KSZTAŁCENIE PRZEDZAWODOWE

Utożsamiane z pedagogiką przedzawodową, obejmuje to wszystko, co decyduje o rozwoju jednostki w okresie poprzedzającym systematyczne kształcenie zawodowe oraz pomaga w dokonywaniu wyboru zawodu zgodnie z warunkami osobistymi i potrzebami społecznymi. W sferze tej mieści się kształcenie ogólne, jako podstawa kształcenia zawodowego, wychowanie przez pracę realizowane w domu rodzinnym, w przedszkolu i w szkole ogólnokształcącej, kształcenie ogólnotechniczne, jak również preorientacja, orientacja i poradnictwo zawodowe.

Edukacja przedzawodowa jest pierwszym i zarazem bardzo ważnym krokiem w procesie kształcenia dla rynku pracy. Powinna się ona, jak twierdzą niektórzy, rozpocząć już w szkole podstawowej, chociaż są i tacy, którzy uważają, że już nawet w przedszkolu. Oswajanie uczniów z techniką, technologią wytwarzania różnych produktów, nie tylko codziennego użytku, a także prezentowanie zawodów funkcjonujących na rynku pracy, to jeden z głównych celów tak rozumianej edukacji przedzawodowej. Ważnym celem tej edukacji jest także przybliżanie uczniom zagadnień dotyczących lokalnego rynku pracy i przygotowywanie ich do dokonania w przyszłości trafnego wyboru drogi zawodowej.

Kształcenie przedzawodowe to pierwszy i może najistotniejszy etap kształcenia związany z edukacją jednostek i ich rozwojem. Jest różnie rozumiane w systemach szkolnych Unii Europejskiej i świata. W jednych krajach traktowane jest jako swoiste łączenie wiedzy teoretycznej z doświadczeniem życiowym uczniów, w innych jako powiązanie kształcenia ogólnego z praktycznymi problemami pracy, a jeszcze w innych z procesem orientacji szkolnej i zawodowej.

Zgodnie z przyjętą u nas definicją kształcenie przedzawodowe rozumiane jest jako swoisty proces wychowania przez pracę i do pracy, w tym orientacji i poradnictwo zawodowego. Bez względu na konkretne rozwiązania organizacyjne w wielu krajach kształcenie przedzawodowe łączy się z kształceniem ogólnym- od przedszkola po różne typy szkół ogólnokształcących.

• Etapy kształcenia przedzawodowego obejmuje 4 okresy rozwoju jednostki od 5 do 15 roku życia :

• stadium rośnięcia – etap preorientacji zawodowej (1-3 szkoła podstawówki)

• Stadium rośnięcia – etap zainteresowań (wchodzi tu aspekt obserwacji, 4-6 szkoła podstawówki).

• 1-2 klasa gimnazjum – okres próbowania.

• Etap decyzyjny – 3 klasa gimnazjum, choć może wejść w klasie liceum.

• W życiu człowieka następuje 5 faz rozwoju zawodowego –

• do 11 roku życia zwana preorientacja zawodowa – myślenie konkretno- obrazowe, wiedza zdobywana przez działanie.

• Orientacja zawodowa (12-15 rok życia), tworzenie się wiadomości zawodowej, myślenie abstrakcyjne dominuje.

• Okres uczenia się zawodu (16-25 rok życia), obejmuje: a) adaptacja szkolno-zawodowa. b) identyfikacja szkolno-zawodowa. c) stabilizacja szkolno-zawodowa. d) osiągnięcia szkolno-zawodowe. e) plan dalszego rozwoju społeczno-zawodowego.

• Faza kwalifikowanej pracy zawodowej – od rozpoczęcia pracy do momentu przejścia na emeryturę lub rentę. Weryfikacja wszystkiego, co miało miejsce w poprzednim okresie.

• Faza reminiscencji zawodowej – analizowanie obecnego stanu przez pryzmat tego, co było wcześniej.

Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z 21 marca 2001 r. w przedszkolach, szkołach publicznych i licach utworzono tzw. Wewnątrzszkolny system doradztwa (WSD), który miał stać się częścią programu wychowawczego tych placówek. Nowe możliwości w tym zakresie otworzyło kolejne rozporządzenie (DzU Nr 111 poz. 1112 z 7.01.2003r.) dające placówkom możliwości zatrudnienia tzw. Doradców zawodowych, którzy byliby animatorami, koordynatorami oraz realizatorami WSD.

• Cele działania szkolnego doradcy zawodowego:

• Przygotowanie młodzieży do trafnego wyboru zawodu i drogi dalszego kształcenia oraz opracowania indywidualnego planu kariery edukacyjnej i zawodowej.

• Przygotowanie ucznia do radzenia sobie w sytuacjach trudnych, takich jak:
  - bezrobocie,
  - problemy zdrowotne,
  - adaptacja do nowych warunków pracy i mobilności zawodowej.

• Przygotowanie ucznia do roli pracownika.

• Przygotowanie rodziców do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu przez nie decyzji edukacyjnych i zawodowych.

• Pomoc nauczycielom w realizacji tematów związanych z wyborem zawodu w ramach lekcji przedmiotowych.

• Wspieranie działań szkoły mających na celu optymalny rozwój edukacyjny i zawodowy ucznia. 

• Zadania szkolnego doradcy zawodowego

• Systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje i pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej.

• Gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu i kierunku kształcenia.

• Wskazywanie osobom zainteresowanym (młodzieży, rodzicom, nauczycielom) źródeł dodatkowej, rzetelnej informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym na temat: 
  - rynku pracy,
  - trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia,
  - możliwości wykorzystania posiadanych uzdolnień i talentów w różnych obszarach świata pracy,
  - instytucji i organizacji wspierających funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w życiu codziennym i zawodowym,
  - alternatywnych możliwości kształcenia dla młodzieży z problemami emocjonalnymi i niedostosowaniem społecznym,
  - programów edukacyjnych Unii Europejskiej,
  - porównywalności dyplomów i certyfikatów zawodowych.

• Udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych uczniom i ich rodzicom.

• Prowadzenie grupowych zajęć aktywizujących, przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej.

• Kierowanie, w sprawach trudnych, do specjalistów: doradców zawodowych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych i urzędach pracy, lekarzy itp.

• Koordynowanie działalności informacyjno – doradczej szkoły.

• Wspieranie rodziców i nauczycieli w działaniach doradczych poprzez organizowanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych, udostępnianie im informacji i materiałów do pracy z uczniami itp.

• Współpraca z Radą Pedagogiczną w zakresie:
  - tworzenia i zapewnienia ciągłości działań wewnątrzszkolnego systemu doradztwa, zgodnie ze statutem szkoły,
  - realizacji zadań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej, zawartych w programie wychowawczym szkoły.

• Systematyczne podnoszenie własnych kwalifikacji.

• Wzbogacanie warsztatu pracy o nowoczesne środki przekazu informacji (Internet, CD, wideo itp.) oraz udostępnianie ich osobom zainteresowanym.

• Współpraca z instytucjami wspierającymi wewnątrzszkolny system doradztwa: kuratoria oświaty, centra informacji i planowania kariery zawodowej, poradnie psychologiczno – pedagogiczne, powiatowe urzędy pracy, wojewódzkie komendy OHP, zakłady doskonalenia zawodowego, izby rzemieślnicze i małej przedsiębiorczości, organizacje zrzeszające pracodawców itp.

Edukacja elementarna- wychowanie przedszkolne i kształcenie zintegrowane:

Dotychczasowe rozwiązania organizacyjne i programowe izolowały edukację przedszkolną i wczesnoszkolną (klasy I-III) Znajdowało to wyraz przede wszystkim w braku jednolitej podstawy programowej i powodowało różnorodne kłopoty dzieci podejmujących naukę szkolną, związane głównie z ich przystosowaniem psychospołecznym do szkoły. Aby uniknąć tych przeszkód, współczesna psychologia i pedagogika postulują połączenie obu etapów w jeden i nazwanie go edukacją elementarną. Jego treści koncentrują się na trzech obszarach edukacyjnych:

1. Wiedza i poznawanie świata oraz siebie

2. Umiejętność działania w świecie

3. Wartości i stosunek do świata oraz siebie

Szkoła podstawowa. Gimnazjum

Nadrzędnym celem działań edukacyjnych szkoły jest wszechstronny rozwój ucznia. Edukacja szkolna polega na harmonijnym realizowaniu przez nauczycieli zadań w zakresie nauczania, kształcenia umiejętności i wychowania. Zadania te tworzą wzajemnie uzupełniające się i równoważne wymiary pracy każdego nauczyciela. Szkoła w zakresie nauczania, co stanowi jej zadanie specyficzne, zapewnia uczniom w szczególności:

1) naukę poprawnego i swobodnego wypowiadania się, pisania i czytania ze zrozumieniem, w tym w językach obcych,

2) poznawanie wymaganych pojęć i zdobywanie rzetelnej wiedzy na poziomie umożliwiającym co najmniej kontynuację nauki na następnym etapie kształcenia,

3) dochodzenie do rozumienia, a nie tylko do pamięciowego opanowania przekazywanych treści,

4) rozwijanie zdolności dostrzegania różnego rodzaju związków i zależności (przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, czasowych i przestrzennych),

5) rozwijanie zdolności myślenia analitycznego i syntetycznego,

6) przekazywanie wiadomości przedmiotowych w sposób integralny, prowadzący do lepszego rozumienia świata, ludzi i siebie,

7) poznawanie zasad rozwoju osobowego i życia społecznego,

8) poznawanie dziedzictwa kultury narodowej postrzeganej w perspektywie kultury europejskiej.

W szkole uczniowie kształcą swoje umiejętności wykorzystywania zdobywanej wiedzy, aby w ten sposób lepiej przygotować się do pracy w warunkach współczesnego świata.

Nauczyciele tworzą uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności:

1) planowania, organizowania i oceniania własnej nauki, przyjmowania za nią coraz większej odpowiedzialności,

2) skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia i uwzględniania poglądów innych ludzi, poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, językami obcymi oraz przygotowania do publicznych wystąpień,

3) efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm,

4) rozwiązywania problemów w sposób twórczy, 5) poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną, 6) odnoszenia do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenia potrzebnych doświadczeń i nawyków, 7) rozwijania sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań, 8) przyswajania sobie metod i technik negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych. Nauczyciele w pracy wychowawczej, wspierając w tym zakresie obowiązki rodziców, zmierzają do tego, aby uczniowie w szczególności: 1) znajdowali w szkole środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego (w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym, duchowym), 2) rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą, ukierunkowaną na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna w świecie, 3) mieli świadomość życiowej użyteczności zarówno poszczególnych przedmiotów nauczania, jak i całej edukacji na danym etapie, 4) stawali się coraz bardziej samodzielni w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym, godząc dążenie do dobra własnego z dobrem innych, odpowiedzialność za siebie z odpowiedzialnością za innych, wolność własną z wolnością innych, 5) poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w świecie,