EPOKA ŻELAZA
OKRES RZYMSKI
Od I w n.e do 2 połowy IV w n.e /375 r- pojawienie się Hunów na stepie czarnomorskim/
Na kultury ludów barbarzyńskich duże piętno odcisneło cesarstwo rzymskie.
Chronologia okresu rzymsk.- Oscar Almgren 1897 r. , na podst typologii fibul
245 typów fibul
Podział okresu wpływów rzymskich
Haus Eggers – typologia naczyń metal. i szklanych, odcinki okresu rzumskiego B1,B2,C1,C2.C3
Wczesny okres rzymski – B1 , B2
Młodszy okres rzymski-C1, C2
Późny okres rzymski – C3
Polska:
Wczesny okres rzymski
-kul. przeworska
-kul. Wielbarska ( w miejsce kul. Oksywskiej)
Kultura przeworska
Faza B1- podobnie jak w okresie przedrzymskiem zabytki metalowe, ceramika
Na kujawach, Śląsku opolskim zwiekszenie gęstości osadnictwa kul. Przeworskiej
W małopolsce na terenie gr. Tynieckiej (celtów) – grupa kul. Przeworskiej ( związek z celtami z kul. Puchowskiej-prawy brzeg wisły)
Gr Celtoprzeworska- brak większych cmentarzysk
Gr Nidzicka- płn część Mazowsza – cmentarzyska szkieletowe z kamiennymi kręgami, brukami ( wykazuje powiązanie z kul. Wielbarską)
Faza B2 w kul przeworskiej:
- wzrost gęstości osadnictwa
-zanika gr. Nidzicka na jej miejsce pojawia sie kul. Wielbarska( zwiazana z wędrówką Gotów)
-k. Przeworska przesuwa się z do wsch Słowacji, płn-wsch Węgier, płn-zach Rumunii
- w kolejnym okr rzymskim kul. Przeworska- rpzrzedzenie gęstości zaludnienia
Obrządek pogrzebowy k. przeworskiej:
-ciałopalenie
-groby popielnicowe przeważają nad jamowymi
-bardzo rzadko groby szkieletowe i kamienne bruki ogrodzone stellami
-kurhany siedleńskie- kamienne nasypy, które pokrywają zmarłego w miejscu jego kremacji
-w poźniejszych stadiach zanikają groby popielnicowe a zaczynają dominować jamowe
-pojawiają się pochówki ciełopalne warstwowe(rozsypanie w jenym miejscu pozostałośći po kremacjach)
- na ziemi częstochoskiej i Górnym Śląsku czworokątne rowki o bokach dł 2-3m, otaczające moejsce kremacji , zawierające szczątki wielu spalonych osób
- ilościowe i jakościowe wzbogacenie inwentarzowe w pochówkach
-ozdoby, broń i narzedzia niszczone rytualnie na stosie
Podział na groby męskie- ostrogi, krzesiwa, 1 zapinka, uzbrojenie
W grobach kobiecych- klucze, ozdoby, igły, przęślniki, 2 lub więcej zapinek
Ozdoby, częsci stroju wykonane z żelaza
Uzbrojenie: groty z zadziorami, oszczep, miecze jednosieczne potem obosieczne, wiele improtów broni z Cestarstwa Rzymskiego, łuki na dużą skalę (zw z pojawieniem się Hunów)
KULTURA WIELBARSKA (Malbork – Wielbark)
Faza B2 okresu rzymskiego, schyłęk kul. Wiel.- wczesny okres wędrówek ludów
2 fazy rozwoju:
-lubowidzka ( stanowisko Lubowidz)
-Cecelska (Cecele)
6 faz zasiedlenia ziem Polskich ( zwiazene z wędrówka Gotów)
Tereny- Dolne Powiśle, ziemia Chełmińska, Środkowe Pomorze, Pojezierze Kaszubskie i Krajeńskie, płn Wielkopolska
Na przełomie wczesnego/ młodszego okresu rzymskiego
Goci w kierunku wschodnio – południowym, Prawobrzeżne mazowsze, po Wieprz, podlasie, częsc Wołynia i Polesia
Stanowiska-odry-węsiory?- grzybnica. Cmentarzyska, kurhany, stelle, kamienne kręgi
Faza B2- związki z kult. Z terenu Skandynawii
Pochówki w trumnach z wydrążonych pni drzew- typu Rostołockiego, kurhany
Goci- brak przedmiotów żelaznych. Na Mazowszu w fazie cecelskiej groby tylko kobiet i dzieci.
-bransolety z głowami węży-wisiorki w kształcie gruszki
- „esowate” klamerki
- srebrne paciorki
Gr Masłomęcka
Masłomęcz- kotlina Hrubieszowska
Pochówki intencjonalne, pochóki cząstkowe (np połowy ciała), pochóki zbiorowe ludzi i zwierząt np gęsi. Wpływy Sarmackie.
Kultura Luboszycka
W młodszym odcinku fazy B2, schyłek- wczesna faza okresu wędrówek ludów
Tereny nad środkową Odrą , górne i dolne Łużyce, Dolny Śląsk, płn Branderburgia, ziemia Lubuska, Saksonia
Cmentarzyska ciałopalne, groby jamowe, kurhany o konstrukcji ziemno-kamiennej.
W końcowym stadium pochóki szkieletowe , na cmentarzysku w Luboszycach- wyłacznie kobiety i dzieci.
Duża liczba toporów. Ceramika toczona na kole.
Grupy Kulturowe
-gr gustowska- wystepuje nad dolną Odrą, w okresie wczesnorzymskim, podobieństwa do kul. Wielbarskiej(birytualizm, pochówki szkieletowe w kłodach, brak broni i narzędzi wykonanych z żelaza)
Wpływ kregu kul. Nadłabskiego( głównie formy naczyń). Stanowsiko w Lubieszowie- kompleks cmentarzysk płaskich oraz kurhanowych z bogato wypos. Grobami książęcymi.
Faza B1 i B2
Groby typu lubieszewskiego
-gr Lubuska- dolna Odra
Wpływy kul. przeworskiej i kręgu nadłabskiego. Zanika w młodszym odcinku okresu rzymskiego, wchłonięta przez gr luboszycką.
-gr dębczyńska
Środkowe Pomorze, od III w do IV/V w
Wpływy z kręgu nadłabskiego
W grobach nie występowałą broń. Pochówki szkieletowe, małe cmentarzyska, bardzo bogate pochówki książęce określane – Leuna- Hassleben- Zakrzów
Kul. Puchowska(karpaty)-elementy k. Przeworskiej i k. dackiej .Wietrzno-Solina(bieszczady)
Kul. Bogaczewska- Mazury, pojezierze mrągowskie, kraina wielkich jezior mazurskich, Pojezierze Ełckie, Część Suwalszczyzny
Birytualizn pochówków 0kurhanowe i szkieletowem , mężczyżni chowani z końmi.
Produkcja przedmiotów z brązu, wytwarzane szklane paciorki. Zwyczaj wkładania do grobów brązowych monet rzymskich
Na suwalszczyźnie kultura Sudowska-plemię Sudowów(?)
Gr Sambijsko – Natangijska- ter Sambii. Handel bursztynem , cmentarzyska birytualne, wojownicy z końmi. Estowie.
Rozwój gospodarczy ziem Polskich :
Zmiana w systemie uprawy ziemi. Wcześniej system upraw wypaleniskowy Teraz przemionno- odłogowy.
Zaczeto stosować radło rylcowe.
Hodowla, łowiectwo i rybołóstwo/mniej istotne/ . Rozwój garncarstwa/ koło o napędzie nożnym/.
Rozwój ośrodków produkcji żelaza-płn-wsch częsc świętokrzyskiego.
Osady otwarte – do 40-60 osób.
Rzadko spotykane grody.
Na Kujawch budowle o charakterze sakralnym, pomieszczenia z glinianą podłogą, pomalowaną na biało, zdobienia ryte na podłogach. Pochówki świń, psów, pokawałkowane kości ludzi.
Importy rzymskie – paciorki, monety, naczynia metalowe i szkalne, broń, ozdoby, ceramika. Wzamian- bursztyn, niewolnicy, futro.