METODA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO (VERONIKA SHERBORNE)
Autorka w tworzeniu tej metody opierała się na metodzie R. Labana oraz na własnym doświadczeniu w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo. System ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z dorosłymi. Do Polski metoda dotarła za sprawą prac Marty Bogdanowicz.
Ruch rozwijający to wspomaganie i stymulowanie rozwoju dziecka przez kontakt emocjonalny, fizyczny i ruch . Wg. Labana już od najmłodszych lat przejawiamy potrzebę ruchu, ekspresji i tworzenia. Veronika Sherborne do gimnastyki Labana dołożyła elementy baraszkowania
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA:
Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch:
świadomości własnego ciała i usprawnienia ruchowego,
świadomości przestrzeni i działania w niej,
dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu
Poznawanie własnego ciała i kontrola nad jego ruchami prowadzi do ukształtowania się własnej tożsamości (czego nie mają dzieci autystyczne i psychotyczne) i wyodrębnienia własnego „ja” od otoczenia (nie „ja”). Ponadto człowiek musi znać i odczuwać swoje ciało, jego części i jego centralną część. Z tym z kolei problemy mają dzieci nerwicowe i upośledzone umysłowo.
Metoda ta jest wykorzystywana w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla dzieci zdrowych i z różnymi zaburzeniami rozwoju:
dzieci upośledzonych w rozwoju,
dzieci autystycznych,
dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym,
dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,
dzieci głuchych i niewidomych,
dzieci z domów dziecka.
W metodzie Ruchu Rozwijającego dążymy do rozwijania doświadczeń dziecka w czterech aspektach:
- świadomości własnego ciała,
- świadomości przestrzeni,
- świadomości dzielenia przestrzeni z innymi,
- świadomości kreatywności,
ZASTOSOWANIE:
Metoda ta jest uniwersalna, zatem można ją stosować bez ograniczeń wiekowych, dobrowolnie modyfikować, zależnie od grup z którą się pracuje. MRR można wykorzystywać w terapii wielu różnych zaburzeń rozwoju psychoruchowego, psychomotorycznego. Znajduje również zastosowanie w poszerzaniu doświadczeń psychologicznych i społecznych u osób zdrowych. Jest jedną z metod stosowaną w celu adaptacji przedszkolnej. Bywa również etapem wstępnym, poprzedzającym zajęcia terapeutyczne np. logopedyczne. Ponadto jest wykorzystywana wśród osób dorosłych np. w przygotowaniu młodych małżeństw do ról rodzicielskich w szkołach rodzenia lub rodzin zastępczych, adopcyjnych do przyjęcia nowego członka rodziny. Ważne, by pracując z dziećmi metodą MRR ich partnerami byli rodzice, gdyż stwarza to pełniejsze więzi w rodzinie.
ZASADY PRACY MRR:
Wskazania dla terapeuty (ZAŁOŻENIA TERAPII):
do prowadzenia zajęć potrzebne są dwie osoby,
wykonywać ćwiczenia, które chcą wykonywać dzieci,
osoba ćwicząca z dzieckiem musi wykazać się znajomością tego co Ono w danym momencie czuje
mała grupa dzieci ,
na początek ćwiczenia nie powinny trwać dłużej niż 20 minut,
ćwiczenia zaczynamy od kontaktu z podłogą,
Nie można zmuszać dzieci do ćwiczeń,
sala musi być bardzo dokładnie zabezpieczona,
na początek proponujemy ćwiczenia nie wymagające kontaktu wzrokowego
z partnerem, kontakt wzrokowy próbujemy osiągnąć dopiero przy 2,3 spotkaniu,
prowadzący powinni nawiązać kontakt z każdym dzieckiem i brać czynny udział we wszystkich ćwiczeniach,
nie należy ograniczać spontaniczności dzieci , wręcz należy stwarzać szansę do
twórczego działania,
w żadnym wypadku nie krytykujemy dziecka,
chwalimy nie za efekty, a za włożony wysiłek.
uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne (możesz dziecko zachęcać),
postaraj się nawiązać kontakt z dzieckiem (wzrokiem, dotykiem),
zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać radość z aktywności ruchowej,
bierz udział we wszystkich ćwiczeniach - baw się,
przestrzegaj praw dziecka do swobodnej, własnej decyzji,
zauważaj i stymuluj aktywność dziecka, daj mu szansę na działanie twórcze,
miej poczucie humoru,
nie krytykuj dziecka,
chwal dziecko nie za efekt, co za jego starania i wysiłek,
unikaj stwarzania sytuacji rywalizujących,
rozszerzaj krąg doświadczeń społecznych dziecka,
większość, szczególnie początkowych ćwiczeń, prowadź na podłodze,
zaczynaj od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając,
zmniejszaj udział swojej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka,
proponuj na przemian ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne,
miej zawsze na uwadze samopoczucie dziecka,
ucz dzieci zarówno używania siły, jak i zachowania delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby,
we wszystkich ćwiczeniach dbaj o to, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej,
zaplanuj początek ćwiczeń tak, aby zawierał propozycję ćwiczeń - spotkań dających poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu,
na zakończenia zajęć proponuj ćwiczenia wyciszające, uspokajające
RODZAJE ĆWICZEŃ MRR:
Ćwiczenia stosowane w metodzie V.Sherborne bazują na relacjach występujących
w doświadczeniach ruchowych . Można podzielić je na trzy grupy :
1. Relacja „z”- tzw. opiekuńcza , ucząca zaufania do siebie i partnera.
2. Relacja „ razem”- uczy harmonii i równowagi.
3. Relacja „ przeciwko”- uczy kontroli emocji i zachowań, likwiduje napięcie.
ZABAWY ROZWIJAJĄCE ŚWIADOMOŚĆ CIAŁA I PRZESTRZENI
Podstawa terapii Ruchu Rozwijającego jest uświadomienie dziecku posiadania poszczególnych części ciała oraz możliwości kontrolowania jego ruchów. U dzieci upośledzonych umysłowo szczególnie w stopniu głębszym często należy tę świadomość wyrobić czy wręcz wyuczyć je kontrolowanych ruchów i posługiwania się poszczególnymi częściami. Istotne jest, aby dziecko potrafiło odnaleźć się w przestrzeni określonej pewnymi ograniczeniami (barierami). Pamiętać należy, że ćwiczenia muszą być bezpieczne dla dziecka. Zawsze kierować się zasadą „Pomagać, nie szkodzić”
Ćwiczenia na świadomość posiadania kolan:
naprzemienne podnoszenie kolan,
stukanie kolanem o kolano,
wysokie unoszenie kolan- chód bociana,
chodzenie na nogach ugiętych w kolanach,
chodzenie z nogami złączonymi w kolanach,
dziwne kroki, itp.
Ćwiczenia na świadomość rąk:
ręce witają się ze sobą, z podłogą , z rękami kolegi ,
wymieniamy nazwy dowolnych części ciała lub przedmiotów.
Ćwiczenia na świadomość tułowia:
dziecko porusza się po podłodze pełzając, czołgając się
koci grzbiet,
turlanie, koziołkowanie, upadanie itd.
Ćwiczenia na poznanie przestrzeni:
ćwiczący w pozycji siedzącej przesuwają indywidualnie się po całej sali mogą
Połączyć się w lokomotywę,
kładą się na brzuchu i czołgają się,
pełzają ,
biegają,
stukają o podłogę stopami, piętami, itd.
PRZYKŁADY ZABAW W ZALEŻNOŚCI OD TYPU REALCJI:
Proponowane zabawy wykonujemy w większości w pozycji siedzącej , najlepiej na dużych
powierzchniach dających możliwość przemieszczania się np. sala gimnastyczna. Bardzo ważne jest, aby po każdym ćwiczeniu wykonanym przez dorosłego nastąpiła zmiana ról i dziecko miało poczucie, że i ono może być odpowiedzialne za drugą osobę. Jeżeli uczestnik terapii nie chce wykonać jakiegoś ćwiczenia (zabawy) nie należy go zmuszać. W takiej sytuacji przechodzimy do innych zabaw. Po jakimś czasie możemy powrócić zabawy, z wykonaniem której dziecko miało problemy. Należy pozwolić dziecku na własną inicjatywę w wykonywaniu ćwiczeń, czy proponowaniu nowych rozwiązań.
Ćwiczenia „z”- oparte na relacji opiekuńczej:
Naśladowanie min partnera – uczestnicy siedzą w parach naprzeciwko siebie najpierw osoba dorosła robi wesołe miny, następnie dziecko zaczyna robić miny.
„Fotel”- osoba dorosła siedzi z nogami wyciągniętymi, dziecko siada na kolana partnera, podkurcza nogi, łapiąc się pod kolana, głowę kładzie na ramieniu partnera ,który rozpoczyna powolne, rytmiczne naśladowanie bujanego fotela (Ruch w przód i w tył ).
„Kołyska”- dziecko siedzi między nogami partnera , który otacza je ramionami, tułowiem i nogami, głowa dziecka spoczywa na ramieniu współćwiczącego. Partner rozpoczyna kołysanie się wraz z dzieckiem wykonując naprzemienne ruchy w prawo i w lewo.
Kołysanie „na małpkę”- partner w pozycji „ na czworakach”, dziecko przyczepia się od spodu. Obejmuje rękoma szyje dorosłego oraz nogi zaczepia w okolicy tułowia. Dorosły rozpoczyna powolne kołysanie w przód i tył.
„Moje plecy” - Dziecko i partner siedzą opierając się o siebie plecami i rozpoczynają wzajemne ocieranie się pleców o plecy. Dziecko i partner siedzą opierając się o siebie plecami i rozpoczynają wzajemne kołysanie się; na boki lub w przód i tył.
„Koń na biegunach’- dziecko siedzi między nogami partnera , twarzą zwrócone do niego, obejmują się ramionami i kolanami i rozpoczyna się powolne poruszanie w przód i w tył. W ćwiczeniu tym można również wykonywać powolne ruchy okrężne.
„Wycieczka”- dziecko siedzi miedzy nogami dorosłego, partner przesuwa się wraz z dzieckiem po sali, jeżeli ćwiczących jest więcej, mogą połączyć się tworząc pociąg i wspólnie przemieszczają się po całej sali.
„Rolowanie” – zespoły 3-osobowe, dziecko leży w środku, a osoby dorosłe turlają dziecko do siebie.
„Turlanie”- dziecko leży na plecach ( swobodnie ), partner turla dziecko po całej sali, przewracając je ostrożnie na brzuch, bok, plecy.
„Ślizganie z domku”- partner siada w klęku podpartym , dziecko kładzie się na jego plecach ,następnie powoli zsuwa się z nich.
„Domek”- partner klęka, opierając dłonie o podłogę tworzy tzw. domek uczeń może położyć się pod nim , przeczołgać lub przejść nad nim unosząc wysoko nogi.
„Ciągniecie”- dziecko leży na podłodze na plecach , partner ciągnie je za nogi po ślizgiej powierzchni. Łapiemy dziecko na wysokości kostek. Do tego ćwiczenia możemy użyć koca.
„Balansowanie z partnerem”- Partnerzy siedzą na podłodze naprzeciwko siebie z nogami zgiętymi w kolanach, mocno opartymi o podłoże, nieco rozstawionymi. Chwytają się za przeguby rąk i mocno ciągnąc starają się przejść do pozycji stojącej. Odległość między nimi musi być dostosowana do długości ramion, które są lekko ugięte.
”Wiosłowanie”- Współćwiczący siedzą na podłodze naprzeciwko siebie, nogi wyciągnięte na boki, chwytają się za nadgarstki . Partnerzy poddają się swoim ruchom. Na zmianę jeden kładzie się do tyłu, siada, przechyla się do przodu, a drugi w tym samym czasie kładzie się do tyłu na podłogę.
Ćwiczenia „razem”- rozbudzające poczucie zaufania do partnera i do siebie
samego.
Ten rodzaj zabaw wymaga dużej koncentracji oraz wyciszenia. Poddajemy się prowadzeniu
partnera, który musi dać dziecku całkowite poczucie bezpieczeństwa. Najczęściej przy wykonywaniu ćwiczeń relacji „ razem” partnerzy muszą ściśle współpracować ze sobą np. poruszanie się jednocześnie w tym samym kierunku. Konieczna jest także obecność osoby asekurującej.
„Prowadzenie ślepca”- jedna osoba leży na plecach, ręce, nogi odwiedzione jak najdalej od tułowia. Partner podaje rękę dziecku i przeprowadza je między poszczególnymi częściami ciała, tak aby nie nadepnąć osoby leżącej. Z czasem dziecko może samo wykonywać to ćwiczenie.
„Potrójny koń” – trzy osoby przyjmują pozycję „na czworakach”, dziecko kładzie na brzuchu na konia ( pomagamy dziecku w ułożeniu się na „koniu”). Gdy dziecko znajduje się w pozycji leżącej „koń” rozpoczyna równomierne, powolne poruszanie się do przodu.
„Kanapka” - trzy osoby przyjmują pozycję „na czworakach”, dziecko kładzie na brzuchu na kanapkę, która w miejscu rozpoczyna kołysanie w lewą i w prawą stronę.
„Tunel” – Cała grupa ćwiczących. Osoby dorosłe przyjmują pozycję „na czworakach”, bardzo blisko siebie tworząc tunel, pod którym będą przesuwały się kolejno dzieci. Każde dziecko które przejdzie przez tunel dołącza do tunelu lub przechodzi ponownie.
„Huśtawka”- dwie dorosłe, silne osoby stoją w lekkim rozkroku naprzeciwko siebie, łapią dziecko za nadgarstki i w okolicach kostki u nóg, rozpoczynają powolne huśtanie . W miarę wzrostu zaufania dziecka możemy huśtać je coraz wyżej. Dziecko leży w kocu, a dwie osoby dorosłe chwytają koc za rogi i rozpoczynają kołysanie.
Ćwiczenia „przeciwko”- ukierunkowujące siłę dziecka i rozwijające jego zdecydowanie.
Zabawy należące do tej grupy mają na celu pomóc dziecku kontrolować własną siłę oraz mają wyrobić nawyk używania jej w odpowiedni sposób. Pozwalają także doświadczyć radości płynącej ze zwycięstwa oraz uczą właściwych zachowań w razie niepowodzenia. Bardzo ważny jest kontakt wzrokowy i obserwacja zachowań dziecka. W razie przejawów lęku czy dyskomfortu emocjonalnego należy zmienić ćwiczenie, w skrajnych przypadkach należy przerwać zabawę. Ważne jest, aby podczas tych ćwiczeń panowała swobodna atmosfera wypełniona śmiechem i humorem. Należy również stworzyć dziecku warunki do odnoszenia sukcesu.
„Walka kogutów”- partnerzy stoją na jednej nodze naprzeciwko siebie, każdy ćwiczący chwyta się za łokcie i w takiej pozycji doskakują do siebie próbując się wzajemnie przepchnąć.
„Przepychanka”- dziecko w mocnej pozycji „na czworakach” dorosły próbuje je przesunąć
„Straszenie”- partnerzy stoją naprzeciwko siebie i poprzez różne gesty próbują się wzajemnie wystraszyć.
„Paczka”- dziecko leży na plecach, mówimy ,żeby udawało przyklejone do podłogi, partner stara się oderwać je i przewrócić na brzuch, dziecko siedzi z mocno podkurczonymi nogami, obejmuje je rękoma, partner próbuje rozerwać „paczkę’.
„Skała”- dziecko siedzi na podłodze, nogi zgięte w kolanach, stopy odsunięte od siebie , ręce mocno poparte na podłodze (palce rozłożone leżą powierzchni). Dorosły podchodzi z przodu i próbuje przesunąć „skałę”. Początkowo robi to bardzo delikatnie z czasem próbuje coraz większej siły oraz zmienia kierunek napierania (plecy, bark).
„Przygniatanie”- dorosły leży na dziecku w poprzek jego ciała i zachęca je do wyczołgania się z pod spodu.
„Plecy w plecy”- partnerzy siedzą na podłodze opierając się o siebie plecami próbują się przepchnąć.
„Więzienie”- dziecko z podkurczonymi nogami siedzi między nogami partnera, który mocno obejmuje je rękoma . Dziecko próbuje wydostać się z „więzienia”.
STRUKTURA ZAJĘĆ PROWADZONYCH MRR:
1. Zajęcia wstępne polegające na przywitaniu się wszystkich uczestników zajęć.
Ważne! każdego uczestnika należy przywitać głośno wymawiając jego imię oraz skierować
w jego kierunku wzrok czy ruchy np. towarzyszące piosence z pokazywaniem.
2. Zajęcia właściwe :
Zabawy wyrabiające świadomość własnego ciała.
Poznanie przestrzeni.
Ćwiczenia „z”
Ćwiczenia „razem”
Ćwiczenia „przeciwko”
3. Zajęcia końcowe
Relaksacja – ćwiczenia oddechowe, masaż ciała, itp.
UWAGI:
1. W zajęciach nie muszą jednocześnie wystąpić wszystkie elementy wymienione w punkcie
2. Można doskonalić dwie lub trzy relacje. W miarę postępów ucznia możemy dokładać
pozostałe
3. Istotne dla właściwego przebiegu terapii jest, aby nie rozpoczynać od ćwiczeń
wymagających od dziecka kontaktu wzrokowego z partnerem.