PRAWO – system norm postępowania pochodzących od państwa, zabezpieczonych możliwością legalnego użycia przez państwo przymusu, którego celem jest podporządkowanie podstaw życia społecznego i gospodarczego przymus państwowy np. działalność komorników państwowych policji, zakładów karnych
PRAWO STANOWIONE
Stanowienie prawa – jest jednostronnym, władczym, konwencjonalnym i konstytutywnym aktem decyzyjnym podjętym przez państwa, w wyniku którego powstaje akt prawodawczy
Akt prawodawczy (źródło prawa) – tekst organu władzy publicznej wprowadzający do systemu nowe obowiązujące normy albo zmieniające istniejące dotychczas
Tworzenie, a stanowienie prawa (prawo stosują sądy oraz szeroko rozumiana administracja rządowa)
Prawo precedensowe
Kraje anglosaskie – takie same wyroki w podobnych sprawach
System kontynentalny – inne wyroki w podobnych sprawach przy czym obydwa są zgodne z prawem
W Polsce nie ma precedensu – sądy są podległe ustawom i konstytucji
Norma prawna – wynikająca z przepisów reguła postępowania, usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym. Ma charakter: GENERALNY, ABSTRAKCYJNY, OBLICZONY NA WIELOKROTNE STOSOWANIE
Budowa normy prawnej:
HIPOTEZA – określa, kiedy określona norma znajduje się w konkretnej sytuacji
DYSPOZYCJA – sposób zachowania się w danej sytuacji, co należy robić, a czego nie można robić
SANKCJA – informuje o tym, jakie skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji
Rodzaje norm prawnych:
Bezwzględnie obowiązujące – zawierają reguły postępowania obowiązujące bezpośrednio adresatów i wytyczają możliwość odmiennego uregulowania danych spraw
Jednostronnie bezwzględnie obowiązujące – wyznaczają minimalny zakres ochrony, mogą być zmienione na korzyść chronionego
Względnie obowiązujące – mają zastosowanie wtedy, gdy adresaci normy nie uregulowali danych spraw inaczej (charakter subsydiarny – tylko wtedy, gdy strony nie umówią się w sposób inny)
Przepis prawny: jednostka redakcyjna aktu prawotwórczego (akt prawotwórczy składa się z przepisów)
Przepis nie zawsze pokrywa się z normą prawną, normy prawne wyprowadzane są z przepisów
Instytucja prawna: ma mniejsze zespoły norm prawnych odnoszących się do poszczególnych zagadnień w ramach pewnej gałęzi prawa
System prawa:zbiór wszystkich aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie, powiązanych za sobą pewnymi wspólnymi ideami przewodnimi i podzielonymi na gałęzie prawa
Gałęzie prawa: Wyróżniane są na podstawie interesu o dużym znaczeniu społecznym, któremu służą i jakie stosunki społeczne regulują. Wyróżnia się, prawo: konstytucyjne, administracyjne, finansowe, cywilne, handlowe
Wykładnia prawa: Proces myślowy zmierzający do ustalenia właściwej treści, znaczenia norm prawnych zawartych w przepisach prawa, Stosowana tylko do tekstów niejasnych i tylko w niezbędnym zakresie
Nie tworzy ani nie modyfikuje nowych norm prawnych
Konstytucja Podstawa całego systemu prawnego państwa, określa:
Podstawowe zasady ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego
Strukturę i kompetencje organów państwa
Stosunki pomiędzy obywatelem a państwem
Nadrzędność wobec pozostałych aktów normatywnych
Obowiązuje Konstytucja z dn. 02.04.1997r.
Trybunał Konstytucyjny:
15 Sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat
Kompetencje: Kontrola norm Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami Państwa
Orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rodzaje umów: O przekazaniu organizacji międzynarodowej kompetencji władzy państwowej w niektórych sprawach Ratyfikowane za uprzednią zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie
Zawarte na drodze samodzielnej ratyfikacji przez Prezydenta RP
Zasada bezpośredniego stosowania umów międzynarodowych
Ustawa
Ustanawiana w specjalnej procedurze legislacyjnej procedurze legislacyjnej (przygotowanie ustawysenatpoprawkisejmuchwalenie ustawyprezydent (albo wetuje ustawę i trafia ona powrotem do sejmu, albo wysyła ją do trybunału konstytucyjnego albo ją przyjmuje)publikacja w dzienniku ustawvacatio legis – odpowiedni termin wejścia)
Obowiązkowa materia ustawodawcza:
Prawa, wolności i obowiązki jednostki w państwie
Zasady organizacji i działania naczelnych organów państwa
Uchwalanie budżetu państwa i kontrola legalności ich działania
Podstawa obowiązywania aktów podstawowych (rozporządzeń)
Kodeksy - Akt prawodawczy, w formie ustawy, którego celem jest całościowe, względnie wyczerpujące, niesprzeczne uregulowanie wybranej sfery życia społecznego, zastępujące dotychczasowe rozproszone akty normatywne (np. Kodeks cywilny, postępowania cywilnego, karny, karny wykonawczy, spółek handlowych, etc.)
Rozporządzenie z mocą ustawy
Szczególny akt prawny Wydawany przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów, warunki
Rozporządzenia: Akt normatywny wykonawczym Wydawany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie, przez uprawniony organ: Prezydent RP, Rada Ministrów, Premier, Ministrowie, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Brak możliwości dalszego delegowania uprawnień
Akty prawa miejscowego Obowiązują na obszarze działania organu, który je wydał, Organy uprawnione: organy samorządu terytorialnego, organy administracji państwowej, Niezbędna delegacja ustawowa
Akty prawa wewnętrznego Nie są powszechnie obowiązujące, Adresowane są jedynie do jednostek podległych organowi:
Uchwały Rady Ministrów
Zarządzenia Premiera i Ministrów
Nie mogą stanowić podstawy dla wydawania decyzji administracyjnych, orzeczeń sądowych wobec obywateli
Prawo wspólnotowe
Pierwotne źródła praw: traktaty (JAE, z Maastricht, Amsterdamski)
Wtórne: rozporządzenia Dyrektywy Decyzje Zalecenia i opinie Rozporządzenia
Akt normatywny o charakterze generalnie abstrakcyjnym
Stosowany bezpośrednio we wszystkich krajach wspólnotowych, nie wymaga implementacji
Publikowany w „Dzienniku Urzędowym Wspólnot”
Powinny być stosowane przez sądy
Dyrektywa (znaczenie harmonizacja prawa)
Wiąże kraje członkowskie będące jej adresatami w zakresie: Rezultatów Terminów osiągnięcia
Kraje członkowskie mają swobodę co do użytych metod
Odpowiedzialność odszkodowawcza Państw w przypadku wyrządzenia szkody osobom prywatnym
W niektórych przypadkach może być stosowana bezpośrednio
Decyzja obowiązuje w całości adresata indywidualny i konkretny charakter może być skierowana do państwa i podmiotów innych
Zalecenia i opinie tzw. SOFT LAW nie mają charakteru wiążącego państwa członkowskie starają się do nich stosować
Główne zasady prawa unijnego
należności unijnego porządku prawnego
pierwszeństwa prawa wspólnotowego – w przypadku konfliktu pomiędzy prawem krajowym a unijnym obowiązują normy unijne
skutki bezpośredniego – normy prawa wspólnotowego są samodzielnym źródłem praw i obowiązków jednostek
skutku pośredniego – na krajowych organach państwa ciąży obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym
odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego – jednostkom, którym prawo to nadało określone uprawnienia może przysługiwać odszkodowanie za ich naruszenie
FINANSE PRYWATNE A PUBLICZNE Finanse publiczne – publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące Różnice: publiczne gromadzone na zasadzie przymusu zakres publicznych jest szerszy operacje w zakresie publicznych rzutują na ogólną równowagę finansową państwa
Funkcje finansów publicznych
Fiskalna – dostarczanie środków niezbędnych dla funkcjonowania państwa
Alokacyjna – wykorzystywanie środków pieniężnych do alokacji zasobów w gospodarce
Redystrybucyjna – wtórny podział dochodów, które ukształtowały się w efekcie ich podziału pierwotnego
Stabilizacyjna – środki pieniężne i instrumenty finansowe wykorzystywane są do stabilizowania gospodarki
Zdolność prawna osoby fizycznej
Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych
Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Zdolność prawna osoby fizycznej ustaje z jej śmiercią
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych - Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań poprzez własne działanie na drodze czynności prawnych
Brak zdolności do czynności prawnych: osoby, które nie ukończyły 13 lat osoby ubezwłasnowolnione całkowicie
Ograniczona zdolność do czynności prawnych małoletni, którzy ukończyli 13 lat ubezwłasnowolnieni częściowo
Pełna zdolność do czynności prawnych osoby pełnoletnie, nieubezwłasnowolnione wyjątek – kobieta nabywająca pełnoletniość przez zawarcie małżeństwa
Osoba bez zdolności do czynności prawnych Czynności dokonane przez taką osobę są nieważne, wyjątek gdy: należy do umów należących do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawa życia codziennego, umowa ta nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia
Osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych może sama dokonywać czynności prawnej, ale do jej ważności potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego, może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, może zawierać umowę o pracę i rozporządzać swoim zarobkiem, może rozporządzać rzeczami oddanymi do użytku przez przedstawiciela ustawowego
Osoba prawna wyodrębniona jednostka organizacyjna, która przez przymiot i przez normę, przepisy prawa wyposażona jest w zdolność prawną, może ona występować w stosunkach prawnych jako ich podmiot.
Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do właściwego rejestru (charakter konstytutywny) Cechy osoby prawnej wyodrębnienie organizacyjne wyodrębnienie majątkowe określenie organów
ZDOLNOŚĆ PRAWNA – osoba prawna może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania (oraz odpowiadać za nie swoim majątkiem)
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH – zdolność do kształtowania swojej sytuacji prawnej (praw i obowiązków) poprzez własne działania
OSOBY PRAWNE:
Skarb Państwa, sądy, JST, Wyższe Uczelnie, Kościoły, Spółki handlowe, Spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe
Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. ułomne osoby prawne):
Jednostki organizacyjne stanowiące pewne wyodrębnione i samodzielne struktury posiadające zdolność prawną, którym jednak nie przyznaje się osobowości prawnej:
handlowe spółki osobowe (jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo akcyjna)
spółki kapitałowe w organizacji
wspólnoty mieszkaniowe
Pełnomocnictwo – jest to przedstawicielstwo polegające na umocowaniu do działania w cudzym imieniu z bezpośrednim skutkiem dla reprezentowanego
Mocodawca -->pełnomocnictwo pełnomocnik
Czynność jednostronna
Mocodawca – zdolność do czynności prawnych wymaganej dla danej czynności
Pełnomocnik – przynajmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych
PEŁNOMOCNICTWO
Ogólne pełnomocnik może dokonywać czynności zwykłego zarządu, forma pisemna pod rygorem nieważności
Rodzajowe określony rodzaj czynności prawnych jakie mogą być dokonywane
Szczególne do dokonania ściśle określonej czynności prawnej
Rzekomy pełnomocnik skuteczne pełnomocnictwo wymaga: właściwego umocowania pełnomocnika
jego działania w granicach umocowania, w innym przypadku ważność czynności rzekomego pełnomocnika
uzależniona jest od potwierdzenia, w przypadku braku zgody, pełnomocnik musi zwrócić co otrzymał od drugiej strony i naprawić ewentualne szkody
PROKURA szczególne pełnomocnictwo handlowe może być ustanowiona jedynie przez przedsiębiorcę wpisanego do KRS
prokura a pełnomocnictwo (cechy wspólne): podstawą jest zaufanie do pełnomocnika, działają w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy, są jednostronnymi czynnościami prawnymi (nie skutkują obowiązkiem działania na rzecz mocodawcy)
Różnice: prokura jest związana z prowadzeniem przedsiębiorstwa mocodawcy, prokura posiada z góry ustalony zakres umocowania, nie można skutecznie ograniczyć zakresu umocowania prokurenta prokura jest nieprzenoszalna, prokura wymaga ujawnienia w rejestrze, śmierć mocodawcy nie powoduje wygaśnięcia prokury
SPÓŁKA CYWILNA
umowa spółki – brak ograniczeń podmiotowych z wyjątkiem innej spółki cywilnej
forma zawarcia (zależy od wkładu):
-nieruchomości – akt notarialny
-przedsiębiorstwo – z podpisem notarialnie poświadczonym
spółka nie posiada zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnej
cel: gospodarczy
Umowa spółki cywilnej
zobowiązanie się przynajmniej dwóch wspólników do działania w sposób oznaczony do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego
określenie wnoszonych wkładów
prowadzenie spraw i reprezentacja spółki
udział w zyskach
określenie udziału w stratach
przyczyny rozwiązania
klauzula następstwa
Prawa i obowiązki wspólników (majątkowe)
-prawa żądanie podziału zysków, żądanie zwrotu poniesionych wydatków i wynagrodzenia za prowadzenie spraw spółki, prawo do nadwyżki polikwidacyjnej
-obowiązki udział w ewentualnej stracie, wniesienie wkładu
Prawa i obowiązki wspólników (korporacyjne) prowadzenie spraw spółki, sprzeciw wobec spraw zwykłego zarządu, prawo głosu co do uchwał, wypowiedzenie udziału
reprezentacja – uprawnienie do dokonywania czynności prawnych, składania oświadczeń woli ze skutkiem dla spółki
Prowadzenie spraw spółki
Wszystkiego rodzaju czynności faktyczne i prawne o skutkach wewnętrznych, związane z prowadzeniem działalności przedsiębiorstwa. Podział:
sprawy zwykłego zarządu – może dokonywać każdy z wspólników, chyba że inny się sprzeciwi. Wymagana jest wtedy uchwała wspólników
sprawy przekraczające zwykły zarząd – uchwała wszystkich wspólników
czynności nagłe (okoliczności grożące poważną szkodą) – każdy ze wspólników
Odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej
solidarna: odpowiada za całość długu. Spełnienie świadczenie przez jednego z nich zwalnia pozostałych
osobista: wierzyciel może sięgnąć do majątku osobistego wspólnika według swojego wyboru. Takiemu wspólnikowi przysługuje roszczenie regresowe wobec pozostałych
nieograniczona: brak górnej granicy odpowiedzialności, nie może być w żaden sposób ograniczona wobec osób trzecich
pierwszorzędna – wierzyciel nie musi sięgać do majątku spółki
Kodeks spółek handlowych
Zasady tworzenia, organizacje, funkcjonowanie, rozwiązanie, przekształcenia spółek handlowych.
Zamknięty katalog spółek:
4 osobowe
2 kapitałowe
Umowa spółki: zobowiązanie do dążenia do osiągnięcia określonego celu poprzez wniesienie wkładów
osobowe – cel gospodarczy
kapitałowe – dowolny cel
Spółki osobowe – ogólna charakterystyka
szczególny stosunek zaufania pomiędzy wspólnikami
uwzględnienie osobistych cech oraz umiejętności wspólników
brak osobowości prawnej
cel – prowadzenie działalności gospodarczej
osobista odpowiedzialność przynajmniej niektórych wspólników
odrębność majątkowa od majątku wspólników
względna niezmienność składu osobowego
SPÓŁKA JAWNA Powstanie:
Pierwotne: zawarcie umowy wpis do rejestru
Wtórne – przekształcenie innej spółki
Forma umowy – pisemna pod rygorem nieważności.
Gdy wkładem jest: nieruchomość – akt notarialny przedsiębiorstwo – z podpisem urzędowo poświadczonym.
Elementy umowy: firma siedziba wkłady każdego ze wspólników czas trwania
Stosunki zewnętrzne – reprezentacja:
Wspólnik jest przedstawicielem ustawowym
Dokumentem legitymującym do działania jest wypis z KRS
Zasada – reprezentacja samodzielna
Można prowadzić reprezentację łączną
Nie można ograniczyć skutków reprezentacji dla osób trzecich
Pozbawienie prawa do reprezentacji:w umowie, w trybie zmiany umowy, w trybie sądowym, Odpowiedzialność za zobowiązania osobista Nieograniczona Solidarna Subsydiarna
Prowadzenie spraw spółki
Czynności w ramach zwykłego zarządu
Zasada: każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki wykonuje je samodzielnie.
Wyjątek: przed realizacją zgłoszono sprzeciw – wymagana jednomyślna uchwała wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw
Czynności przekraczające zwykły zarząd
Jednogłośna uchwała wszystkich wspólników, w tym również wyłączonych od prowadzenia spraw spółki
Ustanowienie prokury
Jednogłośna uchwała wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki
Odwołanie prokury - wystarczy jeden wspólnik
Czynności nagłe - może dokonać każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki
SPÓŁKA PARTNERSKA
Cecha charakterystyczna: tworzona jest w celu wykonywania wolnego zawodu
Wspólnikami mogą być jedynie osoby fizyczne
Duża popularność
kwestie podatkowe
odpowiedzialność za zobowiązania
Umowa w formie pisemnej pod rygorem nieważności
Stosowanie przepisów dotyczących spółki jawnej
Reprezentacja:
model spółki jawnej
model spółki z o.o.
Firma:
nazwisko co najmniej jednego partnera
dodatek “i partner”, “i partnerzy”
określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce
odpowiedzialność wspólników
subsydiarna
nieograniczona, osobista za zobowiązania powstałe w związku z:
własnym działaniem przy wykonywaniu wolnego zawodu
działaniem osób zatrudnione przez spółkę, które podlegały jego kierownictwu przy świadczeniu usług
realizacją zadań spółki niezwiązanych z wolnym zawodem
zobowiązaniami podatkowymi spółki
Partner nie ponosi odpowiedzialności za:
wykonywanie przez pozostałych partnerów wolnego zawodu
działaniem osób zatrudnione przez spółkę, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług
Wyjątek od zasady odpowiedzialności – możliwość określenia dla niektórych partnerów zakresu odpowiedzialności jak w spółce jawnej
Utrata uprawnień do wykonywania wolnego zawodu – obowiązek wystąpienia ze spółki
Pozostanie jednego partnera – rozwiązanie spółki w terminie roku
SPÓŁKA KOMANDYTOWA
Umowa – forma aktu notarialnego
Wpis – charakter konstruktywny
Specyfika – dwa rodzaje wspólników, przynajmniej jeden komplementariusz I komandytariusz
komplementariusz – odpowiedzialność jak wspólnik spółki jawnej (osobista, bezpośrednia, solidarna, subsydiarna, nieograniczona)
komandytariusz – odpowiedzialność osobista, bezpośrednia, solidarna, subsydiarna, ale ograniczona do sumy komandytowej
SUMA KOMANDYTOWA -określona cyfrowo w umowie spółki (abstrakcyjna), podlega wpisowi do KRS, wyznacza górną granicę odpowiedzialności komandytariusza, na dowolnym poziomie, może być zróżnicowana dla każdego komandytariusza
WKŁAD WNIESIONY – realne przysporzenie majątku spółki przez komandytariusza, w ramach wkładu wniesionego staje się on wolny od odpowiedzialności osobistej wobec osób trzecich, uczestniczy w zyskach spółki proporcjonalnie do wkładu
Zasady odpowiedzialności komplementariusza - tak jak w spółce jawnej
osobista, nieograniczona, solidarna, subsydiarna
Stosunki wewnętrzne
Komplementariusze -do nich należy prowadzenie spraw spółki. Prowadzenie spraw jak w spółce jawnej.
Komandytariusze – wyłączeni z prowadzenia spraw
bierze udział w podejmowaniu decyzji przekraczających zwykły zarząd
obowiązek informacyjny
możliwość zbycia całości praw i obowiązków w spółce
śmierć nie jest podstawą rozwiązania spółki
udział w zyskach I stratach proporcjonalny do rzeczywistego wkładu
SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA
Przynajmniej jeden ze wspólników odpowiada za zobowiązania bez ograniczeń (komplementariusz) a co najmniej jeden ze wspólników jest akcjonariuszem
Kapitał zakładowy min. 50.000 zł
Nie posiada osobowości prawnej
Umowa w formie aktu notarialnego, osoby podpisujące są założycielami spółki
powstanie w chwili wpisu do rejestru
Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki
Akcjonariusz i komplementariusz uczestniczą w zyskach proporcjonalnie do wniesionych wkładów
prowadzenie spraw spółki – jest prawem i obowiązkiem każdego komplementariuszem (brak zarządu)
Rada nadzorcza do 25 akcjonariuszy – dowolność, powyżej musi być
członków powołuje walne zgromadzenie
sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki
Walne zgromadzenie
biorą udział komplementariusze i akcjonariusze
każda akcja daje prawo do 1 głosu
SPÓŁKI KAPITAŁOWE
Decydującą rolę odgrywa czynnik kapitałowy, Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, Mogą być tworzone w każdym prawnie dopuszczalnym celu, Mogą być tworzone przez jeden lub więcej podmiotów, Umowa spółki w formie aktu notarialnego, Działanie przez organy, Uzależnienie od wniesionego wkładu udziału w: zyskach I stratach, zarządzaniu spółką
Minimalny kapitał zakładowy z o.o. 5.000zł akcyjna 100.000 zł
Odpowiedzialność za zobowiązania
spółka odpowiada całym swoim majątkiem
organy – w niektórych przypadkach
wspólnicy wyjątkowo
SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ – ISTOTA
spółka kapitałowa, łatwiejsza w założeniu i prowadzeniu od spółki akcyjnej, dowolny cel, istnienie więzi osobowych, spółka z o.o. posiada osobowość prawną,, wspólnicy nie odpowiadają za jej zoboeiązania
Procedura utworzenia – etapy
Zawarcie umowy spółki, wniesienie wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego , powołanie zarządu-powołanie rady nadzorczej, wpis do rejestru
Założyciele jeden lub kilku, osoby fizyczne, osoby prawne – wyjątek jedyny założyciel inna spółka z o.o., brak ograniczeń narodowościowcyh
Umowa Cel Firma spółki Siedziba spółki I jej adres Przedmiot działalności Kapitał zakładowy Wkłady na pokrycie udziałów Uprzywilejowanie udziałów Organy spółki Czas trwania Postanowienia inne
Siedziba, adres spółki Siedziba – miejscowość Adres konkretyzacja
Udziały w spółce Wartość nominalna jednego min. 50 zł
Struktura udziałów:
każdy ze wspólników ma więcej niż jeden udział – wszystkie udziały są niepodzielne, o takiej samej wartości
każdy ze wspólników ma tylko jeden udział – udziały są podzielne, najczęściej o różnej wartości
Wkłady na pokrycie udziałów
wymagane wniesienie przed zarejestrowaniem spółki
wkłady pieniężne – dokonanie wpłaty
wkłady niepieniężne (aport)
szczegółowe określenie w umowie przedmiotu
wyłącznie prawa zbywalne
użytkowanie wieczyste
prawo najmu lokalu
przedsiębiorstwo
nie może być świadczenie usług lub pracy
odpowiedzialność wspólników za wnoszony aport
Uprzywilejowanie udziałów
zasada równości wspólników
szczególne uprawnienia – wyraźny zapis w umowie
uprzywilejowanie udziałów
co do głosu – max 3x na 1 udział
co do dywidendy – 1,5x zwykłego
powoływanie organów
nadwyżka polikwidacyjna
uprzywilejowanie jest związane z udziałem
Organy spółki
Nie jest to obligatoryjny element umowy
daleko idąca możliwość modyfikacji rozwiązań kodeksowych
obligatoryjna zgoda gromadzenia wspólników
przekazanie części uprawnień z walnego zgromadzenia na rade nadzorczą
liczebność organów spółki
zasady reprezentacji
powołanie nie musi nastąpić w umowie
Zawarcie umowy
forma aktu notarialnego – pod rygorem nieważności
możliwe przez przedstawiciela
koszt:
opłata notarialna – przy kapitale zakładowym 5000 zł – 160 zł (100zł +3% nadwyżki ponad 3000 zł)
odpis umowy – 6zł/stronę (2 egzemplarze)
PCC – 0,5% kapitału zakładowego
SPÓŁKA W ORGANIZACJI
ułomna osoba prawna
może prowadzić działalność gospodarczą
reprezentowana przez:
zarząd
pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwała wspólników
w jednostce jednoosobowej wspólnik nie może reprezentować
za zobowiązania odpowiadają
osoby działające w jej imieniu
spółka
wspólnik w zakresie niewniesionego wkładu
w momencie wpisu do KRS – przejście całości praw i obowiązków na spółkę
możliwość przeprowadzenia likwidacji spółki w organizacji
Organy spółki
zgromadzenie wspólników
najważniejszy organ spółki
powołuje inne organy spółki
prawo kontroli działalności
zarząd spółki
rada nadzorcza
Zwyczajne zgromadzenie wspólników:
przynajmniej raz w roku, w terminie sześciu miesięcy po upływie roku obrotowego
minimalny zakres walnego zgromadzenia:
rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego za ubiegły rok
powzięcie uchwały o podziale zysku lub pokrycia straty
udzielenie członkom organom spółki absolutorium
Sprawozdanie finansowe i z działalności
sporządza kierownik jednostki – zarząd
język i waluta polska
sprawozdanie z działalności – obejmuje istotne informacje o sytuacji finansowej i majątkowej, wskazanie czynników ryzyka i zagrożeń
Sprawozdanie finansowe:
obejmuje: bilans, rzis, informacja dodatkowa
sporządzenie – 3 miesiące od dnia bilansowego
podpisy:
osoba, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych
wszyscy członkowie zarządu
odmowa podpisu – pisemne uzasadnienie
badanie przez biegłego rewidenta
Zysk/strata spółki
propozycja w sprawozdaniu zarządu z działalności
pokrycie strat:
z zysków w kolejnych latach
zobowiązanie wspólników do wniesienia dopłat
strata > kapitał zapasowy +zakładowy+1/2 zakładowego – wymagana uchwała wspólników
podział zysku netto
wyłączenie z podziału
przeznaczenie na wypłaty w formy dywidendy
Dywidenda
prawo wspólnika
do zysku
do dywidendy – powstaje w chwili podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o podziale zysku
uprawniony wspólnik, któremu udziału przysługiwały w momencie powzięcia uchwały o podziale zysku
możliwy “dzień dywidendy” i wypłata zaliczek na poczet dywidendy
Zwołanie walnego zgromadzenia
zarząd – uchwała
-rada nadzorcza lub komisja rewizyjna
zwyczajne zgromadzenie – gdy brak zwołania przez Zarząd
nadzwyczajne – wezwanie zarządu do odwołania, brak reakcji przez 2 tygodnie
wspólnicy
tylko nadzwyczajnie
reprezentują min. 10% kapitału zakładowego
zgromadzenie wspólników – pojawienie się kwestii nieobjętych porządkiem obrad
zwołanie walnego zgromadzenia:
za pomocą listów poleconych lub pocztą kurierską
wysyłka przed terminem 2 tygodnie
poczta elektroniczna – gdy wspólnik wyraził zgodę
treść zaproszenia: termin walnego, miejsce, szczegółowy porządek obrad, brak obowiązku doręczenia zaproszenia, walne bez formalnego wezwania
Bezwzględna większość głosów – większość głosów „za” niż wstrzymanych i przeciw
Uchylenie uchwały wspólników
przesłanki
sprzeczność z umową spółki lub dobrymi obyczajami
godzi w interes spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika
szeroko katalog podmiotów uprawnionych
termin wniesienia
miesiąc od powzięcia wiadomości o uchwale
nie później niż 6 miesięcy od powzięcia uchwały
Stwierdzenie nieważności uchwały
przesłanka: sprzeczność z uchwałą
terminy:
6 miesięcy od momentu powzięcia wiadomości o uchwale
nie później niż 3 lata od uchwały
Zarząd spółki
organ wykonawczy
wybierani przez zgromadzenie wspólników, pisemnie, w głosowaniu tajnym, bezwzględna większością głosów
jedno lub wieloosobowy (może być określony widełkowo)
prowadzenie spraw i reprezentacja spółki na zewnątrz
domniemanie kompetencji zarządu
brak możliwości ingerencji wspólników w zarząd spółką
Prowadzenie spraw spółki
każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki
w zakresie spraw zwykłego zarządu:
każdy może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu
jeżeli przed załatwieniem sprawy chociażby jeden członek się sprzeciwi wymagana jest uchwała
sprawy przekraczające zwykły zarząd – wymagana uchwała
Reprezentacja spółki
składanie i przyjmowanie oświadczeń woli, dokonywanie jakichkolwiek czynności faktycznych lub prawnych w imieniu spółki
wszystkie czynności sądowe i pozasądowe
dowolny sposób reprezentacji
Rada nadzorcza
obowiązkowa gdy:
kapitał zakładowy powyżej 500 000 zł i
powyżej 25 wspólników
zakaz łączenia stanowisk
powołanie na drodze uchwały wspólników
kadencja roczna
sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach
możliwość żądania wyjaśnień, dokumentów od pracowników i zarządu spółki
brak możliwości wydawania wiążących poleceń
Komisja rewizyjna (NI PIES NI WYDRA)
praktycznie nie występuje w praktyce
uprawnienia kontrolne
samodzielnie albo obok rady nadzorczej
Zmiana wspólników
możliwość wprowadzenia ograniczeń zbycia udziałów
odpowiedzialność odszkodowawcza w przypadku zbycia
zbycie udziałów jedynie w spółce zarejestrowanej
Zbycie udziałów:
udział nie jest papierem wartościowym
forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi
skutki:
powstają w momencie zawarcia umowy
przejście wszystkich praw i obowiązków z wyjątkiem przyznanych osobiście
wobec spółki od chwili gdy spółka otrzyma zawiadomienie
obowiązek zmiany w księdze udziałów
obowiązek zapłaty podatku PCC
Odpowiedzialność wspólnika w spółce z o.o.
wspólnicy ponoszą odpowiedzialność tylko do wartości wniesionych wkładów
wyjątkowo:
za zawyżenie wniesionych aportów
zaległości podatkowe spółki w organizacji gdy brak zarządu
Odpowiedzialność zarządu
najsurowsza i najszersza odpowiedzialność
szczególna pozycja prokurenta
odpowiedzialność
majątkowa
niemajątkowa
Odpowiedzialność za szkodę
wyrządzenie szkody spółce
przesłanki odpowiedzialności
szkoda
wina osoby biorącej udział w tworzeniu spółki
związek przyczynowo skutkowy
pozew składa spółka – reprezentowana przez pełnomocnika powołanego uchwała wspólników
Odpowiedzialność za zobowiązania
ponoszą osoby obowiązane do zgłoszenia wniosku o upadłość w terminie, które tego nie zrobiły
wymagana bezskuteczność egzekucji z majątku spółki
możliwość zwolnienia się z odpowiedzialności
głoszenie wniosku we właściwym czasie
brak zgłoszenia wniosku o upadłość nie wynikał z winy członka zarządu
pomimo niezgłoszenia wniosku o upadłość wierzyciel nie poniósł szkody
Odpowiedzialność karna
ogłaszanie nieprawdziwych danych
dopuszczenie do nabycia przez spółkę własnych udziałów
nieprowadzenie księgi udziałów
nie zwoływanie zgromadzenia wspólników
dopuszczanie do tego by spółka działania rady nadzorczej
prawo upadłościowe i naprawcze – podanie nieprawdziwych danych przy postępowaniu upadłościowym
ustawa o rachunkowości
zakaz prowadzenia działalności gospodarczej
PRAWO UPADŁOŚCIOWE
Ustawa z 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe i naprawcze
Prawo upadłościowe reguluje:
procedura związana z ogłoszeniem upadłości
skutki upadłości
postępowanie naprawcze
Zaspokajanie wierzycieli następuje w dwojaki sposób:
likwidacja majątku upadłego tzw. Upadłość likwidacyjna
ogłoszenie upadłości z opcją zawarcia układu
Zdolność upadłościowa
przedsiębiorcy
podmioty nie będące przedsiębiorcami:
spółki z o.o., akcyjne
wspólnicy spółek osobowych ponoszący odpowiedzialność bez ograniczeń
osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej
Brak zdolności upadłościowej
Skarb Państwa
Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej
Osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne
jednostki samorządu terytorialnego
instytucje i osoby prawne tworzone w drodze ustawy
Stan niewypłacalności
Podstawowa przesłanka ogłoszenia niewypłacalności
jeżeli dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych
jeżeli dłużnik jest osobą prawną lub ułomna osobą prawną – także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, chociaż swoje zobowiązania wykonuje
Wysoki rygoryzm, ale sąd może oddalić wniosek jeżeli:
opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza 3 miesięcy
ich suma nie przekracza 10% wartości bilansowej
Wszczęcie postępowania upadłościowego
właściwy sąd – wydział gospodarczy sądu rejonowego, skład: 3 sędziów zawodowych
wniosek o ogłoszenie upadłości
dłużnik – prawo i obowiązek (termin 2 tygodnie)
sp. osobowe – każdy ze wspólników ponoszących pełną odpowiedzialność
os. prawne – każdy, kto może je reprezentować
wierzyciele
zabezpieczenie majątku – tymczasowy nadzorca
opinia biegłego
czy jest majątek?
czy zachowany jest termin?
Uczestnicy postępowania upadłościowego Upadły Wierzyciele Sąd upadłościowy Sędzia komisarz Syndyk Zarządca, nadzorca sądowy Komornik
Postanowienie o ogłoszeniu upadłości
| Upadłość likwidacyjna | Upadłość układowa | |
|---|---|---|
| Przesłanki orzeczenia | Brak podstaw do upadłości z możliwością zawarcia układu |
Uprawdopodobnienie, że w wyniku układu wierzyciele zostaną zaspokojeni w większym stopniu |
| Cel | Szybkie spieniężenie całego majątku i spłata wierzycieli | Dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa w celu wykonania układu |
| Zarząd majątkiem | Syndyk masy upadłościowej | Upadły lub zarządca pod kontrolą nadzorcy sądowego |
| Zaspakajanie wierzycieli | Przez syndyka, zgodnie z kategoriami ustawowymi |
Zgodnie z postanowienia układu |
| Rola wierzycieli | Pomocnicza – rada wierzycieli | Kluczowa – zatwierdzenie układu |
| Rezultaty dla wierzycieli | Z reguły jedynie częściowa spłata wierzycieli z wyższych kategorii | Częściowa spłata wszystkich, drobnych często w całości |
| Rezultat dla dłużnika | Wyeliminowanie z obrotu gospodarczego | Z reguły pozostanie w obrocie gospodarczym |
Postanowienie o ogłoszeniu upadłości
bezwzględne wydanie syndykowi wszystkich składników majątku
majątek z chwilą ogłoszenia upadłości staje się masa upadłości
masa upadłości:
majątek, który należał do dłużnika z chwilą ogłoszenia upadłości
majątek nabyty w trakcie postępowania upadłościowego
Grupy wierzytelności
I – koszty postępowania upadłościowego, renty, alimenty
II – wypłaty dla pracowników, należności rolników
III – podatki i inne daniny publiczne
IV – pozostałe należności
V – odsetki
Należności kolejnych kategorii zaspokaja się jeżeli wcześniejsze zostały w całości zapłacone
W tej samej kategorii – stosunkowo
Upadłość układowa
Istotą postępowania układowego jest kontynuowanie, naprawiania i rozwijanie działalności przez upadłego,
odroczenie wykonania zobowiązań
rozłożenie wierzytelności na raty
konwersja
Upadłość osoby fizycznej
wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć tylko dłużnik
wniosek uwzględniany
niewypłacalność powstała w skutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności
nie doszło do rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą
dłużnik nie zaciągnął zobowiązania będąc niewypłacalnym
obowiązek wydania całego majątku
gdy upadły dysponuje lokalem mieszkalnym to za jego sprzedaż wydziela się kwotę rocznego czynszu
sporządzenie planu podziału uzyskanych środków
sporządzenie planu spłat
maksymalnie przez 5 lat
należności niezaspokojone w planie podziału
Wykonywanie planu spłaty:
zakaz dokonywania czynności prawnych przekraczających zwykły zarząd
obowiązek składania do sądu sprawozdania z wykonywania planu spłat
możliwość zmiany planu spłat
po wykonaniu planu spłat – umorzenie pozostałych zobowiązań
Przedawnienie roszczeń
Oznacza upływ zastrzeżonego przez ustawodawcę terminu wraz ze związanym z tym skutkiem w postaci możliwości uchylenia się od zaspokojenia roszczenia
Po upływie terminu przedawnienia zobowiązanie staje się zobowiązaniem naturalnym:
nie podlega egzekucji
kto spełnił takie świadczenie nie może domagać się jego zwrotu
Termin liczony od dnia wymagalności świadczenia
Sąd rozpatruje zarzut przedawnienia tylko na wniosek strony
Terminy nie mogą być przedłużane ani skracane czynnością prawną
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem jego terminu jest nieważne
Zawieszenie biegu przedawnienia
Bieg przedawnienia:
nie rozpoczyna się
rozpoczęty ulega zawieszeniu
Ma miejsce dla roszczeń:
jednego małżonka przeciwko drugiemu
dzieci przeciwko rodzicom
uprawniony z powodu siły wyższej nie może dochodzić swoich praw przed sądem
Przedawnienie – terminy
6 miesięcy: pożyczka – roszczenia pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki hotele – roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu
1 rok: umowa przedwstępna – rok od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta najem – roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, spedycja – przypadki roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki
2 lata: sprzedaż – roszczenia w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, należności hotelowe, umowa o dzieło – termin liczy się od dnia oddania dzieła
kontraktacja
5 lat: zapis, pochowek, podatki – przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności
6 lat: gwarancja, poręczenia akredytywy, bankowe
10 lat: składki na ubezpieczenia społeczne
Terminy prekluzyjne (zawite)
Rygorystycznie przestrzegane terminy do dokonania czynności najczęściej przed organem stosującym prawo
po upływie terminu prekluzyjnego roszczenie wygada, nie można go dochodzić
sąd bierze upływ terminu z urzędu
o przerwaniu, zawieszeniu biegu terminu stosuje się przepisy dotyczące przedawnienia
Forma czynności prawnej
Sposób złożenia oświadczenia woli – zasada: dowolna forma pod warunkiem, że wola osoby dokonującej czynność ujawniona jest w sposób dostateczny
Szczególne formy czynności prawnych:
pisemna zwykła
pisemna kwalifikowana:
z datą pewną
z urzędowym poświadczeniem podpisu
akt notarialny
Formy czynności prawnej
forma elektroniczna – zrównana z pisemną o ile podpisana za pomocą certyfikowanego podpisu elektronicznego
data pewna:
stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym – od daty dokumentu urzędowego
w razie umieszczenia na dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, notariusza – od daty wzmianki
w razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie – data śmierci
Skutki niezachowania odpowiedniej formy czynności prawnej
Pod rygorem nieważności
niezachowanie formy pisemnej powoduje nieważność czynności jedynie wtedy kiedy ustawa tak stanowi
niezachowanie innej formy szczególnej powoduje nieważność czynności prawnej
Pod rygorem nieważności pełnomocnictwo ogólne prokura przejęcie długu leasing poręczenie przeniesienie praw autorskich
Pod rygorem nieważności
niezachowanie formy pisemnej powoduje nieważność czynności jedynie wtedy kiedy ustawa tak stanowi
niezachowanie innej formy szczególnej powoduje nieważność czynności prawnej
Dla celów dowodowych
forma pisemna zwykła bez zastrzeżenia sankcji
czynność prawna jest ważna, ale występują ograniczenia dowodowe, brak możliwości prowadzenia dowodu z przesłuchania:
świadków
stron na fakt dokonania czynności
Wyjątki:
spór konsument – przedsiębiorca
obie strony wyrażają na to zgodę
uprawdopodobnienie dokonania czynności za pomocą pism
Dla celów dowodowych
uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby
umowy o roboty budowlane
umowa spółki cywilnej
odwołanie darowizny
Umowy – struktura:
Nazwa umowy, Data i miejsce zawarcia, Unikać antydatowania, Tryb ofertowy, Data pewna, Identyfikacja i oznaczenie stron
os prawne – nazwa, siedziba, dane rejestrowe
os. Fizyczna – przedsiębiorstwa – imię i nazwisko, nazwa, siedziba prowadzonej działalności, dane ewidencyjne
osoba fizyczna – nie prowadząca działalności gospodarczej – imię, nazwisko, miejsce zamieszkania, pesel, nr dokumentu tożsamości
Reprezentacja – wyraźnie wskazać na jakiej podstawie reprezentuje
organ os. Prawnej, pełnomocnik, prokurent, wspólnik sp. Osobowej, osoba fizyczna działająca osobiście, prokurent, pełnomocnik
Preambuła umowy Słowniczek przedmiot umowy Prawa i obowiązki stron Odpowiedzialność: określone rodzaje szkody limity kwestie dowodowe Dodatkowe: zadatek, kara umowna
Obowiązywanie umowy: czas oznaczony, nieoznaczony, sposób wypowiedzenia, Klauzula wyboru prawa, jurysdykcja, Zmiany i uzupełnienia umowy, Załączniki, Podpisy
UMOWA AGENCYJNA
Przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.
Agent zobowiązany jest do:
samodzielnego wyszukiwania klientów
podejmowania czynności przygotowawczych
samodzielnego zawarcia umowy
Stałość stosunku prawnego
Prawo do prowizji od zawartych umów
w trakcie trwania umowy
z klientami pozyskanymi poprzednio przez agenta
z klientami na obszarze wyłączności agenta
po ustaniu umowy agencyjnej
Obowiązki agenta:
informowanie o zawartych umowach
przestrzegania udzielonych wytycznych
zakaz działań konkurencyjnych
Klauzula „del credere” – agent za odrębnym wynagrodzeniem odpowiada za wykonanie zobowiązania przez klienta Zakaz konkurencji po ustaniu umowy wymagana forma pisemna zasięg geograficzny i rodzajowy maksymalny okres 2 lat Świadczenie wyrównawcze
UMOWA FACTORINGU
Umowa nienazwana
Polega na nabyciu przez faktora wierzytelności przysługującej przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży, usługi w zamian za określoną kwotę odpowiadającą wierzytelności i pomniejszoną o prowizję factora.
wierzytelności krótkoterminowe 14-210 dni
uczestnicy:
factorant – klient
factor – odkupujący wierzytelność
dłużnik – zobowiązany do zapłaty z tytułu dostawy dóbr i usług
Factoring – rodzaje
W zależności od osoby ponoszącej ryzyko, istnieje factoring:
Pełny (właściwy) – w przypadku niewypłacalności odbiorcy ryzyko ponosi instytucja factoringowa. Cechy:
zwiększone bezpieczeństwo factoranta
pewność otrzymania zapłaty
wyższy koszt (w porównaniu do niepełnego)
Niepełny – ryzyko wypłacalności dłużnika spoczywa na faktorancie. Cechy:
mniejsze formalności związane z zawarciem umowy
niższe koszty działania
brak zabezpieczenia przed ryzykiem
Factoring – formalności
tylko wierzytelności bezsporne, udokumentowane fakturami, umowami, nieprzeterminowane
minimalna wielkość obrotu
limity koncentracji
badanie factora
brak zastrzeżeń uniemożliwiających cesje wierzytelności
ŚRODKI PUBLICZNE
DOCHODY PUBLICZNE
Dochody publiczne – świadczenia pieniężne ustanowione przez organy władzy publicznej, pobierane i gromadzone przez administrację publiczną na rachunkach właściwych budżetów lub publicznych funduszy celowych
Dochody publiczne a prywatne różnią się:
metodami powstawania
odrębnym trybem wymiaru i poboru
odpowiedzialności prawnej za wypełnianie zobowiązań publicznoprawnych
przeznaczeniem na wydatki publiczne państwa lub samorządu terytorialnego
specjalnym reżimem zarządzania
Ustawa budżetowa w systemie źródeł prawa (Rada ministrów)
inicjatywa ustawodawcza
Konstytucyjnie wyznaczony termin do złożenia projektu (do 30 września)
Nieobowiązywanie zasady dyskontynuacji wobec projektu budżetu
Zakaz:
ustanowienia przez Sejm deficytu większego niż w projekcie ustawy
Finansowania deficytu przez zaciąganie zobowiązań w banku centralnym
Zwrócenia ustawy do Sejmu przez Prezydenta
-różne znaczenie prawne co do postawień:
strona przychodowa
strona wydatkowa
obowiązywaniu ustawy budżetowej w okresie roku budżetowego, bez względu na datę uchwalenia i ogłoszenia ustawy budżetowej
Ustawa budżetowa a inne ustawy:
Zestawienie przewidywanych na okres roku kalendarzowego dochodów i wydatków państwa według ustawowej klasyfikacji, uchwalane przez Sejm w formie ustawy, której treść i budowę oraz uzasadnienie i tryb przygotowania określa prawo budżetowe-
Odrębna kategoria ustaw zwykłych – ta sama ranga co inne ustawy
Prowizorium budżetowe – to samo miejsce co ust.budżetowa
Zakaz „obładowania” ustawy budżetowej
Zakaz zamieszczania:
przepisów powszechnie obowiązujących prawa skierowanych do osób trzecich
ponadroczngo planowania
Wszystkie przepisy ustawy budżetowej, których zamieszczenia nie wymaga ustawa, są zbędne i ich umieszczanie powinno być przez prawo zabronione.
Ustawy okołobudżetowe
Praktyka ustawodawcza
Ustawy „zwykłe” – projektowane i uchwalane równolegle z ustawą budżetową
Ustawy podatkowe – szczególna kategoria (ograniczenia proceduralne)
zakaz zmian w trakcie roku podatkowego (wyjątek VAT i akcyza)
Termin zmiany – 30 listopada roku poprzedniego
Zasady budżetowe
Postulaty nauki prawa finansowego, skierowane do ustawodawcy i praktyki budżetowej, wskazujące wzorcowe, pożądane cechy budżetu:
stanowią modelowe cechy budżetu
mają formę przepisu prawa albo stanowią niewiążącą opinię doktryny
istnieją niezależnie od stopnia ich zastosowania w praktyce
wiążą się ze zwiększeniem uprawnień parlamentu w dziedzinie finansów publicznych
ZASADY BUDŻETOWE
jedności (konsolidacji)
Ujęcie formalne – budżet uchwalany w jednym akcie prawnym
Ujęcie materialne – zasada braku przeznaczenia – przeznaczenie całości dochodów budżetowych na całość wydatków
Zupełności
postulat budżetowania brutto, tj. włączenie do budżetu wszystkich dochodów i wydatków
likwidacja gospodarstw pomocniczych, funduszy celowych
Szczegółowości – uchwalanie i wykonywanie budżetu nie tylko w ujęciu ogólnym, ale ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków. Ujęcie:
jakościowe – wydatki dokonywane na określony cel
ilościowe – ujęcie w budżecie dochodów i wydatków w określonych kwotach
czasowe – dochody mogą być pobierane, a wydatki dokonywane, zgodnie z ustalonym harmonogramem
Równowagi budżetowej
klasyczna – wydatki = dochody
„postulat racjonalnej polityki finansowej i równowagi gospodarczej kraju w skali wieloletniej oraz względnego zrównoważenia budżetu w danym roku”
Wydatki – pokrycie w źródłach przychodów
Roczności
wynika wprost z konstytucji
ustawa o finansach publicznych – rok kalendarzowy
nie może być uchylona – jedynie nowelizowana
Uprzedniości – postulat uchwalenia przed rokiem budżetowym
Przejrzystości – postulat jasnego, czytelnego i niesprzecznego pod względem merytorycznym przedstawienia dochodów i wydatków budżetowych
Jawności
obowiązkowym ujęciu państwowej gospodarki finansowej w ustawie, będącej formą powszechnie dostępną
nakaz zamieszczania w ustawie budżetowej całościowego ujęcia dochodów i wydatków państwa
Operatywności – umożliwienie ustalenia organów odpowiedzialnych za wykonanie poszczególnych zadań budżetowych
BUDOWA USTAWY BUDŻETOWEJ
Części ustawy budżetowej
część tekstowa
przepisy wprowadzające budżet państwa – określenie podstawowych wielkości budżetu
przepisy regulujące w szczególny sposób tryb wykonywania budżetu w danym roku
przepisy określające wartość parametrów, wprowadzone do budżetu na podstawie innych ustaw
Zbliżone pojęcia w doktrynie prawnej
Budżet – roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki w okresie rocznym
Ustawa budżetowa – forma aktu normatywnego, w której sejm uchwala budżet
Etapy procedury budżetowej
Opracowanie budżetu państwa
Uchwalanie projektu budżetu
Wykonanie budżetu
Sprawozdawczość i kontrola wykonania budżetu
Opracowywanie projektu budżetu
Opracowanie założeń budżetu
priorytety ekonomiczne
prognozy makroekonomiczne
przewidywane dochody i wydatki budżetu Państwa
Dysponenci środków – na podstawie noty budżetowej przygotowaną plany finansowe
Projekt budżetu przekłada minister finansów RM – brak terminu
Katalog spraw spornych – decyzja RM
Opracowywany:
metodą historyczną
na podstawie przekazanych przez dysponentów poszczególnych części budżetowych planów rzeczowych i finansowych
Minister finansów – reprezentuje RM w toku prac nad budżetem
Autonomia budżetowa
Obowiązek włączenia przez Ministra Finansów do projektu ustawy budżetowej dochodów i wydatków określonych podmiotów bez negocjacji
SN, TK, NIK, RPO, Kancelaria Sejmu, Senatu
Uchwalenie projektu budżetu
Uchwalany przez RM do 30 września
Opiniowanie budżetu
Wyłączność inicjatywy ustawodawczej
Zasada dyskontynuacji prac legislacyjnych a projekt ustawy budżetowej
Uzasadnienie ustawy budżetowej
Uchwalanie budżetu
terin 4 miesiące od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy (w tym senat 20 dni)
Brak uchwalenia: Prezydent w ciągu 14 dni może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu
Senat: termin 20 dni na podjęcie uchwały (z poprawkami lub bez)
Sejm: przyjęcie/odrzucenie poprawek senatu
Prezydent
podpisanie – 7 dni
TK (2 miesiące)
Brak prawa weta
Publikacja w dzienniku ustaw
Brak uchwalenia budżetu
Przypadki:
nieuchwalenie ustawy budżetowej
Brak podpisu Prezydenta
Podstawą gospodarki finansowej jest złożony przez RM projekt
„Awaryjny tryb” – prowizorium budżetowe
Wykonanie budżetu państwa
Czynności faktyczne lub prawne, polegające na pobieraniu dochodów i wydatkowaniu środków publicznych
Zasady
Legalności – ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów
terminowości – wymóg pełnej realizacji zadań w terminach określonych przepisami i harmonogramem realizacji budżetu
Planowości – dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym
Celowości – dokonywanie wydatków w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów
wyboru najkorzystniejszej oferty – uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych
Rezerwy
Rezerwy budżetowe są środkami zamieszczanymi w budżecie państwa, w odrębnych częściach budżetowych, po stronie wydatków, z których nie można bezpośrednio dokonywać wydatków.
Uelastycznienie procesu budżetowania
zmiany ustawy
odmienne warunki wykonania budżetu od planowanych
Rezerwa ogólna
Obligatoryjna
Maksymalnie 0,2% zaplanowanych wydatków
Dysponent – RM
Dowolność przeznaczenia
Rezerwy celowe
Fakultatywne
Cele, na której jest tworzona są znane, ale nieznana jest wysokość wydatków.
Podziału dokonuje MF na wniosek zainteresowanej jednostki
Maksymalnie 5% wydatków budżetowych
Blokowanie środków
Instrument o charakterze represyjnym
Uprawnieni:
Min.Fin. – w zakresie całego budżetu
RM – możliwość uchylenia decyzji MF
dysponent części budżetowej
Charakter definitywny lub okresowy
Blokowanie środków – przesłanki
Niegospodarność – nieumiejętność dobrego zarządzania
Opóźnienia w realizacji zadań naruszające zasadę terminowości
nadmiar posiadanych środków
Naruszenie zasad gospodarki finansowej
Kontrola budżetu
Zatwierdzenie przez Sejm sprawozdania z wykonania budżetu
NIK
Administracyjna - MF
Cechy podatku publiczno-prawny charakter nieodpłatność (nie ekwiwalentność) przymusowość bezzwrotność pieniężny charakter jednostronność
Zasady podatkowe A. Smitha sprawiedliwości (równego opodatkowania) pewności podatku dogodności taniości
Legitymizacja poboru podatku
Ekwiwalent świadczeń pomiędzy państwem a podatnikiem. Gotowość płacenia podatków – akceptacja ponoszenia kosztów produkcji dóbr publicznych
Reguła proporcjonalności obciążeń podatkowych stosownie do możliwości płatniczych
sprawiedliwość horyzontalna
sprawiedliwość wertykalna
System podatkowy
Zestaw wzajemnie zintegrowanych podatków obowiązujących w danym państwie w określonym czasie, wraz z przepisami proceduralnymi.
Postulaty:
uzupełniania się podatków
brak wielokrotnego opodatkowywania tego samego źródła
Obecny kształt polskiego systemu podatkowego
Podatki centralne dochodowy od osób fizycznych dochodowy od osób prawnych od towarów i usług akcyzowy od gier
Podatki lokalne: rolny leśny od nieruchomości od spadków i darowizn od środków transportu od czynności cywilno-prawnych
Technika podatkowa
pomost pomiędzy ideą opodatkowania, czyli zamiarem ustawodawcy, a faktycznym wymiarem podatku
treścią techniki opodatkowania jest cały pakiet procedur i instrumentów, pozwalających państwu przetłumaczyć fiskalne intencje ustawodawcy na język realnych faktów podatkowych
Ordynacja podatkowa
nie jest kodyfikacją prawa podatkowego
problemy z stosowaniem – TK
prace nad gruntowną reform
Podmiot opodatkowania
Wszystkie jednostki, podmioty bądź grupy, na które przepisy prawa podatkowego nakładają określone obowiązki lub przyznają im uprawnienia o charakterze prawno-podatkowym
podmioty uprawnione (czynne)
podmioty zobowiązane (bierne)
formalnie
materialnie
Przedmiot podatku
Przedmiot opodatkowania jest to zdarzenie (np. zjawisko lub rzecz), z którym ustawodawca ma zamiar złączyć obowiązek podatkowy:
przychód
dochód
majątek
wydatek
Podstawa opodatkowania
Ilościowo (w jednostkach naturalnych) lub wartościowo (pieniężnie skonkretyzowany) przedmiot opodatkowania.
Terminy i zasady płatności
zapłata jednorazowa
zaliczkowa zapłata
ratalna zapłata
przedpłata
Stawki podatkowe (taryfy)
stawki kwotowe
stawki procentowe
stałe
zmienne
progresywne, regresywne
globalne, szczeblowe
Podatnik
Podmiot, na którym ciąży obowiązek podatkowy
podział:
zgodny z Kodeksem Cywilnym
ze względu na miejsce zamieszkania/siedzibę
równe traktowanie podmiotów prywatnych i publicznych
o tym czy podmiot jest podatnikiem decyduje prawo materialny podatkowe
Podatnik – osoba fizyczna
cywilistyczne podejście do kwestii zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych
miejsce zamieszkania
rodzina – nie jest odrębnym pojęciem prawno-podatkowym
Płatnik
autonomiczna pozycja – odnoszą się do niego uprawnienia i obowiązki podatkowe
obowiązki: obliczenie, pobranie, wpłacenie podatku
podlega kontroli podatkowej, ponosi odpowiedzialność karno-skarbową
przysługuje mu wynagrodzenie
cel instytucji: pobór podatku u źródła
Inkasent
wykonuje zadania z zakresu administracji publicznej
pobiera należny podatek i wpłaca właściwemu organowi podatkowemu
wynagrodzenie
Ulga podatkowa
ustanawianie tylko w ustawie
zmniejsza wysokość podatku
Ogólna interpretacja prawa podatkowego
cel: zapewnienie jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe i kontroli podatkowej
wyłączna kompetencja Ministerstwa Finansów
zmiana reguł od stycznia 2012 (teraz również na wniosek)
uprawnione podmioty: każdy zainteresowany z wyjątkiem organów administracji publicznej
nie można w trakcie trwania postępowania skarbowego
Interpretacja ogólna – wniosek
zawartość wniosku:
przedstawienie zagadnienia
wskazanie przepisów prawa podatkowego wymagającego wydania interpretacji
wskazanie niejednolitości w stosowaniu przepisu w określonych decyzjach i interpretacjach
wniosek kierowany do Dyrektora Izby Skarbowej
kontrola formalna
przedstawienie wniosku do MF lub pozostawienie bez rozpatrzenia
Interpretacja ogólna – skutki
wydanie interpretacji – termin 3 miesiące
brak możliwości odwołania się od interpretacji
możliwość zmiany przez MF w każdej chwili
brak wiążącego charakteru
traktowania jako wewnętrzny akt nienormatywny
zastosowanie się do interpretacji nie może szkodzić osobie, która się do niej stosowała
Indywidualna interpretacja prawa podatkowego
odpłatna forma informacji urzędowego poświadczenia, że opisany we wniosku stan faktyczny jest zgodny z prawem obowiązującym w dniu wydania interpretacji
kierowana do wnioskodawcy
problematyczna kwalifikacja interpretacji indywidualnej
dotyczy prawa podatkowego
stosowanie dyrektyw wspólnotowych
Indywidualna interpretacja prawa podatkowego – wniosek
pisemny (formularz)
tylko indywidualna sprawa zainteresowanego
może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego, jak i zdarzeń przyszłych
wyczerpujące przedstawienie stanu faktycznego
przedmiotem wniosku nie mogą być elementy stanu faktycznego, które są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego
musi zawierać własne stanowisko w sprawie oceny prawnej stanu faktycznego
oświadczenie wnioskodawcy złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej
opłata
Indywidualna interpretacja prawa podatkowego
podmioty uprawnione – każdy dla którego określony stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe może rodzic konsekwencje prawno-podatkowe
organy wydające
minister finansów – upoważnienie dla dyrektorów izb skarbowych
wójt, burmistrz, prezydent
termin 3 miesiące
milcząca interpretacja
możliwa zmiana przez MF
Interpretacja prawa podatkowego – zasada nieszkodzenia
zastosowanie się przez określony podmiot do znanej mu interpretacji, tj. postąpienie zgodnie z jej treścią, nie powinno mu szkodzić, nawet gdyby ta interpretacja okazała się potem błędna
wiąże się tylko w przedstawionym stanie faktycznym
weryfikacja jest możliwa w toku kontroli podatkowej
zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku