Wyrok

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie

z dnia 7 września 2006 r.

VI SA/Wa 1168/06

1. To notariusz powinien wykazać, że choć ukończył 70 rok życia istnieją okoliczności szczególne, które przemawiają za tym, aby nie odwoływać go ze stanowiska.

2. Działalność notariusza nie jest działalnością gospodarczą, a notariusz jest osobą zaufania publicznego i ma pozycję funkcjonariusza publicznego, nie zaś przedsiębiorcy. Zasada wolności działalności gospodarczej do niego w ogóle się nie odnosi.

LEX nr 255855

255855

Dz.U.2010.220.1447: art. 2; art. 4; art. 6

Dz.U.2008.189.1158: art. 2; art. 16

glosa aprobująca Greszta R. Rejent 2009/7-8/134-140

Skład orzekający

Przewodniczący: Sędzia WSA Andrzej Wieczorek.

Sędziowie WSA: Magdalena Bosakirska (spr.), Asesor Małgorzata Grzelak.

Protokolant: Patrycja Wrońska.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 września 2006 r. sprawy ze skargi Danuty K. na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 marca 2006 r. w przedmiocie odwołania ze stanowiska notariusza:

oddala skargę

Uzasadnienie faktyczne

Zaskarżoną decyzją z dnia 28 marca 2006 r. Minister Sprawiedliwości utrzymał w mocy swoją własną decyzję o odwołaniu Danuty K. ze stanowiska notariusza. Do wydania tej decyzji doszło w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Dnia 15 grudnia 2005 r. Minister Sprawiedliwości zawiadomił Danutę K., prowadzącą kancelarię notarialną w C., że wszczyna z urzędu postępowanie w sprawie odwołania jej ze stanowiska notariusza w związku z faktem, że 13 kwietnia 2006 r. skończy 70 lat. Jednocześnie Minister zwrócił się do Rady Izby Notarialnej w Katowicach o wydanie opinii w tej sprawie.

Rada Izby Notarialnej w Katowicach, uchwałą z dnia 1 lutego 2006 r., po wysłuchaniu Danuty K., pozytywnie zaopiniowała jej zamiar dalszego wykonywania zawodu nie widząc przeszkód w kontynuowaniu przez nią działalności.

Decyzją z dnia 27 lutego 2006 r. Minister Sprawiedliwości odwołał Danutę K. prowadzącą kancelarię notarialną w C. ze stanowiska notariusza z dniem 13 kwietnia 2006 r. Jako podstawę prawną decyzji wskazał art. 16 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.), dalej zwanej pr. not. W uzasadnieniu decyzji Minister wskazał, że zgodnie z treścią powołanego przepisu może odwołać notariusza, który ukończył 70 rok życia. Ustawodawca pozostawił uznaniu Ministra rozstrzygnięcie, co do ewentualnego późniejszego odwołania notariusza. Zawód notariusza jest zawodem zaufania publicznego, a w przypadku takich zawodów granicą wieku, do którego zawód jest wykonywany jest 70 lat. Przedłużenie tej granicy może mieć miejsce w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Strona żadnych szczególnych okoliczności nie wskazała, a sama pozytywna opinia Rady Izby Notarialnej nie jest okolicznością wystarczającą do wyrażenia zgody na dalsze wykonywanie zawodu. Na Ministrze spoczywa obowiązek zabezpieczenia swobodnego dostępu do usług notarialnych oraz stworzenia możliwości dostępu do zawodu młodej kadrze prawniczej.

Danuta K. złożyła wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy. Zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 16 § 3 pkt 1 pr. not. Wskazała, że ustawą z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 163, poz. 1361) zmieniono art. 16 § 3 pr. not. O ile w dawnej wersji Minister wraz z ukończeniem wieku odwoływał notariusza, o tyle po zmianie, Minister może odwołać notariusza. Nie oznacza to swobodnego uznania Ministra, na co wskazuje obowiązek zasięgnięcia opinii właściwej Rady Izby Notarialnej. Opinia ta była dla Danuty K. pozytywna. Minister zdaniem odwołującej się może odwołać notariusza po osiągnięciu 70 roku życia w szczególnie uzasadnionych wypadkach i nie ma prawa do dowolności. Wskazała, że nietrafny jest pogląd, iż wraz z osiągnięciem wieku następuje utrata zaufania publicznego, a pogląd taki obraża osoby starsze. Notariusz prowadzi kancelarię na własny rachunek i na tym polega różnica między nim a sędzią. Na świecie jest tendencja do aktywizacji zawodowej osób starszych. Minister nie może uzależniać powołania młodych notariuszy od odwołania starszych, bowiem ustawa takiego warunku nie ustanawia, a chęć usuwania młodym konkurencji nie może być przyczyną odwołania notariusza, który osiągnął wiek 70 lat.

Zaskarżoną decyzją z dnia 28 marca 2006 r. Minister Sprawiedliwości utrzymał w mocy swoją pierwszą decyzję. Jako podstawę prawną decyzji wskazał art. 127 § 3 w związku z art. 129 § 1 i 2 k.p.a., art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. a także art. 104 oraz art. 107 § 1, 2 i 3 k.p.a. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że granicą wieku dla wykonywania zawodu zaufania publicznego, jakim jest zawód notariusza, stanowi ukończenie 70 lat życia. Ewentualne przedłużenie prawa wykonywania zawodu może mieć miejsce w szczególnie uzasadnionych okolicznościach, które nie zostały przez skarżącą wykazane.

Na powyższą decyzję Danuta K. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wnosząc o jej uchylenie i zasądzenie kosztów postępowania. Zarzucała naruszenie prawa materialnego, tj. art. 16 § 3 pr. not. przez błędną wykładnię oraz naruszenie art. 22 Konstytucji przez ograniczenie swobody wolności gospodarczej mimo braku ważnego interesu publicznego. W uzasadnieniu wskazała, że po zmianie ustawy Prawo o notariacie dokonanej cytowaną wyżej ustawą z dnia 30 czerwca 2005 r. odwołanie notariusza, który ukończył 70 lat, nie jest już pozostawione uznaniu Ministra, o czym świadczy obowiązek zasięgnięcia opinii Rady Izby Notarialnej. Opinia Rady wyrażona w podjętej jednogłośnie uchwale była pozytywna i wynika z niej brak powodów do odwołania skarżącej ze stanowiska notariusza. Minister może, zdaniem skarżącej, odwołać notariusza, który osiągnął wiek 70 lat, w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Ustawodawca zatem nie pozostawił Ministrowi prawa do dowolności. Dalej wywiodła, że twierdzenie, iż z osiągnięciem określonego wieku następuje utrata zaufania publicznego do notariusza jest obraźliwe dla osób starszych. Notariusz prowadzi kancelarię na swój rachunek i na tym polega różnica między nim a sędzią. Pozostawienie skarżącej na stanowisku notariusza nie ma wpływu na uprawnienia młodych kandydatów na notariuszy, którzy spełniają wymogi ustawowe, gdyż Minister ma obowiązek ich powołać jeżeli spełniają wymogi ustawowe. Swobodna ocena sytuacji nie oznacza dowolności.

Minister Sprawiedliwości w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie i wywodził jak dotychczas, że zasadą jest, iż granicę dla wykonywania zawodu zaufania publicznego stanowi osiągnięcie wieku 70 lat, a przedłużenie wykonywania zawodu może nastąpić w szczególnie uzasadnionych okolicznościach, których w sprawie brak. Uchwała Rady Izby Notarialnej zawierająca opinię w związku z treścią art. 10 i art. 35 pkt 1 pr. not. nie ma charakteru wiążącego dla Ministra.

Uzasadnienie prawne

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1269) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej, przy czym w świetle § 2 powołanego wyżej artykułu, kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sądy administracyjne sprawują więc kontrolę aktów i czynności z zakresu administracji publicznej pod względem ich zgodności z prawem materialnym i przepisami procesowymi. Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej zwanej p.p.s.a., Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy i nie jest związany zarzutami skargi ani jej wnioskami.

Badając we wskazany wyżej sposób zaskarżoną decyzję, Sąd nie stwierdził naruszenia prawa, skarga jest więc nieuzasadniona.

Wydając rozstrzygnięcie Sąd zważył, że stan faktyczny sprawy jest niesporny między stronami, zaś spór dotyczy jedynie interpretacji art. 16 § 3 pr. not.

Zgodnie z art. 16 § 3 i § 4 pr. not. Minister może odwołać notariusza, który ukończył 70 rok życia, po zasięgnięciu opinii Rady właściwej Izby Notarialnej. Z tak sformułowanego przepisu wynika, że dla odwołania notariusza muszą być spełnione dwie przesłanki: ukończenie przez notariusza 70 lat życia i zasięgnięcie w kwestii odwołania opinii Rady Izby Notarialnej. Z treści przepisu nie wynika, że opinia izby notarialnej wiąże Ministra i należy uznać, że podlega ona ocenie jak każdy inny dowód, podobnie jak opinia rady izby w sprawie powołania notariusza wydana na podstawie art. 10 pr. not. Po spełnieniu wskazanych dwóch przesłanek od uznania Ministra zależy odwołanie notariusza.

W sprawie niniejszej jest niesporne, że obie przesłanki zostały spełnione, zatem Minister działając w granicach uznania administracyjnego mógł odwołać skarżącą ze stanowiska notariusza. Działanie w granicach uznania administracyjnego nie oznacza dowolności i podlega kontroli sądu administracyjnego. Jednak sąd kontroluje tylko zgodność rozstrzygnięcia z prawem, nie zaś jego celowość. Sąd bada więc, czy wydanie rozstrzygnięcia uznaniowego było dopuszczalne oraz, czy organ nie przekroczył granic uznania administracyjnego i czy uzasadnił rozstrzygnięcie sprawy dostatecznie zindywidualizowanymi przesłankami. W sprawie niniejszej organ wykazał istnienie przesłanek ustawowych do odwołania skarżącej oraz wyjaśnił prowadzoną przez siebie politykę kadrową, polegającą na odwoływaniu osób wykonujących zawód zaufania publicznego po osiągnięciu przez nie 70 lat życia, także dla zapewnienia dostępu do zawodu młodej kadrze prawniczej. Organ wyjaśnił więc dlaczego skorzystał z przyznanej mu ustawą możliwości odwołania notariusza. Organ nie wskazał w uzasadnieniu decyzji, ale jest to fakt oczywisty, że osiągnięcie wieku o 5 lat starszego od powszechnie przyjętego za wiek uprawniający do przejścia na emeryturę jest okolicznością przemawiającą za odwołaniem notariusza w celu skorzystania z tego uprawnienia. W ocenie Sądu tak podjęta decyzja uznaniowa nie narusza prawa.

Nie jest zasadny zarzut skarżącej, że Minister może odwołać notariusza tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Z treści przepisu wniosku takiego nie da się wyprowadzić. W ocenie Sądu, to notariusz powinien wykazać, że choć ukończył 70 rok życia, istnieją okoliczności szczególne, które przemawiają za tym, aby nie odwoływać go ze stanowiska. W sprawie niniejszej skarżąca żadnych takich okoliczności nie wykazała, ani nie uzasadniła dlaczego Minister nie powinien korzystać z przysługującej mu możliwości odwołania notariusza ze stanowiska.

Nie jest zasadny zarzut skarżącej naruszenia wolności działalności gospodarczej zapisanej w art. 22 Konstytucji, bowiem działalność notariusza nie jest działalnością gospodarczą, a notariusz jest osobą zaufania publicznego i ma pozycję funkcjonariusza publicznego, nie zaś przedsiębiorcy. Notariusz jest powoływany i odwoływany przez Ministra Sprawiedliwości i zasada wolności działalności gospodarczej do niego w ogóle się nie odnosi.

Nie jest także zasadny zarzut, iż skarżona decyzja dyskryminuje osoby starsze uznając, że wraz z wiekiem tracą one przymiot zaufania publicznego. W uzasadnieniu decyzji Ministra stwierdzenia takie nie występują, a z art. 21 § 4 pr. not. wynika wprost, że po osiągnięciu 70 roku życia emerytowany notariusz nadal może wykonywać funkcje osoby zaufania publicznego jako zastępca notariusza. Osiągnięcie 70 roku życia nie powoduje więc utraty przymiotu zaufania publicznego, a jedynie stwarza Ministrowi możliwość odwołania notariusza ze stanowiska.

W tym stanie rzeczy uznać należy, że zarzuty skargi są nieuzasadnione, a zaskarżona decyzja nie narusza prawa.

Zważywszy powyższe, działając na podstawie art. 151 p.p.s.a., Sąd orzekł jak w sentencji i oddalił skargę.