Rozwój fizyczny i poznawczy w okresie dorastania:
Zmiany fizyczne:
Hormony – najważniejsza przysadka mózgowa (kieruje dystrybucją hormonów produkowanych przez inne gruczoły) – wydziela hormon wzrostu; hormony gonadotropowe powodują wydzielanie się testosteronu i estradiolu
Wzrost – poprzez zwiększenie wydzielania się hormonu wzrostu, dziecko zyskuje corocznie 7-10cm
Kształt – twarze bardziej kanciaste i kościste, szybciej rosną dłonie i stopy, najwolniej tułów
Mięśnie i tkanka tłuszczowa – chłopcy przybierają zdecydowanie więcej mięśni, dziewczynki więcej tkanki tłuszczowej
Inne – wzrost wielkości płuc, serca
Rozwój dojrzałości płciowej:
U dziewcząt: intensywny wzrost ciała, powiększenie piersi, pojawienie się owłosienia łonowego, pierwsza miesiączka (po rozwoju piersi i owłosienia); trend sekularny – średni wiek pojawienia się miesiączki jest coraz wcześniejszy spowodowany zmianą trybu życia i diety
U chłopców: intensywny wzrost ciała, owłosienie łonowe, zarost, obniżenie głosu, produkcja plemników
Zdrowie:
„pogoń za sensacją i brak wyobraźni” – szybka jazda samochodem, jazda pod wpływem alkoholu, ryzykowne praktyki seksualne (choroby weneryczne)
Nadmierne spożywanie alkoholu, używanie narkotyków
Bulimia – fizyczne dolegliwości: próchnica zębów, podrażnienie żołądka, obniżenie temperatury ciała, wypadanie włosów; psychiczne: wstyd, kompleksy, depresja
Anoreksja – fizyczne dolegliwości: zaburzenia snu, zatrzymania cyklu miesiączkowego, utrata wrażliwości na ból, obniżenie ciśnienia krwi, problemy sercowo-naczyniowe
Rozwój poznawczy:
Poglądy Piageta na sposoby myślenia w stadium operacji formalnych:
- rozważanie nie tylko sytuacji rzeczywistych ale też potencjalnych, systematyczne myślenie o przyszłości, planowanie długoterminowe
- systematyczne rozwiązywanie problemów
- logika dedukcyjna
Teoria Kohlberga (rozwój rozumowania moralnego):
Poziom I, moralność przedkonwencjowalna (wiek przedszkolny, młodszy wiek szkolny):
Stadium 1 - Orientacja posłuszeństwa i kary - Egocentryzm. Reguły przestrzega się tylko po to, by unikać kary. To, czy czynność jest dobra i zła określają ich skutki. Punkt widzenia i interesy innych nie są brane pod uwagę.
Stadium 2 - Orientacja naiwnie egoistyczna - Relatywizm moralny. Działanie dobre to działanie, które ma na celu dobro własne a nie innych. Potrzeby innych są brane pod uwagę, jeśli rezultat ich działania jest korzystny dla własnego dobra.
Poziom II, moralność konwencjonalna (ok.13-16.rok życia) :
Stadium 3 - Orientacja "dobrego chłopca/dziewczyny" - Czynność jest oceniana jako dobra albo zła ze względu na intencje jednostki. Cenione są społecznie akceptowane standardy zachowania.
Stadium 4 - Orientacja prawa i porządku - Pojawia się szacunek dla autorytetów oraz przekonanie, że reguły społeczne muszą być przestrzegane. Zwraca się uwagę nie tylko na motywy działania jednostki, ale również na standardy zewnętrzne.
Poziom III, moralność postkonwencjonalna (powyżej 16.roku życia):
Stadium 5 - Orientacja umowy społecznej i legalizmu - To, co jest słuszne, zależy od opinii większości w danej grupie społecznej.
Stadium 6 - Orientacja uniwersalnych zasad sumienia - O postępowaniu decydują wybrane przez jednostkę zasady etyczne. Gdy obowiązujące prawo wchodzi w konflikt z tymi zasadami jednostka postępuje zgodnie z tymi drugimi.
Etyka dbałości Gilligan: dwie wyraźne „orientacje moralne”: sprawiedliwość i dbałość – traktować ludzi uczciwie i nie odwracać się od kogoś w potrzebie; dziewczynki bardziej za dbałością, chłopcy za sprawiedliwością
Rozwój społeczny i rozwój osobowości w okresie dorastania:
Pojęcie własnego „ja”:
wcześniej główną rolę odgrywał wygląd fizyczny, w okresie dorastania przeważają kwestie ideologiczne i moralne
pojęcie roli płci staje się bardziej elastyczne, określanie siebie pod względem cech żeńskich i męskich; 4 podstawowe typy ról płciowych: tradycyjne (męski i żeński), androgyniczny (przyjęcie cech żeńskich i męskich) oraz nierozróżnionych
„męski trend” – że niby cechy męskie są zajebiste a żeńskie chujowe; stąd w kategoriach androgynicznych i męskich nastolatki mają większe poczucie wartości
Tożsamość a niepewność roli – moratorium pomiędzy dzieciństwem a dorosłością; paczki nastolatków dają bezpieczeństwo, które jest niezbędne w kształtowaniu swojej indywidualnej tożsamości
Statusy tożsamości (J. Marcia):
- tożsamość osiągnięta: jednostka przeszła kryzys, przejęła zobowiązania w obszarze ideologicznych i zawodowych celów
- moratorium: kryzys nadal trwa
- tożsamość przejęta: doszło do przejęcia zobowiązania z pominięciem okresu kryzysu; przyjęcie zobowiązania wyznaczonego przez kulturę lub rodziców
- tożsamość rozproszona: jednostka nie przechodzi kryzysu i nie przyjęła żadnych zobowiązań
W okresie dorastania poczucie własnej wartości początkowo spada, potem rośnie
Związki z innymi ludźmi, ich charakter:
Wzrost liczby konfliktów z rodzicami; mimo zwiększonego dystansu i napięć w relacjach, przywiązanie do rodziców pozostaje silne
W rozbitych rodzinach, dziewczynki gorzej znoszą sytuację pojawienia się ojczyma/macochy, często w takich sytuacjach cierpią na depresję i częściej niż chłopcy sięgają po narkotyki
Związki z rówieśnikami stają się bardzo ważne, przyjaźnie stają się bardziej intymne, cenią lojalność i zaufanie
Dunphy wyróżnił dwie podkategorie grup rówieśniczych: klikę (4-6 osób silnie ze sobą związanych, prawie całkowicie jednopłciowe) i paczkę (przedstawiciele obu płci, rozpadają się na dwupłciowe kliki i w końcu na luźno związane ze sobą pary)
Brown używa pojęcia paczki „powstałej na bazie reputacji” (np. w szkołach amerykańskich: mięśniaki, mózgowcy, ćpuny, popularni itd.) a kliki podobnie jak Dunphy – małe grupy których łączy przyjaźń
Randki zaczynają się średnio ok. 15-16. roku życia
Różnice indywidualne:
Wielka piątka: ekstrawersja, zgodność, sumienność, neurotyczność, otwartość/intelekt
30-40% młodzieży doświadcza krótkotrwałych stanów depresyjnych
Czynniki wpływające na doświadczenie depresji: czynniki genetyczne, czynniki stresujące w rodzinie (kłótnie, choroba, problemy finansowe, rozwód rodziców, śmierć bliskiej osoby); dziewczyny częściej cierpią na depresję pogrążając się w niej, chłopcy stosują strategię rozproszenia myśli przez zajęcie się czymś innym np. ćwiczenia fizyczne, które redukują depresję
W świetle pracy: to sobie można tylko przeczytać, pieprzenie trzy po trzy