Pojęcie kontroli i oceny w procesie kształcenia
Kontrola-
Ocena- jest informacją skierowaną do ucznia o jego wynikach uczenia się
„Zdanie orzekające o stopniu zgodności między modelem założonym a rzeczywistym stanem”
Ocena szkolna jest informacją o wyniku kształcenia wraz z komentarzem dotyczącym tego wyniku. Komentarz dotyczy zwykle: warunków uczenia się, sposobu uzyskania informacji o wyniku oraz poprawnej interpretacji wyniku, sposobu wykorzystania tej informacji w toku dalszego uczenia się (Niemierko 1999).
Funkcje i cechy kontroli
Funkcje i cechy oceny szkolnej
*Obiektywność - to podstawowa cecha oceny. Według definicji z Encyklopedii Pedagogicznej: “obiektywną jest taka ocena, która została wydana nie według mniemania egzaminatora, a na podstawie z góry ustalonych kryteriów” [W.Pomykało, 1993]. Osiągnięcie pełnego obiektywizmu jest niezmiernie trudne, można jednak do niego się zbliżyć. Oceną obiektywną jest ocena wyrażająca rzeczywisty poziom wiadomości uczniów w takim przybliżeniu, które nie wyrządzą szkody samemu uczniowi.
*Niewiele pisze się na temat sprawiedliwości wystawiania ocen, a jeżeli na ten fakt zwrócono uwagę, to często spierano się , czy ocena obiektywna oznacza to samo co sprawiedliwa. Wymaganie aby ocena była sprawiedliwa jest najbardziej trudne do spełnienia ze wszystkich możliwych wymagań w stosunku do ucznia. Miedzy tymi cechami jest zasadnicza różnica, ponieważ obiektywna ocena zostanie wystawiona na podstawie z góry ustalonych kryteriów, jednakowa dla wszystkich uczniów, a sprawiedliwa ocena zostanie wystawiona tylko wtedy, jeżeli nauczyciel uwzględni indywidualne cechy rozwojowe każdego ucznia.
*Trafność - inna cecha oceny, która wiąże się z obiektywnością. Ocena jest wtedy trafna, gdy wyraża odpowiedni zakres osiągnięć ucznia, kiedy odzwierciedla rzeczywiście to, co zamierzaliśmy stwierdzić. Przykładem narzędzia, którego najważniejszą właściwością jest trafność może być test dydaktyczny. Ocena o dużym stopniu trafności wyróżnia się zdolnością różnicowania poszczególnych uczniów w zależności od reprezentowanego przez nich poziomu wiedzy i umiejętności, pozwala wyodrębnić w danej klasie uczniów lepiej i gorzej przygotowanych.
*Rzetelność: - ocena jest rzetelna, gdy przy sprawdzaniu osiągnięć ucznia z tego samego zakresu materiału, otrzymujemy ten sam lub zbliżony wynik – stopień. Rzetelność oceny jest tym większa, im wynik jest bardziej uzależniony od poziomu wiedzy uczniów, a mniej od pewnych niekontrolowanych czynników, takich jak usposobienie nauczyciela, jego samopoczucia w danym dniu, uprzedzenia lub sympatie do niektórych uczniów, zmęczenie uczniów czy niezrozumienie pytania. Stopień rzetelności oceny można ustalić w trakcie kontroli tematycznych, okazją do tego są również zajęcia kontrolne i powtórzeniowe.
*Jawność – jest w ocenie szkolnej warunkiem koniecznym. Każdy oceniany musi znać wynik swojej pracy, dlatego nauczyciel powinien przekazywać tą informację możliwie jak najszybciej. Ważnym elementem jest również to, aby nauczyciel uzasadnił swoją ocenę i wskazał uczniowi kierunek dalszej pracy. Znając oceny i zalecenia uczeń może usprawnić swoją pracę. Nie znając, rzadko tego dokona.
*Mobilizacja ucznia do pracy - warunek ten jest spełniony, gdy nauczyciel potrafi ukazać zarówno pozytywne jak i negatywne strony wyników pracy ucznia. Bezstronna, rzeczowa analiza odpowiedzi dopinguje go do dalszej pracy nad sobą, podsyca wiarę we własne siły i zachęca do uzyskiwania coraz lepszych wyników w nauce.
Funkcje oceny w procesie kształcenia.
Funkcje oceny:
DESTRUKCYJNE KONSTRUKTYWNE
funkcja selekcyjna; służy w pierwszej kolejności do wyłonienia w klasie uczniów wybitnych i szczególnie uzdolnionych;
funkcja dyscyplinująca; pomaga w utrzymaniu samodyscypliny i porządkuje pracę na lekcji; spełnia rolę kary za brak postępów w uczeniu się i zachowaniu
funkcja różnicująca; służy do przydzielania uczniów do grup o podobnym poziomie osiągnięć poznawczych, określenia pozycji danego ucznia w grupie
w porównaniu z pozostałymi;
funkcja wychowawcza; związana jest ze wspomaganiem rozwoju postaw uczniów wobec uczenia się, wobec swoich obowiązków, ukierunkowania ku osiąganiu satysfakcji z osiągniętych sukcesów;
funkcja diagnostyczna; pozwala ona na przewidywanie dalszego rozwoju intelektualnego ucznia na podstawie przeprowadzonej analizy efektów kształcenia;
funkcja informacyjna; dostarczenie informacji zwrotnej głównym podmiotom;
funkcja kontrolna; powinna umożliwić ustalenie faktycznego stanu świadomości
i umiejętności uczniów w stosunku do wymagań programowych;
funkcja metodyczna; dzięki niej możliwe staje się usprawnianie procesu edukacyjnego poprzez analizę i krytyczną samoocenę własnej działalności dydaktyczno – wychowawczej. Umożliwia ona również wdrażanie odpowiednich środków zaradczych, korygujących proces edukacyjny;
funkcja motywacyjna; powinna zapewnić właściwy stosunek do pracy, uczenia się, jako podstawowych źródeł zaspokajania potrzeb edukacyjnych;
funkcja dydaktyczna; polegająca na porządkowaniu wiedzy uczniów
i wskazywaniu sposobów usuwania ewentualnych błędów.
3.
Rodzaje oceniania (przez pryzmat zwrócenia uwagi na potrzeby ucznia)
Ocenianie sumujące
bardzo ważne dla administracji szkoły
wartościuje uzyskane wyniki, zamykając pewien określony etap kształcenia
np.: zaliczenia przedmiotów, egzaminy na koniec roku szkolnego lub szczebla szkoły
występuje w egzaminie doniosłym („wysokich stawek”) – wynik ma dla ucznia znaczenie przewyższające znaczenie komentarza dydaktycznego (uzyskanie korzystnego wyniku jest dla ucznia ważniejsze od wszelkich wskazówek, jak ma dalej rozwijać swoje umiejętności)
Ocenianie kształtujące
ważniejsze dla ucznia
dostarcza uczniowi i nauczycielowi danych do indywidualizacji dalszego uczenia się i kształcenia
rola tym większa im wcześniej jest rozpoczęte i systematyczniej prowadzone
np.: bieżące ocenianie osiągnięć
umożliwia sprzężenie zwrotne uzyskanej informacji z uczeniem się
dominuje w egzaminie powszednim („niskich stawek”) – komentarz do wyniku uczenia się ma większe znaczenie niż sam wynik (egzaminy wewnątrzszkolne, dokonywane w codziennej pracy nauczyciela)
Rodzaje oceniania (przez pryzmat stosunku do sprawdzania osiągnięć uczniów /sprawdzanie może być jedyną podstawową cechą oceniania lub może być wspomagane obserwacją warunków i przebiegu uczenia się/)
Ocenianie wąskodydaktyczne
ustalanie i komunikowanie oceny wyłącznie na podstawie wyników sprawdzania (ograniczone do dziedziny poznawczej, z pominięciem osiągnięć emocjonalno-motywacyjnych i warunków pracy ucznia)
występuje w egzaminach zewnętrznych (uczeń nie znany egzaminatorowi), przy stosowaniu testów standaryzowanych jako jedynej podstawy oceny, w poglądach niektórych nauczycieli, wyobrażeniach niektórych rodziców i przekonaniach wielu uczniów
ocena musi być w pełni udokumentowana wynikami sprawdzania
Ocenianie społeczno-wychowawcze
ustalanie i komunikowanie oceny na podstawie wielu kryteriów, wśród których wymaganie programowe mogą odgrywać główną lub tylko pomocniczą rolę
„społeczny” – rola kontekstu kształcenia (czynników uczenia się niezależnych od ucznia i nauczyciela)
„wychowawczy” – rola emocji ucznia i jego motywacji do uczenia się
kontekstualizacja wiedzy – zrelatywizowanie względem warunków kształcenia
prawidłowości:
główną rolę odgrywa kryterium wymagań programowych, pozostałe pełnią rolę pomocniczą (wymagania programowe mają obecnie około 60% wkłady w ocenę, a powinny sięgać od 75 do 90%)
przynosi wyższe wyniki niż ocenianie wąskodydaktyczne (przychylnie – odwołanie do teorii warunkowania sprawczego i obserwacji skutków działania zachęty; nieprzychylnie – wyższymi ocenami nauczyciel „kupuje” uczniów i ich rodziców, by ułatwić sobie pracę)
kryteria społeczno-wychowawcze liczą się tym bardziej im niższe są osiągnięcia poznawcze ucznia (nauczyciele chętnie podnoszą stopnie mniej zdolnym uczniom, którzy dużo pracują, a wykazują nieustępliwość i surowość wobec uczniów zdolnych; dwa standardy sprawiedliwości oceniania – uczeń przeciętny lub lepszy otrzymuje <<na co zasłużył>>, a uczeń słabszy od przeciętnego otrzymuje <<szansę>>)
stopnie szkole będące wynikiem tego oceniania są rozłożone w każdym oddziale szkolnym w proporcjach charakterystycznych dla szczebla szkoły i grupy przedmiotów nauczania – bez względu na poziom osiągnięć poznawczych uczniów
uczniowie uważają to ocenianie za niesprawiedliwe (w pełni aprobowane przez uczniów jest ocenianie osiągnięć poznawczych, uznawane z zastrzeżeniami ocenianie motywacji do osiągnięć, a piętnowana jest manipulacja oceną)
pozwala na równie dobre przewidywanie osiągnięć ucznia w szkole wyższego szczebla jak ocenianie wąskodydaktyczne (znaczenie udziału motywacji do uczenia się i studiowania oraz wkładu pracy ucznia i studenta)
„Klasometria” – teoria ocenianie wewnątrz klasy szkolnej
ocenianie w kasie szkolnej jest silnie zależne od kontekstu kształcenia
nauczyciel musi zawsze liczyć się z rzeczywistością np.: niekorzystne środowisko, małe zdolności, brak frekwencji, agresywne zachowania
ocenianie jest elementem systemu dydaktycznego nauczyciela
sprzężenie zwrotne musi pojawiać się w umyśle i czynnościach uczniów (oni są głównymi adresatami informacji o swoich osiągnięciach)
na trafność oceniania w klasie szkolnej składają się głównie jego konsekwencje dla poszczególnych uczniów
rzetelność oceniania polega na tym, że nauczyciel zbiera informację o uczniu tak długo, aż uzna ją za wystarczająco pewną
+ 1,2,3,4,5,8,9,10
5.
Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia, które odbywa się w ramach ocenia niania wewnątrzszkolnego polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniue przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających podstawy programowej.
Każda szkoła powinna opracować własny system oceniania. (WSO)- wewnątrzszkolny system oceniania
Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu:
poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie;
pomoc uczniom w samodzielnym planowaniu swego rozwoju;
motywowanie ucznia do dalszej pracy;
dostarczenie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w uczeniu się oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia;
umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno- wychowawczej.
WSO opracowany jest na podstawie Rozporządzenia MEN, lecz szczegółowe rozwiązania powinny być przedstawione w statucie danej szkoły.
Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje:
formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych oraz informowanie o nich uczniów i rodziców;
bieżące ocenianie i śródroczne klasyfikowanie według skali i formach przyjętych w danej szkole oraz zaliczanie niektórych zajęć edukacyjnych;
przeprowadzenie egzaminów klasyfikacyjnych;
ustalanie kryteriów oceniania zachowania
ustalenie ocen klasyfikacyjnych na koniec roku szkolnego.
Ocena w systemie wewnątrzszkolnym
-pomoc w kształceniu umiejętności i samodzielnego precyzowania celów i sposobów i realizacji
-wzmacnia indywidualną wiarę w siebie oraz jego motywację pozytywną
<ZEWNETRZNE – PREZENTACJA>