<

Była to grupa poetycka istniejąca od roku 1918 stanowiła zbiór silnych indywidualna¶ci poetyckich, złączonych wspólnot± my¶lenia poetyckiego i przyjaźni±. Ich programem była "bezprogramowo¶ć". W skład tej grupy wchodzili: Julian Tuwim, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Wierzyński oraz sympatyzująca ze Skamandrem Maria Pawlikowska - Jasnorzewska.

Julian Tuwim był czołowym reprezentantem Skamandra. W pierwszym okresie swej twórczo¶ci najpełniej realizował - nigdy niewyrażone w formie progamu - założenia tej grupy. Głosił, więc optymizm, wprowadził do poezji obrazy miasta w jego codziennym życiu. Stworzył nowego bohatera - mieszkańca miasta, żyjącego jego sprawami. Upodobnił poezję do żywej, potocznej wypowiedzi, używając zwykłego, prostego słownictwa i składni. W pierwszych tomach wierszy Tuwima, obok wierszy o tematyce miejskiej, znaleźć można erotyki, utrzymane jeszcze w nastrojowej, młodopolskiej konwencji. W dojrzałym okresie swej twórczo¶ci (po roku 1926) Tuwim zmienił swój stosunek do ¶wiata. W miejsce optymizmu pojawiło się rozczarowanie, a nawet przerażenie. Poeta nabrał ironicznego dystansu do ¶wiata, do opisywanych zjawisk. Pojawiły się nawiązania do tradycji - z jednej strony do romantycznej (rola poety w społeczeństwie), z drugiej - do antycznej (horacjańskie przekonanie o trwało¶ci sztuki). W 1936 roku Tuwim napisał satyryczny poemat "Bal w Operze", drukowany dopiero po wojnie, ze względu na cenzurę, która wstrzymała jego wydanie. Jest to utwór groteskowy, który był wymierzony przeciwko rz±dz±cej wówczas sanacji. Tuwim zajmował się również tłumaczeniem na język polski dzieł literatury rosyjskiej oraz twórczo¶ci± dla dzieci.

"Do krytyków". Adresatem wiersza uczynił Tuwim krytyków, ludzi zajmujących się omawianiem i ocen± twórczo¶ci literackiej. Można by się, więc spodziewać, że wiersz jest programem artystycznym, propozycją± własnej twórczej koncepcji. Zamiast niej Tuwim formułuje tekst prowokacyjny, a dwukrotnie pojawiające się mokre¶lenia krytyków jako "szanownych panów" jest ironiczne. Tuwim drwi z przyzwyczajeń literackich czytelników, zwłaszcza owych krytyków i pisze utwór o do¶ć nieoczekiwanej trze¶ci, ukrytej pod równie mylącym tytułem. Wiersz opisuje wrażenia, których źródłem jest jazda tramwajem przez miasto. Tak, więc temat wiersza jest prowokacyjnie niepoetycki, inny niż dotychczasowe, wzięty z życia codziennego. Jazda na przedniej platformie tramwaju jest źródłem rado¶ci, zachwytu, poczucia swobody. Urzeczenie wiosennym krajobrazem i pędem wyraża się wielo¶ci± nieuporządkowanych doznań, które poeta stara się spontanicznie oddać. Proste słowa, często zaczerpnięte z języka potocznego, zrozumiałe metafory, a także nagromadzenie obok siebie wyrazów o podobnym brzmieniu - oddaj± nastrój młodzieńczego entuzjazmu, który sprawia, że cały ¶wiat jawi się w jasnych barwach, a jego najzwyklejsze elementystanowi± powód do rado¶ci. Wiersz jest swobodną±, pozbawioną± rygorów wypowiedzi±, oddając± zmienno¶ć widoków i wrażeń. Podjęcie prozaicznego tematu jazdy tramwajem, wyrażanie rado¶ci życia, pochwały ¶wiata, żywiołowego optymizmu oraz posłużenie się prostym językiem jest charakterystyczne dla poezji, Skamandra.

"Ranyjulek". Podmiot liryczny chce się oderwać od swoich codziennych zajęć, stać się, kim¶ zwykłym, zwyczajnym. Jednocze¶nie obserwacja ¶wiata dostarcza mu pesymistycznych doznań, co powoduje osłabnięcie dotychczasowego optymizmu i przygasanie witalizmu.

Wiersz skupia w sobie wiele wulgaryzmów. Język pozbawiony jest elegancji, brak jest dbało¶ci o walory estetyczne. Potęguje to wrażenie zwykło¶ci języka. Autor używa języka ulicy (psiamać, dryndziarz, ranyjulek). Kurwa, obok wulgaryzmów występuj± liczne metafory. Język utworu jest więc różnorodny, brak jest spójno¶ci stylu.

"Wiosna (Dytyramb)" jest odej¶ciem od wielkiej, niewysławionej rado¶ci. Ukazuje rozgoryczenie i głęboki pesymizm, spowodowany moralnym upadkiem człowieka. Jego biologiczna natura nie dostarcza już powodów do rado¶ci, lecz do rozważań bardziej przygnębiaj±cych, smutniejszych.

Dytyramb to pochwalna pie¶ń w liryce greckiej, na cze¶ć Dionizosa - boga wina, latoro¶li i rado¶ci. ¦więta miały charakter radosnego i pijanego marszu, czasem przechodz±cego w orgie.

Wiosna to nie tylko pora rozwijania się i rozkwitu, lecz także pora nagłego wybuchu ludzkich uczuć. Wiosna bucha ż±dz±, ujawnia skrywane popędy seksualne, jest okresem ruii u ludzi. Wiersz ukazuje naturalistyczn± koncepcję człowieka, jego biologizm i erotyzm. Życie już nie cieszy obserwatora, jest ukazane przez destrukcyjny pryzmat ludzkich instynktów. Ukazany został także moralny rozkład człowieka.

Uwarunkowania biologiczne w znaczny sposób wpływaj± na moralno¶ć człowieka. W wierszu dostrzec można wyraĽny wpływ naturalizmu. Na człowieka negatywnie wpływaj± nie tylko biologizm i płciowo¶ć, ale także aglomeracja miejska. Stanowi ono Ľródło zepsucia, ciemne tło ludzkich poczynań. Poeta negatywnie ocenia rolę i znaczenie miejskiego molocha, który jest kolejnym przyczynkiem do moralnej destrukcji człowieka. Dotychczasowy optymizm poety zostaje zast±piony przez pesymizm, ponieważ miasto niesie człowiekowi zagrożenia i niepokoje.

Poetyka wiersza zbliżona jest do ekspresjonizmu. Wiersze miały być"krzykiem duszy". Poeci chcieli oddawać uczucia pełne mocy i siły, nacechowane emocjonalnie, wyrażane czasem przy użyciu brutalizmów.

Duże znaczenie dla wiersza ma jego kontrastowe zestawienie tytułu (wiosna - miło¶ć i piękno) oraz tre¶ci - wyuzdania.

"Sitowie" ujawnia tęsknotę poety za przyrod±, tak±, jak± poznał w wieku dziecięcym. ¦wiat był wtedy klarowny, jasny i zrozumiały, wyraĽnie podzielony na dobro i zło.

Ukazany został także konflikt między słowem - pojęciem a słowem, któremu odpowiada jego rzeczywiste odzwierciedlenie, jego prawdziwy obraz. Pocz±tkowo ¶wiat składał się wył±cznie ze słów i ich odpowiedników. Natomiast póĽniej, kiedy poeta dorósł, stał się dojrzałym człowiekiem, jego ¶wiat ograniczył się do słów - pojęć, lytkich i pustych. Jego poetyckie obrazowanie nie jest już w stanie oddawać jego uczuć, język nie potrafi w pełni oddać tego, co przeżywa (np. zapachu, powiewu wiatru). (Podobne problemy miał również Mickiewicz w dobie romantyzmu.) Zakończenie utworu ujawnia żal, że ¶wiat postrzegany jest przez pryzmat poezji, dla której nie istnieje rzeczywisto¶ć, lecz jedynie pustka słów.

Tytuł tomiku, z którego wiersz pochodzi: "Słowa we krwii" wprowadza w problematykę utworów: cierpienietowarzysz±ce poecie, który buduje konkretn± rzeczywisto¶ć jedynie ze słów. Poeta chce, by słowa żyły, nabrały wymiaru, a nie pozostawały jedynie pojęciami.

Tematem "Mieszkańców" jest życie przeciętnego mieszkańca miasta. We wczesnej twórczo¶ci Tuwim - zgodnie z założeniem Skamandra - wyrażał pochwałę przeciętno¶ci i zwykło¶ci, aprobował codzienne życie mieszczanina. Jednak w "Mieszkańcach" s±dy te uległy całkowitej zmianie. Mieszczanin jawi sie w wierszu jako człowiek głupi, o ograniczonych horyzontach, bezmy¶lny, zajmuj±cy się rzeczami nieistotnymi. Jego życie to codzienna krz±tanina, polegaj±ca na mechanicznym wykonywaniu czynno¶ci, bez zastanawiania się nad ich celowo¶ci±. Pozbawiony jest on swoich pogl±dów, przyswaja sobie hasła, które przeczyta w gazecie lub usłyszy w radiu. Powtarza s±dy i słowa, których nie rozumie, co prowadzi do potwornego zamętu. Żyje on w zgodzie ze ¶ci¶le opracowanym harmonogramem, istniej± dla niego jedynie dobra materialne, a nie duchowe. Jego życie to zaspokajanie podstawowych potrzeb, bez duchowej głębii. Takie życie jest puste i nie ma uzasadnienia, jest chaosem, z którego nic nie wynika. Jednoznacznie negatywny s±d na temat mieszczaństwa potwierdza i potęguje obrazowanie oraz styl, jakim Tuwim się posłużył:

"Straszne mieszkania. W strasznych mieszkaniach

Strasznie mieszkaj± straszni mieszczanie (..)"

Natrętne powtarzanie słów i zwrotów negatywnie okre¶laj±cych mieszczan oraz ponura wizja samych mieszkań, budz±cych złe skojarzenia tworz± efekt satyryczny. Wiersz można odczytywać jako ponur± satyrę wymierzon± przeciwko trybowi życia mieszczaństwa. Dla wzmocnienia wymowy utworu poeta wprowadził doń liczne prozaizmy i wulgaryzmy (np. łeb, morda). Aby zilustrować stan ¶wiadomo¶ci mieszczan, autor posłużył się urywanymi zdaniaami oraz słowami wyrwanymi z kontekstu. "Mieszkańcy" to kolejny wyraz dezaprobaty Tuwima dla współczesnego ¶wiata i człowieka.

"Bal w Operze" jest pozornie opisem zabawy elit rz±dz±cych, osób będ±cych u szczytu władzy. Przyjęciu towarzyszy zarówno przepych i rozmach, jak i nieokiełznane pijaństwo i wybuch nagłego przypływu zainteresowań i aktywono¶ci seksualnej. Jednak pod groteskowym obrazem kryje się pytanie nie pozbawione niepokoju: dlaczego rz±d, zamiast zajmować się sprawami kraju, bawi się w najlepsze ?

Użyte w wierszu wulgaryzmy pogłębiaj± trafno¶ć obrazu poetyckiego, nadaj±c mu jednocze¶nie dodatkowe walory realizmu.

Jan Lechoń. Liryka tego poety podejmuje tematy ogólne i osobiste. Problematyka ogólna dotyczy najczę¶ciej spraw narodowych. Lechoń był zafascynowany histori± i kultur± Polski, nawi±zywał do tradycji romantycznej, poszukuj±c drogi do przewarto¶ciowania narodowych mitów. Jednak wielokrotnie bywa niejednoznaczny - sprzeciwia się tradycji, proponowanym przez ni± postawom, modelowi romantycznego patriotyzmu, ale jednocze¶nie z tradycji tej korzysta, często się z ni± identyfikuje, czyni j± podstaw± swej twórczo¶ci. Wyrazem tej postawy jest wiersz "Herostratos" z tomiku "Karmazynowy poemat" (1920). Pozostałe poematy z tego tomu nawi±zuj± do osób i zdarzeń wpisanych w kulturę i literaturę polsk±. Poeta przywołuje m.in. postacie Malczewskiego, Mochnackiego, Piłsudzkiego.

W lirykach osobistych ujawnia się ¶wiadomo¶ć tragizmu ludzkiego życia, poeta odwołuje się do młodopolskiej nastrojowo¶ci i dekadenckich odczuć oraz do romantycznej metafizyki i tajemniczo¶ci. Przykładem takiego wiersza może być "Toast", który mówi o poczuciu niemocy, bezsensie istnienia i ¶mierci.

Poeta zdaje sobie sprawę, iż swych marzeń nie zrealizuje, celów nie osi±gnie, namiętno¶ci nie zaspokoi. Towarzyszy temu pamięć o ¶mierci i poczucie rozdarcia oraz niespełnienia. W tych wierszach pojawiaj± się interesuj±ce, kunsztowne zabiegi artystyczne, przypominaj±ce poezję barokow±. Twórczo¶ć Lechonia często ł±czy rozważania na tematy osobiste z problematyk± egzystencjaln± i filozoficzn±.

Kazimierz Wierzyński w swoich pocz±tkowych utworach, podobnie jak inni Skamandryci, koncentrował się na sprawach codziennych, błahych. Bardzo często pojawiał się u niego witalizm.

Zrywał z tradycyjnym, wysokim stylem, używaj±c zwykłego, ulicznego języka. Tematyka jego pierwszych utworów to wydarzenia codzienne, zachwyt zwykłym, codziennym dniem.

Jednakże jego kolejne utwory ukazuj± już dramatyzm istnienia człowieka, złożono¶ć jego losu, jego słabo¶ć wobec destrukcyjnej cywilizacji. Kolejne tomiki, wydawane w latach 30 - tych, wyrażaj± przekonanie o nieuchronnej katastrofie i zagładzie ¶wiata.

Powoli Wierzyński sięga do romantycznej tradycji poetyckiej, odwołuj±c się zarówno do tematyki problemów narodowych, jak i motywów (chochoł, nawi±zuj±cy do romantycznej mitologii). Kolejny tomik wierszy to ukazanie ¶wiata zmierzchu, nocy i grobu, przedstawionego przy użyciu romantycznego języka.

Osobny temat w twórczo¶ci Wierzyńskiego to "Laur olimpijski", będ±cy hymnem pochwalnym na cze¶ć młodo¶ci, sił witalnych i tężyzny fizycznej człowieka.

Antoni Słonimski. Twórczo¶ć tego poety charakteryzuje się różnorodno¶ci± tematów, stylów i poetyk. W pierwszych dwóch tomikach poetyckich "Sonety" i "Harmonia" wyraĽnie widać inspirację tradycj± parnasistowsk±. Parnasi¶ci zwracali szczególn± uwagę na doskonało¶ć formy poetyckiej, poszukiwali mistrzowskich rozwi±zań wersyfikacyjnych i rytmicznych. Wzorowali się na Biblii i antyku. D±żyli do wypowiedzi pozbawionych emocji.

W roku 1919 Słonimski publikuje swój poemat "Czarna wiosna", będ±cy manifestacj± ekspresjonizmu. Podobnie jak i inni Skamandryci, ujawnia swój azachwyt nad ¶wiatem, życiem i wolno¶ci±. W poemacie decyduje się na poł±czenie ekspresjonistycznej poetyki z parnasistowsk± dbało¶ci± o formę.

W latach 20 - tych poeta chętnie sięga do tradycji romantycznej i jej póĽniejszych kontynuacji. Nadal jest jednak wyczulony na doskonało¶ć wiersza (przykładem czego może być "Godzina" z 1923 i "Droga na wschód" z 1924). W latach 30 - tych można dostrzec u niego niepokój, spowodowany kryzysem kultury i cywilizacji europejskiej.

Jarosław Iwaszkiewicz swój pierwszy tomik wierszy, zatytułowany"Oktostychy", opublikował w 1919 roku. Tematyka i poetyka wierszy, pochodz±cych z tego tomiku, jest zdecydowanie odmienna od twórczo¶ci pozostałych Skamandrytów. Ta odmienno¶ć wynika z uwarunkowań biograficznych poety. Iwaszkiewicz urodził się na Ukrainie. Młodo¶ć poety upłynęła w specyficznej, kresowej kulturze przełomu wieków.

W pierwszym etapie jego twórczo¶ci ujawniła się fascynacja kultur± rosyjsk±. Na jego twórczo¶ć miały również wpływ nurty modernizmu europejskiego. Poeta kierował się hasłem"Sztuka dla sztuki". Iwaszkiewicz fascynował się twórczo¶ci± angielskiego prozaika Oscara Wilde 'a, reprezentuj±cego skrajny estetyzm i głosz±cego pogl±d o wyższo¶ci sztuki nad życiem i kultury nad nauk±. Ten wła¶nie skrajny estetyzm, wyrażaj±cy się przekonaniem o wyższo¶ci sztuki nad życiem, artysty - dawcy piękna nad"zwykłym człowiekiem" objawia się w wielu wierszach tego cyklu. Poeta okazuje się niemal demiurgiem, tworz±cym prawdziwe piękno. Jest mistrzem, który z dystansem i ironi± kształtuje dzieło w taki sposób, by nadawało ono sens i formę bezkształtnemu życiu. Fascynacja kultur± wschodu prowadzi do posługiwania się słownictwem orientalnym, rzadko występuj±cym w języku potocznym.

Maria Pawlikowska - Jasnorzewska zwi±zana była z poetami z kręgu Skamandra, a także z krakowskimi formistami. Obce jej były eksperymenty awangardowe. Formę swej poezji oparła na osi±gnięciach tradycji, ceni±c sobie przede wszystkim prostotę wyrazu. Uważana jest za mistrzynię miniatury poetyckiej, zakończonej niespodziewan± point±. Jej ulubionym tematem była miło¶ć, ukazywana z punktu widzenia kobiety, w sposób bardzo bezpo¶redni, otwarty a zarazem naturalny. Jej poezję można traktować jako portret psychologiczny zakochanej kobiety. Do kręgu Skamandra zbliża j± prezentowana w wierszach rado¶ć życia, humor, atmosfera i realia codziennej egzystencji. W póĽniejszych tomikach pojawia się tematyka zwi±zana ze ¶mierci±, przemijaniem, starzeniem się. Obca jest jej natomiast tematyka polityczna, społeczna oraz satyryczna.