OGRODNICTWO ZRÓWNOWAŻONE

Wykład 1, dn. 04.03.2011

Zrównoważony rozwój według ONZ (2006 r.) to:

Rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenie bez zagrożenia możliwości przyszłych pokoleń do zaspokajania ich własnych potrzeb
- Szybszy wzrost liczby ludności na świecie

Środki produkcji:

Dyrektywa 91/414 Unii Europejskiej:

Ochrona zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska ma pierwszeństwo przed poprawą poziomu produkcji rolniczej

Ogrodnictwo zrównoważone:

Definicja zintegrowany system produkcji
- Nie szkodzący zdrowiu ludzi i środowisku
- Pozwalający utrzymać opłacalność produkcji oraz żywotną i stabilną społeczność wiejską
- Wytwarzający satysfakcjonującą żywność
- Podnoszący jakość życia
- Gwarantujący zachowanie bioróżnorodności
Cele:
- Utrzymanie i polepszenie jakości życia
- Utrzymanie opłacalności produkcji
- Zmniejszenie degradacji środowiska
- Utrzymanie żywotnej i stabilnej społeczności wiejskiej

Elementy zrównoważonej produkcji:

Gospodarstwo rolne również jako część otaczającego go ekosystemu
Gospodarstwo tak zlokalizowane i urządzone, aby nie naruszało estetyki krajobrazu, a działalność produkcyjna nie była uciążliwa dla otoczenia i środowiska
Obejście gospodarskie swoim wyglądem powinno harmonizować z otoczeniem

Zachowanie dziedzictwa przyrody z jej bioróżnorodnością:

Produkcja w oparciu o naturalne zasoby środowiska (woda, gleba, powietrze i krajobraz)
Zmniejszenie ryzyka zanieczyszczenia środowiska (gleby, wód, powietrza)
Stopień oddziaływania produkcji na jakość środowiska nie większy niż to jest nieuniknione

Struktura gospodarstw rolnych:

Liczba gospodarstw o powierzchni powyżej 1ha użytków rolnych to ok. 1 880 mln przy średniej wielkości 8,1ha
80% gospodarstwa o powierzchni 1 do 10ha użytków rolnych, 10% 10-15ha, 9% 15-50ha, 1% powyżej 50ha
Przeciętne gospodarstwo rodzinne w Polsce składa się z 6-7 działek, każda o średnicy powyżej 0,6-1,0ha
Na obszarach wiejskich zamieszkuje (w 42 tys. wsi i kilkunastu tysiącach mniejszych osiedli) 14 737tys. osób, tj. 38% ludności kraju, przy średnim zagęszczeniu 50,6 osób na km²
Z ogólnej liczby ludność zamieszkałej na obszarach wiejskich jedynie 66% jest posiadaczem gospodarstwa rolnego

Ochrona gleby:

Gleba jest wytworem złożonego procesu, zwanym procesem glebotwórczym
Jest on powolny i przebiega z szybkością 1cm wytworzonej gleby na 100-400lat
Gleba jako element w praktyce nieodnawialny powinna podlegać szczególnej ochronie
Na gruntach ornych poziom wody gruntowej nie powinien być wyższy niż 100cm
Grunty położone na stokach o nachyleniu powyżej 20% powinny być trwale zadarnione lub zalesione
Ugory i odłogi powinny być stale utrzymane pod okrywą roślinną najlepiej trawiastą
Na glebach i terenach szczególnie zagrożonym przez erozję wietrzną zalecana uprawa bezorkową (bez odwracania gleby)
Utrzymanie możliwie dużej powierzchni gruntów ornych pod okrywą roślinną w okresie całego roku
Unikanie stosowania narzędzi aktywnych np. glebogryzarka
Na gruntach ornych nie narażonych na erozję, podstawowym zabiegiem uprawowym jest orka, wykonana na głębokość warstwy ornej (20-25cm)
Orka powinna być wykonywana przy optymalnym uwilgoceniu gleby
Zalecanym narzędziem jest pług obracalny lub wahadłowy, umożliwiający odkładanie skiby w jednym kierunku i eliminujący powstawanie bruzd i nierówności na polu

Materia organiczna i nawożenie:

Gospodarka substancjami mineralnymi i substancją organiczną w oparciu o ich bilanse
Bilans substancji organicznej uwzględniający współczynnik reprodukcji i degradacji
Ujemne saldo substancji organicznej, utrzymujące się przez okres kilku czy kilkunastu lat, może doprowadzić do degradacji gleby i utraty jej żyzności i produkcyjności
Nie należy stosować żadnych nawozów na glebach zalanych wodą oraz przykrytych śniegiem lub zamarzniętych
Nawozów naturalnych nie należy stosować w odległości mniejszej niż 20m od stref ochronnych źródeł i ujęć wody, brzegu zbiorników oraz cieków wodnych

Nawożenie obornikiem:

Roczna dawka obornika nie powinna przekraczać 40 ton (170kg N) na hektar
Optymalnym terminem stosowania obornika jest wczesna wiosna
Obornik może być wywożony w okresie późnej jesieni pod warunkiem, że będzie natychmiast przyorany
Unikać nawożenia obornikiem późnym latem lub wczesną jesienią z uwagi na możliwe straty azotu zarówno w formie gazowej (amoniak) jak i wymywania do wód gruntowych

Nawozy płynne – gnojowica:

Nie stosować ścieków i osadów ściekowych na rośliny przeznaczone do bezpośredniego spożycia przez ludzi
Nawozy naturalne oraz organiczne w postaci stałej i płynnej powinny być stosowane na pola w okresie od 1 marca do 30 listopada
Gnojowicę i gnojówkę powinno się stosować na nieobsianą glebę najlepiej w okresie wczesnej wiosny
Roczna dawka gnojowicy nie powinna przekraczać 45m³ (170kg N) na 1 hektar

Nawożenie azotem:

170kg azotu całkowitego / 1ha użytków rolnych
Bezpieczne dla środowiska jest dodatnie saldo bilansu azotu, nie przekraczające 30kg azotu (N) na 1ha użytków rolnych
Mineralne nawozy azotowe stosować bezpośrednio przed okresem maksymalnego zapotrzebowania roślin na składniki pokarmowe
Dawkę nawozów azotowych należy podzielić kilka części, z których większość stosuje się podczas wegetacji roślin (pogłównie)
Stratom azotu mineralnego z gleby zapobiega przyorywanie rozdrobnionej słomy zbóż, rzepaku, kukurydzy, tona przyoranej słomy może związać ok. 10kg azotu mineralnego
Zawartość azotanów w wodzie pitnej nie może przekraczać 10mg N azotanowego (N-NO₃) w 1l wody
50-60% ogólnej ilości azotu i 30-40% ogólnej ilości fosforu odprowadzonych z terenu Polski do Bałtyku pochodzi z terenów rolniczych

Ochrona roślin:

Chemiczne środki ochrony roślin można stosować sprzętem naziemnym, na polach oddalonych co najmniej 5m od dróg publicznych, 20m od zabudowy, ogrodów działkowych, pasiek, plantacji roślin zielarskich, rezerwatów, parków przyrody, linii brzegowej wód powierzchniowych i granic strefy ochrony ujęć wody pitnej