1. PSYCHOLOGIA PRZEDNAUKOWA

Etymologia słowa: psyche – z gr. dusza, umysł; logia – z gr. nauka

Historia psychologii: od starożytności do XIX w. (XIX w. jest to czas rozwoju wszystkich nauk) psychologia traktowana jest jako nauka o duszy i rozumie. Dopiero w 1879r. Wilhelm Wundt w Lipsku otwiera pierwsze laboratorium psychologiczne. Jest to przyczyna wyodrębnienia się psychologii z pośród innych nauk. Czym była psychologia dla: Arystotelesa – dusza zasadą życia, twórca pierwszego dzieła psych. „De anima”; św. Tomasza – dusza jako forma ciała’ złaczona z nim; Kartezjusza – psychologia jako dziedina refleksji nad człowiekiem inna niż filozoficzna, człowiek jako organizm który można badać, człowiek jest złożony (dualizm) z ciała i psyche stąd wzajemne oddziaływanie które zachodzi w mózgu; empirystów – interesował ich umysł, rozwój umysłu jest wynikiem doświadczeń i interakcji z otoczeniem co wpływa na psyche (spór empiryzm a racjonalizm; idee nabyte a wrodzone); Weber’a – jako fizjolog badał receptory mięśniowe i reakcje na bodźce; Helmholtz’a – również fizjolog badał zmysły.

Psych. przednaukowe – na podstawie pojedynczych przypadków dokonuje się uogólnienia, wyniki poznawcze trudno zweryfikować. Parapsychologia – od podmiotu poznającego nie jest wymagana wiedza

1. PSYCHOLOGIA NAUKOWA

Podejście naukowe – zaprzeczenie poznania potocznego celem jest dojście do wiedzy (teoria), uporządkowanie metodologiczne, ściśle określony przedmiot, eliminuje czynniki poza naukowe, kompetencja badań. Psychologia – naukowe studium zachowania i doświadczenia, zmierza do wyjaśnienia mechanizmów ludzkich zachowań i zawiera światło spojrzenia antropologicznego

Rozumienia psychologii:

1. PRZYRODNICZA – bada człowieka jako element natury, językiem podejścia naturalistycznego tj. znaków. Fakt naukowy jest rozumiany nomotetycznie (nomos-prawo) dana prawidłowość zachowania ma duże prawdopodobieństwo powtórzenia się jest to formowanie ogólnych prawideł (uogólnienia), ważne są relacje ilościowe, związki przyczynowo skutkowe

2. HUMANISTYCZNA – człowiek przekracza naturę, jest bytem świadomym, fakty naukowe są interpretowane idiograficznie (opis zachowań wyjątkowych niepowtarzalnych), nie są ważne uogólnia prawidłowości ale jednostkowe przypadki, rozpatruje się relacje jakościowe, bada się człowieka oprócz układu nerwowego i mózgu w zależnościach interpersonalnych

Metody badawcze psych.: obserwacja - podstawowa metoda stosowana w psychologii, warunki poprawnej obserwacji: celowość, planowość, selektywność, obiektywność, nie jesteśmy wstanie poznać całego człowieka introspekcja - analiza własnych przeżyć, zachowań, zdobyte w ten sposób informacje, mogą być zniekształcone poprzez mechanizmy obronne (człowiek nie może być jednocześnie przedmiotem i podmiotem), ze względu na sposób przeprowadzania badań wyróżnia się introspekcję obserwacyjną oraz introspekcję eksperymentalną. eksperyment - forma obserwacji gdzie wywołuje się zjawisko, w które wprowadza się osobę badając jak ona się zachowa w tej sytuacji, ustala się relacje związków zmiennej zależnej ze zmiennymi niezależnymi (cel), samo zjawisko, jak również jego uwarunkowania są dokładnie kontrolowane i opisywane krzywa Gaussa 16%/ 68%/16% ankieta - zawiera zestaw specjalnie dobranych pytań (kilka lub kilkadziesiąt) otwartych i ogólnych, na które badana osoba udziela odpowiedzi kwestionariusz - zawiera zestaw specjalnie dobranych pytań zamkniętych, na które wystarczy odpowiedzieć tak lub nie; odpowiedzi są skategoryzowane, zawiera nierzadko kilkaset pytań ma klucz rozwiązań. wywiad psych. - rozmowa prowadzona w ściśle określonym celu, którym jest poznanie aktywności człowieka, a także postawienie diagnozy i opis ewentualnych zaburzeń zachowań, prowadzący rozmowę zmierza do uzyskania pewnych, ściśle określonych informacji test psych. - jest kombinacją obserwacji, ankiety i kwestionariusza celem testu jest ustalenie o ile wielkość natężenia danej cechy lub cech psychicznych badanej osoby odbiega od wartości przeciętnych w grupie metody statystyczne - uprawniają do wyciągania ogólnych wniosków. W psychologii nie ma praw absolutnych, są tylko prawidłowości oparte na rachunku prawdopodobieństwa !!!

3. BIOLOGICZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA

Ujęcie zapoczątkował fr. chirurg Paul Broks. Trafił do niego pacjent, który nie mógł mówić mimo, że miał zdrowy aparat mowy. Okazało się że za mowę odpowiada lewa część mózgu, na której stwierdził nieprawidłowości. Stąd wniosek że mowę kontroluje lewy płat mózgowy i za niego jakoś odpowiada.

Niem. Gustaw Friech w czasie wojny badał obszary mózgowe i formułował tezy.

W XIX w. uzyskano liczne i ważne dowody na większość sformułowanych tez, np. relacje między mózgiem a członkami władzami człowieka. Później poruszano kwestie dziedziczności (np. zależności między dziedziczeniem a funkcjonowaniem mózgu). Pyt. Jaki wpływ ma bio-chemia na zachowanie organizmu?, jak mózg przesyła informacje?. Ustalono wpływ pracy mózgu na pewne zachowania, ale nadal brak inf. Dzięki badaniom mózgu posiadamy mapy mózgu lewa półkula(mowa, rozumienie pewnych treści, pisanie), prawa półkula (spostrzeganie, wyobraźnia, muzyka) ich funkcjonowanie i za co są odpowiedzialne.

4. BEHAWIORYSTYCZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA

Watson nie uznał spekulacji odnośnie wew. procesów tylko zachowanie.

Pawlow słynny eksperyment z psem, którego warunkował bodźcem dźwiękowym(pies dostawał ślinotoku, mimo że po pewnym czasie nie dostawał pożywienia). Odkrył odruch bezwarunkowy, wskazał drogę do przewidywania i kontrolowania zachowań, w procesie uczenia się uznał ż można kształtować formy zachowania, człowieka opisał jako istotę bierną zależną od środowiska zew. Skiner badał jak kontrolować człowieka, zmieniać jego zachowanie (podobnie jak tresurę przechodzą zwierzęta)

Behawioryzm redukuje człowieka do zachowań warunkowanych bodźcami (determinizm).

5. POZNAWCZY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA

Tzw. grupa psych. postaci. Krytykowali behawiorystów, bo najważniejsze jest jak bodźce zostaną odebranei zinterpretowane przez czł., czł. jest istotą aktywną od niego zależy analiza przetważanie inf., on nadaje sens i wyciąga wnioski, każdy inaczej odbiera i interpretuje bodźce.

Piaget interesował się jak czł. od dziecka zdobywa wiedzę, twierdził zresztą słusznie, że rozwój nie zależy tylko od warunków środowiska ale też od wew. procesów przetwarzania strukturalizowania wiadomości (indywidualne cechy wrodzone).

Poznawczy sposób sięga do przeszłości mówi o teraźniejszości i przewiduje przyszłościowy rozwój czł. Jest przeciw determinizmowi bierności człowieka.

6. PSYCHOANALITYCZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA

Gł. przedstawicielem jest Z. Freud twórca teorii psychoseksualnej. Z początku reprezentował czysto biologiczny punkt widzenia czł., ale zauważył, że jego pacjenci zgłaszający się z różnymi dolegliwościami większości byli zdrowi. Objawów, więc doszukiwał się w nieświadomości (to, co niewidoczne jest nieświadome). Metodą jego badań była hipnoza potem stworzył własną, wolnych skojarzeń; obie były przeprowadzane we śnie, bo czł. wówczas się nie kontroluje(marzenia senne). Zwrócił uwagę na przejęzyczenia, które miały być objawami tego, co czł. ukrywa w podświadomości. Czł. rodzi się z nieświadomymi popędami, które chce zaspokoić w życiu. Gł. popędami są p. seksualny i p. samozachowawczy, które są tłumione przez otoczenie to rodzi lęki. W jego teorii czł. jest zdetrminizowany, nie ma wolnej woli tym samym nie może się samorealizować. Od Freuda zwrócono uwagę, że na prawidłowy rozwój charakteru ma wpływ już okres naszego dzieciństwa.

7. HUMANISTYCZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA

Pozytywny sposób patrzenia; nie ma czynników nadprzyrodzonych, w tym Boga, najwyższy stpień zajmuje człowiek (podmiot aktywny, ma złożenia, cel, widzi swoje ograniczeni, itd.). Ta teoria ma wielu zwolenników, gł. terapeutów, psychoterapeutów, psycholodzy kliniczni. A priori odrzuca zewnętrzną sterowczość i nieświadomość człowieka. Priori zakłada wewnętrzny mechanizm sterowania człowieka. To protest przeciwko deternizmowi i pasywności. Karl Rogers – kwestia terapii. Jego rozróżnienie na pacjenta (ten, kto przychodzi wie co mu jest) i klienta (przychodzi z problemem i wie kto mu może pomóc). Abraham Maslow – hierarchia potrzeb – potrzeba samorealizacji (bez definiowania), zaś potrzeby fizjologiczne (najniższe).

Ks. Dr: Jeśli chcemy komuś pomóc, to dopuszczalny jest eklektyzm.

8. BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWANIA.

Spośród wszystkich układów organizmu ludzkiego do najważniejszych należą układ nerwowy i układ wydzielania wewnętrznego. Dzięki nim możliwe jest współdziałanie poszczególnych narządów czy tkanek ustroju człowieka. Układy te wzajemnie się uzupełniają, a w obrębie mózgu integrują.

Cały układ nerwowy o tyle funkcjonuje w sposób specyficznie ludzki, o ile jest kontrolowany przez wyższe ośrodki nerwowe, które nadają wszystkim funkcjom organizmu ludzkiego całkiem nowe znaczenie. Nawet, jeśli człowiek zewnętrznie wykonuje te same funkcje (np. jedzenie) co zwierzęta, to poprzez towarzyszące tym funkcjom procesy świadomości i refleksji mają one zupełnie inne znaczenie. U podłoża tkwi zasada bezrefleksyjnego odruchu czy instynktu.

Układ nerwowy – elektrochemiczny system błyskawicznej komunikacji w organizmie , składa się ze wszystkich komórek nerwowych ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Podstawową jednostką całego układu nerwowego jest komórka nerwowa zwana neuronem, której zadaniem jest przewodzenie informacji w postaci impulsu nerwowego. Nerwy – „przewody” aksonowe w postaci wiązek łączących układ ośrodkowy z mięśniami, gruczołami i narządami zmysłów Somatyczny układ nerwowy – kontroluje świadome ruchy mięśni szkieletowych Autonomiczny układ nerwowy – zwany inaczej wegetatywnym (łac. vegeto = ożywiam, pobudzam) kontroluje gruczoły i mięśnie narządów wewnętrznych (np. serce – bicie serca). Zazwyczaj działa samodzielnie , choć niekiedy może być wykorzystywany jako tzw. „pilot”. Z psychologicznego punktu widzenia jego działanie ma duże znaczenie ze względu Obwodowy układ nerwowy – neurony czuciowe i ruchowe łączące ośrodkowy układ nerwowy (oun) z resztą organizmu Ośrodkowy układ nerwowy (oun) – stanowią go mózg i rdzeń kręgowy. Współczulny (sympatyczny) układ nerwowy – zwany także układem aktywności stanowi część autonomicznego układu nerwowego, która pobudza organizm, mobilizując energię w sytuacjach stresowych. Pobudza do działań obronnych (np. przyspieszenie akcji bicia serca, opóźnia trawienie, podwyższa poziom cukru we krwi, zwęża tętnice i ochładza ciało przez wydzielanie potu) Przywspółczulny (parasympatyczny) układ nerwowy – część autonomicznego układu nerwowego, która uspokaja organizm, zachowując energię. Jego działanie jest wręcz przeciwne do działania układu sympatycznego. W codziennych sytuacjach układy sympatyczny i parasympatyczny współdziałają ze sobą, utrzymując stan wewnętrznej równowagi.

9. CZŁOWIEK W PROCESIE POZNAWANIA.

WRAŻENIE – reakcja psychiczna na bodźce. Powstaje gdy na zakończenia nerwowe receptorów uderza bodziec. Wielość wrażeń tworzy obraz spostrzeżeniowy. Ważne są progi wrażliwości. Dolny – minimalna wielkość bodźca, przy której następuje prawidłowa reakcja. Górny – maksymalna wielkość bodźca, przy której następuje prawidłowa reakcja. Próg czułości – najmniejsza różnica wielkości między bodźcami, która pozwala na ich rozróżnienie. Rozwój wrażeń zmysłowych następuje wraz z rozwojem człowieka. Przejawia się to w dolnych progach wrażliwości. Najintensywniejsze zmiany w rozwoju przypadają na wiek szkolny (wiąże się to z dolnym progiem). Cechy wrażeń: jakość, intensywność, czas trwania

Wrażenia oddziałują na siebie. Gdy intensywnie działa jeden bodziec, zmniejsza się wrażliwość na inne. Wrażenia w zależności od receptorów: wzrokowe – dostarczają około 90% informacji o świecie zewnętrznym. W odbiorze wrażeń bierze udział oko i drogi łączące je z mózgiem (bardzo ważna jest budowa oka). Słuchowe – okazało się, że brak słuchu od urodzenia jest o wiele poważniejszy niż brak wzroku. Brak słuch prowadzi do większego upośledzenia. Inaczej wygląda to przy utracie słuchu w czasie życia. Wtedy człowiek tworzy wrażenia zastępcze odbierane innymi receptorami. Narząd Cortiego odpowiada za przetwarzanie fal słuchowych. Dźwięk może nawet uszkodzić słuch, ważne są tu progi. smakowe – rozmaitość kubków smakowych, które reagują na smaki. Ich wrażliwość nie jest jednakowa. dotykowe – receptory – ciałka Meisnera, a ucisk – ciałka Paciniego. Najwięcej receptorów jest w opuszkach palców, na końcu nosa, na wargach i na języku. Najmniej jest na skórze grzbietu, w ramionach, na udach. Duże znaczenie mają receptory zimna i ciepła. Receptory mogą być wypaczone przez alkohol.

SPOSTRZEGANIE – dokonuje się z wykorzystaniem wcześniejszego doświadczenia. Znane przedmioty widzimy tak samo. Obrazy pamięciowe obiektów to schematy poznawcze. Z każdym kontaktem schemat spostrzeżenia się doskonali. Najważniejszy jest pierwszy kontakt, pierwsze wrażenie. Ważne jest wyodrębnienie elementów bodźca. Analiza. Poziom należy od możliwości rozwojowych i treści spostrzeżenia. Dużą rolę odgrywa mowa. Z otoczenia napływa wiele informacji. Stwarza to konieczność selekcji. Dokonujemy tego dzięki uwadze. W spostrzeżeniach wyróżniamy tło i figurę. Wydaje się, że figura lub tło są ważniejsze. Na początku spostrzeżenie wiąże się z praktycznym działaniem. Ich rozwój przypada na wiek szkolny. Odmienność czynników sprawia, że są one inaczej odbierane. W spostrzeganiu dowolnym skupiamy się na celach. Przebieg może być kontrolowany. Jest to obserwacja. Jego rozwój można stymulować. Fizjologicznym odpowiednikiem spostrzegania przedmiotu jest odpowiedni układ w mózgu. Jest on względnie trwały i może być aktywowany. Rodzaje spostrzeżeń: mimowolne – czynność jest uruchamiana przez czynniki zewnętrzne, bodziec dociera mimo woli. dowolne – zamierzony kierunek uwagi na obiekty. Ten rodzaj spostrzeżeń odgrywa dużą rolę w procesie poznawczym.

Właściwości spostrzegania: natychmiastowość, uporządkowana struktura, znaczenie, selektywność, stałość; Rodzaje spostrzeżeń: monosensoryczne – jeden zmysł dominuje, polisensoryczne

Uwarunkowania – na spostrzeżenie wpływają nie tylko bodźce, ale też cechy podmiotu, który spostrzega. Ten sam bodziec w różnych warunkach i przez inne osoby może być spostrzegany inaczej. Przy organizowaniu spostrzeżeń liczy się nabyta wiedza. Ułatwia spostrzeganie otaczającej rzeczywistości. Schematy poznawcze – Mają duże znaczenie w odbiorze bodźców. Mogą je ułatwiać lub utrudniać. Zaburzenia – Przejawiają się w zniekształceniu spostrzeżeń w halucynacjach, fałszywych spostrzeżeniach. Najbardziej powszechne są złudzenia. Mogą występować, gdy trudno wyodrębnić część rzeczywistości. Podłożem może być, np. ciekawość. Trudno wyjaśnić złudzenia ruchu. Złudzeniem związanym z nastawieniem ulegają nawet ludzie w pełni sił psychicznych. Można je skorygować. Chorobowe zaburzenia spostrzegania – nie ulegają korekcie mino udowodnienia błędności. Chory trwa w mylnej intencji. Szczególnym rodzajem zaburzeń są halucynacje dotyczące dzieła szatana. Halucynacje te są jednym z kryteriów choroby psychicznej. Spostrzeżenie poza zmysłowe – psychologa nimi się nie zajmuje. Jest to, np. telepatia, jasnowidzenie itp.

WYOBRAŻENIA – wytworzone w umyśle obrazy przedmiotów konkretnych, to pamięciowe odpowiedniki wrażeń, to obrazy, polegające na odzwierciedleniu w świadomości spostrzeganych poprzednio składników rzeczywistości. Wy­obrażenia nie są jednak tylko ścisłym odtworzeniem dawnych spostrzeżeń. Wyobrażamy sobie każdą rzecz, o której pomyślimy. Jako materiał dla wyobrażeń mogą posłużyć elementy spostrzeżeń, których dokonaliśmy w różnym okresie czasu, a także tych, które mogą mieć miejsce dopiero w przyszłości. Wy­obrażenia bywają nietrwałe i zmienne. Trudno jest np. utrzymać w wyobraźni obraz domu rodzinnego z wszystkimi szczegółami jego wyposa­żenia. Ze względu na przewagę wyobrażeń wzrokowych ludzi takich nazywamy wzrokowcami. Taka cecha wyobraźni bardzo przydaje się np. artystom plastykom, architektom czy inżynierom, ułatwia im bowiem ich działalność. Słuchowcy – bardzo wyostrzone wyobrażenia słuchowe, np. łatwo wyobrażają sobie melodię, którą słyszeli wiele lat wcześniej, lepiej zapamiętają to, co usłyszeli na wykładzie niż to, co przeczytali w książce. Wyobrażenia tego typu są bardzo cenne, np. dla muzyków. Dotykowe służą zwłaszcza ludziom, którzy utracili wzrok. Potrafią sobie oni wyobrazić ze szczegółami kształt przedmiotu, którego nie ma w zasięgu ręki. Wyobrażenia odtwórcze są odnawianiem w świadomości dawnych spostrzeżeń i przeżyć. Wytwórcze – są obrazami przedmiotów, sytuacji czy zdarzeń, jakich nigdy wcześniej nie widzieliśmy i nie przeżywaliśmy. Powstają one z elementów różnych spostrzeżeń, których dokonywaliśmy wcześniej. Marzenia – specyficzny rodzaj wyobrażeń, które często chcemy nie tylko wywołać, ale i dłużej zatrzymać. Są zespołem wyobrażeń samodziel­nych i twórczych. Wiążą się z pragnieniami i dążeniami człowieka odnośnie przyszłości. Jeżeli marzenia są realistyczne ubogacają nasze życie psychiczne. Stanowią wtedy dodatkowy bodziec do podjęcia działania. Jeżeli zaś są nierealne (zwiemy je wówczas mrzonkami), przeszkodzą jednostce w realizacji innych, realnych celów.

W procesach chorobowych występują obsesyjne wyobrażenia, natrętne obrazy narzucające się choremu mimo pragnienia pozbycia się ich i walki z nimi. Nie pomaga przeświadczenie o ich niedorzeczności. np. scen o treści erotycznej nasuwających się na widok świętych obrazów,

UWAGA – skierowanie świadomości na określony przedmiot lub zjawisko. Jest stanem i poziomem aktywności nerwowej w korze mózgowej, który przygotowuje a następnie podtrzymuje sprawną pracę organizmu w zakresie jego poznawczej orientacji i celowej działalności w otaczają­cym świecie. Stwarza umysłowe warunki, potrzebne do kierowania naszymi myślami i działaniami. Stanowi swoistą cechę wszystkich procesów psychicznych.

Główne cechy uwagi: zakres uwagi – liczba przedmiotów, na których możemy się jednocześnie skupić. Ludzie różnią się zakresem swojej uwagi. Człowiek dorosły może się skupić na 5-6 przedmiotach równocześnie. napięcie uwagi – siła z jaką potrafimy koncentrować się na jakimś przedmiocie czy zjawisku; to stopień zaangażowania świadomości. Może być tym większe, im mniejszy jest jej zakres. Po okresie napiętej uwagi często następuje odprężenie i zmęczenie. trwałość uwagi – zdolność skoncentrowania się na jednym przed­miocie bez przerwy przez pewien czas. Jest zależna od możliwości jednostki, ale także od cech przedmiotów. podzielność uwagi – Są ludzie, którzy potrafią obserwować równocześnie kilka przedmiotów lub też wykonują równocześnie kilka czynności. przerzutność uwagi – szybkość, z jaką potrafimy się skupić na nowym przedmiocie. Do większej czy mniejszej przerzutności uwagi jesteśmy zdolni w zależności od stopnia zaintere­sowania danym przedmiotem, wcześniejszych doświadczeń i zmęczenia.

Rodzaje uwagi: Uwaga mimowolna (reaktywna) - wywołana bez udziału naszej woli. Przykuwają naszą uwagę przede wszystkim przedmioty czy zjawiska wyróżniające się czymś w otoczeniu. Wynikają one z uprzednich doświadczeń oraz przeżyć. Uwaga dowolna (kognitywna) - Jest to proces świadomego koncentrowania się na jakimś przedmiocie. Własną wolą musimy obudzić, natężyć i skupić się na przedmiocie czy zadaniu, na które ją skierowaliśmy i podtrzymać tak długo, jak tego wymaga poznanie danego przedmiotu lub wykonanie danego zadania. Bez tej zdolności skierowania i utrzymania uwagi przez dłuższy czas na jednym zadaniu niemożliwe byłoby jakiekolwiek uporządkowane działania ludzkie, systema­tyczne uczenie się. Przyczyną dowolnego koncentrowania uwagi na jakimś przedmiocie może być chęć jego poznania. Możemy też skupić uwagę dowolną na czymś, co wprawdzie nie interesuje bezpośrednio, ale jest dla nas ważne ze względu na skutki. Do uwagi dowolnej może ktoś zachęcać i mobilizować, zwykle jednak nikt jej nie wymusza, lecz sami jej od siebie wymagamy i potrafimy ją dowolnie pobudzać oraz utrzymać w toku wykonywa­nej pracy.

PAMIĘĆ – psychiczna właściwość człowieka umożliwiająca gromadzenie doświadczeń. Zdolność umożliwiająca oddziaływania przeszłości na teraźniejszość. Przypominanie sobie konkretnych faktów, jakichś faktów jednostkowych. Podstawą fizjologiczną pamięci są związki czasowe w układzie nerwowym. Aby lepiej się uczyć potrzebne są skojarzenia bądź mocne skojarzenia budzące emocje. Etapy działania pamięci: zapamiętanie, przechowanie, rozpoznanie, przypomnienie. Typy pamięci: Pamięć mimowolna i dowolna - zapamiętujemy coś bez świadomego nastawienia na zapamiętywanie i bez celowego działania w tym kierunku (czasem nawet wbrew naszej woli), to mamy do czynienia z pamięcią mimowolną. Gdy zaś w wyniku nastawienia podejmujemy specjalne wysiłki, aby coś zapamiętać, mówimy wówczas o pamię­ci dowolnej. Pamięć bezpośrednia i odroczona – (bezpośrednia) --> jest krótkotrwała i daje możliwość reprodukowania ma­teriału zaraz po zapoznaniu się z nim. Pojemność jest ograniczona i stała. (odroczona) --> jest długotrwała. Mamy tu do czynienia z nieograniczonym zakresem i czasem przechowywania materiału. Ma to istotne znaczenie dla procesu uczenia się. Pamięć mechaniczna i logiczna - zapamiętujemy coś na skutek wielokrotnego powtarzania, bez zastanawiania się nad znaczeniem zapamiętywanego materiału. Przy odtwarzaniu (np. zapamiętanego tak zwrotu w obcym języku) jednostka może poprawnie reprodukować zapamiętane określenie, ale nie wie, co ono oznacza, nie umie go wyjaśnić, ani zastosować w nowych sytuacjach. Przy zapamiętywaniu staramy się najpierw zrozumieć przyswajaną informację, dopiero po tym zapamiętujemy dany materiał, mamy do czynienia z pamięcią logiczną. Pamięć logiczna daje dużo lepsze i trwalsze rezultaty niż pamięć mechaniczna. Przy jej pomocy można zapamiętać szerszy zakres nawet trudnego materiału i przechować go trwale. Pamięć obrazowa - przejawia się w zapamiętywaniu i odtwarzaniu bodźców oddziałujących na narządy umysłów. Może to być pamięć wzrokowa lub słuchowa, albo też mieszana: wzrokowo-słuchowa. Są ludzie, którym łatwiej zapamiętać to, co widzą. Inni zaś lepiej przypominają sobie to, co słyszeli. Pamięć słowno-logiczna - ujawnia się ona w zdolności do zapamiętywania i odtwarzania myśli wypowiedzianych w słowach. Umożliwia ona ujmowanie związków i stosunków logicznych wyrażanych w mowie ustnej i pisanej (także w języku nauk ścisłych posługujących się symbolami matematycznymi czy logicznymi). Pamięć ruchowa - (kinestetyczna) umożliwia zdobycie sprawności motorycz­nych. Pamięć ta potrzebna jest małemu dziecku, kiedy uczy się posługiwać łyżką, przy nauce pisania, sportowcowi chcącemu doskonalić swe wyniki np. w bie­gach, a także każdemu, gdy uczy się posługiwać rozmaitymi narzędziami podczas pracy zawodowej. Pamięć uczuciowa - zapamiętywanie tych zdarzeń, które są silnie uczuciowo zabarwione. Łatwiej zapamiętuje się i dłużej przechowuje w pamięci doznania przyjemne niż przykre. Ten typ pamięci odgrywa ważną rolę w motywacji działania. Cechy pamięci: Trwałość - zdolność długotrwałego przechowywania do­świadczenia. Występują wśród ludzi duże różnice indywidualne. Może mieć charakter wybiórczy. Szybkość ci, którzy szybko jakiś materiał zapamiętują, również długo przechowują w pamięci zapamiętane informacje. Ale nie jest tak zawsze. Są i tacy, którzy potrzebują mało czasu, aby coś zapamiętać, ale w równie krótkim czasie zapominają to, czego się nauczyli. Szybkość zapamiętywania można zwiększyć przez odpowiedni trening pamięci. Wierność­ - czyli jej dokładność, przypominanie sobie zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy faktów i zdarzeń, Umożliwia to oparcie się w działaniach na wcześniej zdobytym doświadczeniu. Gotowość – zdolność do szybkiego odtwarzania tych treści, które zostały zapamiętane. Możemy w odpowiednim momencie szybko korzystać ze zdobytego doświadczenia. Pojemność - zdolność do równoczes­nego przechowywania wielu różnych wiadomości. Fazy pamięci: I – zapamiętywanie - zapisywanie wybieranych informacji wcześniej zdobytych. Powstają tzw. ślady pamięciowe, które mogą nastąpić samorzutnie. Szczególnie w czasie dzieciństwa występuje zapamiętywanie mimowolne. Drogi zapamiętywania: mechaniczne powtarzanie treści lub zrozumienie materiału. Im konkretniejszy materiał, tym trwalsze zapamiętywanie. Z wiekiem zapamiętywanie przerzuca się w kierunku zapomnienia dowolnego. II – przechowywanie - magazynowanie zapamiętanego materiału. Materiał może ulec zmianie. Nie wszystkie informacje przechowujemy jednakowo. Trwałość tym większa, im większe ma znaczenie dana informacja. III – przypominanie - aktualizacja śladów pamięciowych. Wyróżnia się następujące etapy przypominania: rozpoznanie (polega na rozpoznaniu bodźców aktualnie działających na nasze zmysły oraz tych, z którymi spotkaliśmy się już wcześniej), przypomnienie (to odtwarzanie podniet, które działały kiedyś na jednostkę, lecz aktualnie się ich nie odbiera), reprodukcja (polega na odtworzeniu zapamiętanego materiału. Zapominanie: stopniowa utrata zdolności do odtwarzania zapamiętanego materiału. Pewne zabezpieczenie przed przeładowaniem pamięci. Najwięcej materiału zapomina się w pierwszych dniach po nauczeniu. Najdłużej zapamiętujemy opowiadania, krócej opis, a bardzo krótko tekst naukowy. Uwolnienie się od balastu zbędnych informacji. Zapominanie jest skutkiem utraty śladów pamięciowych w czasie. Są dwie teorie: - teoria systematycznego zniekształcania śladów pamięciowych, - teoria wypierania informacji niekorzystnych np.: jako efekt strachu. Teorie te uzupełniają się. Związane są z układem nerwowym.

Zaburzenia pamięci: nadczynność pamięci – to zdolność zapamiętywania dużej partii materiału i równie dokładne i szybkie tego materiału. niedoczynność pamięci: czynnościowa, wskutek uszkodzenia organicznego mózgu, na skutek silnych przeżyć psychicznych, silnych stanów emocjonalnych np. wzruszenie, nerwice. konfabulacje (zmyślenia) – charakterystyczne u dzieci, a patologiczne u ludzi dorosłych. Jest to luka pamięciowa wypełniona treścią, której ten człowiek nie przeżył. złudzenia – dotyczą chorych jak i zdrowych psychicznie. Człowiek ma poczucie, że już to przeżył.

MYŚLENIE - polega na przekształceniu informacji. Człowiek może przechodzić do nowych informacji. Zdolność do poznania przyczynowo-skutkowego. Ma charakter aktywny. Jest procesem twórczym. Im sprawniejsze myślenie tym lepiej zorganizowane działanie. Przychodzące do głowy myśli mogą pojawiać się w postaci pojęć, sądów, w sposób uporządkowany lub w sposób nieuporządkowany. Pomaga poznać świat i organizuje nam działanie. Myślenie asocjacyjne jest myśleniem skojarzeniowym, myślenie świadome ukierunkowane jest na jakiś cel. Materiały myślenia mogą być: dane spostrzeżeniowe, dane wyobrażeniowe (twórcze odtwórcze) nowe pojęcia, sądy – schematy poznawcze. Myślenie sensoryczno – motoryczne oparte jest na spostrzeżeniach. Myślenie wyobrażenie przygotowuje do działania. Myślenie pojęciowe oparte jest na schematach poznawczych.

Cechy myślenia: zakres (rozległość myśli) – im większe wyrobienie umysłowe tym większy może być zakres myśli; szybkość – zjawiska zachodzące w myśleniu mogą przebiegać z różną szybkością, cecha ta wiąże się w pewnym stopniu z temperamentem człowieka; giętkość (sztywność) – pomaga w określonej plastyczności i spontaniczności myślenia. Sztywność nie pozwala uwolnić się od określonych schematów; Krytycyzm – to umiejętność kontrolowania wygłaszanych zdań.

W myśleniu intuicyjnym człowiek nie jest w pełni świadomy jak doszedł do pewnych wniosków. W myśleniu dyskursywnym uświadamiamy sobie poszczególne etapy dochodzenia do pomysłu. Myślenie twórcze polega na rozwiązywaniu problemów. Myślenie odtwórcze polega na sięganiu do doświadczenia i wiedzy. Myślenie obrazowo – ruchowe: przejawia się w działaniu niż w słowach. Przejawia się u dzieci do 2,5 roku życia. Myślenie konkretno – wyobrażeniowe: opiera się nie tylko na aktualnych spostrzeżeniach ale także na wyobrażeniach twórczych i odtwórczych. Pojawia się stosunkowo późno. Spotykane jest u konstruktorów i artystów. Myślenie abstrakcyjno – logiczne: jest to najwyższy stopień myślenia. Wyraża się w umiejętności wypowiadania swoich myśli przy pomocy symboli słownych, liczbowych i znaków umownych. Pomaga w hierarchizacji ważności informacji oraz oddzielenia elementów istotnych od nieistotnych. Charakteryzuje się używaniem pojęć. Zakłócenia myślenia: Urojenia –fałszywe sądy wypowiadane z przekonaniem o ich prawdziwości. Idee nadwartościowe – przekonania szczególnie ważne i szczególnie słuszne, z którymi człowiek jest silnie związany emocjonalnie a jednak go przekraczają. Natręctwa myślowe – uporczywie narzucające się myśli, wątpliwości czy wypowiedzi. Zaburzenia toku myślenia: Gonitwa myślowa – stan maniakalny, człowiek hiperaktywny, pojawia się wątek za wątkiem Depresja – spowolnienie albo zahamowanie myślenia. Po urwaniu się myśli następuje poczucie całkowitej pustki w głowie. Rozkojarzenie myśli – jest to brak związku pomiędzy poszczególnymi fragmentami wypowiedzi lub całymi zdaniami.

10. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW – IV FAZY KOZIELECKIEGO

Dostrzeżenie problemu – gdy człowiek napotyka trudność, odkrywa problem. Najczęściej formułowany w formie pytania. Czł. uwiadamia sobie, że zasób zdobytej wiedzy nie wystarcza do udzielenia jednoznacznej i trafnej odpowiedzi. Wiadomo co trzeba uczynić, ale nie wiadomo jak to zrobić. Analiza – czł. analizuje informacje dotyczące sytuacji. Bada rozbieżności, luki między rzeczywistością a postrzeganiem. Odwołuje się do zdobytej wcześniej wiedzy, doświadczenia. Wytwarzanie pomysłów – wysuwanie hipotez na rozwiązanie problemu. Nowe metody (najbardziej twórcze myślenie). Bardzo ważne jest tu myślenie intuicyjne. Weryfikacja pomysłów – sprawdzanie wartości rozwiązania. Pomysły na przyjęcie najlepszej wersji.

11. TEORIA OSOBOWOŚCI „WIELKA PIĄTKA”:

Pięć składników/wymiarów, które można odnaleźć w każdej osobie. Indywidualność osoby zależy od ich kompozycji. Niektóre właściwości są dobre, a niektóre złe. Każda koncepcja ma ++ i --. Te wymiary w jakiejś części są związane z uwarunkowaniem genetycznym, ale rozwijają się również pod wpływem środowiska: neurotyczność: decyduje o sprawności w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami i emocjami. wysoka – sprzyja trudnościom adaptacyjnym, utrudnia radzenie sobie ze stresem; niska – sprzyja zrównoważeniu w radzeniu sobie ze stresem, w budowaniu pozytywnej samooceny. Ekstrawersja – decyduje o jakości, intensywności relacji interpersonalnych. Niska – skłonność do unikania bliskich relacji społecznych, chętnie działa sam, duże zapotrzebowanie na samotność. Otwartość poznawcza - Decyduje o gotowości do przyjmowania nowych doświadczeń, idei, wartości; niska – woli trzymać się zasad tradycyjnych, sprawdzonych, działalność odtwórcza ugodowość - wpływa na przekonania. Wysoka – wyraża się zaufaniem do innych, prostolinijność, skromność, poświęcenie, ustępliwość. Jednoznaczność, przewidywalność, życzliwość, aura bezpieczeństwa. Niska – nie traktuje innych z uwagą, wykorzystywanie, manipulowanie, nieufność, dziwi ich wzruszenie innych. Sumienność - pozwala prognozować aktywność szkolną i zawodową. Wysoka – odpowiedzialność, rozwaga, planowanie, podporządkowanie, sukcesy, perfekcjonizm. Niska – skłonność do wygodnictwa i lenistwa, brak sukcesów

12. ELEMENTY OSOBOWOŚCI WG GUILFORDA:

morfologiczne: np. siła, wzrost, wygląd, stają się aspektem osobowości, wpływają na to, jak siebie widzimy i na relacje z innymi. Fizjologiczne - wpływają gł. na zachowanie i samopoczucie. Zdolności - różnicują ludzi i ich zachownia, warunkują sprawne działanie w jakimś kierunku, ułatwiają zdobywanie wiedzy, umiejętności, ale nie są z nimi tożsame; można osiągnąć dużą sprawność w jakiejś dziedzinie bez większych zdolności (przy pomocy treningu); wysoki poziom zdolności specjalnych to talenty; najwyższy poziom zdolności to genialność; inteligencja – zdolność rozwiązywaniu problemów w oparciu o zdolności i wiedzę; sprawne procesy myślowe by realizować dobro. Potrzeby - dynamizują aktywność każdego człowieka; człowiek uczy się je odnajdywać i zaspokajać; dążenie do zachowania równowagi organizmu ze środowiskiem; (homeostaza – równowaga, heterostaza – zaburzenie równowagi); pobudzanie potrzeb występuje gdy między oczekiwaniami a realizacją potrzeb jest rozbieżność; kształtowanie potrzeb jest uzależnione od warunków środowiskowych; niezaspokajanie lub nieakceptowanie zaspokojone potrzeby są źródłem konfliktów wew., niepokoju, frustracji; rodzaje potrzeb: (związane z przedmiotami nieożywionymi; związane z ambicją, sukcesem; związane z poddawaniem się lub przeciwstawianiem się władzy; związane ze szkodzeniem innym lub sobie; dotyczące uczuć między ludźmi; o charakterze społecznym; są zróżnicowane pod względem siły i trwałości; mogą być jawne albo ukryte; mogą być dominujące lub sprzeczne) Zainteresowania - powstają w związku z potrzebami i zdolnościami; specyficzne nastawienie poznawcze i emocjonalne; o zainteresowaniu stanowi nie nastawienie, ale działanie; im bogatsze tym bardziej wzbogaca się życie psychiczne i osobowościowe; człowiek powinien wykonywać czynności dla niego interesujące; zmieniają się i zależą od wieku, zdrowia, wychowania, nauczania; szczególne zainteresowania nazywane są zamiłowaniami. Temperament - charakterystyka zachowania typowa dla jednostki; duże uwarunkowanie biologiczne. To przejaw układu nerwowego; Hipokrates wyróżnił 4 typy: choleryk, sangwinik, melancholik, flegmatyk. Postawy - różne sposoby zachowania wobec osób, przedmiotów (ukryte, utajone - gotowość do działania, wewnętrzny stosunek; czynne - konkretne zachowanie); kształtują się w toku życia człowieka, nie natychmiast; elementy postaw: (poznawcze) – opinie; przekonania; poglądy; myślenie; (uczuciowy) – emocje; uczucia; behawioryczny (konkretne działania); współodczuwanie + rozumienie + współdziałanie

13. DOJRZAŁA OSOBOWOŚĆ – KRYTERIA WG ALLPORT’A

Osobowość wg Allport’a – dynamiczna struktura cech każdej jednostki. Kryteria wg Allport’a:

udzielanie się na zewnątrz, im większe zaangażowanie tym dojrzalsza osobowość; okazywanie ciepła w relacjach z innymi, empatia do najbliższych; poczucie emocjonalnego bezpieczeństwa, zależy od stopnia samoakceptacji; realistyczne postrzeganie rzeczywistości, również jako konfrontacja ze zdaniem innych; potrzeba posiadania kompetencji, ciekawość poznawcza, zaangażowanie; otwartość na opinie innych ludzi, komunikat od dtugich jako źródło również o samym sobie; umiejętność budowania własnej filozofii życia, cele, sposoby ich realizacji, odporność na manipulacje

14. ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Zaburzenia osobowości obok nerwic należą do najpoważniejszych patologi psychologii klinicznej. Osoby te szukają m. in. Pomocy w Kościele. Częstość występowania takich zaburzeń w populacji sięga kilku procent, a zab. dyssocjalne (psychopatyczne) występują w większości u mężczyzn.

Osobowość zaburzona: nie jest to choroba psychiczna ani nerwica; występuje problem granic czasowych, ale jest to powolny proces (brak np. załamania życiowego); ludzie często mają wysokie aspiracje, ale nie mają możliwości realizacji Kryteria – cechy kliniczne charakteryzujące ludzi z zaburzeniami: niedomagają w nich uczucia wyższe, chłód uczuciowy; niedojrzałość psychiczna, brak odpowiedzialności za siebie i innych; niezdolność do przewidywania skutków działania, niezdolność do realnego planowania; dysharmonia psychiczna, sprzeczność w psychice, sprzeczność wartości; egoizm, egocentryzm, egotyzm, instrumentalne traktowanie innych ludzi; nieprzystosowanie, sztywność, mała elastyczność, utalone wzorce zachowań; Etiologia zaburzeń osobowości.

Czynniki warunkujące powstawanie zaburzeń osobowości: wrodzone (genetyczne); środowiskowe-mogą warunkować też mikrouszkodzenia ukł. nerwowego

15. OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

Cechy: nadmierna wrażliwość na niepowodzenia; długie pamiętanie krzywd; nieumiejętność przebaczania; podejrzliwość; skłonność do zazdrości; nadmiernie swojej wartości; pieniactwo, agresywność, wybuchanie; przekonanie o spiskowości dziejów. Ogólna charakterystyka: są to osoby dyskonmonijne, pozbawione empatii; drugi człowiek jest dla nich zagrożeniem, otwartość na atak; dwulicowość; w religijności powierzchowność, brak refleksji, przedmiotowe podejście do Boga, Bóg jest tym, który karze stąd potrzeba na Niego uważać, nie poszukują opieki duszpasterskiej. Cztery podtypy: ekspens; pieniacz; reformator; xxx

16. OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA (OBSESYJNO-KOMPULSYWMA)

Cechy: nadmierna ostrożność; trudność w podejmowaniu decyzji; brak poczucia bezpieczeństwa; przesadny perfekcjonizm; sztywność i upór w dążeniu do celu; natręctwa myśli; potrzeba; nieustannego planowania; niezdolność moralnego osądu. Jeśli są to osoby religijne to cechują się: skrupulanctwem; paradoksalne wypełnianie prawa; obsesje, sformalizowaniem; widzeniem grzechu tam gdzie go nie ma; nieumiejętność odprężenia się, relaksu; np. w spowiedzi zapomnienie urasta do rangi zatajenia; przymus liczenia np. kafli, stopni, krzeseł, itd. W duszpasterstwie trzeba nakazać takim osobom: krótkie rachunki sumienia i posiadanie jednego mądrego spowiednika.

17. OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA (PSYCHOPATYCZNA, ASPOŁECZNA)

Cechy: trwała niezdolność do utrzymywania więzi z drugą osobą; brak empatii; bezosobowy ; stosunek do partnera seksualnego; brak poczucia winy; nieumiejętność odraczania potrzeb; tendencje do szantażu samobójstwem; „palą mosty” w relacjach z ludźmi; niewytrwali (np. nie potrafią skończyć szkoły); przeciętny poziom intelektualny; pasożytniczy tryb życia; mają zniszczone reakcje uczuciowe; deficyt lęku (np. brawurowa jazda samochodem); obniżona odporność na alkohol; skłonności do sadyzmu. Ogólna charakterystyka: ludzie ci w dużym gronie maskują się, a okazują swoje prawdziwe oblicze w małych grupach (np. rodzina); do tej grupy należą zarówno ludzie prymitywni jak i ułożeni; osoby te nie praktykują religijnie, duszpasterstwo traktują instrumentalnie.

18. TEMPERAMENT

Temperament-typowa dla każdego człowieka charakterystyka zachowania, zespół najbardziej stałych wrodzonych właściwości psychicznych, przejawiających się w reakcjach emocjonalnych im emocjonalnej motoryce. Łac.”temparamentum” = umiar. Wg.Thomasa t. to sposób zachowania się człowieka. Temperament jest to psychiczny przejaw układu nerwowego - Z. Freud. Elementy temperamentu: Różnicuje ludzi; Stałość w ciągu życia; Ma podłoże biologiczne; Intensywność, siła, ruchliwość Wg.H Rempleina: - charakterystyczne uczuciowe zabarwienie przeżyć, które decyduje o nastroju podstawowym konkretnego człowieka - wrażliwość uczuciowa, przejawiająca się stopniem gotowości reagowania na bodźce emocjonalne i sposobem reagowania na nie - tempo reakcji, dotyczące zarówno aktów myśli i woli i przebiegu uczuć jak oraz działania zewnętrznego, - siła witalna, z jaką wykonywane są czynności życiowe. Od cech temperamentalnych jednostki zależy sposób jej działania, realizacja celów, jakie przed sobą stawia.

19. SANGWINIK.

Dominuje: uczucie, wesołość, ruchliwość

Zalety: -żywy, szybki -łatwo się zapala -ma wielu przyjaciół, jest lubiany -jest duszą towarzystwa -nie zraża się trudnościami -w nowych zadaniach pełen wiary we własne siły -łatwo uzewnętrznia swoje bogate uczucia -nigdy nie brakuje mu słów -żyje chwilą -żywa inteligencja, bystry -życzliwie nastawiony do ludzi, przyjazny

Wady: -"W gorącej wodzie kąpany" -optymista, entuzjasta -łatwo zapomina urazy i przykrości -beztroski, lekkomyślny, rozrzutny -słomiany zapał. -zmienny uczuciowo -mało wytrwały -ulega wpływom-można nim manipulować -może być "cygan" i "czarodziej" -łatwo zawiera znajomości

20.FLEGMATYK.

Dominuje: powolność. Spokój, dokładność

Zalety: -wytrwały na dłuższą metę -spokojny i zrównoważony -niezawodny i solidny -systematyczny i cierpliwy -opanowany i konsekwentny -naturalne poczucie humoru -ma zdolności pojednawcze -pełen dobroci i nienarzucającej się przyjaźni -lubi być obserwatorem życia

Wady: -powolny -leniuchowaty, robi tylko to co konieczne –wygodny -mało wrażliwy -wyrachowany, nie lubi ryzyka -nie lubi się angażować

21 MELANCHOLIK.

Dominuje: nastrojowość, sumienność

Zalety: -uczuciowy, wrażliwy -sumienny, obowiązkowy -dokładny, planuje zajęcia, "tropiciel szczegółów" -bogate życie wewnętrzne -refleksyjny, analizuje swoje myśli i czyny -wierny przyjaciel choć zaufaniem obdarza nieprędko -lubi się poświęcać i bez reszty angażować –wymagający -nie lubi błyszczeć publicznie -wrażliwy na objawy życzliwości i nieżyczliwości

Wady: -zamknięty w sobie, skryty, posępny -pesymista, widzi za dużo problemów -egocentryczny i "obrażalski", łatwo go zranić -skłonny do grzebania w sobi -krytyczny i złośliwy -domator, nie lubi towarzystwa -mało praktyczny

22.CHOLERYK.

Dominuje: silna wola, energia, wytrwałość

Zalety: -inteligentny (teoretycznie i praktycznie) -aktywny i energiczny -wytrwały i twardy -zdolny do podejmowania trudnych zadań - trudności go mobilizują -trwa przy swoim zdaniu -ambitny i pracowity -nastawiony na cel -stanowczy i opanowany -uczucia trzyma na wodzy -lubi i chce rządzić

Wady: -uparty -gniew aż do mściwości -nie liczy się ze zdaniem i uczuciami innych -skłonny do despotyzmu -wrogi dla tych co inaczej myślą –nieustępliwy -niezależny i samowystarczalny -trudno mu współpracować w grupie -zarozumiały, lekceważy innych -trudno mu przebaczyć i zapomnieć urazy

23. TEMPERAMENT WEDŁUG JUNGA

Jung wyodrebnił dwa rodzaje postaw: Ekstrawertyk- zorientowanie osoby na zewnątrz, relacje na zewnątrz, stara się żyć z innymi pewny siebie, optymista, bardziej otwarty, śmiały, pełen zapału Introwertyk- zorientowanie osoby wewnątrz, bardziej powściągliwy, samotność, analiza siebie, swoich relacji, dotknięcie będzie przeżywał jako przykrość, wycofanie ze środowiska, zahamowany

Większość ludzi ma postawę ambiwertyków- pomiędzy ekstrawertykiem, ekstrawertykiem introwertykiem *Typy temparamentalne uwzględniając funkcje psychiczne: wrażenia,rozum, uczucia, intuicja Stąd wyróżnił 8 typów: Introwertyk:myśli, uczuć zmysłów,intuicjonalista(intuicji) Ekstrawertyk: myśli, uczuć, zmysłów,intuicji

24. TYPOLOGIA TEMPERAMENTU WG E. KRETSCHMERA

Na temperament składają się według Kretschmera cztery podstawowe właściwości psychiczne, a mianowicie: Psychestezja to wrażliwość psychiczna na bodźce, która oscyluje między wrażliwością nadmierną i obniżoną. Nastrój przejawia się w zabarwieniu uczuciowym przeżyć psychicznych, przy czym zabarwienie to waha się w granicach: przyjemne (wesołe)­przykre(smutne). Tempo psychiczne to szybkość przebiegu proce­sów psychicznych, ich rytm i szybkość następowania po sobie; tempo psychiczne określa się w granicach od zwolnionego do przyspieszonego. Psychomotoryka dotyczy ogólnego tempa ruchów (ruchliwy ­ociężały), jak również specjalnych sposobów poruszania się (np. sztywny, porywczy, energiczny, płynny). Typ temperamentu, jak i typ budowy ciała uwarunkowane są chemizmem krwi, a więc zależą od pewnych właściwości układu hormonalnego. Szczególnie leptosomatycy i pyknicy przejawiają skłonność do chorób psychicznych, przy czym istnieje duża zbieżność między typem budowy ciała a określoną jednostką chorobową.

Leptosomatyk to człowiek o wątłej budowie ciała, wysoki i chudy. Ramiona szczupłe, klatka piersiowa gładka i wąska, twarz pociągła, nos długi i wąski, kończyny dolne chude i długie. (astenik) (gr. asthenos - słaby). Jest to typ zamknięty w sobie (tzw. autyzm), mało towarzyski. W życiu uczuciowym waha się między drażli­wością a oschłością. Cechuje go na ogół sztywność przekonań. Trudno dostosowuje się do otoczenia, skłonny do abstrakcji, despotyczny. Wszystko traktuje na serio.

Pyknik (gr. pyknos - gruby, gęsty): jednostki otyłe, o bogatej tkance tłuszczowej. Z reguły średniego wzrostu, szyja krótka, głowa okrągła, często łysa. Twarz szeroka, rozlana, tułów rozszerzający się ku dołowi, duży brzuch. W pewnym stopniu jest odwrotnością astenika. Towarzyski, pod względem przeżyć emocjonalnych oscyluje między radością a smutkiem. Łatwo nawiązuje kontakt z otoczeniem, w poglądach raczej realistyczny.

Atletyk (gr. athlon - zapasy, walka): typ umięśniony o silnej budowie. Wzrost wysoki lub średni, szeroki pas barkowy, wąskie biodra, wydatne kości policzkowe i często wystająca szczęka dolna. Spokojny, mało wrażliwy. Umiarkowany w gestach i mimice. Rzadko występują u niego silne afekty. Ma trudności w przechodzeniu od jednej czynności do innej. Cechuje go mała plastyczność umysłu, sumienność i drobiazgowość, skłonny do padaczki. Dysplastyk (gr. dys - źle, plastós - ukształtowany): człowiek o budowie bezkształtnej, nieregularnej. Do grupy tej należą na przykład jednostki mające bardzo wysoki wzrost albo inne deformacje budowy ciała. Dużą część w tej grupie stanowią ludzie o zaburzonej regulacji hormonalnej - typy eunuchoidalne, infantylne itp.

25.CHARAKTER CZŁOWIEKA

Punktem wyjścia są różnice indywidualne. Charakter człowieka rozstrzyga o celach godnych podjęcia choćby to wiązało się z długotrwałym wysiłkiem. Charakter jest szczytowym punktem osobowości. W nim wyraża się to, co jest w nas najistotniejsze, jest najważniejszym czynnikiem decydującym o różnicach indywidualnych ludzkiego działania. Niemiecka psychologia stworzyła nawet charakerystykę.

Składniki struktury charakteru: Realizacja celów (sumienność/bałaganiarstwo; dynamiczność/ opieszałość; zaangażowanie/ brak zaangażowania, Ustosunkowanie do siebie (praca nad sobą /brak ,hart/tkliwość nadmierna) obejmuje sposób traktowania samego siebie, Ustosunkowanie do innych (obejmuje relacje z innymi, pozytywne cechy przejawy, pois cech charakteru (ofiarność /nieuczynność) (czułość/ oschłość) (śmiałość/wstydliwość). Charakter możemy kształtować i może się zmienić. Człowiek bez charakteru to chorągiewka, sterowany z zewnątrz Między tym co człowiek deklaruje a co realizuje może występować pewna rozbieżność. Prowadzi do licznych nerwic i depresji. Trudność w ocenie naszego charakteru na zdania sobie sprawy, że człowiek zachowuje się niejednolicie- różnice są w zależności od okoliczności. Ocenić kogoś jest łatwiej niż samego siebie. O charakterze człowieka świadczy hierarchizacja jego potrzeb, przypisywanie priorytetu jednym a odrzucanie innych. Wiąże się to z wypracowanymi nawykami, prezentowanymi poglądami i posiadanymi uzdolnieniami i sprawnościami. Opis siebie obejmuje trzy rodzaje sądów:

sądów opisowych, sądów wartościujących, sądów normatywnych.

Samoocena - może być zaniżona albo zawyżona. Źródłem samooceny mogą być opinie innych ludzi Osoby o zaniżonej albo zawyżonej ssamooceny są niej podatne na manipulacje.

26. MOTYWACJA:

Motywacja – proces, dający napęd do działania, energia, ukierunkowanie na cel. Zespół cech psychicznych/fizjologicznych określających podłoże ludzkich zachowań i zmian tych zachowań. Tak by doprowadziły do zamierzonego celu. Takim celem może być np. zmiana własnego zachowania, osiągnięcie dóbr itp. Są różne podejścia do motywacji (koncepcje): zachowanie poprzedzone myśleniem, zachowanie poprzedzone emocjami, teoria nieświadomego motywu, teoria poznawcza (teoria świadomego motywu – uczenia się, świadomego dążenia do celu, moda), teoria hedonistyczne – ze względu na stan końcowy, teorie historyczne – zachowania teraźniejsze wypadkową naszych doświadczeń. Dwie właściwości motywacji: kierunek – osiągnięcie wyniku zmniejsza motywację do osiągnięcia celu, ale stanowi satysfakcję i wywołuje emocje pozytywne, natężenie – siła i intensywność, im silniejsza motywacja tym trudniej zmienić nastawienie danego człowieka. Badania: Zuckerman: Poziom optymalnego pobudzenia jest bardzo wysoki szczególnie u sportowców wyczynowych, alpinistów, saperów. Utworzył skalę potrzeb mocnych wrażeń (ludzie potrzebują silnej stymulacji), Zigernik: Badania w kontekście zapamiętywania zadań przerwanych (lepiej je pamiętamy i powracamy do nich). Ten efekt popycha do zakończenia zadania. Atkinson: W człowieku jest bardzo silna tendencja do przekraczania siebie. Sukces jest bardzo ważny (w człowieku jest bardzo silna potrzeba sukcesu i unikanie niepowodzeń – w zależności od tego, co przeważa decydujemy się albo na ryzyko, albo na asekurację). Sukces jest tym większy im mniejsza była szansa na osiągnięcie celu. Największa motywacja jest, gdy występuje średnia szansa osiągnięcia i średnia trudność zadania. Rotter: (???)

Perspektywa czasowa też wpływa na motywację. Dziecko myśli w kategoriach „tu i teraz”. Ważna jest umiejętność odraczania celów/gratyfikacji. Festinger: Dysonans poznawczy sprawia napięcie motywacyjne. Wodword : Stwierdził, że jak jest brak to należy to wyrównać. Jest zależność między siłą braku a siłą zaspokojenia – popęd wyrabia nawyk (doświadczenie na szczurze – im bliżej do celu tym szybciej biegły szczury). Maslow: Ważne są nasze potrzeby. Stworzył piramidę potrzeb (biologiczne, bezpieczeństwa, afiliacji, …, samorealizacji, samoaktualizacji) – wyższe nie pojawią się jeśli nie są zaspokojone niższe. Zjawiska określające ogólną charakterystykę motywacji: wzbudzenie energii, ukierunkowanie wysiłku na konkretny cel, selektywność uwagi (koncentracja na tym, co istotne), integracja reakcji człowieka, postępowanie za wzorcem, konsekwentne kontynuowanie czynności, dopóki sytuacja się nie zmieni Ważne są 2 założenia: wynik czynności musi być oceniony jako potrzebny, pożądany (użyteczność działania), przekonanie, że wynik można osiągnąć z prawdopodobieństwem większym od zera.

27. TYPY KONFLIKTÓW WG MILLERA I LEWINA.

Wyróżnili trzy grupy: PRZYCIĄGANIE PRZYCIĄGANIE – siła motywacji związana jest z przedmiotem konfliktu. Przedmiot ma subiektywną wartość. UNIKANIE UNIKANIE – obydwa wybory jawią się jako subiektywnie negatywne i przykre. Walka wewnętrzna – wybór mniejszego zła (lecz to zawsze będzie wybór zła). PRZYCIĄGANIE ODPYCHANIE \ UNIKANIE – zależy od bliskości obiektu konfliktu. Konflikt fatogenny. Wybierając przedmiot osoba w sumie nie ma wyboru. Im bliżej do celu, tym siła przyciągania i siła unikania jest silniejsza, z tym że siła unikania rośnie szybciej niż siła przyciągania. Ten konflikt wymaga pewnego przewartościowania. Wymaga najwięcej czasu i energii. Może tu wystąpić zjawisko frustracji, ta zaś prowadzi do agresji, która jest proporcjonalna do wartości pożądanego przedmiotu.

28. AGRESJA JAKO INSTYNKT WRODZONY:

Lorenz twierdził, że człowiek dziedziczy zachowania agresywne, agresja nie jest zachowaniem destrukcyjnym, ale przystosowawczym. Autor teorii implitingu – wdrukowanie (obrazek: rząd kaczek, które podążają za piłką, jedna za drugą jedyne co widziały to to, co jest bezpośrednio przed nią). Wnioski badań nad zwierzętami przeniósł na ludzi. Ludzie są bytami instynktownie agresywnymi.

Freud mówił, że człowiek rodzi się z instynktem thanatos, ta energia jest w człowieku ciągle magazynowana, jak człowiek nie może się wyładować w sposób stopniowy i akceptowalny (np. płacz, przeklinanie, siłownia) to wyładowuje się gwałtownie, może się też przerodzić w autoagresję. Źródłem agresji są konflikty między instynktem życia – eros, a śmierci – thanatos.

29. AGRESJA JAKO POPĘD NABYTY:

Autorzy tej koncepcji: Dolard, Miller, Sirs.

Przyczyną agresji nie są czynniki wrodzone, ale frustracja. Każda frustracja może wywołać agresję, ale nie musi, może prowadzić do ucieczki, czasem frustracja jest za słaba by ją wywołać.Frustracja – człowiek chce osiągnąć cele, ale działania zmierzające do osiągnięcia zostają zniweczone lub cel nie został osiągnięty z innych powodów. Utrudnione lub zniweczone osiągnięcie celu. Jest funkcją 3 czynników: siła dążenia do celu, stopień zakłócenia, liczba zakłóconych aktywności człowieka zmierzających do osiągnięcia celu.

Berkovitz: w powstawaniu agresji biorą też udział czynniki wewnętrzne, szczególnie tzw. bodźce wyzwalające (np. nie lubiane obiekty, osoby itp.). Eksperyment: badani oglądają film z walkami boxerskimi, po filmie mogli zadać wstrząs elektryczny różnym osobom (m.in. tym boxerom) – najwięcej wstrząsów dostał boxer pokonany.

30. AGRESJA JAKO ZACHOWANIE WYUCZONE SPOŁECZNIE:

Bandura: jeśli żyję na świecie i zauważam, że zachowania agresywne są skuteczne to będę postępował agresywnie. Eksperyment: dzieci obserwują jak dorosły zadaje ciosy lalce, a ona zawsze wracała do pionu (pewnie na jakiejś sprężynie). Dzieci naśladują dorosłego, nawet biją się między sobą. Jeśli agresja jest nagradzana, to jest podejmowana chętniej.

Agresja w mediach: staje się zaletą, jest naśladowana. Oglądanie agresji nie powoduje wyjścia z agresji, ale rodzi agresję.

Eksperyment Kana: laborant obrażał osoby znajdujące się w laboratorium. Pierwsi badani mogli po tym słownie wyładować agresję na laborancie, a drudzy nie mogli jej wyładować. Badani, którzy mogli się wyładować czuli jeszcze większą wrogość, a nie zmniejszyło to napięcia.

31. REDUKOWANIE AGRESJI:

Uświadomić sobie rolę agresji i w odpowiednim momencie się wycofać. Uświadomić zło powodowane przez agresję. Kara: (skutkuje tylko na bardzo krótki czas, nie może być tylko aktem zemsty ani agresji, musi mieć charakter leczniczy, karany nie może być poniżany, musi być proporcjonalna do popełnionego czynu, ukarany musi być świadomy za co jest karany), uczyć ludzi inaczej radzić sobie z problemami, po zachowaniu agresywnym odwołać się do poczucia humoru np. skwitować żartem.

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

32. SKALA PODATNOŚCI NA DZIAŁANIE GRUP KULTOWYCH

Podatność - cecha latentna wpływająca na zachowanie się człowieka

Definicja według Kuncewicza grupa kultowa (kryteria): posiada charakter kultyczny szeroko rozumiany (jednostka, przedmiot itd.), członkowie werbując nowe osoby zatajają istotne inf. lub posługują się oszustwem wykorzystując tech. Psychomanipulacji, u członków obserwuje się negatywne zmiany w psychce (irracjonalność zachowań). Czynniki warunkujące przynależność do g. kult.: aspekt przedmiotowy – oferta i manipulacyjne działanie grupy, aspekt podmiotowy – podatność danej osoby uwzględniająca osobowość (ludzie otwarci, poszukujący wartości, ideałów, autorytetów lubiący dyskutowaći szukających łatwych odp. Łatwych szczęścia), sytuację rodzinną (szczególnie relacja z ojcem – guru, potrzeba autorytetu, konflikty rodz.), aktualną sytuację życiową (kryzysy, załamania, samotne matki) i wiek (od15 do30 lat największa podatność) Uwarunkowania osobowościowe wpływające na podatność: Typy osobowości wg. Hassen’a: myśliciel – życie intelektualne nad emocjami, wrażliwy – emocje uczucia w nim dominują, praktyk – aktywiści, woluntariusze nastawieni na działanie, wierzący – poszukujący Boga w życiu i doświadczeń religijnych. Wg. Raport watykańskiego: potrzeba przynależności, poczucia wspólnoty, poszukiwanie odpowiedzi na temat wartości, prawd wiary, potrzeba bycia wyróżnionym, rozpoznanym, dążenie do integralności i ścisłego rozróżnienia dobra i zła, potrzeba duchowego kierownictwa, potrzeba wizji szczęścia, optymistycznej przyszłości, potrzeba zaangażowania i włączenia się odczucie przydatności Uwarunkowania społeczne wpływające na podatność: kryzys cywilizacji, kryzys Kościoła i religii, kryzys rodziny, kryzys polityczny i społeczny

Interpretacja wyników: Część A – składa się z pytań odnoszącego się do sytuacji rodzinnej, życiowych potrzeb, syt. kryzysowych, uwarunkowań osobowościowych. Wyniki w stenach: od 1do 4 – wynik niski, od 5 do 6 – wynik średni, od 7 do 10 –wynik wysoki. Część B – składa się z haseł propagowanych przez grupy kultowe. Wyniki: 34 – 76 – wynik bardzo niski 77 – 119 - wynik niski, 120 – 161 - wynik wysoki, 162 – 204 - wynik bardzo wysoki. Wysokie wyniki w części A (steny 7, 8, 9, 10) i w części B (wynik wysoki i bardzo wysoki) mogą wskazywać na ogólną wysoką podatność osobna oddziaływanie g. kult. Nie znaczy to, że osoby o niskich wynikach nie są podatne na takie oddziaływania, każdy musi uważać.

Xx

X33. PROCES UCZENIA SIĘ:

Uczenie się to proces bardzo szeroko rozumiany. Uczymy się wielu rzeczy w przeciągu życia. Uczenie bazuje na prawidłowościach funkcjonowania układu nerwowego. O uczeniu się mówimy, gdy mamy na myśli nabywanie nowych doświadczeń. Uczenie się pojmowane w kategoriach rozumienia. Poprawne wyciąganie wniosków, rozumienie wzorów, symboli itp. Uczymy się wszystkimi zmysłami, ale w warunkach akademickich wykorzystujemy gł. wzroku i słuchu. Teorie wyjaśniające proces uczenia się: Poprzez bodźce i reakcje – zalicza się tu m.in. warunkowanie klasyczne i instrumentalne. Nie musi temu towarzyszyć rozumienie, kojarzenie może być mechaniczne. Tzw. uczenie poznawcze – uczenie się spostrzeżeniowe, rozwiązywanie problemów, nabywanie wiedzy i złożonych umiejętności. Zaangażowane myślenie. Poprzez próby i błędy Uczenie się w kontekście Piagget’a – procesy asymilacji i akomodacji. SZEROKIE UJĘCIE PROCESU UCZENIA SIĘ: Proces nabywania przez człowieka względnie trwałych zmian w zachowaniu na podstawie indywidualnego doświadczenia. Takie rozumienie przeciwstawione dojrzewaniu; Nie zaliczamy do tego zmian w układzie nerwowym; Nie zaliczamy tu zmian pod wpływem chemicznym np. amfetamina, środki pobudzające; Zachowania takie występują w pewnym wymiarze też u zwierząt. WĄSKIE UJĘCIE PROCESU UCZENIA SIĘ: Świadome i zamierzone zdobywanie wiadomości i umiejętności Dot. Tylko człowieka, z wyłączeniem wczesnego okresu dzieciństwa. Zdobywanie nowych treści poznawczych na drodze celowego, metodycznego zapamiętywania. Podstawową funkcją uczenia jest zapamiętanie i przechowanie wiadomości ma 2 postacie: mimowolne, zamierzone. Są 2 teorie ćwiczeń: Transfer identycznych komponentów – w nowej sytuacji człowiek wykorzystuje to, że dana sytuacja jest analogiczna do dawnej, minionej. Korzystanie z wcześniejszych doświadczeń. Transfer za pomocą zasad – w uczeniu człowiek korzysta z uprzednio poznanych zasad. Od czego jeszcze zależy zapamiętywanie i uczenie się: Motywacja – przekonanie, że dam radę pokonać trudności. Postawa zaufania do własnych zdolności i umiejętności. Koncentracja uwagi – uwaga ułatwia przechowywanie i przyswajanie treści i odtwarzanie ich. Wskazane są przerwy, odprężenia dla lepszej koncentracji. Zainteresowanie – ułatwia procesy kojarzeniowe i daje lepsze wyniki. Uczenie przyjemne przyspiesza kojarzenie, a przykre hamuje. Inteligencja. WARUNKOWANIE KLASYCZNE: Eksperyment z psami Pawłowa – badał wydzielanie śliny w związku z bodźcem zewnętrznym, nazwał to wydzielaniem psychicznym. Podanie psy pokarmu powoduje wydzielanie śliny – nazwał to reakcją bezwarunkową (bez uczenia się dziedziczne). Pokarm jest bodźcem bezwarunkowym. Przed podaniem pokarmu dzwoni dzwonek. Przed eksperymentem tenże dzwonek nie wywoływał reakcji, zaś po kilku próbach przy dźwięku dzwonka wydzielała się ślina. Wydzielanie śliny na dźwięk dzwonka to odruch warunkowy. Te zależności dotyczą też ludzi. Eksperyment Watsona – wykazał, że warunkowanie klasyczne dotyczy też człowieka. Albercik nie miał lęku przed białym szczurkiem. W pewnym momencie przy zabawie ze szczurkiem usłyszał straszny hałas. Ten hałas wywołał płacz. Po kilku takich seriach hałasów przy zbliżaniu się szczurka już samo pojawienie się szczurka wywoływało płacz Albercika. Ten lęk został przeniesiony też na białego królika, białego pieska, a nawet Albercik bał się białej odzieży i futra. Watson chciał naprawić zrytą psychikę Albercika, ale mama zabrała go ze szpitala i Watson nie wiedział czy stan dziecka wrócił do poprzedniego. Modele Pawłowa i Watsona są zbyt uproszczone – nie sposób przyjąć, że uczymy się tylko przez bodźce i reakcje. WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE: Edward Thorndike przedstawił prawo efektu: zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje uczucie zadowolenia związane z tą sytuacją. Jeśli w przyszłości ta sytuacja się powtórzy to owe zachowanie człowieka też pewnie się powtórzy. Jeśli zachowanie wywoływało negatywne odczucia to mało prawdopodobne że się powtórzy. Np. dziecko w McDonaldzie® dostawało zabawkę do zestawu Happy Meal™, a w Barze Mlecznym® jadło aluminiową łyżka to w przyszłości na pewno chętniej zje BigMack’a™ niż Płatki Owsiane™. Skinner Burchus skonstruował klatkę z szeregiem dźwigni i przycisków. Zwierzak w tejże klatce mógł przyciskać dowolne dźwignie. Jeśli naciśnięcie dźwigni spowoduje otwarcie pokarmu, to przyszłości zwierzak naciśnie tylko tę dźwignię. Całe zachowanie zwierząt jest instrumentem, więc to warunkowanie nazwane zostało instrumentalnym. Jednostka uczy się, że w danych warunkach dane zachowanie wywoła konsekwencje: atrakcyjne (nagrody) lub awersyjne (kary). Jednostka nabywa stopniowo tzw. odruchu instrumentalnego. Np. kierowca, który danego dnia dostał mandat za przekroczenie prędkości widząc następnego dnia radiowóz automatycznie zwolni. Wzmocnienie pozytywne: każda konsekwencja zachowania, która powoduje zwiększenie prawdopodobieństwa wykonania działania w przyszłości. Jest to nagrodzone np. pokarmem i zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia działania w przyszłości Kara: każda konsekwencja, która zmniejsza prawdopodobieństwo wykonania czynności w przyszłości Wzmocnienie negatywne: takie wykonanie czynności, które pomoże uniknąć wykonania czynności w przyszłości, pomaga unikać przykrości. Pomijanie: po wystąpieniu zachowania nie pojawią się konsekwencje ani przykre, ani pozytywne. Warunkowanie instrumentalne polega na wzmacnianiu samej reakcji jednostki, a nie bodźca warunkowego. Nawyk wykonywany jest bezmyślnie.

17. OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA (PSYCHOPATYCZNA, ASPOŁECZNA)

18. TEMPERAMENT

23. TEMPERAMENT WEDŁUG JUNGA

24. TYPOLOGIA TEMPERAMENTU WG E. KRETSCHMERA

25.CHARAKTER CZŁOWIEKA

26. MOTYWACJA:

27. TYPY KONFLIKTÓW WG MILLERA I LEWINA

28. AGRESJA JAKO INSTYNKT WRODZONY:

29. AGRESJA JAKO POPĘD NABYTY:

30. AGRESJA JAKO ZACHOWANIE WYUCZONE SPOŁECZNIE:

31. REDUKOWANIE AGRESJI:

32. SKALA PODATNOŚCI NA DZIAŁANIE GRUP KULTOWYCH

33. PROCES UCZENIA SIĘ

34. TEORIA ATRYBUCJI

34. TEORIA ATRYBUCJI.

Zajmuje się uwarunkowaniem naszego zachowania. PROCES ATRYBUCJI: to odpowiedź na pytanie dlaczego? (wyjaśnianie czyichś i własnych zachowań). To próba zrozumienia ludzkiego postrzegania, ciągłe pytanie o przyczynę. Odniesienie do percepcji społecznej (relacje między ludźmi). POTOCZNIE: to "przypisywanie" czegoś komuś lub czemuś. To jak postrzegamy innych i sytuacje (efekt stanu, który jest przypisany drugiemu człowiekowi); to wyjaśnieni ludzkich zachowań. Wyjaśnienie jest możliwe, gdy wejdziemy w reguły zachowania przeciętnego człowieka (psychologia naiwna). Każdy stosuje swoją psychologię (tłumaczy swoje zachowania i innych). Wnioski są formułowane na podstawie innych zachowań ludzi i instytucji. Chodzi o właściwości ludzi i świata. Na gruncie badań społecznych. TEORIA HEIDERA – podstawowa i najstarsza, pozostałe do niej nawiązują. Wyjaśnia tłumaczenie przez ludzi przyczyn na postawie psychologii zdrowego rozsądku. Człowiek jako obserwator nie zadowala się jedynie postrzeganiem zastanej rzeczywistości, ale poszukuje przyczyny. To rozpoznawanie przyczyn pełni ważną rolę dla podmiotu, który za pomocą metody atrybucji, dąży do porządku i stabilizacji obrazu świata, którego większe zrozumienie, pozwala formułować przewidywania (osoba może podejmować sensowne zadania, oraz planować przyszłość). Obserwator poszukuje przyczyn wśród następujących czynników: wewnętrzne – dyspozycje osobowościowe. zewnętrzne – środowisko; otoczenie. TEORIA JAMESA I DEYVISA – (odpowiedniego wnioskowania), wnioski formułowane na podstawie działań drugiej osoby. We wnioskowaniu szczególną uwagę zwracamy na pewne typy działań: gdzie jest duże prawdopodobieństwo otrzymania informacji – chętniej. gdzie mniejsze – to pomijamy. Koncentrujemy się na: zachowania w warunkach wolnego wyboru, niespotykany efekt, zachowania o niskim czynniku aprobaty społecznej. Pewność wnioskowania rośnie w miarę jak zachowanie odchyla się od norm społecznych. Ważna jest też bliskość emocjonalna – deformuje (zniekształca) postrzeganie (intencja, cechy charakteru - rośnie w zależności od emocji). Odniesienie względem korzyści: dobre \ złe dla mnie jest znacznym uproszczeniem danych, następuje eliminacja elementów obiektywnych, pobocznych. EFEKT PERSONALIZMU: powód zakłóceń, zwiększa pewność sądu obserwatora, co do motywacji (intencje) osoby, gdy mnie osobiście jest zaangażowana w daną sytuację. Szybciej i pewniej następuje wnioskowanie w nieprzychylnym ustosunkowaniu. TEORIA KELEYA – przyczyna wewnętrznego i zewnętrznego uwarunkowania osobowościowego. Obserwator postępuje analogicznie, jak naukowiec (weryfikacja hipotez). Istotą jest wskazanie na jakiej podstawie (informacje), podmiot dochodzi do określonych źródeł danego zachowania. Wymiary: zgodności – na ile coś jest powszechne w populacji, stałości – konsekwencje zachowań (powtarzalność reakcji bez względu na kontekst i czas \ sytuacji), wyróżnialności – czy reakcja jest taka sama na jeden, konkretny, powtarzający się bodziec. Od nich zależy wskazanie przyczyny wewnętrznej, bądź zewnętrznej: jeśli 1. wysoki, 2. wysoki, 3. niski, to wewnętrzne, jeśli 1, 2 i 3. wysoki, to zewnętrzne. Proces atrybucji został przeintelektualizowany. Teoria nadinterpretacyjna – nie musi tak być koniecznie w życiu przeciętnego człowieka. SAMOATRYBUCJA – jest ważna, to wyjaśnianie własnych zachowań. Pożytecznym jest poznanie opinii innych ludzi o mnie, do owocnej pracy nad sobą. Sens wiedzy o sobie – postawa efektywnego funkcjonowania. Sam proces uświadamiania: obniża lęki, napięcia (których źródłem jest zafałszowany obraz rzeczywistości), zmiana stylu życia, poprawa jakości życia.

SPIS TREŚCI:

1. PSYCHOLOGIA PRZEDNAUKOWA1

2. PSYCHOLOGIA NAUKOWA1

3. BIOLOGICZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA1

4. BEHAWIORYSTYCZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA1

5. POZNAWCZY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA1

6. PSYCHOANALITYCZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA1

7. HUMANISTYCZNY SPOSÓB WIDZENIA CZŁOWIEKA1

8. BIOLOGICZNE PODSTAWY ZACHOWANIA1

9. CZŁOWIEK W PROCESIE POZNAWANIA1

10. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW (4 FAZY WG KOZIELECKIEGO – WSPÓŁCZESNY PSYCHOLOG)

11. TEORIA OSOBOWOŚCI „WIELKA PIĄTKA”

12. ELEMENTY OSOBOWOŚCI WG GUILFORDA:

13. DOJRZAŁA OSOBOWOŚĆ – KRYTERIA WG ALLPORT’A

14. ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

15. OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

16. OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA (OBSESYJNO-KOMPULSYWMA)