10. Kontrola i ocena

Zadałam zadanie domowe: „wyobraź sobie, ze jesteś właścicielem czarodziejskich trzewiczków i latającego dywanu. Opowiedz swoje przygody”. Dziesięciolatkowie tworzyli wielostronicowe dzieła pełne niezwykłych zdarzeń i fantastycznych postaci. Jednak Artek z 4c napisał krótko: „nie wierzę w czarodziejskie trzewiczki i latający dywan”. Jak go ocenić??? Jestem pewna, że postawienie negatywnej oceny byłoby krzywdzące dla chłopca, jeśli pisał szczerze. Mogłoby zaszkodzić relacjom nauczyciel -uczeń, które muszą uwzględniać psychologiczne aspekty zachowań uczniów. Postawienie oceny pozytywnej z kolei byłoby nie tylko nieuzasadnione (przedmiotem oceny nie była czyjaś odwaga lub jej brak), ale mogłoby być demoralizujące. Wniosek? Każdy przypadek należy traktować indywidualnie, nie wolno ucznia przekreślać, trzeba dać mu szansę, ale w granicach sensownego kompromisu: nie karać pochopnie, ale i nie zwalniać od pracy. W tym przypadku wystarczyło Artkowi wytłumaczyć, że umiejętność tworzenia fantastycznych historii to nie sprawa wiary, lecz wyobraźni

1. Szkoła przyjazna uczniom a kontrola.

Niekorzystne strony oceniania to m.in.:

• stres;

• trudności w zachowaniu partnerskich relacji nauczyciel- uczeń;

• selekcjonowanie uczniów na lepszych i gorszych;

• uczenie się „dla stopnia”

czy potrzebne jest ocenianie? komu jest potrzebne, czy można wyeliminować z procesu ewaluacji jego negatywne aspekty?

Ewaluacja to wszelkie systematyczne działania związane z badaniem(diagnozowaniem, kontrolowaniem i ocenianiem) osiągnięć dzieci i młodzieży, ale także- badaniem wyników pracy nauczyciela i szkoły, zmierzające do podniesienia skuteczności nauczania. Wyniki uczniów są zatem informacją dla nauczyciela, w jakim stopniu jego praca jest efektywna, co musi w niej zmienić, udoskonalić.

Termin ewaluacja obejmuje:

• pomiar umiejętności, wiedzy i osiągnięć ucznia;

• ocenę efektywności działań dydaktycznych każdego nauczyciela;

• wskazanie poziomu nauczania danej klasy i szkoły;

• ocenę skuteczności obranych metod nauczania i weryfikację wszelkich eksperymentów dydaktycznych;

• ocenę trafności wyboru programów nauczania, podręczników szkolnych;

Uczeń musi wiedzieć jakie umiejętności i w jakim stopniu opanował, a nad jakimi powinien jeszcze popracować, czy jego wiedza jest wystarczająca, by mógł, np. przejść na kolejny szczebel edukacji lub, czy jest dostatecznie przygotowany do zdawania egzaminów, czy w opinii ekspertów jego osiągnięcia są odpowiednie lub zbyt małe w porównaniu do jego predyspozycji. Dostarczone w procesie ewaluacji informacje winny rozwijać u ucznia poczucie odpowiedzialności za osobiste postępy, motywować go do systematycznej pracy i osiągania coraz lepszych wyników, wdrażać do samooceny.

Dyrekcja szkoły, grono pedagogiczne potrzebują wiedzy o poziomie nauczania swoich klas i całej szkoły w porównaniu z innymi ośrodkami, by móc zweryfikować przyjęte założenia dydaktyczno-wychowawczego planu pracy szkoły, ocenić skuteczność podjętych działań, zadecydować, np. o zmianie siatki godzin, podwyższeniu lub obniżeniu wymagań itp.

Cele ewaluacji:

• dostarczanie informacji, diagnozowanie stanu postępów uczniów ( jakie trudności i braki );

• wspieranie procesu uczenia się(wzmacnianie motywacji ucznia, aktywizowanie go);

• wartościowanie efektywności nauczania(wzmacnianie motywacji nauczyciela);

• prognozowanie (ocenianie potencjału ucznia i projektowanie drogi kształcenia);

• wdrażanie ucznia do samooceny, poznawanie kryteriów, według których można oceniać innych;

Błędy nauczycieli w zakresie oceniania uczniów:

• nieplanowana, nieprzemyślana i bezcelowa kontrola;

• brak systematycznego oceniania ucznia;

• stronniczość;

• brak jawnych, obiektywnych i zaakceptowanych przez uczniów kryteriów oceny;

• tworzenie niekorzystnej atmosfery wokół oceniania;

• brak informacji zwrotnej, pozwalającej na korygowanie przez ucznia obrazu jego osiągnięć ( brak wyczerpujących komentarzy do stopni, odwlekanie w czasie oddawania sprawdzianów);

• traktowanie ocen jako narzędzi budowania autorytetu nauczyciela;

Uczeń powinien czuć, że jest przede wszystkim oceniany za to, co osiągnął ,co zrobił dobrze, a nie za to, czego nie umie. Każda kontrola powinna przynosić informacje, ile już umie, a także przekonanie, ze może osiągnąć więcej. W komentarzu powinien znaleźć rady: co ma zrobić, żeby następny sprawdzian wypadł lepiej, jakie braki i w jaki sposób uzupełnić, jakie umiejętności poćwiczyć.

2.System oceniania zewnętrznego.

Wprowadzona w 1999 roku reforma szkolnictwa stworzyła nowy system oceniania. Odtąd funkcjonuje system egzaminów zewnętrznych, organizowanych przez OKE. Uczniowie piszą prace w macierzystych szkołach, ale zakodowane arkusze egzaminacyjne sprawdzane są i oceniane wg kryteriów obowiązujących w całym kraju przez egzaminatorów spoza szkoły ucznia. W klasie 6 szkoły podstawowej przeprowadza się egzamin sprawdzający umiejętności dziecka dotyczące czytania, pisania, rozumowania, korzystania z informacji, wykorzystania wiedzy w praktyce. Wyniki tego egzaminu nie maja wpływu na stopnie na świadectwie, nie są brane pod uwagę przy przyjmowaniu do gimnazjum.

Kończący gimnazjum uczniowie zdają 2 egzaminy: jeden z przedmiotów humanistycznych, drugi- z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Egzamin gimnazjalny nie jest tylko materiałem podsumowującym osiągnięcia ucznia, stanowi on jednocześnie przepustkę do kolejnego szczebla edukacji. Standardy wymagań egzaminacyjnych wobec gimnazjalistów w obszarze przedmiotów humanistycznych określają, jakie umiejętności winien posiąść uczeń w zakresie czytania i odbioru tekstu; standardy zawierają również opis poddawanych ocenie umiejętności w zakresie tworzenia własnego tekstu.

Ostatnim egzaminem zewnętrznym jest matura (NOWA MATURA), składająca się z 2 części: pierwszej-ustnej, zdawanej w szkole i ocenianej przez przedmiotowy zespół egzaminacyjny, oraz z drugiej- pisemnej, ocenianej przez egzaminatorów zewnętrznych OKE. Każdy maturzysta obowiązkowo zdaje egzamin z języka polskiego na poziomie podstawowym. W trakcie egzaminu pisze tekst na określony temat i odpowiada na pytania sprawdzające rozumienie czytanego tekstu.

Oczekiwane wobec maturzystów umiejętności i zakres wiedzy określają standardy wymagań, będące podstawa przeprowadzenia egzaminu maturalnego. Formułują one, co uczeń powinien wiedzieć, znać i rozumieć w zakresie wiedzy o języku, wiedzy o literaturze i kulturze. Zawierają opis poddawanych ocenie umiejętności w zakresie odbioru tekstów kultury, tekstów publicystycznych i popularnonaukowych oraz tekstów literackich. Określają, jakie zdający powinien posiadać sprawności w zakresie tworzenia tekstu własnego i w zakresie samokształcenia(np. uczeń potrafi korzystać ze słowników itp.). Uczeń może zdawać egzamin z języka polskiego na poziomie rozszerzonym. Musi wówczas wykazać się oczytaniem, większą wiedzą o kulturze, umiejętnościami i wiadomościami związanymi z interpretacją tekstu- także nieomawianego w szkole.

3.cele wewnątrzszkolnego przedmiotowego systemu oceniania.

Trzeba pamiętać o tym, by ocenianie wewnątrzszkolne nie zostało całkowicie podporządkowane wymaganiom egzaminów zewnętrznych, niesie to bowiem zagrożenia, które można objąć mianem dehumanizacji szkoły. Główne niebezpieczeństwo polega na tym, że nauczyciel będzie się koncentrował w pracy z uczniem jednie na przygotowaniu go do testów sprawdzających opanowanie konkretnej wiedzy i umiejętności, jednocześnie zaniedbując tę sferę kształcenia dziecka, której nie da się sprawdzić testową formą ( np. kultura dyskusji, zdolność współpracy w grupie).

Zewnętrzny system oceniania-bada , poprzez ocenę dydaktyczna, w sposób obiektywny i rzetelny wiedzę i umiejętności uczniów. Wewnątrzszkolny system oceniania posługując się oceną społeczno-wychowawczą, bierze pod uwagę oprócz stanu wiedzy i umiejętności także inne kryteria, a mianowicie indywidualne postępy ucznia, jego predyspozycje, pracowitość , systematyczność, ambicje lub jej brak, obowiązkowość , zainteresowania. Inna jest tez funkcja obu ocen: ocena zewnętrzna pozwala na porównania(uczniów, szkół, regionów), ma zatem moc różnicującą, daje możliwość prognozowania szans dalszego kształcenia wychowanka, ocenianie wewnętrzne natomiast ma przede wszystkim funkcje motywującą( pobudzenie ucznia do rozwoju).

Każda szkoła powinna sformułować ogólne zasady wewnątrzszkolnego sprawdzania, oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów ( m.in. wymagania edukacyjne, klasyfikacja sródroczna i roczna, warunki promocji do następnej klasy, formy i częstotliwość sprawdzania wiadomości, prawa ucznia).

Ocenianie wewnątrzszkolne

Ocenianie zewnętrzne

ocenia nauczyciel, inni uczniowie, samoocena. Oceniane są wszystkie wiadomości i umiejętności, a także pracowitość ucznia, postępy. Ocenianie trwa cały rok(różne formy kontroli: odp ustne, prace pisemne itp.) Wymagania określa nauczyciel na podstawie programu nauczania Szkoła opracowuje system oceniania Cele: dostarczenie uczniowi i jego opiekunom informacji o postępach, trudnościach, uzdolnieniach, motywowanie do dalszej pracy.

Ocenia: egzaminator OKE Oceniane są wiadomości i umiejętności opisane w standardach wymagań egzaminacyjnych Ocenianiu poddany jest uczeń podczas egzaminu pisemnego Wymagania określone są w standardach wymagań egzaminacyjnych Wyniki w skali punktowej Cele: dostarczenie informacji o poziomie wiedzy i umiejętnościach ucznia ( w porównaniu do innych uczniów)

Każdy nauczyciel powinien opracować przedmiotowy system oceniania uwzględniający:

• Wymagania edukacyjne

• Roczny plan kontroli

• Kryteria ocen

• Warunki poprawy wyników

• Warunki zaliczenia

• Skala ocen

• Sposoby powiadamiania ucznia i rodziców o wynikach

• prawa przysługujące uczniom w procesie oceniania

System ten musi być jawny, dostępny uczniom i rodzicom, i przez nich zaakceptowany. Zasady obowiązujące nauczyciela:

• Systematyczność kontroli

• Różnorodność metod

• Dokumentowanie informacji o uczniu

• Zasada indywidualizacji- różnicowania wymagań

4.ocena szkolna.

OCENIANIE osiągnięć uczniów jest procesem ustalania i komunikowania ocen szkolnych, a OCENA SZKOLNA jest informacja o wyniku kształcenia wraz z komentarzem tego wyniku.

Nauczyciel swój sposób oceniania powinien poddać weryfikacji- konsultacja z innym polonistą, porównanie wymagań.

Każda poprawiona praca powinna być opatrzona komentarzem, ale nie lapidarnym(„bzdury!”) bądź oceniającym ucznia(„jak zwykle nie popisałeś się!”), a nie jego pracę.

Przy formułowaniu komentarza warto przestrzegać kilku reguł:

1. piszmy życzliwym tonem

2. podkreślajmy zalety pracy

3. unikajmy ogólnikowych stwierdzeń, uczeń ma wiedzieć, co jest źle i co ma zrobić, aby praca była lepsza następnym razem

4. piszmy w sposób zrozumiały dla odbiorcy

komentarz to źródło motywacji!!!

Odpowiedz ustna

-szczególnie stresująca, ale nie można z niej zrezygnować;

Zasady towarzyszące ocenianiu odp ustnej:

• wyraz twarzy- słuchanie z uwagą

• nauczyciel powinien do minimum ograniczyć przerywanie odpowiedzi

• należy zastanowić się nad sensem pytania na każdej lekcji; zdecydowanie lepiej w pewnych odstępach czasu poświęcać na odpytanie całą lekcję

• należy zorganizować udział osób niepytanych w lekcji(NP. NOTUJą USTERKI ODPOWIADAJąCEGO)

5. system kontroli i oceniania w planie dydaktycznym polonisty.

Uczeń powinien znać wymagania !!! uczniowie na początku semestru powinni otrzymać pisemny plan pracy klasy( szczególnie terminy opracowywania lektur). W semestralnej kontroli nauczyciel powinien uwzględnić realne potrzeby(przydatność wiedzy i umiejętności); możliwości ucznia i czasowe; czas na wytłumaczenie kryteriów ocen, oczekiwań ,omówienie sprawdzianów; czas na poprawę niekorzystnych wyników; różnicowanie form kontroli; systematyczność kontroli;

Wreszcie

zasady sprawdzania wypracowania szkolnego - M. Madejowa

1. Kształcenie sprawności pisania.

Rozwijanie umiejętności i kształcenie sprawności pisania stanowi jeden z głównych celów edukacyjnych w szkole podstawowej i i gimnazjum, ważny także w szkole ponadgimnazjalnej. Rozwijanie umiejętności pisania rozpoczyna uczeń od pierwszej klasy szkoły podstawowej pod kierunkiem nauczyciela polonisty.

2. Wypracowanie szkolne- próba definicji.

synonimy: zadanie szkolne, wypowiedź pisemna, uczniowski tekst pisany. Wg autorów „Sztuki pisania” ( m.in. Z.A. Kłakówna ) to nie gatunek wypowiedzi lecz tekst, który został wypracowany przez ucznia i stanowi rezultat wysiłku podejmowanego ze świadomością możliwości rozmaitego odkrywania i kształtowania znaczeń za pomocą języka.

Z kolei Halina Wiśniewska określa, że wypracowaniem szkolnym jest każda pisemna praca ucznia wykonana na wskazany przez nauczyciela temat, którą uczeń musi umieć pisać, jeśli chcemy zrealizować wymagania programu i przygotować wychowanka do dorosłego życia. Nauczyciel przeprowadzający korektę może spojrzeć na wypracowanie z różnych punktów widzenia. Po pierwsze, jako na prace ucznia, podczas której ujawnia się cały złożony proces pisania, a mianowicie: mając podany przez nauczyciela TEMAT, UCZEN POWINIEN ZBUDOWAĆ wypowiedź, wykazując się przy tym poprawną analizą składników struktury tematu, a także musi określić główną myśl zadania(faza koncepcyjna). Następnie powinien uświadomić sobie, jaki materiał będzie mu potrzebny( faza zbierania treści).Z kolei musi połączyć uporządkowaną treść w spójną strukturę gatunkową zasugerowaną w temacie lub wskazaną przez nauczyciela (faza kompozycyjna). I wreszcie nadać swojej pracy kształt językowy ( faza redakcyjna).

Po drugie, na wypracowanie można spojrzeć jak na rezultat sprawności tekstotwórczej ucznia rozumianej jako umiejętność tworzenia spójnych semantycznie i zintegrowanych strukturalnie tekstów( faza doboru treści), uporządkowanych logicznie(faza koncepcyjna) i kompozycyjnie (faza kompozycyjna), uwzględniających określone gatunki- wzorce wypowiedzi - prezentujących co najmniej jedną strategię nadawczo-odbiorczą (faza redakcyjna), właściwą dla danego tekstu.

Po trzecie, wypracowanie, tym razem już maturalne, można potraktować jako dokument pozwalający stwierdzić umiejętności zaprezentowania własnego tekstu przez maturzystę( faza kompozycyjna) wszechstronnie informującego odbiorcę nie tylko o poziomie wiedzy ucznia z zakresu historii i teorii literatury, orientacji w świecie kultury i wiedzy językowej (faza zbierania informacji), ale także o jej stopniu rozumienia- właściwego odbioru, opisu, analizy i interpretacji-(faza koncepcyjna)i sprawności jej przekazania (faza redakcyjna).

Po czwarte, jeśli przyjmie się, że wypracowanie szkolne stanowi całościowo zorganizowany komunikat(tekst) rozumiany jako ponadzdaniowa jednostka językowa, która ma określone cechy gatunkowe i stylowe(faza redakcyjna) oraz wykazuje strukturalną korelację i spójność semantyczną (faza kompozycyjna), ponadto podlega całościowej interpretacji (faza koncepcyjna) zarówno semantycznej, jak i komunikatywnej (faza zbierania treści), to także można w nim wskazać cztery fazy tworzenia wypowiedzi pisemnej.

3. Projekt modelu sprawdzania wypowiedzi szkolnych.

Kryteria poprawy i oceny mogą się różnić na różnych płaszczyznach uszczegóławiania, np. ze względu na sytuację czy cel przeznaczenia wypowiedzi. Inaczej się będzie oceniać tworzenie przez ucznia szkolnych gatunków wypowiedzi, tzw. prostych, np. prośby, życzenia. Inaczej złożonych, będących skonwencjonalizowanymi aktami mowy, np. użytkowych,(list prywatny, oficjalny czy motywacyjny, instrukcja, życiorys), literackich (opisu, opowiadania , charakterystyki, rozprawki) czy publicystycznych, tj. publikowanych w gazetce szkolnej(np. recenzji, artykułu, felietonu, eseju) oraz retorycznych przeznaczonych do wygłaszania(np. przemówienie, toast, życzenia).

Czterem fazom tworzenia tekstu(patrz wcześniej) odpowiadają 4 etapy procesu pisania. Efektem każdego etapu jest przygotowanie pisemnych prac cząstkowych: koncepcyjnych, poszukiwawczych, kompozycyjnych i redakcyjnych. Celem tych prac są przygotowywane przez nauczyciela ćwiczenia rozwijające umiejętności rozumienia tematu, wyszukiwania pomysłu, wyboru formy, stylu, wizji całości (cząstkowe prace koncepcyjne) oraz umiejętności szukania i zbierania materiału, jego selekcji, wykorzystanie wiedzy o literaturze, o człowieku, o życiu, o świecie (cząstkowe prace poszukiwawcze), umiejętności porządkowania w związku z doborem formy, tematem treści, stosowania stylistycznych środków kompozycyjnych (cząstkowe prace kompozycyjne), a także umiejętności językowego ukształtowania tekstu (cząstkowe prace redakcyjne).

4.Funkcje poprawy prac pisemnych.

Poprawa pisemna prac uczniów pełni wobec nauczyciela i wobec ucznia kilka funkcji: informujacą, sprawdzajacą, motywujacą i ksztalcacą, wspierajacą(zwana formujacą lub formatywną). Nauczyciel dowiaduje się o wiedzy ucznia, osiągnięciach, o twórczości, samodzielności, umiejętnościach językowych itp. Uczeń zaś o swoich słabych i mocnych stronach, błędach itp.

UCZNIOWIE powinni zdobyć wiedzę i rozwinąć umiejętności na temat stylistycznego ukształtowania tekstu, jego kompozycji, doboru i uporządkowania informacji ze względu na odbiorcę i cel wypowiedzi wskazany w temacie pracy. Równie ważna jest wiedza i umiejętność porządkowania treści ze względu na formę i temat. Uczeń powinien posiąść umiejętności: budowania tekstu, zachowywania spójności wewnętrznej miedzy częściami i akapitami, gromadzenia informacji i ich porządkowania, a także włączania do zadania kontekstów i własnych propozycji rozwiązań.

Prace pisemne uczą, kształcą i wychowują, rozszerzają wiedzę o świecie, zmuszają do korzystania z różnych źródeł informacji. Wychowują, ponieważ wymagają od ucznia koncentracji , skupienia przez dłuższy czas uwagi na tym samym problemie, uczą wytrwałości i dają możliwość rozwijania samodzielności, uczą umiejętności uczenia się.

4

---