Spis treści :
Stratyfikacja społeczna :
Pojęcie stratyfikacji i jej współczesny wymiar.
Źródła i przyczyny stratyfikacji we współczesnych społeczeństwach.
Hierarchia prestiżu zawodów.
Ruchliwość społeczna – przyczyny i skutki.
Wnioski
Pojęcie stratyfikacji i jej współczesny wymiar
Współcześnie w społeczeństwie występuje podział na kilka kategorii. Różnice pomiędzy nimi nazywamy zróżnicowaniem społecznym. Gdyby ludzi w tych kategoriach uszeregować w pewnym porządku, który daje im różny dostęp do dóbr społecznych, mamy do czynienia ze stratyfikacją społeczną.
Czym naprawdę jest stratyfikacja ?
Stratyfikacja – nazwa pochodzi od łac. stratum – warstwa; pojęciem tym nazywamy zróżnicowanie społeczne, uwarstwienie, rozwarstwienie, podział społeczeństwa ( zróżnicowanie klasowo-masowe) ze względu na posiadane cechy. Jest ona kluczem do zrozumienia określonych problemów i procesów zachodzących w społeczeństwie ; każde społeczeństwo ma pewien system rang, który pozwala podzielić społeczeństwo na dane kategorie (grupy) - takie, do których przynależąc, zajmujemy pozycję wyżej lub niżej cenioną w społeczeństwie ; pozycja ta może być bardziej korzystna lub mniej korzystna dająca podstawy do uzależnienia od siebie względem określonych kategorii grup społecznych i ustalenia relacji między nimi. Przejście z jednej klasy do drugiej(wyżej) pojmujemy jako awans społeczny, zaś przejście(niżej) jako degradację.
Stratyfikacja mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są : władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie, zdrowie.
Dekompozycja stratyfikacji społecznej – występuje, gdy jednostkę szacuje się wysoko ze względu na jeden czynnik stratyfikacyjny, a zdecydowanie niżej na drugi.
Stratyfikacja społeczna to nie to samo co podział społeczny. To zróżnicowanie społeczeństwa jako całości pod względem (prestiżu, dochodu,…),natomiast podział społeczny ,to różnice klasowo-warstwowe. Różnice pomiędzy dużymi grupami społecznymi mogą prowadzić do spięć, czy konfliktów.
Stratyfikacja społeczna to cecha każdego społeczeństwa. Przybiera ona przeróżne formy. Kategoriami podziału stratyfikacyjnego mogą być :
Klasy
Warstwy społeczne
W przypadku podziału na klasy przynależność jest prawnie sformalizowana, co oznacza, że klasa jest otwarta na przemieszczanie się jednostki po tej strukturze. Owa otwartość prowadzi do ruchu w górę i dół. Kryteria wyróżniania klas mają charakter ekonomiczny, np. stan posiadania majątku, środków produkcji, źródła zysków, dochodów oraz ich rozmiarów. Identycznie jak w przypadku kasty klasa wywiera ogromny wpływ na życie jednostki. Ludzie znajdujący się wyżej w hierarchii mają znacznie lepszy dostęp do dóbr społecznych.
Przynależność do warstw społecznych jest niesformalizowana, a wyznaczona poprzez zespół różnych czynników takich jak np. rodzaj zawodu, dochodu, sposób bycia, prestiż społeczny, wykształcenie. Dzięki temu granice warstw społecznych są bardzo niewyraźne i bywają trudności w zakwalifikowaniu kogoś w sposób stanowczy do danej warstwy społecznej.
Źródła i przyczyny stratyfikacji we współczesnych społeczeństwach
Rozpatrywanie podziałów społecznych z perspektywy stratyfikacji jest w ogromnej mierze związane z tradycją socjologii amerykańskiej. Rozwijała się ona swoją własną drogą, mało interesując się rozwojem socjologii europejskiej i powstającymi na jej gruncie teoriami.
Do amerykańskich źródeł koncepcji stratyfikacji zaliczyć należy pochodzące z lat czterdziestych XX wieku badania społeczności lokalnej Wiliama Lloyda Warnera oraz prace Kingsleya Davisa i Wilberta E. Moore`a, a także z lat czterdziestych.
Przyczyny stratyfikacji :
Badania Warnera dotyczące zróżnicowania społecznego. O pozycji zajmowanej decyduje : wysokość dochodów, szacunek, poważanie ze względu na walory moralne ; Warner przeprowadzał wywiady z ludźmi – istnieje sześć poziomów pozycji społecznych, zwanych klasami.
Publikacja artykułów Davisa i Moore`a w latach czterdziestych XX wieku ; sformułowali oni funkcjonalną teorię stratyfikacji ; rozumieli ją bardzo szeroko – jako nierówność poziomu udziału w dobrach materialnych i prestiżu.
Wskaźniki mierzalne przyjęte przez Maxa Webera : dochód, wykształcenie mierzone liczbą lat nauki, prestiż zawodu.
Hierarchia prestiżu zawodu
Prestiż – Szacunek, uprzywilejowanie, pozycja o charakterze subiektywnym, autorytet, poważanie, szacunek innych osób do danej osoby ; cecha niemożliwa do zmierzenia ; w socjologii to jedna ze składowych statusu społecznego.
Analizując hierarchę prestiżu zawodu, badaczy interesuje, zróżnicowanie społeczne na poziomie makrospołecznym, w którym ważny jest prestiż zarówno osób jak i zawodów. Im mniejsza grupa społeczna, w której znajduje się człowiek, tym lepiej jest on znany przez innych. Prestiż zależy przede wszystkim od jego cech osobowych. Każdy człowiek poza gronem znajomych, rodziny, czy przyjaciół, postrzegany jest nie tylko jako pojedyncza osoba, lecz przez stereotyp zajmowanej pozycji zawodowej i związanej z nią roli. O tym jak znajomi na nas patrzą, decyduje to, jacy tak naprawdę jesteśmy, zaś o prestiżu wśród garstki osób nieznajomych to, kim jesteśmy. Ludzie w społeczeństwie podejmują odpowiednie procedury, polegające na zbieraniu wielu pojedynczych ocen poszczególnych zawodów i na ich podstawie określaniu ogólnej oceny każdego z nich. Każdy, zarówno ludzie młodzi jak i starzy oceniają tak samo. Przeprowadzane badania i analizy prowadzone w rozmaitych okresach wykazały, dużą stabilność hierarchii prestiżu zawodów w czasie oraz znaczne podobieństwo tych hierarchii. Czynnikiem odpowiedzialnym za ten stan rzeczy jest poziom ekonomicznego rozwoju kraju. Wpływa on bezpośrednio na charakter zawodów i na kształt kultury – pośrednio na systemy wartości leżące u podstaw oceny prestiżu zawodu.
Ruchliwość społeczna : przyczyny i skutki.
Ruchliwość społeczna – przechodzenie jednostek lub grup z jednego miejsca struktury społecznej w drugie ; przemieszczanie jednostek w ramach struktury społecznej ; przemiany struktury społecznej : (np. zawodu – ruchliwość pozioma).Rozmiary ruchliwości społecznej zależą charakteru struktury społecznej. Społeczeństwo, w którym ruchliwość nie istnieje nazywamy społeczeństwem zamkniętym. Społeczeństwo, w którym ruchliwość ma szeroki zakres nazywamy społeczeństwem otwartym. Na przyspieszanie lub zwalnianie ruchliwości mogą wpływać : uprzedzenia rasowe czy etniczne względem pewnych kategorii społecznych, np. grup etnicznych, formy ustrojowe, czy typ gospodarki.
Przyczyny ruchliwości społecznej :
Cechy jednostek i oraz ich rodziców – pewne osoby są utalentowane i pracowite, w dodatku sympatyczne, inne leniwe, niezdolne i antypatyczne.
Społeczeństwo – ruchliwość społeczna zależy tutaj od stopnia jego otwartości oraz od mechanizmów wyrównywania szans młodzieży ze społecznie upośledzonych środowisk i rodzin w złym położeniu materialnym.
Zmiany na rynku pracy – najczęściej to wynik rozwoju gospodarki, który powoduje zmianę składu społeczno-zawodowego kolejnych pokoleń.
Skutki ruchliwości społecznej :
Przemieszczanie się jednostek w górę i w dół może mieć dwojaką postać i odpowiednio do niej wyróżnia się dwa rodzaje ruchliwości :
Pierwsza postać ruchliwości – Podnoszenie przez jednostkę poziomu swojego wykształcenia,
nabywanie nowych kwalifikacji, bogacenie się i w konsekwencji przesuwanie się z biegiem lat na wyższe pozycje hierarchii społecznej ( lub też w skutek różnego rodzaju przyczyn) na niższe. Jest to awans(bądź degradacja). Ten rodzaj ruchliwości nazywamy ruchliwością wewnątrzpokoleniową.
Druga postać ruchliwości – zajęcie przez jednostkę wyższej bądź niższej pozycji, niż mieli jej rodzice wskutek osiągnięcia przez nią odmiennego wykształcenia i zdobywanie innych kwalifikacji i dochodów. Jest to ruchliwość międzypokoleniowa.
Wnioski
Reasumując wszystko można stwierdzić, iż stratyfikacja jest zjawiskiem społecznym towarzyszącym ludzkości od prawie samego początku. Bardzo trudno zobrazować społeczeństwo, nie dzieląc go na klasy. Jest to obecnie wręcz niemożliwe do spełnienia. Na rozwój stratyfikacji miał wpływ stale rosnący postęp myśli ludzkiej oraz cywilizowanie światowych społeczności.
( Bibliografia )
Literatura podmiotu :
Szacka, Barbara. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa : Oficyna naukowa, 2003.
Wódz, Jacek. Socjologia dla prawników i politologów. Warszawa : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2010.
Gadacz, Tadeusz. O umiejętności życia. Warszawa,2008.