PROCESY POZNAWCZE- każda operacja stanowiąca element organizowania, kodowania
interpretacji informacji.

• Wrażenie - każde elementarne, nie poddane wtórnemu opracowaniu odczucie, powstające w wyniku stymulacj i jakiegoś receptora lub układu receptorycznego

Spostrzeganie (percepcja) - procesy, które nadają spójność i jednolitość informacji sensorycznej. Rozpoczyna się od wystąpienia bodźca fizycznego, kończy na jego fenomenologicznym doświadczeniu.

Pamięć - umysłowa funkcja przechowywania informacji o bodźcach, zdarzeniach, obrazach, ideach itp., kiedy już pierwotnie działające bodźce nie są obecne. Hipotetyczny„system magazynujący”te informacje w umyśle (mózgu).

Uwaga - ten odnosi się do selektywnych aspektów spostrzegania. Organizm w dowolnej chwili koncentruje się na pewnych cechach otoczenia z jednoczesnym pomijaniem innych.

Myślenie – wszelkie czynności umysłowe, związane z tworzeniem pojęć, rozwiązywaniem problemów, pamięcią, uczeniem się, twórczością, wyobraźnią, przetwarzaniem symboli.

Inteligencja –zdolność do korzystania doświadczenia.
Pragmatycznie- to co mierzą testy inteligencji.

WRAŻENIA ŻENIA

• Wrażenie - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych, ólne wrażenia ą siebie izolowane

Zmysł - systemem fizycznym, który zbiera dla mózgu informacje następnie przetwarza je na język, jaki może zrozumieć mózg.

Narządy zmysłów- odbierają pobudzenia za pomocą komórek receptorowych, które są wyspecjalizowane w zakresie odbioru poszczególnych rodzajów energii znajdującej się w polu recepcyjnym.

Receptory zmysłowe -mają zdolność transdukcji odbieranej energii: przetwarzania jej jednej formy na inną, np. zamiana energii świetlnej na energię impulsu nerwowego. Kżde odbierane wrażenie ma zarówno swoją intensywność (wielkość odbieranej energii), jak i jakość (smak słony lub słodki).

Detekcja – jest aktywnym odbieraniem bodźca zmysłowego.

Próg absolutny - najmniejsza wykrywana wielkość energii fizycznej danego rodzaju (np. zapachu, dźwięku, nacisku).

Różnicowanie – jest zdolnością do stwierdzenia różnicy między jednym bodźcem drugim.

Próg różnicy – najmniejsza wykrywalna wielkość różnicy między dwoma bodźcami (ledwie dostrzegalna różnica)

Prawo Fechnera - różnice między coraz silniejszymi bodźcami fizycznymi muszą być coraz większe, by różnica zakresie odpowiadających im wrażeń została taka sama.

Spostrzeganie(percepcja) - jest zespołem procesów za pośrednictwem których rozpoznajemy organizujemy wrażenia wywołane przez bodźce zewnętrzne i nadajemy im sens.

Obraz przedmiotu – obraz wszystkich dostępnych cech, rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów.

jest efektem aktywności pól czuciowych naszej kory mózgowej, które odebrały informacje różnych zmysłów i połączyłyjedną całość.

FAZY SPOSTRZEGANIA

• Rejestracja sensoryczna –zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. W wielu wypadkach impulsy zawierają już informacje na temat specyficznych cech przedmiotu (wtedy, gdy pobudzone zostają detektory cech).

Pamięć sensoryczna - daje możliwość utrzymania informacji w systemie poznawczym tak długo, dopóki na odebranym materiale nie zostaną dokonane inne operacje.

Faza rozpoznania treści bodźca (ocena semantyczna) – bodziec zostaje rozpoznany: określona zostaje kategoria, do której ten bodziec należy. Porównywanie danych sensorycznych z kategoriami już istniejącymi w pamięci.

SPOSTRZEGANIE KSZTAŁTÓW - Spostrzeganie nie jest mieszaniną niezorganizowanych wrażeń. Zgodnie z prawem pragnacji mamy tendencje do spostrzegania każdego zestawu wzrokowego w sposób, który najprościej organizuje odmienne elementy w stabilną i spójną postać.

• Ujmowanie figury na tle– w trakcie percepcji pola wzrokowego pewne elementy odbieramy jako bardziej wyróżniające się, a inne schodzą na drugi plan, tworząc tło.

Zasada bliskości – gdy patrzymy na zbiór przedmiotów, mamy tendencję do spostrzegania tych,
óre znajdują się blisko siebie, jako grupy.

Zasada podobieństwa– gdy widzimy jako grupę te przedmioty, óre wyglądają podobnie

Zasada kontynuacji – mamy tendencję do spostrzegania linii przebiegających w sposób płynny i ciągły, aniżeli urywanych i rozczłonkowanych.

Zasada zamykania – tendencja do spostrzegania dopełnienia, scalania kształtów, óre w rzeczywistości
nie są kompletne.

Zasada symetrii – tendencja do spostrzegania figur, óre składają się z części będących lustrzanym odbiciem.

„ Wspólna droga” (los) – elementy poruszające się w tym samym kierunkusię jako odrębną grupę.

• Niewielkie rozmiary – łatwiej wyodrębnić te elementy, które cechują się niewielkimi rozmiarami.

Zgodność z chwilowym nastawieniem – oczekiwanie na pojawienie się pewnego układu bodźców znacznie ułatwia jego spostrzeganie.

Koncepcja detektorów cech - spostrzegamy kształt wtedy, gdy wyspecjalizowane neurony kory wzrokowej reagują na bodźce odbierane przez wyspecjalizowane regiony siatkówki, powiązane z tymi neuronami, np. są komórki, które reagują na specyficzne kształty (dłoń, twarz).

• Percepcja ruchu – rodzaj percepcji który wymaga dokonywania porównań pomiędzy poszczególnymi migawkowymi obrazkam. Percepcja ruchu wymaga łączenia informacji z poszczególnych rzutów oka na świat. Zjawisko FI zachodzi, gdy dwa nieruchome punkty świetlne znajdujące się w różnych miejscach w polu wzrokowym są na przemian włączane i wyłączane w tempie ok 4-5 razy na sec.

Percepcja głębi- głębia-odległość obserwatora od obiektów, percepcja głębi pozwala dotrzeć tam, gdzie chcemy, np. do interesujących ludzi, dobrego jedzenia oraz unikać tego co niebezpieczne, interpretacja głębi opiera się na licznych źródłach informacji na temat odległości (zwanych wskaźnikiem głębi) np. przezroczysty blat

WSKAŹNIKI GŁĘBI

• *wskaźniki dwuoczne – ważne jest posiadanie obu oczu, ponieważ drugie oko dostarcza niezwykle ważne info. O głębi. Ich źródłami są rozbieżność i zbieżność.

*wskaźniki ruchome-w miarę jak się poruszasz, względna odległość przedmiotów w świecie określa wielkość i kierunke ich względnego ruchu na obrazie siatkówkowym

*wskaźniki obrazowe-nakładanie się przedmiotów dostarcza informacji o głebi, przesłonięty przedmiot jest dalej niż przesłaniający. Względna wielkość - przedmioty o tej samej wielkości znajdujące się w różnych odległościach, rzutują na siatkówkę.

*perspektywa liniowa – stanowi wskazówkę głębi, która zależy od stosunków wielkości od odległości. Gdy linie równoległw oddalają się, na obrazie siatkówkowym zbiegają się ku jakiemuś punktowi na horyzoncie np. tory

• *ordienty faktury- informacje o głębi wynikają z tego że gęstość faktury staje się większa w miarę jak powierzchnia oddala się w głąb.

WIDZENIE - stałość spostrzeżeń ma miejsce wtedy, gdy nasze spostrzeżenie przedmiotu pozostaje takie samo, mimo, że odbierane od niego bezpośrednie wrażenia zmieniają się.

• Stałość wielkości – spostrzegany przedmiot utrzymuje swoją wielkość mimo, że zmienia się wielkość jego obrazu na siatkówce.

Stałość kształtu – spostrzegany przedmiot jest taki sam, mimo, że jego położenie - a więc kształt obrazu na siatkówce - zmienia się.

• Stałość jasności – spostrzegany przedmiot jest równo oświetlony, mimo istniejących w rzeczywistości różnic w ilości światła dochodzącego do naszych oczu.

• Stałość barwy – spostrzegany przedmiot zachowuje swój kolor nawet wtedy, gdy zmienia się ilość padającego na nie światła.

Złudzenia wzrokowe - Spostrzegana wielkość przedmiotu zależy od kontekstu, tworzącego wzrokowy układ odniesienia.

Agnozja wzrokowa ludzie doznają normalnych wrażeń tego, co znajduje się przed nimi, ale nie potrafią rozpoznać tego, co widzą i nadać znaczenia spostrzeganym przedmiotom (obszar wzrokowy kory mózgowej).

Agnozja symulatywna jednostka nie jest zdolna do zwrócenia uwagi na więcej niż jeden obiekt jednocześnie (obszar skroniowy).

Agnozja przestrzenna przestrzenna, trudności z radzeniem sobiez otoczeniem fizycznym
(płat ciemieniowy).

• Prozopagnozja osłabienie umiejętności rozpoznawania twarzy ludzkich(prawy płat skroniowy).

PAMIĘĆ

Termin pamięć odnosi się do dynamicznych mechanizmów związanych z zachowywaniem
i wydobywaniem informacji pochodzących z przeszłego doświadczenia. Pamięć o przeszłości pomaga nam lepiej zrozumieć teraźniejszość. Pamięć jest zbiorem środków za pomocą których sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń, dzięki czemu możemy wykorzystywać owe informacje w chwili obecnej.

(Sternberg)

TRZY RODZAJE PAMIĘCI (TULVING)

• * Pamięć epizodyczna - wspomnienia zdarzeń osobiście doświadczanych. Informacje uporządkowane są na osi czasu, czyste doznania zmysłowe, informacje o zdarzeniach i faktach, z którymi mieliśmy bezpośredni kontakt. Przechowywana jest informacja o zdarzeniach mających ścisłą lokalizację przestrzenną lub czasową oraz relacjami między nimi (rozumienie sensu zdarzeń)

*Pamięć semantyczna - wiedza ogólna (w odróżnieniu od wspomnień osobistych), informacje uporządkowane są pojęciowo.Rejestruje informacje na podstawie danych pośrednich, danych dostarczanych z różnych źródeł i wyrażanych najczęściej za pomocą komunikatów językowych. Niezbędna do posługiwania się językiem. „zorganizowana wiedza jednostki o słowach, ich znaczeniach i desygnatach, o relacjach między nimi, o regułach, formułach
i algorytmach manipulowania symbolami, pojęciami i relacjami”(Tolving)

*Pamięć proceduralna - wiedza o sposobach robienia rzeczy, pamięć umiejętności.

TRZY PROCESY PAMIĘCI

*Kodowanie - przekształcanie informacji w taki sposób, by mogła zostać umieszczona w pamięci; zamiana bodźców w ślady pamięciowe. Czynniki sprzyjające: ść bodźca, sensowność materiału, użyteczność materiału, nastawienie na zapamiętywanie, zgodność materiału z postawami, emocje.

• *Przechowywanie - utrzymywanie informacji pomimo upływu czasu.

• *Wydobywanie - odnajdywanie przechowywanej informacji i jej przywrócenie świadomości.

Zasada specyficzności kodowania - odtwarzanie zależy od warunków kodowania, np. nurkowie zapamiętywali i odtwarzali pod wodą i nad wodą.

Zjawisko wspomnień fleszowych - wspomnienia dotyczące wydarzeń, które związane są z silnymi emocjami; pamiętane są tak, jakby były zarejestrowane na filmie.

TRZY STADIA PAMIĘCI

*Magazyn sensoryczny VSTM

Pamięć sensoryczna jest buforem poznawczym, umożliwiającym przechowywanie bodźców przez krótki czas, potrzebny do wykonania prostych operacji, tj. wyodrębnienie cech fizycznych, usunięcie cech nietypowych lub błędnych. Obejmuje wiele informacji, duża pojemność. Może występować w zakresie różnych modalności zmysłowych.Przechowuje informacje o fizycznych właściwościach bodźca, nie rejestruje natomiast ich znaczenia.

Zjawisko maskowania wstecznego bodźce późniejsze nakładają się na bodźce wcześniejsze.

Pamięć ikoniczna – to pamięć sensoryczna w zakresie wzroku. Sprawia że duży zakres info. Wzrokowych jest przechowywany przez bardzo krótki czas.

Pamięć echoiczna – to pamięc sensoryczna w zakresie słuchu. Wspomnienia echoiczne trwają dłużej niż wspomnienia ikoniczne – od 5 do 10 sec.. Łatwo ulegają usunięci przez nowa informację.

*Magazyn pamięci krotkotrwałej - w celu utrzymania informacji w magazynie STM używamy powtarzania (zdolności metapamięciowe). są łatwo dostępne i przywoływane bez wysiłku. Wszelkie informacje zatrzymuje się tak długo, jak jest to konieczne dla wykonania czynności.Aby przetrwać dłużej muszą przykuć naszą uwagę. Informacje filtrowane są pod kątem znaczenia, a nie tylko fizycznej siły bodźca. Filtr działa inteligentnie, ponieważ jest połączony z częściami mózgu, które rozumieją znaczenie. Dzięki powiązaniu z już istniejącymi informacjami, mózg nieustannie rejestruje nowe zapisy.porównywana jest do notesu, w którym zapisuje się jakieś cyfry.

Efekt pozycji serii- zapamiętujemy więcej słów na początku i końcu listy.

Efekt pierszeństwa - lepsze pamiętanie słów na początku listy.

Efekt świeżości - lepsze pamiętanie słówna końcu listy.

*Magazyn pamięci długotrwałej
LTM informacje kodowane są w formie semantycznej, czyli z uwzględnieniem ich znaczenia (a nie w formie dźwiękowej).W pamięci długotrwałej przechowywane jest znaczenie informacji. Jej pojemność jest praktycznie nieograniczona. W ciągu minuty zapisać można od 6 do 60 bitów informacji. Zapisujemy informacje nie tylko w postaci twierdzeń, lecz także w postaci obrazów.Informacje odbierane przez nasze zmysły są przeglądane automatycznie przez pamięć długotrwałą, zwłaszcza przez jej część semantyczną (bez udziału świadomości). Dzięki pamięci semantycznej nie musimy zagłębiać się w każdy szczegół.Jedynie skromny ułamek informacji jest uświadomiony. Umysł ludzki działa na podstawie uogólnień – wynika to z tendencji do porządkowania świata.

Pamięć operacyjna- pewna część pamięci długotrwałej, obejmująca najbardziej świeżo zaktywizowane zasoby z magazynu LTM połączona jest z uwagą – ekran świadomości (to co mamy na myśli).

Uświadomienie danej treści – podświetlenie części informacji zawartej w pamięci operacyjnej (ułamek sekundy)

Przepływ informacj iw magazynach pamięci:

• *Przypomnieć – przywołać do pamięci operacyjnej informacje z pamięci długotrwałej i wyświetlić na ekranie świadomości.

*Zapamiętać – przesłać informacje z pamięci operacyjnej do długotrwałej.

SCHEMAT POZNAWCZY
Uogólniona i wyabstrahowana z konkretów jednostka poznawcza. Zestaw schematów poznawczych stanowi zawartość naszej pamięci długotrwałej. Aktywna struktura poznawcza. Model określonego fragmentu rzeczywistości.
Pełni funkcję reprezentacji rzeczywistości, czyli odzwierciedlenia tego, co w niej najbardziej ogólne i trwałe.

Pełni funkcję przetwarzania informacji o rzeczywistości, czyli organizowania procesów poznawczych poprzez ich ukierunkowanie na potwierdzenie zawartej w schematach wiedzy. Schematy poznawcze powodują,
że poszukuje się określonych informacji i jest się na nie wrażliwym, interpretuje odbierane informacje
i zniekształca tak, by były zgodne z oczekiwaniami wypływającymi ze schematów.

Pozwalają odpowiedzieć na pytanie „co to jest?”tj. dokonania oceny stopnia zgodności informacji do nas docierającej i informacji zakodowanej w pamięci długotrwałej.Interpretacja docierających do nas informacji powoduje uzupełnienie ich przez informacje zawarte w schemacie – pozwala wyjść poza informacje „dane”.
Dzięki schematom dowiadujemy się czegoś więcej niż tylko to, co odbierają nasze zmysły.Prototypowa budowa schematów prototyp zawiera reprezentację egzemplarza idealnego oraz zakres dopuszczalnych transformacji.
Odgrywa ważną rolę w określeniu przynależności obiektu do kategorii i określeniu stopnia jego typowości.

NIEZWYKŁE ZJAWISKA PAMIĘCIOWE

• Amnezja – poważne ubytki pamięci

Amnezja następcza – człowiek nie pamięta tego, co zaszło od czasu traumatycznego wydarzenia, które wywołało amnezję.

Amnezja wsteczna – człowiek nie pamięta tego, co działo się przed traumatycznym wydarzeniem, które wywołało amnezję.

Amnezja dziecięca – niezdolność do przypomnienia sobie wydarzeń z wczesnego dzieciństwa; uzależniona od płci, inteligencji, zdolności werbalnych, czynników kulturowych, pozycji dziecka w rodzinie.

• Syndrom wszczepionych wspomnień - związany jest z rekonstrukcyjnym charakterem pamięci.
  Można umieścić fikcyjne wspomnienia z dzieciństwa w pamięci dorosłych.

• Synestezja „pomieszanie zmysłów” - „doświadczać jednocześnie”
  bodziec prezentowany w jednej modalności wywołuje wrażenie w innej modalności np. kolory wyrazów, barwne słyszenie muzyki.

Ejdetyzm - widzenie w którym obraz umysłowy jest żywy i trwały, sprzyja wysokim osiągnięciom
w zakresie reprodukcji.

Sawanci- ciężkie zaburzenie rozwoju intelektualnego, niezwykłe umiejętności w określonej dziedzinie, np. obliczenia matematyczne, zdolności plastyczne, muzyczne, pamięciowe.Zdolności te często korelują z autyzmem (50% sawantów). Umiejętności sawantów są autonomiczne, automatyczne i nie wymagają namysłu ani uwagi.

PAMIĘĆ NIEŚWIADOMA - pamiętamy więcej niż możemy sobie przypomnieć
* „cicha nieznajoma”, pamięć bez wspomnień,działa w ukryciu i wymyka się spod kontroli,rejestruje nawet to, na co nie zwracamy szczególnej uwagi,ułatwia percepcję, podsuwa pomysły,dostraja nasze zachowanie do zmian w otoczeniu, notuje reguły, których sobie nie uświadamiamy. Rejestruje nawet to na co nie zwracamy szczególnej uwagi, ułatwia percepcję, podsuwa pomysły.

Przypadki pacjentów chorych na amnezję:

• E. Claparede – chora na amnezję osoba nie pamięta ukłucia szpilką, ale nie chce podać ręki psychiatrze

S. Koraskow – pacjent nie pamięta, że poddany został wstrząsom elektrycznym, ale reaguje na aparat używany podczas tego zabiegu.

A.R. Damasio – pacjent nie pamiętał interakcji z trzema osobami, podstawionymi przez eksperymentatora („doby”, „neutralny”, „zły”), ale utrzymywał, że chciałby się przyjaźnić” z dobrym człowiekiem, gdy ten był pokazany na zdjęciu.

Pamięć utajona u zdrowych osób:
- podprogowa ekspozycja bodźców, np. ekspozycja figur geometrycznych (bardziej się podobają, wydają się jaśniejsze)

- można wywołać wrogie nastawienie do nieznajomej osoby poprzedzając prezentacje jej fotografii eksponowanymi podprogowo słowami o negatywnym zabarwieniu

Kryptoamnezja - jakieś treści są podawane jako własny pomysł, który nagle się pojawił, a w rzeczywistości są to informacje przeczytane lub usłyszane kiedyś i zapomniane.

Zjawisko „deja vu” - ktoś ma poczucie, że już kiedyś przeżył tę sytuację, w której obecnie się znajduje, że obiektywnie nowe doświadczenie jest mu znane, chociaż nie potrafi określić skąd je zna. Zjawisko to może być efektem zmian w przetwarzaniu informacji spowodowanych torowaniem percepcyjnym lub pojęciowym pewnych elementów zdarzenia.

Mnemonista - człowiek wykazujący niezwykle wysoki poziom pamięci dzięki posługiwaniu się specjalnymi technikami pamięciowymi.

MYŚLENIE - reprezentowanie i przetwarzanie informacji w umyśle. Wewnętrzne czynności operowania informacjami (danymi, wiadomościami), a w szczególności ich selekcja i wytwarzanie, dzięki której dochodzi do pośredniegoólnionego poznania rzeczywistości.

Operacje myślowe:

• Analiza- myślowe rozkładanie na części, wykrywanie części składowych.

Synteza - myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów.

Porównywanie – zestawianie ze sobą, a następnie ujmowanie podobieństw i różnic.

Abstrahowanie – wyróżnianie jakiejś właściwości, a jednocześnie pomijanie innych.

• Uogólnianie – ujmowanie właściwości wspólnych; odrzucanie tego, co jednostkowe, a zatrzymywanie tego, co wspólne.

Myślenie służy dwóm celom:
myślenie dywergencyjne - tworzenie wielu pomysłów,

myślenie konwergencyjne– koncentracja na jednym pomyśle i jednym rozwiązaniu.

EMOCJE - złożony zespół zmian obejmujących pobudzenie fizjologiczne, odczucia, procesy poznawcze
reakcje behawioralne, powstające w odpowiedzi na sytuację spostrzeganą jako subiektywnie ważną. regulacyjna emocji polega na szeroko rozumianej ocenie stosunków między podmiotem a otoczeniem

Cechy pełniące rolę w procesie regulacji:

*znak emocji – dodatni lub ujemny (zabarwienie emocjonalne przyjemne lub przykre)

*pobudzenie emocjonalne – intensywność emocji, jej natężenie (śpiączka – skrajne pobudzenie emocjonalne)

*treść emocji, np. strach, lęk, złość, gniew, zadowolenie, czułość, treść uczuć, np. miłość, zawiść, zazdrość, wstręt, ambicja

Funkcje emocji:

* na poziomie biologicznym prowadzą do szybkiego zorganizowania różnych systemów biologicznych, np. napięcie mięśniowe

• *służą określeniu relacji z otoczeniem (przyciągając lub odpychając),
  *przechowują wpływy środowiska i decydują o zróżnicowaniu jednostek, grup i kultur,

• * są fenomenem peryferycznym, ale angażują cały organizm,
  * mają właściwości motywujące (dążenie do maksymalizacji emocji pozytywnych)

* organizują behawioralne i fizjologiczne wzorce radzenia sobie z wywołującymi je zdarzeniami (przerywanie mniej ważnych działań)

*aktywizują zachowania, które normalnie znajdują się w dole hierarchii reakcji, np. gniew może doprowadzić do walki pacyfistę

*wywołują zmiany ekspresji (mimika, pantomimika)

Źródła procesów emocjonalnych:

pierwotne bodźce emocjonalne – emocje powstają pod wpływem bodźców zmysłowych.
Wielkość pobudzenia i znak emocji zależą od: modalności zmysłowej, intensywności, czasu trwania pobudzenia.

dojrzewanie formy zachowania emocjonalnego: ogólne pobudzenie, cierpienie i rozkosz
(3 m.ż.), gniew, wstręt strach, radość, czułość (5 m.ż.)

ontogenetyczne warunkowanie źródeł emocji – bodźce obojętne mogą nabrać właściwości bodźców wywołujących emocje w wyniku współwystępowania w czasie ze zdarzeniami, które stanowią źródło silnych emocji.

Warunkowanie klasyczne (Pawłow) - na zasadzie kojarzenia obu rodzajów bodźców uczymy się źródeł emocji. Reakcje emocjonalne nabyte w ontogenezie cechują się z reguły dużą trwałością.

Generalizacja – bodźce podobne wywołują również stany emocjonalne.

*emocje i oczekiwania – rozbieżność między oczekiwaniami i rzeczywistością są źródłem emocji.
Natężenie i znak emocji zależy od stopnia rozbieżności. Hipoteza optimum rozbieżności – brak rozbieżności jest emocjonalnie obojętny, ale jeżeli trwa dłużej wzbudza emocje ujemne; niewielka rozbieżność ma dodatnia wartość emocjonalną, w miarę wzrostu rozbieżności wzrastają emocje ujemne.

Teorie emocji:

Teoria Jamesa-Langego – spostrzeganie danego wydarzenia wywołuje reakcje psychofizjologiczne organizmu i dopiero nasza interpretacja tych reakcji oznacza doświadczenie danej emocji. Najpierw płaczemy, a odczucie smutku jest interpretacja tego płaczu.

Teoria Cannona-Barda – nasze emocje powstają za sprawa mózgu (a zwłaszcza podwzgórza),
a nie reakcji ciała. To przebieg wydarzeń w mózgu, a nie płacz powoduje, że ktoś odczuwa smutek.

Teoria Schachtera-Singera – dwuczynnikowa teoria emocji. Najpierw odbieramy bodziec
to wywołuje pobudzenie fizjologiczne. Powstałemu w nas pobudzeniu nadajemy jakąś etykietę i ten proces doprowadza do odczuwania określonej emocji.

Teoria Salomona – teoria procesów przeciwstawnych. Po wyzwoleniu pierwszej reakcji emocjonalnej zaktywizowana zostaje kolejna emocja, przeciwstawna w stosunku do pierwszej, np. skok ze spadochronem, usuniecie bodźców lękowych (drażnienie prądem).

Procesy poznawcze a procesy emocjonalne:
Myśli i uczucia to elementy tego samego procesu. Myśl wzbudza uczucia a uczucia kierują myślami.

Emocje są wywoływane przez przetwarzanie informacji i ocenę zdarzeń:
* emocjom towarzyszy wydobywanie istotnych wspomnień i oczekiwań

*wzbudzenie emocji czyni sytuację bardziej wyrazistą, wymagająca skupienia uwagi, dzięki temu polepszają nasze funkcjonowanie, Przetwarzanie i przechowywanie informacji emocjonalnych podlega innym prawom niż informacji opisowych, np. pamiętamy, że film się podobał, ale nie pamiętamy, czego dotyczył. Aby powstały emocje muszą być spełnione chociaż minimalne warunki poznawcze.
Muszą być:
* wydobyte z pamięci długotrwałej struktury wiedzy odpowiednie do zinterpretowania sytuacji,ągnięte wnioski o implikacjach sytuacji,
* ocena istotności sytuacji z punktu widzenia celów standardów i postaw.

Rola pobudzenia w procesie wykonywania zadań :
* gdy zadanie łatwe – poziom wykonania zadania rośnie wraz z pobudzeniem,gdy zadanie trudne – odwrotnie,
* optymalny poziom pobudzenie – uzależniony od doświadczenia i właściwości temperamentalnych

Wpływ znaku emocji na przetwarzanie informacji

pozytywny afekt – bardzo pobieżne, heurystyczne przetwarzanie informacji, gotowe skrypty, stereotypy,

negatywny afekt – bardziej systematyczne i analityczne przetwarzanie informacji, przy pełniejszym uwzględnieniu szczegółów. gdy jesteśmy radośni – podejmujemy szybsze i lepsze decyzje, jesteśmy bardziej oryginalni w testach twórczości, tworzymy szersze kategorie i słabiej różnicujemy,

gdy jesteśmy smutniejsi – lepiej rozróżniamy elementy przekonywujące od nieprzekonywujących,
lepiej szacujemy rzeczywiste zależności między działaniami i pojawiającymi się wynikami, lepiej rozwiązujemy sylogizmy

Emocje są obustronnie powiązane z przetwarzaniem informacji: są rezulatatem przetwarzania informacji i zwrotnie oddziałują na przebieg tego procesu

Ekspresja emocji :
Funkcje ekspresji emocji (Carroll):pozwalają komunikować swoje emocje innym,regulują sposób w jaki reagują na nas inni ludzie,ułatwiają interakcje społeczne,zachęcają do zachowań prospołecznych.

Podobieństwo międzykulturowe w ekspresji mimicznej:
Teoria naukowo-kulturowa Ekmana - w wielu kulturach takie same wyrazy twarzy odpowiadają takim samym emocjom, wskazuje na łączny wkład mózgu i kultury w ekspresję emocji (Ekman).

Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego (Tomkins) – odczuwamy emocje w kontekście sprzężenia zwrotnego odbieranego z twarzy.
Ekspresja mimiczna emocji powoduje, że doświadczamy ich, np. ocena karykatur, gdy ołówek
jest trzymany w ustach i w zębach. Odczuwamy emocje w kontekście sprzężenia zwrotnego odbieranego z twarzy.

Możliwość udawania nieprawdziwych emocji – ludzka twarz lepiej od innych partii ciała może wyrażać pewne emocje. Za pomocą odpowiednich ruchów mięśni można przedstawić około 7000 różnych form wyrazów twarzy. Jednocześnie człowiek w dużym stopniu, lecz nie całkowicie, kontroluje swoją twarz przeżywając określone emocje.

INTELIGENCJA

* możliwość uczenia się na podstawie doświadczeń,

* zdolność przystosowania się do otaczającego środowiska,

* zdolność do sprawowania kontroli nad własnym umysłem – metapoznanie

Inteligencja językowa – uniwersalna, szybko rozwijająca się umiejętność werbalnego porozumiewania się.

Inteligencja muzyczna – pozwala tworzyć, przekazywać i rozumieć znaczenie, jakie niesie za sobą dźwięk.

Inteligencja matematyczno-logiczna – rozumienie abstrakcyjnych relacji i umiejętność posługiwania się nimi.

Zespół Gertsmana – funkcji uczenia się arytmetyki.

*Inteligencja przestrzenna – spostrzeganie informacji wzrokowych lub przestrzennych, transformowanie ich
i modyfikowanie oraz odtwarzanie wrażeń wzrokowych. Umiejętność tworzenia trójwymiarowych obrazów wzrokowych oraz przesuwania i rotowania ich reprezentacji.

*Inteligencja kinestetyczna – kontrolowanie motoryki i zdolność do manipulowania przedmiotami. Podstawą jest koordynacja systemu nerwowego, mięśniowego i percepcyjnego. Apraksja – ludzie nie potrafią wykonywać sekwencji ruchów.

*Inteligencja intrapersonalna – umiejętność rozróżniania własnych uczuć. Tworzenie adekwatnego obrazu własnej osoby i podejmowanie trafnych decyzji.

*Inteligencja interpersonalna – zdolność do rozpoznawania i odróżnienia uczuć innych ludzi i postępowania z nimi.

Autyzm – obniżenie inteligencji interpersonalnej.

TEORIE PSYCHOMETRYCZNE - opierają się na pomiarze inteligencji i często są wyprowadzane na podstawie analizy wyników tego pomiaru

Teoria dwuczynnikowa Spearmena
U podłoża inteligencji leżą dwa rodzaje czynników:

czynnik ogólny
– wpływa na wyniki wszystkich testów inteligencji, decydujeposiadanej przez człowieka energii umysłowej

czynniki specyficzne
– zaangażowane są w wykonywanie pojedynczych testów

MOTYWACJA

Motywy – hipotetyczne stany wewnętrzne organizmu, które aktywizują zachowanie i popychają organizm
jakiegoś celu (nie można ich bezpośrednio zaobserwować zmierzyć).
ą występować w postaci potrzeb, popędów i pobudek.

Pojęcie motywu implikuje związek przyczynowy – cel, zamiar, intencja, potrzeba, brak, popęd, pragnienie, motyw.

Motywację charakteryzuje:
*wzbudzenie energii,
*ukierunkowanie wysiłku na określony cel,
*selektywne zwracanie uwagi na określone bodźce,
*zorganizowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzorzec czy sekwencje,
*wytrwałe kontynuowanie czynności.
Teorie motywacji:

* Zachowania instynktowne
– sztywne wzorce zachowań, będące reakcją na wystąpienie bodźca zwanego czynnikiem wyzwalającym.

* Redukcja popędów i homeostaza
– wg. C. Hulla motywy pierwotne (głód, pragnienie) automatycznie powodują wzrost pobudzenia i aktywizują zachowanie. Poprzez mechanizm skojarzeń możemy wyuczyć się popędów wtórnych (dążenie do zdobycia pieniędzy).

* Homeostaza
– tendencja do utrzymania równowagi wewnątrz organizmu. motywy traktowane są w sposób mechaniczny i uważane są za efekt chęci przetrwania i redukcji napięć

* Teoria humanistyczna: Muszę być sobą

A. Maslow
– ludzie motywowani są świadomą potrzebą osobistego rozwoju Badania wykazują, że ludzie o niskim wykształceniu, wykonujący prace nieskomplikowane, niesamodzielni zawodowo dążą jedynie do zaspokojenia potrzeb niższych.

- Ludzie cechują się zdolnością do samourzeczywistnienia. Inicjowanie przez samego człowieka dążenia do stania się osobą, którą mógłby się stać, realizując w pełni swój potencjał.

* Teoria poznawcza: Myślę, więc jestem konsekwentny

J. Piaget, G. Kelley
– ludzie wykształcają umysłowe reprezentacje świata. Dążą do zrozumienia świata, by móc kontrolować bieg wydarzeń. Ludzie są motywowani do usuwania sprzeczności między różnymi elementami swojego światopoglądu.

Festinger

ludzie są motywowaniu do utrzymania wewnętrznej zgodności swoich poglądów i do usprawiedliwienia swojego postępowania.

Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna

*wewnętrzne czynniki motywacyjne tkwią w nas – motywacja do robienia czegoś,co sprawia przyjemność,
*zewnętrzne czynniki motywacyjne znajdują się poza nami – motywacja do robienia czegoś ze względu na nagrodę,

*ludzie działają bardziej twórczo, gdy mają wewnętrzną motywację do tego, co robią.
Intensywne stosowanie czynników zewnętrznych może stłumić motywację wewnętrzną,
*optymistyczny vs pesymistyczny styl wyjaśniania (Seligman) - przypisywanie przyczyn własnym sukcesom i porażkom (atrybucja).

Potrzeba osiągnięć
*dążenie do sukcesu i ocena własnej sprawności,
*odzwierciedla różnice w wadze, jaką przypisują jednostki do planowania i wysiłku wkładanego w osiąganie celów,

*pobudza zachowanie i kieruje nim,
*wpływa na percepcję wielu sytuacji i interpretacje zachowań własnych i cudzych,
*wiąże się z rozwojem ekonomicznym społeczeństw.

FRUSTRACJA - stan organizmu, który powstaje wtedy, gdy udaremnione jest zaspokojenie określonej potrzeby lub kiedy na drodze do jej realizacji pojawia się przeszkoda. człowiek znalazł się w sytuacji nierozwiązywalnego problemu,
- nie ma możliwości ucieczki lub wycofania,
- jest silnie motywowany do reagowania.

Przyczyny frustracji:
- konflikty motywacyjne,
-poznawczy,
- struktura osobowości, np. konflikt między potrzebami a standardami zachowania, aspiracjami a możliwościami.

STRES

H. Selye - niespecyficzna reakcja organizmu, powstająca w odpowiedzi na bodźce szkodliwe.
J. Strelau – wynik interakcji między wymaganiami a możliwościami.

R.S. Lazarus – relacja między osoba a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.

S.E. Hobfoll – reakcja wobec otoczenia, w którym istnieje zagrożenie utraty zasobów.

Ogólnym celem ludzkiej aktywności jest uzyskanie, utrzymanie i ochrona obiektów, określanych jako zasoby.

Zasoby to: (mieszkanie, samochód), warunki (stała praca, dobre małżeństwo), zasoby osobiste (umiejętności interpersonalne, poczucie skuteczności), zasoby energetyczne (pieniądze, wiedza).

Komponenty stresu:
- podwyższenie poziomu aktywacji,
- pojawienie się silnych emocji,
- pojawienie się motywacji do przezwyciężenia stresu.

Przyczyny stresu:
-dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrof,

-poważne wyzwania i zagrożenia dotyczące jednostek lub kilku osób,
-śmierć małżonka lub dziecka,
- śmierć rodzica lub rodzeństwa,
- rozpoczęcie studiów,
- śmierć bliskiego przyjaciela,
- poronienie,

- rozwód,
- drobne codzienne utrapienia,
- niemożność znalezienia rzeczy,
- nieporozumienia w rodzinie,
- niemożność zdążenia na czas.

Stres przebiega w 3 stadiach:
1. stadium reakcji alarmowej- mobilizowane są siły obronne,
2. stadium odporności - przystosowanie do stresora. Organizm próbuje odbudować utracone zasoby energii
i naprawić doznawane szkody.

3. stadium wyczerpania wyczerpanie energii, gdy stresor jest silny i działa długo.

Przedłużający się stres może doprowadzić do zwężenia naczyń krwionośnych i zmian rytmu serca, alergii, wrzodów, chorób wieńcowych, osłabienia kładu odpornościowego.

Osobowość a podatność na stres
M. Friedman, R. Rosenman

Wzorzec zachowania A
człowiek dla którego istotne jest konkurowanie, który skłonny jest do agresji i żałuje każdej straconej minuty.

Jest pracoholikiem, który złości się, gdy inni mu przeszkadzają. Nie jest skłonny do oddania kontroli, czy zrezygnowania ze swoich uprawnień,

Wzorzec zachowania B
ludzie spokojni, cierpliwi i zrównoważeni. Wykonują tylko taka pracę, w której sobie poradzą. Nie reagują silnymi emocjami, gdy przeszkadza się im w pracy. Występują u nich schorzenia naczyń wieńcowych serca 2,5 razy rzadziej niż u osób typu A.

Psychologiczne modyfikatory stresu:
* oczekiwania dotyczące własnej skuteczności

biologiczne i psychologiczne podstawy zachowanie większego spokoju,

*twardość psychiczna
wysoki poziom zaangażowania, skłonność do interpretowania zmian jako wyzwania, a nie jako zagrożenia, przekonanie o sprawowaniu kontroli nad własnym życiem,

*poczucie humoru - optymiści skuteczniej przeciwdziałają stresowi,
*przewidywalność -przygotowanie na to, co nieuniknione,
*osłabienie poczucia pośpiechu,
*osłabienie wrogości,

*wsparcie społeczne

Sytuacje trudne
zaburzona równowaga między poszczególnymi elementami, np. zadaniami, czynnościami oraz warunkami:
zagrożenie, przeciążenie, zakłócenie, deprywacja,

Reakcje na sytuacje trudne:
*faza reakcji instrumentalnych,
*faza krytyczna,
*faza obrony przed stresem.

Pojęcie odporności na stres

*fakt niereagowania przez człowieka pobudzeniem emocjonalnym, mimo że znajduje się w stanie stresu,
*zdolność do utrzymania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania się, pomimo występowania stresu

Wpływ stresu długotrwałego

przedłużający się stan napięcia emocjonalnego pozytywna adaptacja do stresorów pojawienie się lęku bezprzedmiotowego, nerwice, niedostosowanie społeczne wystąpienie postawy bierności i apatii zmiany w hierarchii wartości, postaw, potrzeb.

POJĘCIE JA

Obraz siebie (samowiedza). Względnie trwały zespół przekonań (zestaw wyobrażeń), jakie człowiek posiada na swój temat. Ludzie potrzebują adekwatnej teorii własnej osoby, aby móc przystosować się do środowiska społecznego i efektywnie funkcjonować. Dążą do uzyskania przeświadczenia, że świat jest poznawalny i kontrolowany. Samowiedza prowadzi do powstania bogatej w informacje i łatwo dostępnej struktury poznawczej, często używanej do interpretacji zachowań cudzych i własnych.

Cechy obrazu siebie - obraz siebie jest subiektywny

ludzie przeceniają swoją umiejętność utrzymywania dobrych stosunków z innymi 60% ocenia, że mieści się w górnych 10% , zdolności przywódcze 70% ocenia, że mieści się w 25% najlepszych, sprawność fizyczną 60% ocenia, że mieści się w 25% najlepszych i moralność

Ja wybiją się na plan pierwszy w naszych myślach i pamięci:
-efekt coctail party,
-preferencja liter własnego imienia narcyzm do zwrotnych cząstek ja (Nuttin) obraz siebie opiera się zmianom
konserwatyzm poznawczy – tendencja do poszukiwania informacji potwierdzającej istniejący już obraz samego siebie

Pojęcie Ja - struktura lub zbiór struktur poznawczych, które organizują, modyfikują i integrują funkcjonowanie podmiotu poznawcza reprezentacja własnej osoby, która jest efektem „zaznajamiania się z samym sobą”. Schematy Ja kształtują się w wyniku wielokrotnych podobnych kategoryzacji i ocen zachowań dokonanych przez nas samych i innych ludzi. Struktura Ja działa jako baza interpretowania i kategoryzowania nowej informacji.

Jeżeli osoba ma wykształcony schemat Ja, to można oczekiwać:

*przetwarza informacje o sobie z tej dziedziny z dużą łatwością i pewnością,
* relatywnie lepiej pamięta własne zachowania związane z tą dziedziną,
*przewiduje przyszłe zachowania w tej dziedzinie,
*opiera się informacją niezgodnym z tym schematem,
*ocenia nowe informacje z punktu widzenia zawartości schematu.

Markus
- osoby uważające siebie za niezależne odpowiadały przyciskiem „ja” na dużą część przymiotników związanych
z niezależnością i przytaczali częściej przykłady swojego niezależnego zachowania.

Bem
-schematycy męscy i żeńscy reagowali szybciej na przymiotniki męskie i żeńskie,
-w przypadku osób androgynicznych nie było różnic.

Informacje zawarte w pojęciu Ja:
1. informacje epizodyczne – zachowania czy poglądy w określonych sytuacjach,
2. wiedza pojęciowa – wykształca się na podstawie wniosków z przesłanek szczegółowych.

Uporządkowanie informacji zawartych w Ja:
1. Porządek opisowy – wygląd, potencjał poznawczy, temperament, osobowość, kontakty z innymi ludźmi,
2. Porządek ewaluatywny – wartościowanie swoich cech.

Struktura wiedzy o Ja:
1. samooceny – sądy wartościujące na temat własnej osoby,
2. standardy – sady wartościujące o charakterze normatywnym.

Geneza samowiedzy
wiedza o Ja pojawia się we wczesnej interakcji z opiekunem, kiedy dziecko odkrywa odrębność swego istnienia od otaczającego świata (około 2 r.ż.). Staje się coraz bardziej abstrakcyjne wraz z wiekiem.

1. Opinie innych osób na temat podmiotu,
2. Obserwacje dotyczące własnego działania i jego konsekwencji – teoria autopercepcji Bem,

3. obserwacje dotyczące innych - porównywanie się z innymi ludźmi,
4. dane o własnych przeżyciach psychicznych – znaczenie inteligencji intrapersonalnej,
5. informacje pochodzące z procesu kategoryzacji społecznych,