Objawy chorób nerek

Choroby nerek często przebiegają skąpo- lub bezobjawowo. To duży problem medyczny, bowiem prowadzi często do ustalenia rozpoznania choroby w stadium poważnego jej zaawansowania. Niejednokrotnie następuje to w momencie, kiedy postępowanie terapeutyczne jest zupełnie spóźnione. Jednak w wielu sytuacjach obecność pewnych objawów i nieprawidłowości powinno zaalarmowa i skłonić do zgłoszenia się z dzieckiem do lekarza.

Należą do nich:

1. ból w okolicy lędźwiowej poniżej dolnych żeber, nie nasilający się podczas ruchu

2. zmiany zabarwienia moczu (ciemny kolor, krwisty mocz)

3. obrzęki wokół oczu, obrzęki rąk i stóp, kostek

4. pieczenie i bolesność w trakcie oddawania moczu (tzw. objawy dyzuryczne)

5. zaburzenia oddawania moczu np. częstomocz, oddawanie moczu w nocy, moczenie nocne i dzienne

6. zmieniony zapach moczu o ostrej woni przypominającej zapach amoniaku

7. podwyższone ciśnienie krwi

8. oporna na leczenie niedokrwistość

9. objawy niespecyficzne: drażliwość, obniżone łaknienie, stany gorączkowe (po wykluczeniu innych przyczyn)

Objawy te są wskazaniem do przeprowadzenia diagnostyki układu moczowego niezależnie od wieku osoby, u której wystąpiły. Dalsze postępowanie zależeć będzie od tego, co leży u podłoża obserwowanych dolegliwości.

Zwykle najbardziej niepokojącym objawem jest ból. Może być on rozlany lub zlokalizowany, obustronny lub jednostronny. Ból w okolicach lędźwiowych występuje najczęściej w przebiegu zakażenia układu moczowego, ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek, nefropatii IgA, nowotworów i kamicy układu moczowego.

Kolor moczu. Prawidłowy mocz ma barwę bursztynową, jest jasny i przejrzysty. Zabarwienie czerwone lub krwiste świadczy o utracie krwinek czerwonych lub hemoglobiny przez układ moczowy, na przykład przy ciężkich toksycznych uszkodzeniach nerek, w skazie krwotocznej, w przypadku nowotworów, zakrzepicy żył nerkowych lub na skutek obecności kamieni w drogach moczowych. Barwa brunatna wskazuje na zawartość w moczu bilirubiny i może towarzyszyć żółtaczce. Jest też charakterystyczna dla ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek. Mocz ciemniejący po oddaniu jest charakterystyczny dla alkaptonurii. Należy jednak pamiętać, iż zmiany zabarwienia moczu niekoniecznie muszą wskazywać na chorobę nerek. W przebiegu wysokiej gorączki, po spożyciu buraków i jagód zabarwienie moczu może zmieniać się i niepotrzebnie niepokoić rodzinę dziecka.

Ważnym objawem klinicznym związanym z chorobami nerek są obrzęki. Mogą być uogólnione bądź ograniczone i wtedy najczęściej widoczne są w obrębie podudzi lub wokół oczu. W przypadku obrzęków należy zawsze jednak wziąć pod uwagę inne przyczyny prowadzące do ich powstania takie jak choroby wątroby, układu krążenia, alergie, lokalne odczyny zapalne i zakrzepowe.

Pieczenie i ból w trakcie oddawania moczu charakterystyczne są dla zakażenia układu moczowego. Objawy te (zwane dyzurycznymi) mogą też towarzyszyć przechodzeniu kamieni przez cewkę moczową. Nie zawsze jednak objawy dyzuryczne obecne są u chorych z zakażeniem układu moczowego. U młodszych dzieci choroba może rozwijać się bezobjawowo lub objawy mogą być nietypowe. W pierwszej fazie zakażenia układu moczowego mogą się jedynie pojawić bakterie w moczu. Dopiero potem mogą wystąpić stany podgorączkowe, wymioty, biegunka, gorszy apetyt jednak nadal nie są to objawy wskazujące jednoznacznie na przyczynę dolegliwości ulokowaną w układzie moczowym. Stąd też rozpoznanie zakażenia w układzie moczowym u dzieci najmłodszych często odwleka się w czasie.

Zaburzenia oddawania moczu pod postacią zatrzymania moczu, częstomoczu i moczenia mogą również towarzyszyć infekcjom. Mogą jednak być skutkiem wrodzonych zaburzeń czynnościowych pęcherza moczowego, wad w układzie moczowym lub zaburzeń zagęszczania moczu. Mogą też być następstwem sytuacji stresowych, na które dziecko jest narażone np. w sytuacji hospitalizacji.

Świeżo oddany mocz ma charakterystyczny zapach, który może się zmieniać w rozmaitych stanach chorobowych. Na przykład mocz z obfitą zawartością fosforanów amonowych ma woń amoniaku, w kwasicy cukrzycowej przybiera zapach acetonu a w niektórych zatruciach pachnie trucizną, która przeniknęła do organizmu. Zakażenie układu moczowego również prowadzi do zmiany zapachu moczu.

Nadciśnienie tętnicze rzadko pacjentom kojarzy się z chorobami nerek. Jednak u dzieci choroby nerek stanowią najczęstszą przyczynę podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi. Taka sytuacja ma często miejsce w przypadku kłębuszkowych zapaleń nerek, wad wrodzonych i w niewydolności nerek. Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi stanowi wskazanie do przeprowadzenia dokładnej diagnostyki klinicznej.

Układ moczowy pełni bardzo ważną rolę w utrzymaniu równowagi biochemicznej organizmu, reguluje bowiem gospodarkę wodną oraz filtruje z krwi szkodliwe i zbędne produkty przemiany materii, jak również jony i kwasy nieorganiczne. Odpowiada więc za utrzymanie stałego składu, objętości i ciśnienia płynów ustrojowych. Nerki są najważniejszymi narządami układu moczowego, ponieważ to w nich następuje przefiltrowywanie krwi i tworzenie moczu.

Ostra niewydolność nerek jest to zespół chorobowy rozwijający się wskutek ostrego załamania funkcji nerek np. wskutek działania czynników toksycznych lub ostrego niedokrwienia nerek. Odpowiednio szybkie wdrożenie prawidłowego leczenia najczęściej prowadzi do całkowitego wyzdrowienia pacjenta. Podstawowymi badaniami dla rozpoznania ostrej niewydolności nerek, poza zebraniem wywiadu lekarskiego, są badania laboratoryjne krwi i moczu. Natomiast dla określenia jej przyczyny pomocne mogą być badania takie jak: ultrasonografia (USG) układu moczowego oraz, u niektórych pacjentów, biopsja nerki.

Przewlekła niewydolność nerek to zespół chorobowy stanowiący zejściową fazę większości przewlekłych chorób nerek, które doprowadzają do systematycznego niszczenia nefronów. W przypadku zniszczenia ponad 80% czynnych nefronów powstaje skrajna postać przewlekłej niewydolności nerek - mocznica. Podstawowymi badaniami dla rozpoznania przewlekłej niewydolności nerek oraz stadium jej zaawansowania są: próba zagęszczania moczu, określenie wielkości filtracji kłębkowej oraz badania laboratoryjne krwi i moczu. W przewlekłym zapaleniu nerek mają miejsce okresy zaostrzenia, kiedy niewydolność nerek jest bardzo znaczna. Wówczas konieczne staje się leczenie szpitalne. Bardzo ważnym czynnikiem wspomagającym leczenie zapalenia nerek jest specjalna dieta odciążająca nerki.

Kłębuszkowe zapalenie nerek (glomerulonephritis) to schorzenie o podłożu immunologicznym, które może prowadzić do rozwoju ostrej (rzadko) lub przewlekłej (częściej) niewydolności nerek. Może ono mieć postać ostrą lub przewlekłą.

Podejrzenie kłębuszkowego zapalenia nerek określa się na podstawie wywiadu lekarskiego, badania przedmiotowego pacjenta oraz badań laboratoryjnych krwi i moczu. Zasadniczym badaniem dla rozpoznania rodzaju oraz stopnia zaawansowania kłębuszkowego zapalenia nerek jest biopsja nerki.

Zapalenie przewlekłe zwane także podostrym bardzo często następuje po ostrych zapaleniach kłębków, choć czasem ma miejsce pierwotne zapalenie nerek. Początek choroby ma łagodny przebieg, może nawet nie dawać początkowo żadnych objawów. Objawy choroby są podobne jak w ostrym zapaleniu, jednak następują znacznie wolniej. Choroba ta jest bardzo długa, przebiegać może nawet kilka lat i nie ograniczać się tylko do kłębuszków nerkowych. Jeżeli dodatkowo osoba chora często łapie infekcje, to takie stany zapalne jeszcze bardziej uszkadzają kłębuszki, powodując coraz większą ich niewydolność. Kłębuszki w końcu zaczynają włóknieć i ich zdolność przesączania znacznie maleje. Dlatego istotnym jest wczesne rozpoznanie przewlekłego zapalenia kłębuszków nerkowych. Przeprowadza się w tym celu zwykle scyntygrafię, jak również bada się wydolność nerek. Leczenie choroby jest długotrwałe i w znacznej mierze jego skuteczność zależy od samego pacjenta, a więc jego sposobu życia, zastosowania się do zaleceń lekarza i systematyczności. Choremu podawane są leki, których zadaniem jest usprawnienie filtrowania przez nerki. W sytuacji, gdy chorobie towarzyszą jeszcze zakażenia układu moczowego, stosuje się silne leczenie przeciwbakteryjne jako wspomagające.

Istnieje także inne zapalenie nerek - odmiedniczkowe. W przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek zapalenie dociera do miąższu narządu od miedniczki nerkowej. Zapalenie wywołane jest przez bakterie, które powodują najpierw zapalenie dróg moczowych, po czym przemieszczają się i atakują kielich miedniczki nerkowej. Odmiedniczkowe zapalenie może mieć charakter przewlekły, lub też jest powikłaniem po zapaleniu miedniczek nerkowych z tym, że powikłanie to następuje dość późno. Podobnie sporo czasu mija zanim dojdzie do zapalenia kłębuszków nerkowych, co może nastąpić w razie nie leczenia schorzenia. Odmiedniczkowe zapalenie nerek charakteryzuje się bardzo silnymi bólami w okolicach lędźwi, oraz zmianami w moczu. W leczeniu bierze się zawsze pod uwagę inne zapalenia w obrębie narządu. Podaje się także silne leki przeciwbakteryjne jak najszybciej po wystąpieniu podejrzenia choroby, aby nie dopuścić do wystąpienia zapalenia kłębuszków nerkowych i ograniczyć tym samym niebezpieczeństwo pogłębiania się niewydolności filtracyjnej nerek.

Może nastąpić także ostre toksyczne zapalenie nerek, jako efekt działania substancji toksycznej na organizm. Szczególnie schorzenie to ma miejsce, gdy silne jady bądź leki oddziałują szkodliwie na miąższ nerek. W efekcie następuje ostra albo przewlekła niewydolność nerek objawiająca się także wystąpieniem zespołu nerczycowego (czyli szeregu objawów niewydolności nerek, m.in. białkomocz). To, jakie objawy - jak silne i jak długotrwałe daje toksyczne zapalenie nerek, zależy od tego jaka trucizna wywołała schorzenie, jak długi był czas narażenia organizmu na jej działanie oraz jak silne to działanie było. Diagnoza stawiana jest zwykle na podstawie dokładnego wywiadu lekarskiego, w którym daje się powiązać obserwowane objawy z faktem narażenia na szkodliwy czynnik chorobotwórczy. Najważniejsze jest doprowadzenie do przerwania kontaktu ze szkodliwą substancją. po czym leczenie sprowadza się do usunięcia skutków negatywnych, jakie zaistniały w wyniku jej działania.

Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek

Cewkowo-śródmiąższowe zapalenia nerek to schorzenia, które pierwotnie rozgrywają się na terenie śródmiąższu oraz przylegających cewek nerkowych. Mogą być one wywołane przez czynniki bakteryjne (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek) lub niektóre leki. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek rozpoznawane jest na podstawie szczegółowego wywiadu lekarskiego oraz badania przedmiotowego pacjenta. Dużą pomocą w jego potwierdzeniu są badania laboratoryjne (w tym wykonanie posiewu moczu), ultrasonografia (USG) układu moczowego, niekiedy urografia. W przypadku ostrego, niebakteryjnego śródmiąższowego zapalenia nerek, szczególnie przebiegającego z ostrą niewydolnością nerek, konieczne jest wykonanie biopsji nerki. U pacjentów z nawracającym bakteryjnym cewkowo-śródmiąższowym zapaleniem nerek konieczne być może wykonanie cystoureterografii mikcyjnej i/lub badanie urodynamiczne.

<<< Powrót

Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek

Jest to wrodzona choroba polegająca na tworzeniu się w nerkach wielu torbieli, które systematycznie niszczą miąższ nerkowy. Często w przebiegu tego schorzenia mogą się także tworzyć torbiele w wątrobie.

Rozpoznanie tego zespołu chorobowego wymaga zebrania dokładnego wywiadu chorobowego (choroba wrodzona) oraz zbadania pacjenta (wyczuwalne, duże, często nierówne nerki), wykonania szeregu badań obrazowych: ultrasonografi (USG) układu moczowego, urografii, scyntygrafii nerek, a niekiedy angiografii nerkowej.

<<< Powrót

Kamica nerkowa

Kamica nerkowa jest chorobą nerek, która powstaje wskutek nadmiernej krystalizacji niektórych związków w moczu (np. szczawianów wapnia) i tworzenia się kamieni nerkowych. Przesunięcie się kamienia do moczowodów może spowodować zablokowanie odpływu moczu oraz wystąpienie silnych dolegliwości bólowych, tzw. kolki nerkowej. Podstawowym badaniem pomocnym w rozpoznaniu kamicy nerkowej i lokalizacji kamienia jest ultrasonografia (USG) nerkowa. Pomocna w określaniu stopnia zastoju moczu spowodowanego obecnością kamienia w drogach moczowych jest urografia. Istotne jest także wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych krwi i moczu.

<<< Powrót

Białkomocz

Białkomocz jest to zjawisko, w którym dochodzi do pojawienia się białka w moczu. Najczęściej oznacza to, że doszło do rozwoju jednej z postaci kłębuszkowego zapalenia nerek. Niekiedy białkomocz może wystąpić przejściowo w takich stanach jak: gorączka, wysiłek fizyczny.

<<< Powrót

Krwiomocz

Krwiomocz jest to zjawisko, w którym dochodzi do pojawienia się krwinek czerwonych w moczu. Jeżeli można je wykryć dopiero badaniem mikroskopowym, określa się to krwinkomoczem, jeśli natomiast obecność krwi w moczu stwierdzić można gołym okiem, to nazywa się to krwiomoczem. Należy pamiętać, że spożywanie niektórych pokarmów (np. buraków) może spowodować zmianę zabarwienia moczu przypominającą krwiomocz.

<<< Powrót