1. WRAŻLIWOŚĆ ZMYSŁOWA- konspekt

UWAGA! Do egzaminu konieczna jest wiedza z wykładów. Wszystkie rodzaje wraz z przykładami zostaną zaprezentowane i omówione na zajęciach!!!

INTERPRETACJA BODŹCÓW

RECEPTORY to wyspecjalizowane grupy komórek wrażliwych na określony rodzaj bodźców. Odbierają je z otoczenia, przekształcają w impuls nerwowy i wysyłają do ośrodków na wyższych piętrach układu nerwowego.

INTEROCEPTORY- w organach wew. np. płuca, nerki, serce- odruchowa regulacja działania układu krążenia oddychania itp.

PRIOPRIOCEPTORY- np. w mięśniach, ścięgnach, stawach - odberają bodźce powstałe na skutek zmian w napięciu mięśni, położeniu kończyn.

EKSTEROCEPTORY- na powierzchni ciała- odbierają bodźce z otoczenia: KONTAKTOWE- smaku, dotyku, temperatury, ODLEGŁOŚCIOWE (TELERECEPTORY)- wzroku, słuchu, węchu, temperatury.

Niektóre bodźce mogą mieć charakter pośredni. Np. bodźce cieplne jednym razem mogą mieć charakter kontaktowy, a innym razem odległościowy.

Widzenie skórne wg badań P. Bach-y-Rity.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Równocześnie bodziec nieadekwatny działając na określony receptor może wywołać specyficzne dla niego wrażenie- np. siatkówka oka daje wrażenie błysku zarówno pod wpływem światła, jak i prądu elektrycznego;- drażnienie prądem elektrycznym kubków smakowych wywołuje wrażenia smakowe itp. Fakty te przyczyniły się do sformułowania prawa specyficznej energii zmysłowej Johannesa Mullera:

Impulsy docierające do mózgu zawierają nie tyle informacje o właściwościach bodźców działających na zmysły, ile informacje o rodzaju pobudzonych receptorów.

Konsekwencją tego prawa była teza o niemożności obiektywnego poznania rzeczywistości.

BODŹCE to czynniki fizyczne lub chemiczne, które działając na odpowiedni receptor wywołują wrażenie. Bodźce różnią się: modalnością, jakością i intensywnością.

- Modalność bodźca to cecha, którą różnią się od siebie bodźce działające na różne receptory, np. bodźce optyczne, akustyczne, węchowe itp.; - Jakość bodźca to cecha, którą różnią się od siebie bodźce działające na ten sam receptor, np.różnica pomiędzy zielonym, a czerwonym itp.; - Intensywność, czyli siła bodźca to cecha, którą różnią się od siebie bodźce o tej samej jakości, ale mające różną moc fizyczną. Np. bodźce akustyczne o tej samej wysokości i barwie, ale różnej głośności lub światło o tej samej barwie,ale innym natężeniu.

WRAŻENE to najprostszy, jednorodny proces psychiczny, powstający pod wpływem działania prostego bodźca, na receptor jednego rodzaju. Wrażenie jest odbiciem tylko jednej cechy przedmiotu w oderwaniu od pozostałych jego właściwości.

- Modalność- wrażenia wzrokowe, słuchowe, smakowe, itd.;

- Jakość- np. receptory wzroku odbierają wrażenia jasności i różnych kolorów;

- Intensywność- np. w natężeniu światła, ale zależy to od: siły bodźca, warunków jego działania i stanu receptora.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

ANALIZATOR to zespół składający się z receptora, dróg wstępujących oraz właściwych dla danego zmysłu ośrodków w centralnym układzie nerwowym.

BODZIEC RECEPTOR DROGA NERWOWA CENTRALNY UKŁAD NERWOWY POLE PROJEKCYJNE W KORZE MÓZGOWEJ WRAŻENIE

Różne modalności bodźców mają swoją lokalizację w różnych okolicach kory mózgowej. Impulsy z poszczególnych grup wyspecjalizowanych receptorów docierają do odpowiednich pól projekcyjnych.

Jakość bodźca zależy od:

- szczegółowej lokalizacji w polu projekcyjnym;

- grubości włókien dróg nerwowych;

- amplitudy i czasowego rozkładu przewodzenia impulsów nerwowych.

Intensywność bodźca zależy od:

- częstotliwości impulsów nerwowych;

- ilości pobudzonych włókien;

- rodzaju pobudzonych receptorów.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Z modalnością wrażeń związane są zjawiska synestezji, sensybilizacji i asocjacji. Wyspecjalizowanie receptorów i fakt istnienia w mózgu odrębnych pól projekcyjnych nie wyklucza wzajemnego współdziałania zmysłów.

Sensybilizacja to zjawisko uwrażliwienia receptorów jednego ze zmysłów pod wpływem bodźców działających na inny zmysł. Polega ono więc na wzajemnym oddziaływaniu na progi wrażliwości.

Na przykład w sytuacji eksponowania barwy czerwonej lub oranżowej wzrasta natężenie słyszalnych szmerów. Niektóre wrażenia słuchowe lub węchowe zmieniają wrażliwość receptora wzroku, np. w czasie zatruć pokarmowych zwiększa się wrażliwość węchu i wzroku (światłowstręt), co ma charakter ochronny powstrzymując organizm przed spożywaniem posiłków.

Synestezja to zjawisko polegające na tym, że bodziec działający na jeden ze zmysłów wywołuje oprócz wrażenia specyficznego także wrażenie z zakresu innych zmysłów tzn. niespecyficzne.

Na przykład termiczne działanie barw- kolory długofalowe działają jako ciepłe, a krótkofalowe, jako zimne. Barwy oddziałują również na zmysł smaku i słuchu. Inne wrażenia np. akustyczne mogą powodować powstanie wrażeń termicznych, np. intensywny świst wiatru spowoduje wrażenie chłodu.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Zjawisko synestezji jest charakterystyczne dla większości ludzi i przyczyniło się do umiejętności posługiwania się przenośnią i powstania wspólnego słownictwa.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Istnieje ok. 50 form synestezji. Częściej występują u kobiet i osób twórczych. Szczególną zdolność do w tym zakresie posiada jedna osoba na dwieście- są to tzw. synestetycy. Najczęściej spotyka się wrażenia:

• różnych kolorów wywołanych przez dźwięki;

- smaku wywołanego przez barwę: zielony-gorzki, żółty-kwaśny, różowy-słodki; -wrażenia określonych kolorów wywołanych przez różne kształty.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Synestetycy potrafią także rozpoznawać ukryte cyfry.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Schemat synestezji polegającej na kojarzeniu określonych barw z graficznymi postaciami liczb.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Asocjacje, czyli skojarzenia polegają na tym, że każde przeżycie pozostawia ślad w naszej pamięci. Ślady te tworzą między sobą, jak i różnymi ośrodkami nerwowymi mniej lub bardziej trwałe połączenia.

Asocjacje powstają w wyniku skomplikowanych procesów biochemicznych, a ich anatomicznym podłożem są pola skojarzeniowe leżące na obwodach pól projekcyjnych w korze mózgowej. W wyniku działania bodźca wrażenia z pól projekcyjnych rozprzestrzeniają się na pola skojarzeniowe.

Kiedy np. po zjawisku A zawsze następowało zjawisko B to jeżeli w przyszłości pojawi się A to automatycznie będziemy oczekiwać zjawiska B.

Asocjacje można podzielić na:

• obiektywne (typowe), np. przestrzenne, termiczne, grawitacyjne i kinestetyczne dział. barw,

• intersubiektywne, działające na szerszą lub węższą grupę osób, np. symboliczne,

• osobnicze (indywidualne), które jest zależne od osobistych doświadczeń jednostki.

Natężenie asocjacji zależy od:

- liczby powtórzeń- im częściej dwa elementy występują razem tym silniej są kojarzone w przyszłości; - „ wieku” skojarzeń- z upływem czasu są coraz słabsze;

- natężenia emocjonalnego- im silniejsze emocje towarzyszyły ich powstaniu tym bardziej trwałe.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Z intensywnością wrażenia związane jest zjawisko adaptacji i kontrastu.

Adaptacja polega na tym, że przy jednostajnie działającym bodźcu intensywność wrażenia maleje im dłuższy czas działania podniety. Zmniejsza się częstotliwość impulsów nerwowych i następuje przystosowanie. Przykładem może być adaptacja do ciemności, jasności lub do barwy.

Kontrast to zmiana wrażliwości receptora pod wpływem bodźców działających uprzednio lub równocześnie.

Kontrast to zmiana wrażliwości receptora pod wpływem bodźców działających uprzednio lub równocześnie. Przykładem jest kontrast następczy do jasności- po wrażeniu ciemności nasila się wrażenie jasności - lub smaku- po wrażeniu słodkości nasila się wrażenie kwaśności itp.

Kiedy bodźce występują równocześnie to występuje zjawisko kontrastu symultanicznego- -ta sama szara plama wydaje się ciemniejsza na jasnym tle, a jaśniejsza na ciemnym.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Kontrast następczy- powstaje powidok, czyli negatywny obraz następczy.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Kontrast następczy - powstaje powidok, czyli negatywny obraz następczy.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Kiedy bodźce występują równocześnie to występuje zjawisko kontrastu symultanicznego

INTERPRETACJA BODŹCÓW

W przypadku barw chromatycznych figura zabarwia się zawsze w kolorze dopełniającym do barwy tła.

ŚWIATŁO

Wzrok człowieka jest najczulszym ze zmysłów i wykrywa energię świetlną już ok. 10 fotonów. Czułość ta pozwala np. dostrzec światło świecy z odległości 6km. Zasadniczą rolę w jego odbiorze pełni mózg, a oko przekształca tylko bodziec wzrokowy w postaci fal elektromagnetycznych na serię impulsów nerwowych. Za pomocą wzroku człowiek odbiera ok. 80% informacji z otoczenia. Na pozostałe zmysły- słuch, węch, smak, dotyk, zmysł kinestetyczny, cenestetyczny i bólu- przypada zaledwie 20 %. Światło widzialne to dla człowieka fale o długości 380nm- 780nm.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Budowa oka

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Budowa siatkówki

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Receptorami wzroku są komórki światłoczułe- pręciki i czopki.

PRĘCIKI działają nawet w bardzo słabym oświetleniu i dzięki nim rozróżniamy barwy achromatyczne od bieli do czerni poprzez wszystkie rodzaje szarości (jasność). Nie odbieramy jednak pozostałych cech barw- nasycenia i jakości. Widzenie przy pomocy pręcików nosi nazwę widzenia skotopowego (nocnego). W pręcikach znajduje się substancja światłoczuła- rodopsyna (purpura wzrokowa). Rozpada się ona pod wpływem światła, a regeneruje w ciemności. Proces regeneracji ma charakter ciągły i uzupełniający. Energia powstająca w wyniku rozpadu rodopsyny powoduje powstanie impulsu nerwowego, który poprzez kolejne piętra układu nerwowego dociera do mózgu. Następnie jest rozkodowywany w polu projekcyjnym i powstaje wrażenie światła. W siatkówce jednego oka jest ok.120 mln. pręcików, których gęstość rośnie wraz z oddalaniem się od centrum.

CZOPKI mniej czułe na światło są odpowiedzialne za widzenie fotopowe (dzienne). Ich największe zagęszczenie znajduje się w okolicy plamki żółtej, a szczególnie dołka centralnego, gdzie grubość siatkówki jest najmniejsza (ok. 0,12mm; w pozostałej części ok. 0,4mm). Istnieją trzy rodzaje czopków, a każdy z nich odbiera inny fragment widma: - cyjanolaby (niebieskoczułe), spośród czopków najbardziej wrażliwe na światło oraz na długość fali ok. 450nm; - chlorolaby (zielonoczułe), o średniej wrażliwości na światło i najbardziej wrażliwe na fale ok. 530nm; - erytrolaby (czerwonoczułe), najmniej wrażliwe na światło i najczulsze na długość fali ok.650nm zawierają jodopsynę. W siatkówce jednego oka znajduje się 6-7mln czopków. W obojgu oczach posiadamy więc ok.254mln receptorów, które przesyłają informację do mózgu za pomocą ok.1,6mln włókien nerwowych. Dla porównania ekran kineskopu zbudowany jest z ok.250tys.pkt

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Wrażliwość na długość fali - - widmo światła białego

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Gęstość rozmieszczenia komórek światłoczułych w siatkówce

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Wrażliwość poszczególnych receptorów na światło

Na granicy widzenia fotopowego i skotopowego (ok.2-6luksów) mamy do czynienia z widzeniem zmierzchowym (mezopowym), w którym występuje zjawisko Purkinjego – błękity i zielenie jaśnieją, a oranże i czerwienie ciemnieją. Powyżej 5-6lx zaczynamy różnicować ton barwy. W kolejności: błękity, turkusy, zielenie, seledyny, żółcienie, oranże, czerwienie (ok. 12lx), a fiolety dopiero powyżej 15lx.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Pole widzenia jednooczne jest ograniczone budową anatomiczną:

- od strony łuków brwiowych kątem ok. 50 stopni;

- od strony nosowej kątem ok. 60 stopni;

- od strony policzkowej kątem ok. 70 stopni;

- od strony skroniowej kątem ok. 100 stopni.

Pole widzenia jednooczne jest jednak zróżnicowane w zależności od barwy.

Dla barw achromatycznych jest największe i odpowiada wyżej podanym wartościom.

Dla barw chromatycznych: - dla niebieskiego - 50-80stopni - dla czerwieni - 40-70stopni - dla zieleni - 30-60stopni.

Na siatkówce jest również miejsce, gdzie nie ma komórek receptorycznych i jest to plamka ślepa, czyli miejsce gdzie odchodzi nerw wzrokowy.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Pole widzenia widzenia obuoczne jest obszarem, jaki potrafimy objąć okiem, które jest nieruchome. Dzięki widzeniu obuocznemu możliwa jest dysparacja siatkówkowa- najistotniejszy wskaźnik dwuocznego widzenia głębi. Pole widzenia lewego oka jest przesunięte względem oka prawego. W naturalnych warunkach, dla przedmiotów bliskich, dysparacja może osiągnąć ok.5stopni, a przy dalekich ok.2”. Najbardziej sprzyjająca mieści się w granicach 5’-10’.

Należy jeszcze dodać, że bodźce wzrokowe z lewej połowy pola widzenia każdego oka trafiają do prawej półkuli i na odwrót.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

W polu widzenia widzenia wyróżniamy:

POLE OSTREGO WIDZENIA- od 1’ (ostrość wzroku) do ok.60’/120’ - rozpoznawanie obiektów, wyraźnie dostrzegalne szczegóły, najlepsze widzenie kolorów;

POLE ŚRODKOWE- do ok. 70stopni - coraz gorsze rozróżnianie kolorów, percepcja ruchu i kontrastu;

POLE OKALAJĄCE- od 70 do 140stopni - obraz zamazany i nieczytelny, widzimy tylko barwy achromatyczne, ruch i ostry kontrast oraz ogólne warunki oświetlenia, co jest istotne dla stałości widzenia barw.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

W polu widzenia wyróżniamy dwie strefy:

CENTRALNA- ostrość wzroku wynosi od 70% do 100%. Jest to plamka żółta o średnicy ok.2mm i polu widzenia 6-8 stopni. W środku znajduje się dołek środkowy o średnicy ok.0,25mm i polu widzenia ok.1stopnia W strefie tej znajdują się jedynie bardzo ciasno ułożone czopki, a każdy z nich przekazuje impulsy po własnym torze nerwowym do kory wzrokowej w płacie potylicznym. Funkcją strefy centralnej jest rozpoznawanie obrazów, a widzenie nazywamy lunetowym o polu ok.1-2stopnie.

-PERYFERYCZNA- ostrość wzroku nie przekracza 10%. Im dalej od plamki żółtej tym mniej czopków, a więcej pręcików oraz więcej komórek receptorycznych przypada na jedną komórkę dwubiegunową i zwojową. Impulsy przesyłane są do wzgórków czworaczych górnych. Celem strefy peryferycznej jest lokalizacja obiektu w polu widzenia. Należą do niej ruch i ostry kontrast

INTERPRETACJA BODŹCÓW

STREFA PERYFERYCZNA WZGÓRKI CZWORACZE GÓRNE - system lokalizacji obiektów

STREFA CENTRALNA CIAŁA KOLANKOWATE BOCZNE KORA WZROKOWA - syst. identyfikacji

INTERPRETACJA BODŹCÓW.

Mózg człowieka jest połączeniem dwóch umysłów. Pod względem fizycznym każda z półkul stanowi lustrzane odbicie drugiej. Są one połączone pasmem włókien, które umożliwiają stały dialog pomiędzy nimi. Informacja docierająca do jednej jest niemal natychmiast przesyłana do drugiej za pośrednictwem ciała modzelowatego tzw. spoidła wielkiego. Dzięki temu percepcja świata jest zharmonizowana w jednolity strumień świadomości. Jednak każda z nich ma własny sposób przetwarzania informacji i różne predyspozycje. Lewa półkula jest analityczna, logiczna, precyzyjna i wrażliwa na upływ czasu.

Prawa jest bliższa emocjom, orientacji przestrzennej i przetwarza informacje w sposób holistyczny.

W większości zmysłów bodźce wejściowe, np. wzrokowe z prawej strony pola widzenia trafiają do lewej półkuli, a z lewej strony pola widzenia trafiają do prawej. Wyjątkiem od zasady krzyżowania się bodźców jest węch.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Figura Reya -pacjentów z uszkodzeniem jednej półkuli proszono o skopiowanie rys.1. U osób z wadą w lewej półkuli kontury były w miarę dokładne, ale brakowało wielu szczegółów (rys.2). Natomiast u osób z uszkodzeniem prawej półkuli widoczne są szczegóły, ale brakuje ogólnego kształtu (rys. 3).

Skupienie uwagi na kształcie litery „H” wzbudza aktywność prawej półkuli, a koncentrowanie się na literach „C”- aktywność lewej.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

W normalnych warunkach informacje wzrokowe przepływają między obydwiema półkulami, dzięki czemu obie strony mózgu otrzymują pełen obraz.

U osób, którym przecięto połączenia nerwowe pomiędzy półkulami informacja zostaje uwięziona w każdej z osobna. Jeśli gałki oczne są nieruchome to każda z półkul otrzymuje informacje tylko z przeciwległej strony pola widzenia. Badanych proszono o fiksowanie wzroku na czarnym punkcie w środku ekranu.

Następnie rzucano zdjęcie kubka na prawo od niego na 1/20sek. Obraz ten trafiał tylko do lewej półkuli. Zapytani, co widzieli odpowiadali zgodnie- „kubek”

Następnie na lewo rzucano zdjęcie łyżeczki, której obraz trafiał do prawej półkuli. Ponieważ ta strona nie dysponuje mową badani nie mogli powiedzieć, co widzieli. Natomiast potrafili jedynie za pomocą dotyku lewą ręką wybrać wśród wielu przedmiotów właśnie łyżeczkę, mimo iż nie potrafili jej nazwać.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Bodźce słowne przetwarzane są głównie przez lewą półkulę, a obrazowe przez prawą.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Bodźce słowne przetwarzane są głównie przez lewą półkulę, a obrazowe przez prawą. Jednak oznaczenia marki towarów w postaci słownej lub graficznej składają się z bardzo prostych bodźców, które przetwarzane są przez obie półkule z podobną skutecznością.

Znak firmowy jest więc lepiej oceniany, kiedy mieści się na lewo od tekstu. Natomiast w wypadku reklamy reklamy obrazowej staje się bardziej atrakcyjny, jeśli znajduje się na prawo od fotografii. Jeśli jednak znajduje się na lewo od zdjęcia lub rysunku to przesyłany jest do prawej półkuli zajętej już jednak przetwarzaniem obrazu. Nie zostaje przesłany do lewej, bo jest bodźcem prostym i nie musi być specjalnie przetwarzany. W efekcie nie jest obrobiony w takim stopniu, aby wywołać efekt oswojenia się i wzrost atrakcyjności towaru.

Oprócz tego zdjęcia, rysunki itp. w połączeniu z tekstem (np. na stronie czasopisma) są szybciej zauważane i lepiej zapamiętywane kiedy znajdują się w górnej, lewej części formatu.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Przypadkowe nagromadzenie plam, czy też wizerunek dalmatyńczyka obwąchującego grunt? Lewa półkula rejestruje tylko zarysy czarnych plam, a prawa dostrzega psa.

Różnice między półkulami mózgowymi znajdują odbicie na twarzy. Autoportret Dürera podzielono na dwie połowy i uzupełniono lustrzanymi odbiciami każdej z nich.

Natomiast praworęczność ponad 90% ludzi wynika z dominacji lewej półkuli mózgowej.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Ciało modzelowate (spoidło wielkie) jest grubym pasmem ok. 80 milionów aksonów, które łączą obie półkule mózgu. Za ich pomocą następuje nieustanna komunikacja i weryfikacja sygnałów dostarczanych przez receptory.

Spoidło wielkie przenosi olbrzymią ilość informacji w ciągu tysięcznych części sekundy. Jednak czasami na ułamek sekundy docierające dane są zatrzymane tylko w jednej z półkul. Coś, co jest rejestrowane przez jedną tylko częściowo dociera do drugiej. Większość naszych zachowań wynika z odczuć rodzących się w prawej półkuli, ale nie są one na tyle znaczące, aby wywołać świadomą reakcję w lewej. Mogą one stać przyczyną nieuzasadnionych zmian nastroju, smutku, radości czy złości.

Na przykład: „Podoba mi się ten obraz, chociaż nie potrafię powiedzieć dlaczego”- prawa półkula zarejestrowała coś, co nie w pełni dotarło do lewej. Ale może być też odwrotnie:

„Zdaję sobie sprawę, że stało się coś strasznego, ale ciągle to do mnie nie dociera”- lewa półkula zapoznała się z jakimś zdarzeniem, którego w pełni nie odebrała prawa.

Współczesna psychoterapia kognitywna (poznawcza) w dużej mierze bazuje na przeniesieniu emocji na poziom kory i aktywności lewej półkuli mózgu, gdzie można je poddać świadomemu przetworzeniu. Dyskusja i racjonalizowanie naszych emocji daje możliwość ich opanowania, a dzięki temu radzimy sobie z nimi coraz lepiej.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Przesyłanie informacji pomiędzy półkulami na poziomie kory odbywa się za pomocą spoidła wielkiego .Jednak pod nim znajduje się stara droga łącząca obie półkule- spoidło przednie. Łączy ono podkorowe obszary mózgu zwane układem limbicznym, w którym podświadomie powstają podstawowe emocje.

Ale układ limbiczny jest powiązany połączeniami neuralnymi z korą obu półkul. Wszystkie świadomie odbierane bodźce przesyłane są z kory do układu limbicznego i jeżeli mają tło emocjonalne to rodzi się na nie podstawowa reakcja. Następnie wędruje z powrotem do obu półkul, gdzie jest przetwarzana i uzupełniana w złożone odczucia, które manifestują się w postaci strachu, złości, smutku, radości czy pożądania.

Większość działań reklamowych wykorzystuje właśnie wpływ na prawą półkulę z ominięciem lewej. Oczywiście są to głównie bodźce wzrokowe, a nie werbalne. Uważamy, że dany zakup jest w pełni racjonalny, a w rzeczywistości podyktowany jest czynnikiem podświadomym. Np. w jednym z testów (Laird 1994) grupa 250 kobiet otrzymała do wyboru 4opakowania rajstop. Zadanie polegało na wyborze pary najwyższej jakości. Nie powiedziano im jednak, że wszystkie są identyczne, a jedyna różnica to zapach. 50% wybrało rajstopy narcyzowe, 24%- kwiatowe, 18%- ziołowe, a tylko 8%- bez zapachu.

Ukryte przekazy są podstawą wielu kampanii reklamowych (także społecznych i politycznych). Dają one lepsze rezultaty, kiedy osoba nakłaniana nie zdaje sobie sprawy, że wpływa się na jej wybór. Wręcz przeciwnie – jest przekonana, że podjęła decyzję całkowicie samodzielnie i w pełni racjonalnie

INTERPRETACJA BODŹCÓW

PRÓG ZMYSŁOWY to taka siła bodźca, przy której pojawia się lub zmienia wrażenie.

PROGI ABSOLUTNE

ABSOLUTNY PRÓG DOLNY to najmniejsza intensywność bodźca, którą może odebrać dany narząd zmysłowy. Kiedy natężenie bodźca jest zbyt małe w pewnych warunkach może dojść do subcepcji-

spostrzegania podprogowego.

ABSOLUTNY PRÓG GÓRNY to największa intensywność bodźca, powyżej której dalszy przyrost jest niezauważalny. Powstaje wtedy wrażenie niespecyficzne np. ból. W konsekwencji może dojść do uszkodzenia receptora.

PRÓG WZGLEDNY( RÓŻNICY ) jest to najmniejsza możliwa różnica pomiędzy dwoma bodźcami, którą potrafimy wykryć.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Subcepcja polega na nieświadomym odbiorze bodźców o natężeniu mniejszym niż absolutny próg dolny, które jednak wpływają na wiedzę i zachowanie człowieka.

- Na przykład za pomocą wielokrotnych, identycznych sygnałów eksponowano podprogowo (podczas projekcji filmu „Picnic”) zdania: „Głodny? Jedz prażoną kukurydzę”, „Pij coca-colę” (J.Vicary,1956). W efekcie wzrosła sprzedaż prażonej kukurydzy o 58%, a coca-coli o 18%. - W innym doświadczeniu w ścieżkę utworu muzycznego wmontowano komunikaty: „jak tu gorąco”, „jak tu duszno”. Zdecydowana większość osób ujawniała swoim zachowaniem, że znalazła się pod ich wpływem tzn. żądała otwarcia okien, podania napoju itp.

Jednak treści przekazywane ludziom podprogowo nie pozostawiając w świadomości pełnego odzwierciedlenia powodują utratę kontroli nad posiadaną wiedzą i są czynnikiem zaburzającym równowagę psychiczną. W związku z tym większość państw prawnie zakazała posługiwania się mechanizmem subcepcji w wyżej wymieniony sposób w środkach masowego przekazu. Ten sam powód przyczynił się do redukcji zainteresowania hipnopedią. Następowało bowiem: - spłycenie snu; - ograniczenie autokontroli nad czynnością uczenia; - choć osoby pamiętały wyrazy i złożone konstrukcje to nie miały pewności, co do ich znaczeń.

W działaniach reklamowych subcepcję stosuje się między innymi na zasadzie warunkowania klasycznego, gdzie atrakcyjność postaci kojarzona jest z prezentowanym produktem. Udowodniono np., że jeśli modelka ma powiększone źrenice to reklamowany przez nią produkt spotka się z lepszą oceną, ale tylko w przekazie adresowanym do mężczyzn (Hess,1975).

INTERPRETACJA BODŹCÓW

- ZMIANA ILOŚCI BODŹCÓW

Człowiekowi sprzyja poziom pobudzenia wywołany średnią ilością docierających bodźców.

Deprywacja sensoryczna stan psychiczny będący skutkiem poważnego ograniczenia typowego poziomu stymulacji, zagrażający objawami patologicznymi i następstwami w postaci psychoz. Potwierdziły to obserwacje konsekwentnie izolowanych więźniów, problemy z uczestnikami wypraw speleologicznych i długookresowych lotów kosmicznych. Przeprowadzano także badania psychologiczne, które potwierdziły, że niekorzystne objawy występują tym szybciej im pełniejsza izolacja. Naturalną potrzebą człowieka jest przezwyciężenie deprywacji przez poszukiwanie nowych bodźców.

W marketingu i reklamie stosuje się np. niewielkie zmiany w szacie graficznej czasopism, opakowań produktów i poszukuje nowych form oddziaływania na klienta.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Redundancja to nadmiar informacji, której jednostka nie jest w stanie przetworzyć w wyniku zbyt dużej ilości bodźców dostarczonych w zbyt krótkim czasie. Granice redundancji są zmienne i przesuwają się korzystnie (ograniczając nadmiar) wraz z wiekiem, wykształceniem i umiejętnością koncentracji uwagi. Redundancja, jako czynnik negatywny może przyczynić się do niemożności odczytania sensu i znaczenia poszczególnych komunikatów, co powoduje kumulowanie się emocji o charakterze lękowym i dlatego uznaje się ją za czynnik nerwicogenny (zbyt szybkie tempo życia, nadmiar informacji w mediach itp.). Nadmiernie skomplikowany przekaz wizualny, np. w reklamie, spowoduje jej nieczytelność. Podobnie, jak przy projektowaniu wszelkiego rodzaju znaków należy odrzucić wszelkie elementy zbędne, a te które w nim istnieją powinny być maksymalnie uproszczone.

Redundancja, jako czynnik pozytywny może poprawiać i uzupełniać zdolność człowieka do wydobywania sensu z niepełnego komunikatu (kontekst wewnętrzny). Mxżexy sxokxjnxe uxunxć cx trxecxą lxtexę w xym xekxcix, a mimo to zrozumiecie go dobrze. Ale zaane bdze tudiesz gd ni zaełim prer. Redundancja języka pozwala nam koncentrować uwagę na oddzielnych częściach komunikatu, przewidywać następne oraz skupić się na kluczowych słowach przenoszących jego sens.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

P RÓG RÓŻNICY to najmniejsza różnica pomiędzy dwoma bodźcami, którą potrafimy wykryć. Do jego pomiaru wykorzystuje się pojęcie ledwo dostrzegalnej różnicy (JND -just noticeable difference), tzn. takiej, którą możemy już zauważyć.

Wykorzystując to Weber sformułował pierwsze prawo psychofizyki nazwane jego imieniem:

I - wielkość bodźca

- przyrost wielkości bodźca wystarczający do wykrycia różnicy

k - stała część początkowej wartości, o którą musi następować przyrost

Wartość k dla poszczególnych zmysłów jest różna, np. : - dla ciężaru=2,1%, dla jasności=7,9%, dla głośności=4,8%. Oznacza to, że konsument zauważy różnicę między 100gramową, a lżejszą o 2,5g porcją frytek, ale nie zauważy różnicy między 1kg, a 98dkg cukru!

Jednym z zasadniczych celów marketingu jest maksymalizacja zysków. Prawo Webera stosuje się tutaj na dwa sposoby: - upsizing (zwiększanie wymiaru produktu) polega na takim dodawaniu ilości bodźca, aby konsument zauważył różnicę, ale żeby dodana wielkość tylko niewiele przekroczyła JND (np. Coca-cola) ; - downsizing (zmniejszanie wymiaru produktu) polega na zmniejszaniu wielkości bodźca, ale tylko o tyle, żeby konsument nie zauważył różnicy tzn., aby nie przekroczyła JND (np. United Airlines lub Procter&Gamble zmniejszyła ilość dezodorantu Sure z 9 do 8uncji nie zmieniając ceny i opakowania.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Wychodząc od prac Webera, Fechner sformułował je matematycznie.

PRAWO WEBERA-FECHNERA

Aby uzyskać arytmetyczne przyrosty siły wrażenia to siła bodźców musi wzrastać w postępie geometrycznym. Im silniejszy jest bodziec początkowy, tym bardziej trzeba go zwiększyć, aby uzyskać stały przyrost wrażenia zmysłowego.

W= k log S W-intensywność wrażenia, k-stała Webera, S-siła fizyczna bodźca Intensywność wrażenia wzrasta proporcjonalnie do wartości logarytmu intensywności bodźca.

W oparciu o powyższe prawo zaczęto konstruować skale psychofizyczne. Punkt zerowy odpowiada absolutnemu progowi dolnemu, a kolejnymi jednostkami są ledwie dostrzegalne różnice(Ird),które odpowiadają minimalnym przyrostom bodźca, jaki jednostka jest w stanie dostrzec. Czyli Idr odpowiada progowi różnicy. W ten sposób skonstruowano m.in. skalę beli dla dźwięku, a w praktyce wprowadzono jej dziesiętne części- decybele.

Skale budowane w oparciu o procedurę Fechnera miały jednak liczne wady: 1. Wartość absolutnego progu dolnego nie jest stała i zmienia się w zależności od wielu czynników. 2. Kiedy dawano badanym do porównania np.20-stą pozycję na fechnerowskiej skali z 40-stą to nie byli oni w stanie stwierdzić, iż bodziec eksponowany jako drugi jest dwukrotnie silniejszy od pierwszego.

Najlepsza okazała się procedura zaproponowana przez Stevensa przedstawiona w postaci prawa:

W= k Sª a- stała charakterystyczna dla danego zmysłu

Intensywność wrażenia zależy od siły bodźca i wartości wykładnika potęgi „a”.

W oparciu o procedurę Stevensa skonstruowano skalę sonów służącą do pomaru donośności dźwięku.

UWAGA! Do egzaminu konieczna jest wiedza z wykładów. Wszystkie rodzaje wraz z przykładami zostaną zaprezentowane i omówione na zajęciach!!!