Metoda Vojty

Metoda Vojty

Profesor Vaclav Vojta, (czeski neurolog) od początku swej pracy w Klinice Neurologii Uniwersytetu Karola w Pradze interesował się konsekwencjami uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, u najmłodszych dzieci. Pracując przez wiele lat z Żeleznice, w ośrodku, gdzie przebywały dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, zbierał doświadczenia, dążąc do znalezienia sposobu uzyskania normalizacji nieprawidłowego napięcia mięśniowego charakterystycznego w tym zespole objawów. Vojta wraz z pracującymi tam terapeutami próbował stosować różne metody oddziaływania na nieprawidłowe napięte mięśnie.

W połowie lat 50 tych XX wieku, przedstawił założenia nowego sposobu leczenia ruchem. Mógł on znaleźć zastosowanie w terapii wszystkich dysfunkcji nerwowo- mięśniowych. Vojta, korzystając z wyników badań własnych oraz wielu innych naukowców, potwierdził, że:

- podstawą aktywności ruchowej człowieka jest reakcja na bodziec. Odpowiedź organizmu jest tym silniejsza, im większe było pobudzenie receptorów. Zanegowało to obowiązującą do tego czasu teorię topograficzną funkcjonowania Ośrodkowego Układu Nerwowego ( w teorii tej założono/ że za daną czynność odpowiadają zawsze te same- stałe i niezmienne- obszary kory mózgowej).

- układ sterujący człowieka zbudowany jest z następujących elementów:
receptory i drogi dośrodkowe

ośrodki kojarzeniowe i decyzyjne drogi odśrodkowe i efektory

- tworzenie się Ośrodkowego Układu Nerwowego można podzielić na trzy
główne etapy:

rozrost- zwiększanie się liczby komórek tworzących układ nerwowy w okresie życia

płodowego;

różnicowanie- wyodrębnianie poszczególnych struktur OUN, trwa przez cały okres

życia płodowego i kończy się około IV kwartału życia;

dojrzewanie- rozpoczyna się około 5 miesiąca ciąży i trwa mniej więcej do 2 roku

życia. Według autora metody, w miarę dojrzewania układu nerwowego stopniowo

coraz wyższe piętra OUN przejmują kontrole nad organizmem;

sobie ich elementy ( m. in. wyprost kręgosłupa, pełna ruchomość kończyn w płaszczyźnie strzałkowej oraz rotacja zewnętrzna stawów bliższych) są trwale zapisane w jednostkach sterujących układu nerwowego.

W przypadku uszkodzenia jakiejkolwiek składowej układu sterującego
opóźnione jest przejmowanie kontroli przez nowsze filogenetycznie struktury
nerwowe. Automatyczne sterowanie postawą ciała (odruchy toniczne, reakcje
nastawcze, równoważne i obronne) występują w formie niepełnej lub

nieprawidłowej, wynikiem czego jest zaburzenie rozwoju psychomotorycznego dziecka.

Celem terapii metoda Yojty będzie więc wzmożona stymulacja (czasowa i przestrzenna) części recepcyjnej Ośrodkowego Układu Nerwowego w celu odruchowego uaktywnienia wrodzonych, zapisanych w genotypie, w pełni poprawnych schematów neuroruchowych (pełzania i przetaczania).

Vojta dokonał charakterystyki prawidłowego rozwoju psychomotorycznego . Wyróżnił cztery główne etapy, cechujące się określonymi zmianami napięcia mięśniowego:

- I stadium zgięciowe- tzw. filogenetyczne- trwające przez pierwszych 6
tygodni po urodzeniu. Okres ten cechuje zwiększone napięcie mięśni zginających
oraz brak możliwości przeciwstawienia się sile grawitacji;

- I stadium wyprostne- przejściowe pomiędzy filogenetycznym a
ontogenetycznym- od 7 tygodnia do końca I kwartału. Możliwe jest czynne
osiągnięcie pozycji leżenia przodem, następuje stopniowo wyprost kończyn,
unoszona jest głowa i górna część tułowia;

Stopniowe przeciwstawianie się sile grawitacji i osiąganie coraz to wyższej pozycji jest rezultatem dojrzewania OUN połączonego z pojawianiem się, zanikaniem oraz przerażaniem poszczególnych odruchów i reakcji.

Ze względu na fakt, iż w przypadku uszkodzenia OUN terapię należy wprowadzać relatywnie wcześnie w ocenie stanu małych pacjentów Vojta wykorzystał analizę tzw. reakcji przeobrażając się, ich cechami są:

- duża powtarzalność (w rozwoju prawidłowym, w określonych przedziałach wiekowych, występują te same, dokładnie opisane zmiany reakcji ze strony dziecka.

W swej ocenia Vojta posługuje się siedmioma powszechnie znanymi próbami.

Charakterystyka reakcji przeobrażeniowych

Nazwa próby/ zawieszenia

Sposób wykonania

trakcyjna Prechtla

przejście z leżenia tyłem do pozycji siedzącej przez pociąganie za kończyny górne

poziome Landaua

w zwisie w leżeniu przodem podtrzymanie za klatkę piersiową

pionowe pod pachami

w zwisie podtrzymanie za klatkę piersiową

poziome Vojty

w zwisie w leżeniu bokiem podtrzymanie za klatkę piersiową

poziome Collis

w zwisie w leżeniu bokiem chwyt za jednoimienne kończyny

pionowe Peiper- Isbert

w zwisie głową w dół, przytrzymanie za dwie kończyny dolne do wysokości ud

pionowe Collis

w zwisie głową w dół podtrzymanie za kończynę dolną

Nieprawidłowości wzorca odpowiedzi odruchowej u badanego niemowlęcia poszukujemy obserwując zachowania głowy, kończyn i tułowia:

• w obrębie organu osiowego (głowa- tułów) dotyczą one:

• w kończynach górnych spodziewać się możemy:

• w obrębie kończyn dolnych obserwujemy:

Vojta uwypuklił znaczenie ściśle określonego czasu występowania i odpowiedniego nasilenia odruchów pierwotnych dla późniejszego rozwoju różnych funkcji. Przykładem jest odruch ssania, który może mieć związek z opóźnianiem rozwoju mowy. Niektóre z odruchów już u noworodka mogą wskazywać na zagrożenie spastycznością. Inne uznaje się za patologiczne dopiero wtedy, gdy nie wygasną, po 3 miesiącach- nadłonowy, skrzyżowanego wyprostu- odruch galanta i Moro, po 6 miesiącach- odruch chwytny rąk. Odruchy które powinny być w pewnym okresie fizjologicznie obecne, mogą mieć jednocześnie nieprawidłowo wzmożone nasilenie. Jest to trudne do stwierdzenia nawet, gdy ma się doświadczenie. Należą tu odruchy chwytne rąk i odruch Moro.

W ocenie rozwoju dziecka bardzo przydatne jest m.in. przez swoją prostotę, jest wyznaczanie profilu rozwojowego. Jest to badanie zgodności wieku kalendarzowego z poziomem motorycznym. Vojta wyróżnił 8 głównych funkcji motorycznych oraz podał prawidłowy czas ich występowania. W ustalaniu profilu rozwojowego sprawdzeniu podlega:

Brak zgodności czasu wystąpienia danej umiejętności z przedstawionymi normami świadczy o zaburzeniach rozwoju, zaś kolejne badania informują o efektywności ewentualnie zastosowanych środków terapeutycznych .

Do najważniejszych zasad praktycznych metody można zaliczyć:

Według Vojty różnica pomiędzy dziećmi o prawidłowym oraz nieprawidłowym rozwoju najwyraźniej uwydatnia się przy wykonywaniu czynności kompleksowych. Jego zdaniem jeśli uda się „przetorować" czynność kompleksową tak, aby była ona wykonywana prawidłowo, to w konsekwencji powinna nastąpić normalizacja odruchów oraz napięcia mięśniowego. Zapewni to poprawność dalszego rozwoju psychomotorycznego. Podstawowymi wzorcami wykorzystywanymi przez Vojtę są: odruchowe pełzanie oraz przetaczanie. Od ruchowy trening kompleksów ruchowych poprawia propriorecepcję, ułatwia przemieszczanie ciężaru ciała, reguluje równowagę, zapewnia bardziej ekonomiczną

i celowa pracę mięśni. W zakresie zaś funkcji wegetatywnych koryguje parametry układu oddechowego i krążeniowego, zmniejsza ślinotok, stymuluje rozwój mowy.

W późniejszym okresie usprawniania można wykorzystywać tzw. „pozycje sztuczne" ułatwiające dalszą pionizację. Wyróżnia się:

  1. pozycję sztuczną- (odpowiada pierwszemu stadium zgięciowemu)- w
    pozycji leżenia tyłem, opór przykładany na potylicę ułatwia wyprost odcinka
    szyjnego i uniesienie górnej części tułowia;

  2. pozycję sztuczną- (koniec pierwszego stadium wyprostnego i początek
    drugiego stadium zgięciowego) w pozycji leżenia tyłem, kończyny górne oparte na
    przedramionach, opór przyłożony na górną część obręczy barkowej ułatwia
    przyjęcie pozycji klęku podpartego;

III pozycję sztuczną- klęk podparty, opór w rejonie głowy poprawia
stabilizację pozycji;

IV pozycję sztuczną- klęk podparty jednonóż, opór na górnej części tułowia
poprawia wyprost głowy, tułowia i przejście do pozycji stojącej;

V i VI pozycję sztuczną- pozycje kuczne, wzmacnianie mięśni tułowia;

VII pozycję sztuczną- klęk jednonożny;

VIII pozycję sztuczną- półprzysiad z przejściem do stania, opór przyłożony
na barkach i górnej części tułowia .

Zdrowe dziecko dopowiada kompleksem ruchowym już na krótkotrwale pobudzenie jednej strefy wyzwolenia. W przypadku uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego- nazwanego przez Vojtę „blokadą"- należy połączyć stymulację kilku stref i wydłużyć czas trwania bodźców. Wskazaniem do rozpoczęcia terapii będą wszelkie nieprawidłowości w rozwoju psychomotorycznym. Do przeciwwskazań względnych można zaliczyć :

Celem terapii Vojty u niemowląt jest: torowanie, pobudzanie i ułatwianie rozwoju ruchowego a tym samym rozwoju psychicznego. U noworodka i wcześniaka zaczyna się od 15 sekund stymulacji każdej strony ciała, powtarzając to zgodnie z zaleceniami fizjoterapeuty. Im niemowlę jest starsze, tym czas stosowania bodźca może być dłuższy. Od trzeciego miesiąca życia nie jest nadmiernym obciążeniem wydłużenie trwania drażnienia' strefy do l minuty na każdą stronę. U dzieci starszych (powyżej jednego roku) i u dorosłych można wydłużyć czas trwania bodźca po każdej stronie do 1,5- 2 a nawet do 5 minut. Zależnie od schorzenia i kondycji pacjenta. W sumie obciążenie ćwiczeniami niemowlęcia w pierwszym kwartale wynosi 2- 3 minuty, w drugim i trzecim kwartale do 10 minut, a po 8 miesiącach życia 15- 20 minut na każdą sesję powtarzaną 4 razy dziennie. Ćwiczenia należy wykonywać w odpowiednio dużym, ciepłym i dobrze oświetlonym pomieszczeniu. Aby terapia była skuteczna ćwiczenia przeprowadzane są 4 razy dziennie, gdzie jedna sesja terapeutyczna trwa od 5 do 20 minut. Bardzo ważną rolę

odgrywają rodzice czy opiekunowie, bo to oni codziennie przeprowadzają ćwiczenia. Początkowo terapię prowadzi się kilka razy dzienni stopniowo zmniejszając ilość powtórzeń.

Usprawnianie można zakończyć z chwilą gdy dziecko zacznie samodzielnie, poprawne pełzać i raczkować.

Vojta zastanawiał się nad rozwojem człowieka i obserwował motorykę począwszy od pierwszych ruchów płodu, poprzez burzliwy okres osiągania coraz to większych możliwości w pierwszym roku życia aż do doskonalenia form ruchu w wieku starszym. Posłużył się pojęciem ontogenezy ruchowej oznaczającym indywidualny program rozwoju ruchowego przynależny gatunkowi ludzkiemu. Zdaniem Yojty niemowlę z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego już od pierwszych dni życia nie może realizować prawidłowego „programu rozwoju", gdyż wzorce ruchu wynikające z programu ontogenezy są niedostępne z powodu istnienia jakiejś przeszkody na drodze nerwowej. W wyniku coraz wyraźniej widocznego nieprawidłowego napięcia mięśni i przetrwałych prymitywnych odruchów, zauważa się z czasem, że niemowlę zaczyna posługiwać się w kontaktach 2 otoczeniem tzw. zastępczymi wzorcami ruchowymi. Nieprawidłowa motoryka wynikająca z uszkodzenia dróg i ośrodków układu nerwowego ma swoje charakterystyczne cechy.

By wykonać ruch dziecko niezależnie od wieku musi mieć nie tylko motywację ale i wyobrażenie ruchu. Niemowlę, które ma niedowład kończyn nie tylko jej nie używa, ale nie ma jej też w swoim wyobrażeniu o własnym ciele ani o sposobie wykonywania ruchu. Im później rozpoczniemy rehabilitację takiego dziecka, tym trudniej będzie zmienić to, co utrwaliło w się już w strukturach mózgu. Dlatego rehabilitacja zalecana dziecku z podejrzeniem uszkodzeni; ośrodków mózgowych musi być wprowadzona tak wcześnie, jak to tylko możliwe natychmiast po stwierdzeniu odchyleń od normy.

Dwunożna lokomocja w pionie przynależy gatunkowi ludzkiemu i daje wiele radości nawet tym osobom, które nie wykonującego prawidłowo. By móc realizować lokomocję prawidłowo potrzebne są trzy elementy: automatyczna kontrola ciała

postawy, mechanizmy podporowo- wyprostne pozwalające oderwać ciało od podłoża i sam ruch kończyny do przodu.

Niemowlę z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego ma problemy już z pierwszym elementem. Leżąc na plecach nie odczuwa stabilizacji i bezpieczeństwa, więc poszerza swoją bazę podparcia wykorzystując łokcie i pięty. Reaguje gwałtownie na zmianę pozycji ciała. Czasem jest ruchliwe, nie widać uporządkowanego ruchu, częściej napięte i wtedy ruch wyraża się poprzez prężenie kończyn z nieprawidłowych wzorcach. Dla realizacji zmiany pozycji lub poruszania się konieczne jest także powstanie punktów podparcia na kończynach i włączenie się mechanizmów podporowych i podporowo- wyprostnych koniecznych do uniesienia się na tych kończynach ponad podłoże. Przy raczkowaniu dziecko musi unieść się na dłoniach i kolanach , naprzemiennie odrywać kończyny od podłoża i przemieszczać je do przodu, nie tracąc przy tym równowagi, przesuwać tułów raz do jednej ręki raz do drugiej. W patologii ruch odbywa się tylko w kierunku do tułowia, a więc niemowlę z zaburzeniami neuronu ruchowego nie ma po prostu możliwości przemieszczenia tułowia na zewnątrz w kierunku kończyn, ni podczas próby czworakowanie, ani dla wykonywania prawidłowego przetaczania się na brzuch poprzez przeniesienie ciężaru ciała na bark i łokieć z jednej strony ciała.

Ruch fazowy kończyny jest utrudniony przez wzmożone napięcie mięśni. W związku z odgięciowymi wzorcami w obrębie kręgosłupa wynikającymi z nadmiernego napięcia mięśni prostujących grzbiet, zablokowana jest w znacznym stopniu rotacja między kręgami w obrębie odcinka szyjnego i piersiowego.

Dla uzyskania poprawy stanu pacjenta nie wystarczają ani bierne rozciąganie mięsni ani wielokrotne ruchy bierne zginania i prostowania kończyny, wykonywane zresztą przez mamę z coraz większym trudem. Yojta skupił się na poszukiwaniu drogi do trwałej normalizacji napięcia. Buntował się przeciwko stosowaniu ćwiczeń, które trenują:

- chwyt- gdy przetrwałe są odruchy chwytne i nadmierna protrakcja barków.
Uważa, że nie zwalcza to patologii- a stanie, siad, chwyt i tak będą wykonane

nieprawidłowo, bo program rozwoju jest wciąż zaburzony.

Chcąc zmienić zaburzoną organizację ośrodkowego układu nerwowego, musimy zaproponować uaktywnianie u pacjenta wzorca prawidłowego ruchu. Wzorca, który:

- istnieje w genetycznym programie ontogenezy,

Terapia metodą odruchowej lokomocji głęboko pobudza drogi i ośrodki nerwowe. Proces nazwany torowaniem powoduje, że podczas zastosowania na ciele pacjenta dwóch bodźców jednocześnie, efekt stymulacji układu nerwowego widoczny jako reakcja mięśniowa, jest większy niż suma efektów drażnienia każdej z tych stref osobno. Wymaga ono ułożenia pacjenta w pozycji aktywującej, która ułatwia osiągnięcie stanu napięcia mięśni podczas drażnienia wybranych „stref wyzwalania"- wrażliwych miejsc znajdujących się na kończynach i tułowiu.

Mamy do wyboru dziesięć stref wyzwalania, po pięć z każdej strony ciała. Aby uzyskać efekt ruchowy przypominający pełzanie lub obrót trzeba zastosować bodziec dotykowy, którego zadaniem jest rozciągnięcie mięśnia i zaraz potem skrócenia całej grupy okolicznych mięśni na zasadzie reakcji łańcuchowej. Dla wyzwolenia obrotu jednym bodźcem jest stymulacja strefy piersiowej czyli międzyżebrowych mięśni poniżej brodawki sutkowej. Pozostałe strefy ustalone przez Vojtę pełnią w wyzwalaniu obrotu jedynie rolę pomocniczą, wzmacniającą lokalna reakcję w miarę potrzeby.

Dla uaktywnienia odruchu pełzania musimy ułożyć dziecko na brzuchu. Głowa zwrócona ma być do kończyny górnej opartej na łokciu. Stymulacja łokcia prowadzi do napięcia okolicznych mięśni, działa na zmianę położenia łopatki po stronie i na dążenia do odwrócenia głowy. U dziecka z zaburzeniami na drodze nerwowej musimy zastosować co najmniej dwa bodźce stymulujące, przy czym aby uzyskać wpływ na poprawę wyprostu kręgosłupa, na aktywizację krótkich rotatorów kręgów, trzeba jednocześnie do stymulacji łokcia ustabilizować i drażnić strefę znajdującą się na kończynie dolnej po przeciwnej stronie ciała. W pełzaniu głowa zwrócona jest do podpartego łokcia, a do uaktywnienia odruchu globalnego konieczne jest drażnienie co najmniej dwóch stref znajdujących się po przeciwnych stronach ciała. Związane jest ze wzmocnieniem lokalnej reakcji mięśniowej, jeśli pacjent ma szczególne problemy z otwarciem ręki, przodopochyleniem miednicy, dysplazją stawu biodrowego, asymetrią tułowia, kręczem szyi itp. Pacjent leży całkowicie rozebrany, ponieważ musimy obserwować reakcje jego ciała na stosowane drażnienie.

Vojta zauważył, że zastosowanie oporu podczas wykonywanego ruchu w stawie kulistym lub w obrębie organu osiowego z jednej strony obniża napięcie w danej okolicy, z drugiej zaś powoduje wystąpienie odruchowej reakcji całego ciała. Wywołane kompleksy motoryczne u dzieci dotkniętych uszkodzeniem OUN okazały się podobne - w programie rozwoju człowieka istnieją zakodowane genetycznie wzorce odruchowego obrotu z pleców na brzuch i wzorce odruchowego pełzania, które można wywołać u każdego.

Kompleksy motoryczne odruchowego obrotu i odruchowego pełzania rzeczywiście zawierają ważne elementy normalnej motoryki dziecka, kształtującej się w dalszych etapach rozwoju ruchowego. W czasie stymulacji metodą Vojty czerpiemy te wzorce w najbardziej prawidłowym kształcie wprost z matrycy

programu rozwoju ruchowego człowieka.

Objawy zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego nie od razu manifestują się w swym pełnym kształcie. Zachowania we wczesnym okresie niemowlęcym charakteryzują się zmiennością. Maleństwo to zaciska mocno piąstki to ją rozluźnia. W dojrzewającym mózgu, dopiero z czasem włókna nerwowe ulegają tzw. mielinizacji, tzn. drogi nerwowe stopniowo pokrywają się osłonkami. Dopiero w tym stadium przewodzone bodźce docierają be przeszkód z punktu do punktu, z komórki do komórki. Mały bodziec może wyzwolić nadmierną reakcję , stąd obraz pracy układu nerwowego u najmłodszych dzieci jest trudny do interpretacji.

Badanie neurorozwojowe niemowląt według Vojty opiera się na trzech elementach:

  1. doskonałej znajomości prawidłowego rozwoju i oceny motoryki
    spontanicznej niemowlęcia w leżeniu przodem na brzuszku) i tyłem (na
    plecach);

  2. ocenie reaktywności posturalnej, to jest zdolności do automatycznej
    kontroli ciała w przestrzeni;

  3. ocenie wybranych odruchów.

Wskazaniami do stosowania metody Vojty są wszystkie zaburzenia poruszania się i postawy:

Przeciwwskazaniami do prowadzenia terapii opisywaną metodą Yojty są:

Kursy i szkolenia:

W Polsce prowadzi i organizuje je Fundacja „Promyk Słońca" (ma wyłączność)

14 listopada 2011 odbyło się sympozjum pt. „Zaburzenia napięcia mięśniowego u

dzieci, wybrane metody"

Pokazać ćwiczenie:

  1. Na wałeczku,(dziecko podparte brzuszkiem o wałeczek, rączki wyprostowane przed sobą i powoli przesuwamy dziecko do przodu i do tyłu)

  2. Dociskanie główki i przytrzymywanie nieruchomo udka (krępujemy w ten sposób ruchy dziecka, dziecko nie może się poruszyć i zaczyna się złościć i płakać)


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Na czym polega metoda Vojty
STYMULACJA--DZIECI--METODA-VOJTY[1], STYMULACJA DZIECI METODĄ VOJTY
Metoda Vojty, terapia zajęciowa
METODA VOJTY
Metoda Vojty(1), STUDIA, KINEZYTERAPIA, II ROK
PREZENTACJA- METODA VOJTY
Metoda Vojty, Peto, Dommana
Metoda Vojty referat, terapia zajęciowa, Rechabilitacja, terapie
metoda Vojty, STUDIA, KINEZYTERAPIA, II ROK
metoda Vojty
Metoda Vojty, Mózgowe Porażenie Dziecięce, metody wczesnej interwencji
Terapia metodą Vojty
STYMULACJA METODA VOJTY I BOBATH 1
metoda vojty, Nauka, fizykoterapia, studia fizjoterapii
Metoda Vojty

więcej podobnych podstron