przyszłości także może ich nie być

XIX wiek : ukształtowały się nowoczesne narody;

XIX/XX: za podstawową kategorię socjologiczną było uznawane społeczeństwo, występowała kategoria zbiorowości etnicznej, ale to przez antropologów, a nie socjologów, dopiero po II w. ś. Naród przedmiotem badań

Modernizm: Ernst gellner: w jaki sposób pojawiło się państwo z przechodzeniem ze społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa nowoczesnego?; naród jako produkt aparatu państwowego, państwo to instytucja, która ma monopol na prawomocne użycie przemocy i siły, jeśli traci ten monopol-to przestaje pełnić swe podstawowe funkcje( zostaje przejęte przez inne państwa lub alternatywne struktury), podstawowe zadanie-wymuszanie publicznego ładu; zawansowany podział pracy

Ewolucja:

Społ. Zbieracko łowieckie: zbyt mały podział pracy-nie możliwe istnienie państwa; => społ. Agrarne- państwo może, ale nie musi się pojawić =>społ. Przemysłowe- państwo musi się pojawić, wszyscy podlegają strukturom państwowym

Ujęcia:

-def. kulturowa: 2 osoby należą do narodu-gdy wyznają te same idee, tą samą kulturę w ramach danego państwa

-def. Woluntarystyczna: 2 osoby należą do tego samego narodu, jeśli uważają, że należą niego

Władza polityczna musi być legitymizowana poprzez prawo

Nacjonalizm- jednostki polityczne powinny się pokrywać z jednostkami narodowościowymi, każdy naród ma reprezentanta w postaci państwa

Kluczową rolę odgrywała elita władzy, klasa panująca na danym terenie, które narzucały przekaz kulturowy. Pojawienie się nowoczesnego narodu związany był ze zmiana prowadzenia wojen-masowym poborem do wojska, a także z umasowieniem systemu edukacji i alfabetyzacją populacji, rozpowszechnianiem ideologii narodowych

Samostanowienie:

-walka Greków z Imperium Otomańskim, zjednoczenie Włoch

-po I w. ś. Podział Austro-Węgier, rozpad rzeszy

-po II w. ś dekolonizacja

-po okresie zimnej wojny: rozpad ZSRR, Jugosławii, podział Czechosłowacji

Inne podejścia:

a) prymalizm: próba utrzymania pewnych tradycyjnych elementów zakwestionowany przez Gellnera: nacisk na element kulturowy: naród jako byt kulturowy, a nie polityczny, naród-charakter etniczny, ma wartość samą w sobie, poza funkcją instrumentalną, spaja, odgrywa funkcję symboliczną, naród ma genezę w starożytności stworzony przez masy, próba powrotu do sentymentalnego widzenia narodu, naród zbiorowością naturalną

b) etnosymbolizm: próba utrzymania pewnych tradycyjnych elementów zakwestionowany przez Gellnera: nacisk na element kulturowy, elementy etniczne i państwowe się mieszają i obydwa są istotne, ma wartość samą w sobie, poza funkcją instrumentalną, spaja, odgrywa funkcję symboliczną, naród ma genezę w starożytności, naród powstał poprzez współdziałanie elit i masy, naród zbiorowością naturalną, połączenie sentymentalizmu i twierdzeń gellnera

c) konstruktywizm: Rogers Brubaker, Benedict Anderson, próba radykalizacji elementów gellnera, ale postrzeganie narodu jako konstruktu sztucznego ,subiektywnego, mający charakter polityczny, twór nowoczesny o instrumentalnym charakterze, stworzony przez elity; coś co udaje naturalną wspólnotę, ale nią nie jest („Wspólnoty wyobrażone”), podtrzymujemy złudzenie, że jesteśmy wspólnota, narody pojawiły się bo były potrzebne

modernizm: naród silnie powiązany z państwem, wytwór nowoczesności, siła sprawcza do pojawienia się narodu: elity polityczne, władzy, kulturowe; naród ma charakter polityczny, byt, który pojawił się bo maił pewne funkcje do spełnienia , naród jako pewien byt obiektywny -coś co istnieje niezależnie od intencji

29.03.12

W znacznej części badań do lat 90. Społeczeństwo było rozumiane jako:

-zbiorowość lokalna

-naród

Naród i państwo- dziś negowane, ale nie znaleziono lepszych kategorii

Czy istnieją Zbiorowości ponadnarodowe, naturalne?:

-idea społeczeństwa globalnego- sztuczny konstrukt- jest ideą pustą, jeśli chodzi o zdefiniowana kategorię osobową, nie odnosi się do zbiorowości naturalnej;, jedynie elity globalne

-opcja cywilizacyjna -ameryk. Politolog Samuel Huntington (wpływ Arnolda Toynbee) „Zderzenie cywilizacji’, nawiązywał do tradycji podziału na kręgi kulturowe; po upadku komunizmu stwierdził, że politykę zdominują w przyszłości starcia między cywilizacjami. Przyszłe konflikty zbrojne będą się toczyć nie między państwami, ale między cywilizacjami. Źródłami konfliktów międzynarodowych staną się różnice kulturowe, wywodzące się z podziałów religijnych.

Wojna w Jugosławii- pęknięcie między 3 cywilizacjami: zachodnimi katolickimi i protestanckimi,, wschodnimi prawosławnymi, islamem; w przyszłości zaś konflikt między Chinami, Rosją a cywilizacją zachodnią

Konflikty polityczne da się pokonać, natomiast w konfliktach cywilizacyjnych trudno znaleźć porozumienie

Krytyka: zbyt duża rola czynnika religijnego

Makrospołeczne płaszczyzny niższe niż ponadnarodowe:

ruchy społeczne- efekt procesu sekularyzacji, forma organizacji życia zbiorowego, struktury mające charakter masowy; albo zmiana albo utrzymanie danego stanu rzeczy, ma dość duży wpływ na struktury państwowe, legitymizacja przez idee, nie mające charakteru religijnego, podstawowe agendy zmiany społeczne w XX wieku, element strukturalny w obrębie państw, narodów, a nawet ponadnarodowych

podział na:

a) stare ruchy społeczne- zbiorowość nastawioną na zmianę wartości materialnych; ruch robotniczy, związkowy; charakter homogeniczny, z określonej warstwy, podobni do siebie, poczucie wspólnoty interesów materialnych- napędowe, później tez wspólna ideologia, ale podstawa- materialne; charakter masowy w obrębie danych segmentów społeczeństwa; XIX wiek gry interesu chcące przywrócić stary porządek vs zbiorowości chcące zmian; stare ruchy społeczne- agenda zmian ; dziś związki zawodowe przeszły od ruchów społecznych do zbiurokratyzowanych organizacji

b) nowe ruchy społeczne- łączą ich wartości postmaterialne, ideowe; ruch ekologiczny, feministyczny, II poł. XX wieku, rekrutacja bardzo zróżnicowana, mniejsze znaczenie wartości materialne, bardziej ideowe, ruch antysystemowy, emancypacja problemu upodmiotowienia pewnych części społeczeństwa, ma sprawiać, że poszczególne części społeczeństwa są w coraz więcej upodmiotowieni i mogą decydować o kształcie świata

fr. Socjolog Alain Touraine- ostatni masowy ruch to ruch anty, anter- globalistyczny, który albo został zmarginalizowany albo wchłonięty przez system

dziś ruchy: okupacja Wallstreet, powstanie oddolnej alternatywy dla republikanów- Tea party; 2004 oddolny ruch w Korei, zmiana władzy, ruch przeciwko ACTA

motorem napędowym ruchów społecznych są młodzi ludzie, tak do 25. Roku życia;

wykorzystywanie rozmaitych technologii komunikacyjnych dla mobilizacji mas, odwoływanie się do emocji, próby zmiany rzeczywistości społecznej przez pewne alternatywne elity władzy

pas transmisyjny przejścia- od sfery działań dal publiko bono do elit władzy, np. Joschka Fischer

stare ruchy mogą być utożsamiane z grupami interesu, nowe nie

w ramach zbiorowości destabilizacja sytuacji politycznej, np. lata 70. Ma charakter służebny innej grupy interesów

infiltracja przez aktorów życia społecznego ,cele niezgodne z deklaracjami

Badania nad kultura

Kultura: 2 konteksty podstawowe:

-pewien byt ideacyjny, model do którego możemy odnosić wytwory kulturowe

-pragmatyczny nacisk- odróżniamy ją o d natury , od rzeczywistości świata nieożywionego; to co nie jest naturą-to kultura

Basil Bernstein – w latach 1960 /1970 – przeprowadził badania dotyczące problemu – dlaczego dzieci z brytyjskiej klasy niższej kończyły edukacje tak szybko jak jest to możliwe. początkowo badania próbowały wyjaśnić różnice z jednej strony przez kwestie ekonomiczne, z drugiej strony ile czasu rodzice poświęcają dzieciom itd. Wnioski nie doprowadziły do niczego sensownego i wówczas spróbował przyjrzeć się jeszcze jednemu czynnikowi – językowi, jakim posługują się poszczególne klasy społeczne, jego formą. Dwie konstrukcje pojęciowe, które posłużyły mu do analizy języka:

• Kod ograniczony – typ idealny, który odnosi się do sposobu w jaki języka używają , posługują się klasy niższe.

charakteryzował się wg Bernsteina :

• Język charakterystyczny dla niewielkiej zbiorowości, jednostek znających się; znaczenia ukryte dla osób z zewnątrz; skróty myślowe

• Używanie języka- identyfikacja z grupą „my”:

o Używanie krótkich, prostych gramatycznie zdań

o Sztywne i ograniczone używanie przymiotników i przysłówków , służących do opisu świata

o Częste używanie krótkich rozkazów, bez ich argumentacji, które są legitymizowane przez osobę nadawcy. Są w częstym użyciu, a jedną instancją jest autorytet nadawcy.

o Częste formułowanie wypowiedzi, zdań stwierdzających występowanie czegoś, które to zdanie mają często formę pytającą np. ładna jest dziś pogoda, prawda?

o Pewien sposób porozumiewania się , który opiera się w dużej mierze na elementach pozawerbalnych – mimika, natężenie głosu, gestykulacja.

• Zorientowanie się na teraźniejszość

• Kod rozwinięty – typ idealny , który odnosi się do sposobu w jaki języka używają , posługują się klasy średnie. Jest przeciwieństwem kodu ograniczonego, czyli :

• Rozbudowane zdania, skomplikowane gramatycznie

o Bogactwo przymiotników i przysłówków do opisywania różnych zjawisk

o Krótkie rozkazy też są używane

o Brak występowania stwierdzeń, które kończą się pytaniami

o Można z niego odciąć elementy pozawerbalne, bo nie są ważną częścią języka

o Nie jest to język znaczenia ukrytego, bo nie korzysta ze skrótów myślowych, symboli rozumianych tylko przez niektóre środowiska. Dąży do uniwersalizacji języka

• Polecenia trzeba argumentować-racjonalne uzasadnienie

• Zorientowany na przyszłość, powiązania teraźniejszości z przeszłością i przyszłością

• – w większym stopniu tryb jednostkowy, zobiektywizowany

Dzieci pochodzące z klasy robotniczej posługują się kodem ograniczonym, natomiast w przypadku klasy średniej mamy do czynienia z sytuacją, w której dzieci posługują się z jednej strony kodem ograniczonym, a z drugiej kodem rozwiniętym – charakterystyczne jest, że jeśli funkcjonuje się w jakiejś małej grupie społecznej pojawiają się zjawiska charakterystyczne dla klas niższych.

Jedną z ważniejszych obserwacji w ramach konkretnych rodzin - posługiwanie się kodem ograniczonym lub rozwiniętym jest silnie powiązane z systemem , który występuje w poszczególnych środowiskach wychowawczych. Z jednej strony posługiwanie się kodem rozwiniętym narzucało system wychowania dzieci był konsekwentny jednorodny, jednolity i niezmienny – chodziło o to , aby uzasadnienia nie były zmieniane. Dzieci takie mogły kalkulować swoje działanie i wiedziały jakie będą konsekwencje, mogły robić plany , itd.

W przypadku posłowanie się kodem ograniczonym - dana konsekwencja nie była kodowana. Dzieci żyły w nieprzewidywalnym środowisku.

W ujęciu Bernsteina dzieci , które od małego posługiwał się kodem rozwiniętym radziły sobie w problemach przyczynowo – skutkowych, a dzieci wychowywane na kodzie ograniczonym miały trudności z tym. Wśród dzieci pojawiły się mentalne umiejętności wiązanie zjawisk ze sobą, a z drugiej strony tego nie było. Wychowanie w kontekście kodu ograniczonego powodowało , że umiejętności dzieci nie były do końca rozwinięte.

Jakie jest naturalny sposób porozumiewania się w ramach systemu szkolnego ? Kod rozwinięty, gdyż szkoła jest instytucją, gdzie dziecko ma się nauczyć dobrze posługiwać zdaniami rozbudowanymi, ma wiązać pewne zjawiska ze sobą, itd.

Dwa rodzaje dzieci :

• Dzieci posługujące się kodem rozwiniętym . dzieci wywodzące się klasy średniej muszą wykorzystywać swoje umiejętności

• Dzieci z klasy robotniczej – posługują się kodem ograniczonym . dzieci te muszą nauczyć „drugiego, nowego” języka i dodatkowo przyswoić wiedzę. Mają problem z posługiwaniem się kodem rozwiniętym i to powoduje , że tworzą się dwie trajektoria:

o Dla dzieci lepszych , inteligentnych

o Dla dzieci gorszych, które nie są w stanie sobie więcej przyswoić

Niezależnie od inteligencji pewien rodzaj dzieci musi wykonać podwójną pracę i ma ciężej. Zdaniem Bernsteina to był główny problem ujednolicenia pozycji społecznej.

Pierre Bourdieu – W jaki sposób instytucje szkolne funkcjonują jako systemy reprodukcji nierówności

Bryt. Mary Douglas-poszukiwanie ogólnych schematów funkcjonowania i posługiwania się językiem- w jaki sposób przekształcają się rytuały, systemy ideologii:

Koncepcja siatki i grupy:

Grupa- jako jednostka pod presją zewnętrzną innych jednostek otaczających

System- jaki stopień do czynienia z podzielonymi klasyfikacjami

W prawo- większy nacisk zbiorowości, rozbudowane formy kontroli społecznej

W lewo- wolna od nacisków grupowych, autonomia, regulacje chroniące strefę osobistą

W górę-, w identyczny sposób postrzegają rzeczywistość

W dół- klasyfikacja prywatna, charakter zindywidualizowany, system arbitralnej klasyfikacji

Społeczeństwa nowoczesne- wymiar gry i siatki na niskim poziomie

Pokazuje, w których typach zbiorowości jest rozbudowany system religijny

Wspólny system klasyfikacji-dominuje ideologia czy religia

Prywatny system klasyfikacji-wspólna kosmologia maleje

12.04.12

Religia-obserwowana w większości społeczeństw, ale nie jest powszechnikiem kulturowym, przedmiot badań antropologii społecznej, socjologii religii, religioznawstwa

Bez czynnika religijnego nie da się zrozumieć przemian cywilizacyjnych, systemów aksjomatycznych, społeczeństw

Trudno stworzyć 1 trafną decyzje, albo pasuje ona tylko do wycinka albo jest bardzo ogólna

Różnice:

To nie monoteizm ,ani zalecenia moralne, etyczne, czasami występuje kosmologia czy elementy ponadnaturalne, świat niedostępny zmysłom

Konsensus: w ramach religii występują powszechnie darzone szacunkiem symbole i rytuały, obrzędy, w których uczestniczą wierni, religia ma wymiar zbiorowy, w obrzędach przewodzi kapłan; występuję podział na sprawy sakralne i sprawy związane z życiem codziennym

Magia- ogół wierzeń i praktyk opartych na przekonaniu o istnieniu sił nadprzyrodzonych, nakierunkowanych indywidualistycznie

Sposoby występowania religijności w społeczeństwach tradycyjnych:

- Animizm -zespół wierzeń zakładający istnienie świata materialnego i duchowego, współistnienie duszy z ciałem, przypisujący duszę wszystkim roślinom, zwierzętom, minerałom i żywiołom. Duchy te mają wpływ na życie ludzi i bywają im przychylne lub nieprzychylne, mogą determinować zachowania; Afryka Środkowa, Ameryka Łacińska, Płd., niektóre ludy Syberii, woodoo

-totemizm – termin określający zjawiska związane z relacjami człowieka ze zwierzęcym (lub roślinnym, czasem zjawiskiem przyrodniczym) przodkiem. Każdy klan posiada własny totem, nazwę, a jego członkowie połączeni są więzami pokrewieństwa, patronują danej zbiorowości;; totemy przesądzają np. co można pić, co nie , co jest elementem pozytywnym a co negatywnym , od totemu zależy system klasyfikacyjny; tabu fundamentalny zakaz kulturowy, którego złamanie powoduje spontaniczną i niejednokrotnie gwałtowną reakcję ze strony ogółu przedstawicieli tej kultury, gdyż jest przez nich odbierane jako zamach na całą strukturę tej kultury i jej integralność, a więc jako zagrożenie dla dalszego istnienia danego społeczeństwa. Tabu może obejmować czynności, miejsca, przedmioty lub osoby.; Indianie północnoamerykańscy, Australia, Polinezja, Oceania, państwa azjatyckie

Pierwotny kult religijny-kult solarny

W społeczeństwach pierwotnych dominowało wielobóstwo

Od rewolucji neolitycznej pojawiły się rytuały religijne, kapłani- związane jest to z nadwyżką żywności- elity polityczne, kapłani nie musieli pracować

Szamani- w społeczeństwach łowiecko-zbierackich- funkcja kapłańska, bezpośredni kontakt z siłami nadnaturalnymi, funkcje doradcze, ale musieli sami się utrzymać, zdobywać pożywienie; nisza dla osób niezbyt funkcjonujących w społeczeństwie; dziś Syberia, Płd. Afryka

Podziały religijności

1. wprowadzone przez Maxa Webera i Ernsta Troeltscha:

-kościoły-duża, stabilna organizacja, posiadająca formalne struktury biurokracyjne, istnienie hierarchii, zintegrowana z porządkiem społecznym, nie kontestuje rzeczywistości, dziedziczenie wiernych z pokolenia na pokolenie

-sekty- stosunkowo małe organizacje, które kontestują istniejącą rzeczywistość, tworzą mniejsze, zamknięte wspólnoty, nie ma hierarchii, administracji, nie ma dziedziczenia przynależności

2. amer. Socjolog Howard Becker uzupełnił ten podział o 2 typy; sekty miały dzielić się na:

-wyznania- sekta, która „ostygła”, stała się instytucją, ale nadal mała bez biurokratycznych systemów

-kult- organizacja, która rekrutuje się z jednostek, które odrzucają pewien system wartości lub chcą go zmienić, są nastawione na indywidualne doświadczenia religijne

Klasycy myśli społecznej zajmujących się religią:
a) Emile Durkheim- podział na sferę sacrum (sfera świętości, nadprzyrodzone elementy) i sferę profanum (to co ludzkie, sfera świeckości, codzienne wydarzenia z życia człowieka.), kluczową funkcją religii jest funkcja integrująca, zwiększa spójność danej zbiorowości, spoiwo ideologiczne, kształtowanie myślenia

b) Mircea Eliade- podział na sacrum i profanum; (..) sakralny- oś funkcjonowania społeczeństw tradycyjnych; przechodzenie z sacrum do profanum jest zrytualizowane, żeby wiadomo kiedy są naruszane normy

Eliade i Durkheim- sacrum i profanum to powszechnik kulturowy, rytuały regulowały życie jednostek

c) Karol Marks-krytyczna analiza religii, że to ideologia bazująca na samoalienacji, że jest to wytwór ludzki, do którego tylko dodano czynnik nadnaturalny , służy grupom interesów; rola religii: "Cierpienie religijne jest jednocześnie wyrazem rzeczywistego cierpienia i protestem przeciw niemu. Religia jest ulgą dla udręczonego stworzenia, sercem w świecie pozbawionym serca i duszą pośród bezdusznych warunków. Religia jest opium ludu."

d) Max Weber- etyka protestancka miała istotne znaczenie dla rozwoju kapitalizmu; Europa to obszar podbity przez chrześcijaństwo, pochodzące ze wschodu

e) Tamas Molnar-chrześcijaństwo ma potencjał w charakterze rewolucyjnym: początkowa sekta, która była skierowana do upośledzonych w sensie prestiżu: niewolników i kobiet rozprzestrzeniła się na cały świat

lata 60 -80. XX pogląd że następuje prywatyzacja religii, że mniejsza się aspekt funkcji religijnych, większe znaczenie ma wymiar indywidualny

od lat 80. Prywatyzacja religii może i występowała, ale się zatrzymała, powrót do przestrzeni publicznych

Jose Casanova-deprywatyzacja religii

Sekularyzacja (inaczej: zeświecczenie) – zmniejszenie roli religii dla społeczeństwa; proces, w którym religia traci znaczenie w różnych dziedzinach życia społecznego ; w kontekście ilościowym: spadek liczebności różnych organizacji religijnych, a także w wymiarze, w jakim wywierają wpływ na życie społeczne, czy są podmiotami władzy i w wymiarze przekonań i wartości-religijność-ile jednostek praktykuje w sensie rzeczywistym czy stara się funkcjonować zgodnie z zaleceniami danej religii

Europa Zachodnia: sekularyzacja na skale masową (szczególnie dotyczy kościołów, mniej sekt), maleje liczebność, wpływ na władzę i religijność

USA-: nie maleje liczebność, brak kościoła państwowego, ale wpływ na otoczenie, np. kandydaci na prezydenta przemówienia stricte religijne, duża frekwencja, udział w nabożeństwach religijnych, nie ma zaniku religijności; Część religii nie z kościoła, ale związana z sektami, dominują wyznania, choć kulty też występują; największy kościół w USA-k. katolicki 50 mln wiernych

Europa Środkowo- Wschodnia: występuje sekularyzacja, ale nie tak duża jak na Zachodzie, choć za ok. 20 lat będziemy bardzie podobni do Europy Zachodniej niż do USA

Skutki sekularyzacji:

-wzrost fundamentalizmów religijnych w opozycji do zaniku znaczenia religii

-masowe pojawienie się nowych ruchów religijnych-potocznie nazywanymi sektami

Roy Wallis-podział nowych ruchów religijnych na 3 kategorie:

-afirmujące świat-organizacje religijne, które przypominają bardziej ruchy terapeutyczne, wsparcia, ich celem jest poszerzanie potencjału poszczególnych osób-oświecenie, np. scjentolodzy

-odrzucające świat-członkowie krytycznie nastawieni do rzeczywistości, chcą odizolować się od istniejących typów instytucji, funkcjonować w izolacji; zmuszani by w odpowiedni sposób się ubierać, odżywiać; stawia się im zarzuty związane z praniem mózgu, zachowania niezgodne z obowiązującymi normami

-przystosowawcze- nacisk na życie wewnętrzne, religijne, nakierowanie nie na doczesne sprawy, ale na te wewnętrzne, np. zielonoświątkowcy

Ruchy milenarystyczne- milenaryzm: przekonanie, że ludzkość czeka zagłada, że albo kataklizm albo UFO zabierające prawdziwych wiernych w bezpieczne miejsce; zwłaszcza ruchy odrzucające to ruchy milenarystyczne, niektóre dążą do, by tą zagładę przybliżyć, np. Najwyższa prawda, zamachy w metrze w Tokio; masowe samobójstwa

Sekularyzacja: Podobny odsetek ateistów na kontynencie amerykańskim i europejskim ; na kontynencie amerykańskim wyznania, a na europejskim- wiara w zjawiska nadprzyrodzone, zwrot ku animizmowi

19.04.12

Globalizacja w ujęciu nauk społecznych- 2 nurty:

-odnosząca się tylko do czynników ekonomicznych, procesy organizowania i prowadzenia produkcji, wymiany i przepływów kapitału w skali światowej oraz traktowania przez podmioty gospodarcze całości globu jako jednego rynku

-w szerszym ujęciu: oprócz ekonomicznego aspektu występują też kulturowe, polityczne;

Globalizacja ekonomiczna:

-globalni nomadzi instytucjonalni- członkowie określonych kręgów kulturowych, którzy uczestnicząc w różnych instytucjach utrzymują podstawową lojalność względem swego kręgu, a nie wobec instytucji, wobec której są obecnie afiliowani. Nomadzi wchodzą do różnych instytucji i poszukują w niej zasobów, mogących być korzystnych dla kręgu. Konsekwencja ich poczynań może być zwiększenie niejasności reguł działania instytucji publicznych. Są to osoby, które na przestrzeni wielu lat przemieszczają się w życiu zawodowym międzynarodowym sektorem publicznym a prywatnym. Osoby te nie są lojalne wobec instytucji, ale są lojalni względem systemu.np. Marcinkiewicz kiedyś premier, dziś doradca banku

-MFW, Bank Światowy, Światowa Organizacja Handlu- znaczna część osób pełniących wysokie funkcje nie są kontrolowane w sposób demokratyczny

-problem utraty pełnej przejrzystości systemu: odrzucenie ładu ustalonego w Bretton Woods – system walutowy, który stworzył podstawy relacji międzynarodowych w sferze zarządzania systemami monetarnymi. Był pierwszym w pełni negocjowalnym systemem monetarnym kierowanym przez rządy państw. W trzech pierwszych tygodniach lipca 1944 w Hotel Mount Washington w Bretton Woods, w stanie New Hampshire odbyła się United Nations Monetary and Financial Conference (znana również jako Konferencja w Bretton Woods), owocem której było podpisanie porozumienia z Bretton Woods. W konferencji uczestniczyło 730 delegatów z 44 państw alianckich. W celu przestrzegania i kontroli postanowień systemu uczestnicy konferencji powołali do życia Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (The International Bank for Reconstruction and Development, IBRD) oraz Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund, IMF). Początek działalności tych instytucji przypada na 1946, kiedy porozumienie zostało ratyfikowane. System z Bretton Woods nakładał obowiązek na każdym państwie do zastosowania polityki monetarnej, której jednym z celów było utrzymanie kursów wymiany w jednoprocentowym przedziale wahań. Z powodu wzrastających obciążeń system załamał się w 1971. Jednym z powodów było wstrzymanie przez Stany Zjednoczone wymienialności dolara na złoto. Do wczesnych lat 70. system z Bretton Woods w efektywny sposób zapobiegał konfliktom oraz pomagał w osiąganiu wspólnych celów twórcom systemu, w szczególności Stanom Zjednoczonym.

-kryzys w 2009: zamiana instrumentów finansowych na instrumenty pochodne, oceny agencji ratingowych nie odzwierciedlały rzeczywistości, brak przejrzystości, ideologiczne zaplecze dla działalności gospodarczej, instytucje realizowały interesy swych zarządów, dezinformacja klientów

26.04.12

Globalizacja ekonomiczna

Czy jest to proces sterowny czy spontaniczny?

Wpływ różnych podmiotów, którzy intencjonalnie działają, ale konkretne przewidywanie ich działań jest trudne

Aktorzy, podmioty pozapaństwowe działają na przecięciu się kilku państw, ponadnarodowe stosunki, definiują reguły:

-organizacje nastwione na zysk: korporacje, organizacje usługowe, np. firmy ratingowe, kancelarie prawne, firmy konsultingowe

-organizacje nienakierowane na zysk, cel: koordynacja ustalania reguł, organizacje typu interlocking- łączą pewną ilość podmiotów, pośredniczą między sferą prywatną a organizacjami państwowymi ponadpaństwowymi, ale posiadają status autonomiczny, np. umiędzynarodowione think tanki, prywatne szczyty świtowe, umiędzynarodowione stowarzyszenia korporacyjne (np. Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości) nie są one pod kontrolą polityczną, ogromną rolę odgrywają globalni nomadzi instytucjonalni

Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Światowa Organizacja handlu- posiadają autonomię, są poza kontrola państwa

Pozą kontrolą państwa, ale też i nie wolny rynek, bo chcą regulacji korzystnych dla siebie

Partnerstwo publiczno-prywatne

Zależność ścieżkowa- decyzje podjęte wcześniej spowodowały przesunięcie całego systemu gospodarczego; powolny rozwój aktorów pozapaństwowych i deregulacja spowodowały powstanie reguł, których łatwo nie będzie odwrócić, efekt końcowy- spontaniczny; wcześniejsze działania wyznaczyły całą ścieżkę wymiaru gospodarczego, spowodowały brak stabilności, bo efektywnie działają głównie grupy interesów

Istotą procesów globalizacji jest istnienie systemu w czasie rzeczywistym

Globalizacja polityczna

Globalizacja ekonomiczna wyprzedza globalizację polityczną, w której występ uje dużo asymetrii

Brak procesu w czasie rzeczywistym, nie istnieją grupy interesu, które chciałby intensyfikacji polityki międzypaństwowej

Poziom stosunków międzynarodowych nie wyszedł poza państwo, które jest podstawową jednostką. Nie ma społeczeństwa globalnego ani znaczących grup interesów. Utrzymuje się status quo: unarodowienie

Przed wojną trzydziestoletnią w Europie Zachodniej istniało ok 500 jednostek politycznych, zaś po 1648 już tylko kilkadziesiąt.

Na początku XX istniało 55 suwerennych państw. Dziś ponad 200. Nastąpiła fala demokratyzacji. Jest jednak utopijna kompatybilność globalizacji z systemem demokratycznym (wiąże się to z istnieniem społecznej reprezentacji demokratycznej i zarządzającymi narzędziami politycznymi).

Alternatywa rząd światowy, projekt kosmopolityczny, Urlich Beck, David Held, taka globalna demokracja, globalna demokratyczna kontrola, ale nie wiadomo jaki siły miałyby ją spowodować

Występuje napięcie między demokracją a ponowoczesnym kapitalizmem. Kapitalizm (system gospodarczy) jest silniejszy od demokracji (systemu politycznego)

Istnienie demos- tam gdzie nie ma fasadowej demokracji, element oddolny

Projekt kosmopolityczny- żeby wesprzeć demokrację, ale nie ma istotnych grup interesów, które mogłyby ja wesprzeć

Rola państwa w gospodarce: utrata kontroli władczej, staje się jednym z podmiotów funkcjonujących w systemie

Państwa jednak nie zanikają, bo są funkcjonalne względem grup interesu. Zapewni stabilność, bezpieczeństwo inwestycji, przepływu finansów. Globalizacja ekonomiczna zmienia funkcje państwa

Obywatel vs państwo-nie ma kryzysu, sprawne funkcjonowanie kontroli społecznej

Globalizacja ekonomiczna wyprzedza globalizację polityczną, grupy interesu definiują niszę, w której państwo jest potrzebne, poza tą niszą nie chcą kontroli.

Groźbą może być projekt globalnego imperium-wtedy nie jest możliwa globalizacja polityczna na bazie demokracji,, tylko na podstawie władzy, niemającej charakteru demokratycznego, pod względem funkcjonalnym możliwy scenariusz, nie jest potrzebne społeczeństwo globalne ani zaangażowani obywatele, potrzebna jest tylko elita władzy, raczej globalne rządzenie niż globalny rząd

Cechą wspólna globalizacji ekonomicznej i politycznej jest to, że te same obszary są obszarami centralnymi, że te same podmioty są podmiotami hegemonicznymi . globalizacja ekonomiczna i polityczna są pewnymi wskaźnikami tego, że mamy do czynienia z utrzymywaniem systemu globalnej nierówności, występowania rdzenia, obszarów peryferyjnych i półperyferyjnych. Między tymi państwami następowała wymiana handlowa i kulturowa, która polegała na tym, że państwa rdzenne przechwytywały wszelkie nadwyżki produkcyjne, również dominowała tam kultura i jej przepływ. Państwa peryferyjne i półperyferyjne odgrywały rolę pomocniczą, nieuprzywilejowaną.

Do państw półperyferyjnych można zaliczyć Polskę

Globalizacja kulturowa:

Sprawniejsza niż polityczna, ale mniej niż ekonomiczna

Homogenizacja kultury czy mieszanie się wątków kulturowych- spór nierozstrzygnięty

Lata 90.- poglądy za homogenicznością, macdonalizacją społeczeństwa-wytwarzanie kultury masowej, ale nie dotyczy całego systemu wartości

Osiągnięcia W sferze kulturowej- mogą spowodować przesunięcie się państwa bardziej w centrum, np. Bollywood

Inny obszar globalizacji – zorganizowana przestępczość –inny schemat, np. Kolumbia- w sferze globalizacji kulturowej, ekonomicznej, politycznej państwo peryferyjne, ale dużo zorganizowanej przestępczości, rekompensata peryferyjności w sferze oficjalnej zorganizowaną przestępczością

Zorganizowana przestępczość działa bardzo sprawnie, jak w wymiarze ekonomicznym

10.05.12 r.

Transformacja systemowa w Polsce- wiele wątków: historyczny, ekonomiczny, polityczny, socjologiczny

od realnego socjalizmu do systemu demokratycznego - rynkowego

2 podejścia mówienia o transformacji:-komplementarne

a) strategia globalne- czynnik zewnętrzny czynnikiem sprawczym na pewne zdarzenia w Polsce, transformacja konsekwencją zjawisk, na które lokalne zdarzenia nie miały wpływu, ogólna przemian ponadnarodowych

b)strategia lokalna –czynniki wewnątrz systemu,

lata 90.-w ramach nauk społecznych dominuje koncepcja przejścia, o naturalnym przejściu z wadliwego systemu na liberalną demokrację

od lat 90.- koncepcja transformacji, nacisk na pewną nienaturalność zjawisk, jej kierunek i przebieg nie był z góry przesądzony

proces złożony, element procesu upadku całego bloku, wiele podmiotów zaangażowanych, pełniących rolę sprawczą, przyczyny: niewydolność ekonomiczna, decyzje elit, opozycja, aktywność polityczna USA, tajna policja, aktywność obywatelska, rozpływają się relacje przyczynowo-skutkowe

3 podstawowe wymiary transformacji:

-o charakterze ustrojowym- przejście ze społeczeństwa niedemokratycznego do demokratycznego

-gospodarczy- przejście od gospodarki sterowanej centralnie do gospodarki wolnorynkowej z własnością prywatną

-społeczny- zmiana mentalności, aktywności obywateli

4.06.1989- wybory do Parlamentu, punkt kulminacyjny, ważna data dla transformacji ustrojowej

Najważniejsze fakty:

-1980-powstanie Solidarności, radykalna mobilizacja społeczna

-1981-stan wojenny

-1984 oficjalne zakończenie stanu wojennego, nieudana próba ustabilizowania systemu

-1987-władze próbowały dokonać transformacji, referendum o II etapie reformy gospodarczej, powolna transformacja gospodarcza

-1988-zmiany gospodarcze w kierunku systemu kapitalistycznego, premierem Mieczysław Rakowski; wiosną fala strajków, włączenie przez władze PRL-u elementów opozycji, przyjęte zostały ustalenia, które ukształtowały transformację w wymiarze gospodarczym, społecznym i ustrojowym

-1989- konsekwencją ustaleń z 1988 były obrady okrągłego stołu (6.02-4.04), ustalenie quasi-demokratycznych wyborów (4.06 i 18.06) do Parlamentu: w którym wyłonieni zostali przedstawiciele opozycji demokratycznej, którzy uzyskali realny wpływ na sprawowanie władzy, choć większość nadal posiadał władza ludowa

24 sierpnia Sejm powierzył Tadeuszowi Mazowieckiemu utworzenie koalicyjnego gabinetu

-1990-wybory prezydenckie, plan Balcerowicza

-1991-całkowicie wolne wybory parlamentarne.

Między 1988 a 1991 transformacja, zmiany najbardziej fundamentalne

Poziom lokalny:

Lata 80. XX kluczem do transformacji

W 1989 nie istniały żadne siły wewnętrzne opozycyjne względem władzy, które mogły samoistnie rządzić, mimo to dokonała się radykalna zmian (nie był to rewolucja), której nie przewidzieli, np. amerykańscy politolodzy

Lata 80. Zjawiska transformacyjne: 1984 apogeum

-Zwiększenie kontaktów młodych elit PRL-u z Zachodem (stypendia na wyjazdy na uniwersytety do USA, Wielkiej Brytanii);

- masowa migracja działaczy Solidarności, którzy mogliby stworzyć elity na poziomie lokalnym (Solidarność w 1988 nie mogła się odbudować), amnestie

-pojawienie się firm polonijnych w ramach gospodarki centralnie planowanej. Przedstawicielstwa owe miały działać początkowo za zgodą i pod kontrolą odpowiednich central handlu zagranicznego., taka hybryda: kapitał inwestycyjny pochodzący z zagranicy, ale polski przedstawiciel, furtka by kapitał zagraniczny napływał do Polski pod kontrolą władz

-tajne służby PRL-u: rozrost tajnych współpracowników, ponad 100 tys., infiltracja wszystkich sfer, kontrola przedsięwzięć gospodarczych

-od połowy lat 80. Wytworzenie kanałów komunikacji elit opozycji z władzami, Magdalenka, okrągły stół

Od 1984 działania wskazujące na próbę planowanej zmiany systemu, która miała dotyczyć przede wszystkim gospodarki, cel: przebudowa gospodarki przy zachowaniu całkowitej władzy, gotowe na wpuszczenie kapitalizmu i uwłaszczenie nomenklatury, ale niegotowe na zmiany polityczne

Chiny-1989, Protesty na placu Tian'anmen w 1989

Wymiar globalny:

Zmiany podobne do Polski: Czechosłowacja, Węgry (pole testowania); brak w NRD i ZSRR

Z czym były związane przekształcenia gospodarcze w połowie lat 80.?

-lata 70. Silne zadłużenie względem państw zachodnich

-gospodarki zachodnie przechodziły zmiany wskutek rozwoju informatycznego- różnice gospodarcze i militarne

Zależność ścieżkowa: decyzje z lat 80. Wywarły skutki w gospodarce latach 90. I 2000.

Wymienialność złotego, prywatyzacja dużych zakładów państwowych, firmy zagraniczne na rynku, uwolnienie rynku pracy

Uwłaszczenie nomenklatury: stare elity sądziły że po uwłaszczeniu nadal będzie istniała kontrola polityczna systemu gospodarczego, ale kapitał, własność gospodarczą przejęły podmioty zagraniczne. Dlaczego nie ma rozwoju lokalnej przedsiębiorczości opartej o władzę publiczną ,mimo braku wewnętrznych czynników zakłócających (rozbita opozycja, rozbudowany aparat bezpieczeństwa, kontrola nad kapitałem zagranicznym w Polsce, jedynie kościół katolicki mógł przeszkodzić, ale od stanu wojennego był bierny) ?

Czynniki zewnętrzne;

-próba podtrzymania opozycji przez Zachód, finansowanie

-zadłużenie bloku wschodniego względem zachodu, pod koniec lat 80. Zwiększenie się długu, presja zewnętrzna związana z koniecznością obsługi zadłużeń, afera FOZZ (skupowanie na wtórnym rynku zagranicznych długów PRL po znacznie obniżonych cenach, wynikających z niskich notowań długu.)

-różnica technologiczna

-spór w obrębie ZSRR: konfrontacyjna (za eskalacją konfliktu) a elity za próbami dogadania się

-kryzys gospodarczy w ZSRR (wojen w Afganistanie)

-presja instytucji międzynarodowych z działaniem na rzecz pomagania więźniom politycznym

Wszystkie te czynniki wskazują na element gospodarczy

Wyjazd młodych elit na zachód=> zanikł potencjał konfrontacyjny, mimo nadal silnego potencjału aparatu władzy, brak woli walki, bark siłowego zatrzymania przemian

-czynnik nacjonalistyczny -silny w Jugosławii , napięcia o charakterze narodowym

Nie wiemy, co zadecydowało, że planowane zmiany się nie udały, choć czynnik ekonomiczny jest bardzo istotny

Impuls sprawczy- od wewnątrz, próby zachowania systemu politycznego,

Polska stała się państwem półperyferyjnym, uzależnionym gospodarczo od Zachodu, niebędącym innowacyjnym. (lata 80. Kluczowe do zrozumienia współczesnej gospodarki)