Wykład Historia Administracji 29.10.2010

Przekształcenie państwa feudalnego w państwo kapitalistyczne oznacza że stwarzamy Warunki dla wolności gospodarczej. Państwo likwiduje wszystkie bariery które uniemożliwiają wolność. Pierwsza bariera to przynależność chłopa do pana i jego ziemii, druga bariera to podział społeczeństwa na stany. Mieszczaństwo i chłopi mieli bariery w przeciwieństwie do szlachty i duchowieństwa. Jedną z charakterystycznych barier były Cechy. Państwa feudalne mają tendencję do stawiania barier w interesie ogółu, np. stawianie ceł. Wolność gospodarcza jest wówczas gdy mamy zagwarantowane mechanizmy wolnego rynku, obrotu, kapitałem środkami produkcji(ziemia). Drogę do przekształcenia się Europy jako kontynentu kapitalistycznego dała rewolucja francuska. Napoleon i R.F przeprowadzili w sferze gospodarczej nieodwracalne zmiany. Wraz z rokiem 1848 cała Europa pokryła się państwami kapitalistycznymi.

Sfera doktryny liberalizmu gospodarczego .

Interwencjonizm państwowy jest odpowiednikiem merkantylizmu. Liberalizm gospodarczy występował w kilkiu postaciach. Pierwszą doktryną jest FIZJOKRATYZM: Ukształtował się w XVIIIw. Vincent de Guerne jest autorem hasła Lesefe(pozwólcie działać). Oznacza to (zapewnijcie nam wolność gospodarczą). Postulowali żeby państwo wycofało się z aktywnego udzialu państwa w zyciu gospodarczym. Fizjokraci są zwolennikami ograniczenia form władczych ingerencji państwa w życie społeczne. Postulowali za ingerencją w formie nakazów i zakazów obwarowanych środkami przymusu. Nie mają one nakazywać i zakazywać wprost czegoś. Nie wolno bezpośrednio ingerować. A jeżeli taka ingerencja ma mieć miejsce to musi to być sytuacja wyjątkowa. Państwo zdaniem fizjokratów nie powinno się w ogóle wycofywać z życia gospodarczego i społecznego. Fizjokraci zwracali uwagę na te dziedziny w które państwo powinno ingerować. Według nich państwo powinno ingerować w rolnictwo, górnictwo. Szkodliwa jest ingerencja państwa w sferę przemysłu, domagali się wycofania się państwa z tej dziedziny w jakikolwiek sposób. Odwrotnie jak w merakntyliźmie, tam najważniejszy był przemysł. Jest to jedyny nurt liberalny który popiera idee państwa absolutnego. Starają się pogodzić ogień z wodą. Pierwsza połowa XIX w. to dominacja Szkoły klasycznej ekonomi politycznej, najwybitniejszy przedstawiciel Adam Smith. Tutaj to nie płody ziemii były najważniejsze tylko praca ludzka powoduje że państwo się bogaci. Założenie to wydaje się najmniej odstawać od rzeczywistoci. Należy zapewnić wolność gospodarczą w sferze wolnego rynku i konkurencji , co zapewni prawidłowy rozwój gospodarczy. W tak głoszonym haśle już tkwila nutka liberalizmu gospodarczego w radykalnej wersji. Był to jednak nurt liberalizmu ograniczonego. Postulowali aby państwa wycofały się z form władczych ingerencji w gospodarkę. Byli to przeciwnicy ideologii absolutystycznej. Państwo nadal powinno ingerować w niektóre sfery. Każdy przedstawiciel tej szkoły inna opinia. Państwo powinno zajmować się edukacją, muzea, infrastruktura. Czasami ten katalog zadań był niezwykle szeroki . Liberalizm w skranej postaci wykrystalizował się dopiero w połowie XIXw. Najbardziej znany przedstawiciel do Herbert spencer. Państwo powinno w ogóle się wycofać z ingerencji, ograniczając swoje funkcje do tzw. Triady: wojsko policja i sądy. Państwo jest wyłącznie po to aby zapewnić bezpieczeństwo. Wszystko powinno zostać sprywatyzowane. Liberalizm radykalny domaga się jednocześnie ograniczenia administracji do minimum co znaczy że domaga się taniego państwa, likwidacji przyrostu administracyjnego , obniżenia podatków, w konsekwencji lepszych warunków do rozwojów gospodarczego. Była to dosyć popularna doktryna w sferze poglądów, jednak jak ktoś już doszedł do władzy to zmieniał jednak poglądy. W sferze ideologicznej liberalizm gospodarczy rozwijał się dynamicznie, ale nie przeszło to w praktykę. Od lat 70 XIX wieku można powiedzieć że zaczyna być realizowana doktryna interwencjonizmu. Liberałowie zaczynają głosić poglądu podobne do socjalistów co jest z zasady sprzeczne. John Stuart Mill. Kapitalizm przeszedł potem w kapitalizm monopolistyczny, pozostawienie go samego sobie nie spowoduje żadnych negatywnych konsekwencji, jednak całkowity brak kontroli powoduje wyzysk bogatszych przez uboższych.

Nurty nie liberalne(wykorzystywane w praktyce): nurty popierające twórczą ingerencję państwa, z wyjątkiem form władczych.Popagatorem może być umiarkowany liberał jak i umiarkowany socjalista jest to tzw. Złoty środek. W Polsce wiele przedstawicieli: Wawrzyniec Surowiecki, Fryderyk Skarwek(?)/. Uznawano tą drogę jako najlepszą. Narodowa Szkoła Ekonomii Politycznej wykształciła się w Niemczech, najwybitniejszy przedstawiciel to Ferdynand Licht. Dwa nurty myśli o charakterze skrajnym to : doktryny reakcyjne(zwolennicy policystyki, merkantylizm, to co było kiedyś było dobre), Z drugiej strony myśl liberalną krytykują zwolennicy dalszego przekształcenia czyli myśl socjalistyczna: podobnie jak liberalizm różnił się on wewnętrznie. Droga ta powinna być w drodze ewolucji. Według nich jedynym słusznym ustrojem jest socjalizm gdyż nie wyróżnia on żadnej warstwy społecznej jak to robiły inne nurty. Środkiem do tego celu będzie oddanie pod kontrolę społeczną wszelkich środków produkcji. Wszystko należy znacjonalizować. Do tego celu można było dotrzeć poprzez ewolucję i rewolucję, ewolucja to ta droga która współpracuje z państwem (rządem). Wchodzili oni do parlamentu aby przekształcać państwo, chcieli pokojowo przebudować kapitalizm w socjalizm, socjaliści musieli być zwolennikami interwencjonizmu. Przeprowadzanie reform wiąże się z aktywnością. Pełna nacjonalizacja środków produkcji, jest to radykalna doktryna. Do tego trzeba aktywności państwa. Wiek XIX to wiek liberalizm ale to nie on zwyciężył tylko forma pośrednia, czyli państwo nie wycofało się z aktywności, co więcej poszerzyło swoją działalność ale z drugiej strony państwo ograniczylo siłę swojej ingerencji. Chodzi o sferę form władczych.

Sfera praktyczna(co uległo zmianie w sferze administracji).

Najważniejszym resortem był resort finansów: tworzył coś w rodzaju super ministerstwa z którego wyrastały inne ministerstwa, minister finansów był w dodatku ministrem gospodarki czy infrastruktury. Symbolem takiego ministra jest Jean Babtiste Colbert. Zwolennik merkantylizmu, odpowiadał za całe życie gospodarcze kraju. To co rozwijało się w wieku XVIII dalej rozwija się w wieku XIX. Ograniczono tylko reglamentację (kontrola ilości nitek w tkaninie np. )Mniej przedsiębiorstw ma charakter państwowy. Brak rozwoju manufaktur państwowych. W innych przypadkach w wieku XIX administracja nadal się rozwija co powoduje specjalizacja, stymuluje to rozwój administracji w nowych kierunkach. Pojawia się np. kolej co powoduje powstanie administracji kolejowej. Rozwija się nowy dział tzw. Dział administracji technicznej. W administracji gospodarczej państwo przestaje się bezpośrednio angażować w tę sferę. Drugą formą będzie tzw. Reglamentacja czyli dokładna kontrola, ale pozostają pośrednie formy: ciągle żywy jest protekcjonizm celny. Protekcjonizm to jedna z głównych idei merkantylizmu. Jest to dowodem na to że idee te nie przeminęly nawet w liberalizmie. W pewnych okresie w Polsce postępowała industrializacja postawiono wtedy na górnictwo i hutnictwo. Końcowy efekt nie był dla Polski zbyt korzystny. Podstawowy problem był fakt że polska była państwem feudalnym . Podstawowe sfery życia gospodarczego nie zostały uwolnione, co ograniczało rozwoj gospodarczy. Administracja komunalna ma samorządowy charakter po drugie jest to samorząd miejski czyli wszystko co to co jest związane z miastem. Czuje się odpowiedzialna za wszystkie wynalazki miasta. Później wyodrębniła się administracja pracy, która stoi na straży praw robotników. Zaczyna się rozwijać ustawodawstwo pracy. Czyli najpierw trzeba stworzyć prawo które ma regulować pracę a administracja ma to prawo chronić. Zakres działania administracji poszerzył się. Zaczęto mierzyć ten zakres. Miarą mogą być wydatki budżetowe. Pojawiają się pierwsze ustawy budżetowe, a później sprawozdania z tych planów. Trzeba pamiętać że duża część środków nie idzie na samą administrację a znaczna większość idzie na wojsko. Jednym z pierwszym państw, które przygotowało coś na wzór budżetu była Polska przedrozbiorowa. Charaketerystyczny jest rozwoj ministerstw. Klasycznie było 5 ministerstw , a w XIX wieku średnio jest to już powyżej 10 resortów. Pod koniec XIX w. liczba jednostek podziału administracyjnego powiększa się.

Historia prawa administracyjnego.

System biurokratyczny charakteryzuje nowożytną administrację , oznaczał on ogólną regułę norm prawnych, kształtują sytuację prawną urzędników: na konkretnych stanowiskach jak i całego stanu urzędniczego, grupy zawodowej. Te normy prawne, prawo urzędnicze wchodzą w skład systemu biurokratycznego, kształtuje się coś na wzór prawa administracyjnego materialnego. Prawo takie kształtuje stosunek prawny, administracyjno- prawny który wiąże z jednej strony organ administracyjny reprezentowany przez konkretnego urzędnika z drugiej strony konkretnego obywatela, (relacja państwo – społeczeństwo). Wiek XVIII to wiek kiedy kształtuje się człon prawa administracyjnego. Prawo administracyjne wiąże bezwzględnie tylko jednostki, obywatela. Cecha ta nie występuje w państwach demokratycznych, było to inaczej rozumiane prawo administracyjne. W demokratycznych państwach prawnych a taki charakter od XX Miały wszystkie panstwa europejskie normy prawa administracyjnego wiązaly obie strony czyli zarówno obywatela jak i urzędnika czyli organ państwowy. Normy te miały charakter ustawowy, czyli były niezależne od administracji. Prawo to tworzone było przez organ przedstawicielski czyli parlament, wybierany przez społeczeństwo .

Kolejna cecha tego prawa

Prawo administracyjne charakteryzuje się tym że charakteryzuje stosunki publiczno prawne czy administracyjno prawne. Jest to inny stosunek niż stosunek cywilno prawny. Taki stosunek jest to stosunek jednostronny natomiast cywilno prawny jest dwustronny. W państwach absolutnych prawo tworzone jest przez monarchę, a praktyce to administracja przygotowywała projekty prawa. W związku z tym to administracja nie jest związana z prawem. Monarcha może zmieniać prawo. Czyli nie istnieje zasada że prawo nie działa wstecz. Monarcha mógł wydać prawo z mocą wsteczną. Chodzi tu również o administracyjne widzi mi się. System ten był od początku krytykowany. Fizjokraci nie negowali absolutyzmu ale negowali działania monarchy w zakresie zmiany prawa wstecz. Postulowali aby tego nie było.

Państwa w których nie wykształcił się absolutyzm(WB i Polska):szybciej niż w absolutyzmie wykształciły się normy prawne, szczególnie te dwustronnie obowiązujące, i były one tworzone przez inne organy niż sama administracja, w Polsce np. Sejm początkowo szlachecki a potem część mieszczaństwa. Natomiast w Anglii wytworzono specyficzny model prawa który opierał się na orzecznictwie sądowym i precedensach. Pierwsza połowa XIX w. to okres w którym dochodzi do prób urzeczywistnienia państwa praworządnego. Likwidacja prawa zmienianego wstecz. Była to niestety fikcja. W Polsce charakterystycznym przykładem jest okres powstania listopadowego, kiedy to władcy Rosji łamali reguły prawne które początkowo deklarowali , że nie będzie prawa działającego wstecz. W Prusach nawet jeśli monarchom nie pasowalo dane prawo to nie zmieniali go bo uważali że są z tym prawem związani. Konstytucje próbują kończyć te dzialania, tym bardziej że pierwsze konstytucje są ustanawiane przez monarchów czyli tzw. Oktrojowane. Część dziedzin życia zostaje przekazana w inne ręce. Monarchowie początkowo tylko dziedziny ustawodawcze zostają oddawane parlamentom. Wiosna Ludów jest przełomowym momentem , konstytucje zapewniają suwerreność ludu, dopiero te konst. Uznają że posłowie jako reprezentaci społeczeństwa są wladzą zwierzchnią, czyli mogą wydawać kodeksy, konstytucje i mogą kształtować administrację jak i prawo administracyjne materialne. Pojawia się instytucja w fundamentalnym znaczeniu: instytucja odpowiedzialności, odpowiedzialność konstytucja, odpowiedzialność parlamentarna. Zostaje ustanowiony system kontrolii parlamentu w zakresie jego działań.