Definicja kontroli:

Autorki książki „jak kontrolować osiągnięcia uczniów’’ kontrolę określają następująco „Kontrola, czyli sprawdzanie osiągnięć uczniów, pozwala stwierdzić czy i w jakim stopniu uczniowie opanowali materiał programowy”. Definicja podana w jednym ze słowników określa kontrolę jako „ porównywanie stanu faktycznego z wymaganym, sprawdzenie.

Wg J. Półturzyckiego „kontrola nie tylko spełnia zadanie sprawdzania, ale przede wszystkim zapewnia porównanie zamierzonych rezultatów z faktycznymi osiągnięciami”.

Natomiast Okoń nie używa terminu „kontrola” lecz „sprawdzanie” mimo tego, że w zasadzie znaczą to samo.1. Kontrola oznacza na ogół sprawdzanie.

Okoń wybrał "sprawdzanie". Kontrola jest zabiegiem formalnym, jest formą nadzoru ze strony jakiejś władzy.I w szkole taka nadrzędność nauczycieli nad uczniami rzeczywiście ma często miejsce, mianowicie współcześnie "sprawdzaniu" nadaje się nieformalny ale rzeczowy sens czyli to nie tylko nauczyciel sprawdza postępy uczniów ale i uczniowie sprawdzają własne osiągniecia.

Nowe zasady oceniania, klasyfikacji, promowania uczniów, przeprowadzania egzaminów nie zawierają terminu KONTROLA.W nowym systemie wyeksponowane jest ocenianie, które ma być rozpoznawac postępy uczniów w stosunku do wymagań edukacyjnych. Czyli ocenianie rozumiemy zarówno jako sprawdzanie co uczeń umie, jakie ma osiągnięcia i braki jak i również wystawienie stopnia.

Sprawdzanie obejmuje wszystkie elementy procesu kształcenia, a w szczególności :

osiągniecia szkolne uczniów, Praca dydaktyczna nauczyciela, Program nauczania, Warunki procesu kształcenia.

Sprawdzanie osiągnieć szkolnych uczniów jest nieodłącznym i niezbędnym składnikiem, przemyślanym systemem poprawnie zorganizowanego procesu kształcenia.

Cele sprawdzania:

Określenie poziomu uczniów w celu przygotowania odpowiedniego programu, który będzie właściwy dla danej grupy,

Poprawne organizowanie, rytmiczna realizacja i doskonalenie procesu kształcenia, pomyslowosc nauczyciela

Określenie aktualnego poziomu i stanu opanowania treści programowych w celu usunięcia zaistniałych trudności i braków,

Określenie rezultatów pracy dydaktycznej po zakończeniu procesu kształcenia w celu ustalenia ocen i stopni.

Do celów sprawdzania Sprawdzanie pełni podstawową rolę w sterowaniu procesem kształcenia ponieważ nauczyciel otrzymuje dane, które porównuje w dowolnym momencie procesu nauczania-uczenia się, a wynik tego wykorzystuje do kształtowania własnych działań dydaktycznych.
Planowy i racjonalny sposób sprawdzania gwarantuje systematyczną i rytmiczną pracę uczniów oraz informacje nauczyciela o postępach uczniów.

Sprawdzanie osiągnięć szkolnych uczniów jest funkcją samokontroli nauczyciela.

Funkcja diagnostyczna- wspieranie szkolnej kariery ucznia, monitorowanie jego postępów i określanie indywidualnych potrzeb, czyli diagnoza

Profilaktyczna- eliminuje czynniki negatywnie wpływające na efekty procesu uczenia się, np. eliminować niepotrzebny stres..

Prognostyczna- pozwala na przewidywanie dalszych osiągnieć uczniów,

Dydaktyczna- porządkowanie posiadanej wiedzy przez uczącego się,korygowanie błędnych wiadomości, czyli określa, na jakim poziomie występuje wiedza, umiejętności i postawy ucznia, jakie są w nich luki, co należy uzupełnić w przyszłości.

Selektywna- sprawdzanie jest podstawą do klasyfikowania danej grupy uczących się, w wyniku której dokonuje się selekcja uczniów, np. - powinna odróżnić uczniów dobrze przygotowanych do dalszej nauki, od tych którzy danej umiejętności jeszcze nie mają.

Poznawcza- polega na systematycznym, jasnym, precyzyjnym gromadzeniu informacji na temat procesu kształcenia jego wyników, analizie,

Kształcąca- sprawdzanie i ocena wyników procesu kształcenia jest stymulatorem aktywizującym uczniów, np. czyli zwiększa ich wysiłki, motywacje do opanowania danego materiału, również rozwija umiejętności samokontroli i samooceny.

Wychowawcza- pozwala na oddziaływanie na sferę osobowościową, na kształtowanie postaw i zachowań. Np. powinna uwzględnić zaangażowanie, staranność, wkład pracy.

Sprawdzanie powinno obejmować całość procesu kształcenia, a nie jedynie etap końcowy. Dlatego sprawdzanie powinno być regularne i planowo realizowane.

Rola samokontroli:

Nie zastępuje sprawdzania, tylko wzbogaca i dynamizuje,

Przygotowuje uczniów do samokształcenia, np. odpytywanie siebie nawzajem przed sprawdzianiem.

A nieodpowiednie przygotowanie uczniów do sprawdzania swojej pracy przez brak stosowania właściwych metod skazuje na niepowodzenie samokształcenia.

Sprawdzanie wstępne: Stosuje się zazwyczaj przed rozpoczęciem nauczania danego przedmiotu i na początku roku szkolego. Taka orientacja umożliwia nauczycielowi dostosowanie programu i metod kształcenia do poziomu uczniów. Bardzo ważne jest to w przypadku dużych braków. Np.egzamin z jezyka na poziom rozszerzenia czy podstawowy.

Bieżące: dzięki temu widzimy postępy uczniów, czy pewnie braki, by uzupełnić. Sprawdzanie bieżące pełni funkcję motywacyjną, a także diagnostyczną. Sprwdzany,prace klasowe,prace domowe..

Sprawdzanie końcowe- konczy się wystawieniem oceny końcowej lub rocznej z danego przedmiotu.

Pomocne środki dydaktyczne w sprawdzaniu: komputer, mapy, obrazy, nagrania dźwiękowe.

Jakosc sprawdzania: Jest uzależniona od takich właściwości jak:

Rzetelność- zgodność wyników powtórzeń sprawdzania, zgodne ocenianie..

Trafność-planowy dobór treści sprawdzania,

Obiektywizm- zgodność z wymaganiami programowymi.

Formy sprawdzania:

Wewnątrzszkolne- dokonywane przez nauczycieli w ciągu całego okresu trwania nauki albo po opracowaniu danego działu, czy przy końcu półrocza lub całego roku szkolnego.

Zewnętrzne- poprzez system egzaminacyjny, który składa się ze:

sprawdzianu poziomu opanowania umiejętności w ostatniej klasie 6-letniej szkoły podstawowej,

Egzaminu w 3 klasie gimnazjum,

Egzaminu maturalnego, który jest formą oceny poziomu wykształcenia ogólnego.

Egzamin maturalny składa się z części ustnej i pisemnej.

Egzaminy wg Okonia stanowią kontrowersyjną formę sprawdzania osiągnieć szkolnych. Egzamin może dobrze spełnić funkcję społeczne, dydaktyczne, wychowawcze gdy będzie odpowiednia atmosfera bez napięcia i lęku, gdy sprawdzanie jest sprawiedliwe. Powinien być diagnostyczny i obiektywny..

Metody sprawdzania:

Sprawdzian ustny, bezpośrednia rozmowa nauczyciela z uczniem polegajaca na udzieleniu odpowiedzi przez ucznia. Pytania powinny być proste, wymagające myslenia i problemowe. Wady: zabiera dużo czasu, Stres ucznia, który powoduje, że uczeń nie mówi wszystkiego co wie, Brak kryteriów obiektywnej oceny. dobry kontakt nauczyciela z uczniem, bezpośredni kontakt. Bez sciągania.

Sprawdzian pisemny, kartkówka -z kilku ostatnich lekcji , praca domowa- wypracowanie, referat , zadania , praca klasowa -z j polskiego, matematyki, obcego. Odp na pytania na kartce.

Sprawdzian praktyczny, Stosowany na zajęciach laboratoryjnych, pracownianych. Np.cwiczenia na wfie skok w dal..przez kozła..

Posługiwanie się książką, czyli encyklopedia, słowniki, podręczniki. Uczą szybkiego wyszukiwania inf. Uczą czytania ze zrozumieniem.

Obserwacja uczniów aby obserwacja miała wartość musi być prowadzona systematycznie, celowo. Poznawanie ucznia, jego sposobu pracy, pracowitości.

Test osiągnieć szkolnych jest zbiorem zadań do wykonania w celu sprawdzania i oceniania osiągnieć uczniów.

Określenie poziomu opanowania treści przez uczniów zależy od jakości opracowanych testów, które powinny spełniać wymagania w zakresie:

Obiektywizacji, uczniowie udzielają określonych i jednoznacznych odpowiedzi na identyczne pytania i na skutek tego oceniani zgodnie z jednakowymi kryteriami.. Wymaga to: + tych samych warunków dla wszystkich + nie ma sciągania, podpowiadania + brak podziału, te same pytania.

Trafności, składa się z sprawdzania i umiejętności, wiadomości niczego nie pomijając

Czułości, zadania powinny być rozne, pod względem trudności. Stopien trudności nie może być tak niski, ze wszyscy w klasie potrafią zrobić wszystkie zadania.

Rzetelności, - gdy wyniki po powtórnym przeprowadzeniu ćwiczenia są jednakowe.

Diagnostyczności. wykrywa co uczeń umie, jakie ma braki, luki. Pomaga wyszukać problem.

Rodzaje testów:

Test ustny- polega na tym, że uczeń wymawia słowa i zdania stanowiące odpowiedzi na zadania testowe. Test ustny- uczeń odpowiada na pytania nauczyciela.

Test pisemny- polega na tym, że uczeń zapisuje swoje rozwiązania zadań w formie krótkich odpowiedzi, rysunków, zakreśleń lub wskazuje gotowe odpowiedzi.

Test praktyczny- uczeń demonstruje sposób wykonania działań lub wytwór fizyczny jego pracy. Np. ćwiczenia na wfie, chemii.

Testy standaryzowane-są to testy profesjonalne, które przeszły proces prób, ulepszeń i normowania. Testy przygotowane są przez specjalistów. Testy standaryzowane - pozwalają na zobiektywizowane porównanie osiągnięć każdego badanego ucznia z osiągnięciami innych uczniów lub wymaganiami programowymi. Standaryzacja testu polega na ulepszaniu testu przez wypróbowanie jego zadań, dokładne ustalenie układu odniesienia wyników testowania i opracowanie podręcznika testowania, czyli dokumentu pozwalającego użytkownikowi na jego prawidłowe wykorzystanie.

Test nieformalny- nie był poddany próbnym zastosowaniom i nie posiada statystycznie obliczonych obiektywnych norm. są to testy osiągnięć szkolnych nie poddane standaryzacji.

Zadanie testowe -jest najmniejszym elementem testu wymagającym od ucznia udzielenia odpowiedzi. Może mieć postać polecenia, pytania, wypowiedzi niekompletnej.