ANALIZA FUNDAMENTALNA – WYBRANE ASPEKTY:
analiza makro, otoczenia i finansowa
Opracowali:
Proces podejmowania decyzji dotyczącej inwestowania w papiery wartościowe ma charakter wieloetapowy. W pierwszym etapie należy dokonać analizy otoczenia przedsiębiorstwa i jego sytuacji wewnętrznej. Efektem tego stadium analizy powinna być identyfikacja i pomiar wartości zmiennych oraz sporządzenie prognoz.
W kolejnym, drugim etapie następuje wykorzystanie prognoz w celu ustalenia przewidywanych cen papierów wartościowych, stóp zwrotu i ryzyka.
Etap trzeci polega na wykorzystaniu danych z etapów wcześniejszych i stworzenie portfela papierów wartościowych.
Analiza fundamentalna to budowanie trwałej podstawy, na której opiera się ocena atrakcyjności papieru wartościowego, oszacowanie jego wartości wewnętrznej i podjęcie ostatecznej decyzji inwestycyjnej. W ramach analizy fundamentalnej dokonuje się:
makroekonomicznej oceny stanu gospodarki,
oceny finansowej przedsiębiorstwa,
szacunku wewnętrznej wartości aktywów finansowych
Wymienione czynności mają na celu zidentyfikowanie, obserwację i klasyfikowanie papierów wartościowych z punktu widzenia korzyści dla inwestora. W analizie fundamentalnej wykorzystuje się oczekiwania dotyczące całej gospodarki oraz poszczególnych branż do prognozowania zysków, dywidend i wartości wewnętrznej spółek. Atrakcyjność papierów wartościowych zależy od oczekiwanej stopy zwrotu i względnego poziomu ryzyka. Analiza fundamentalna opiera się na danych historycznych odnoszących się do całej gospodarki, branż i przedsiębiorstw. Informacje te służą do przewidywania przyszłych warunków funkcjonowania przedsiębiorstw. W analizie fundamentalnej chodzi zatem nie tylko o przedstawienie sytuacji firmy w danym momencie, lecz o wskazanie kierunku i czynników jej przyszłego rozwoju. Każda jednostka gospodarcza zmienia się w czasie. Zmiany te dotycz np. asortymentowej struktury produkcji, struktury majątku, kapitału itp. Mają one istotny wpływ na strumienie gotówkowe oraz warto akcji spółki. Ustalenie tego wpływu jest możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich narzędzi i technik analizy fundamentalnej Kulminacyjnym momentem procesu analizy fundamentalnej jest oszacowanie wartości wewnętrznej papieru wartościowego, opartej na spodziewanych przepływach gotówkowych, wymaganej przez inwestora stopie zwrotu i względnym ryzyku związanym z inwestycją .
Oszacowanie wartości akcji wymaga umiejętności przewidywania przyszłej ekonomicznej sytuacji firmy oraz stanu rynku. Przewidywanie związane jest z niepewności odnośnie przyszłych zysków, dywidend czy cen akcji. W związku z tym przeprowadzając analizę fundamentalną i traktując ją jako podstawę wyceny, należy przyjąć odpowiednie założenia i możliwość ich zmiany. Dla najbardziej istotnych zmiennych określa się prawdopodobieństwo i odpowiadające mu wartości. szacunkowe. Konsekwencją takiego podejścia są zmiany wartości wewnętrznej akcji uzależnione od przyjętych założeń. Wspomniana wyżej niepewność wiąże się z ryzykiem. W analizach fundamentalnych odnoszących się do pojedynczych akcji, ryzyko uwzględnia się przez przyjęcie do wyceny odpowiedniej stopy dyskontowej. Należy zwróci uwagę na to, że w analizie portfelowej ryzyko ujmuje się w inny sposób. Ryzyko portfela składającego się z wielu papierów nie jest sumą ryzyka pojedynczych walorów. Końcowy efekt analizy fundamentalnej to podjęcie decyzji przez inwestora. Zakup akcji powinien nastąpić wówczas, gdy jej wartość wewnętrzna jest wyższa od wartości rynkowej.
Przedsiębiorstwa nie działają w próżni. Otoczenie społeczne, polityczne i gospodarcze wywiera wpływ na każdą firmę. Wpływ ten powoduje duże zróżnicowanie rozwoju poszczególnych branż i przedsiębiorstw. Jedne potrafią lepie dostosować się do zmiennych warunków otoczenia, inne, które nie są do tego zdolne eliminuje się drogą upadłości i likwidacji. Ocena przedsiębiorstwa z punktu widzenia makroekonomicznego powinna uwzględnić stan oraz wahania koniunktury gospodarczej, czyli tzw. cykl koniunkturalny. Cykl gospodarczy to czasowe, nieregularne zmiany aktywności gospodarczej, mierzonej zmianami produktu krajowego brutto (PKB) oraz innymi wskaźnikami makroekonomicznymi. Syntetyczną miarą rozwoju gospodarczego jest kształtowanie się wielkości produktu krajowego brutto i tempo jego wzrostu. Odchylanie się wartości PKB od linii długoterminowego trendu określa fazy cyklu koniunkturalnego. PKB przekraczający wielkości przeciętne wskazuje na fazę ożywienia gospodarczego, prowadzącą do rozkwitu. W przeciwnym przypadku mamy do czynienia z fazą narastającego osłabienia gospodarczego, prowadzącego do recesji i depresji. W fazie ożywienia i rozkwitu przedsiębiorstwa prowadzą ekspansywną politykę inwestycyjną, chętnie zaciągają kredyty inwestycyjne i obrotowe, powiększają kapitały, w większym stopniu wykorzystują zdolności produkcyjne. Wszystkie te zjawiska mają na celu zwiększenie produkcji, przychodów ze sprzedaży, a w konsekwencji, zysków. Wzrost zysków to z kolei dobry prognostyk dla nabywców akcji. Badania w krajach wysoko rozwiniętych potwierdzają, że w okresach dobrej koniunktury gospodarczej wzrasta efektywność inwestowania w akcje. Pojawienie się oznak osłabienia koniunktury nie sprzyja inwestowaniu, zaciąganiu kredytów, wprowadzaniu nowych technologii. Ograniczony popyt powoduje zmniejszenie rozmiarów produkcji, narastanie zapasów, konieczność ograniczania zatrudnienia. Rezultatem negatywnych zjawisk jest obniżanie się zysków i zniechęcenie inwestorów do większej aktywności na rynku finansowym. W polskich warunkach w okresie 1990 - 2000 praktycznie niemożliwe jest wyodrębnienie faz cyklu koniunkturalnego i określenie długotrwałej tendencji. Analiza zmian wielkości i tempa wzrostu PKB wskazuje, że, gospodarka znajduje się w fazie ożywienia gospodarczego. Głębsza ocena stanu aktywności gospodarczej wymaga uwzględnienia czynników wzrostu PKB tj. zatrudnienia i inwestycji, charakteryzowanych takimi wskaźnikami jak: stopa bezrobocia i udział nakładów inwestycyjnych w PKB. Wzrost bezrobocia i regres w inwestowaniu są złymi sygnałami dla inwestujących w papiery wartościowe. Oprócz wymienionych wskaźników stan koniunktury gospodarczej można charakteryzować takimi miarami jak: deficyt budżetowy, saldo bilansu płatniczego, warto udzielonych kredytów konsumpcyjnych, wydatki na konsumpcję, liczba rozpoczętych budów, liczba wydanych pozwoleń na budowę, sprzedaż nowych samochodów, wydajność pracy w działalności pozarolniczej, wielkość produkcji i sprzedaży w przemyśle, wyniki finansowe przedsiębiorstw przemysłowych.
Bardzo istotną rolę w makroekonomicznej ocenie gospodarki spełnia stopa inflacji. Inflacja to wzrost ogólnego poziomu cen. Należy podkreśli, że krótkookresowy wzrost cen, samoczynnie zanikający nie wskazuje na występowanie inflacji. Wzrost cen jednego produktu nie musi prowadzi do inflacji, a spadki cen produktów zdarzają się także przy istniejącej inflacji. Wysoka inflacja niekorzystnie wpływa na ceny akcji. Instrumenty stosowane w celu obniżenia inflacji, tj. restrykcyjna polityka monetarna i podatkowa powodują wzrost stóp procentowych, obniżenie popytu oraz wielkości produkcji. W konkurencyjnym otoczeniu i przy naciskach politycznych nie ma możliwości podwyższania cen, co negatywnie wpływa na zyski przedsiębiorstw. Badania przeprowadzone w krajach wysoko rozwiniętych dowodzą, że obniżaniu się stopy inflacji towarzyszy dość szybki wzrost cen akcji, jako efekt wzrostu zysków i dywidend.
Polityka fiskalna stanowi kolejny, ważny element otoczenia przedsiębiorstwa, oddziaływujący na wyniki finansowe. System podatkowy przejmuje znaczną część dochodów przedsiębiorstwa. Chodzi tu przede wszystkim o zmiany stopy podatku dochodowego, które mają bezpośredni wpływ na zysk netto.
Z polityką fiskalną ściśle związane są kwestie polityki budżetowej. Występowanie wysokiego deficytu budżetowego nie jest dobrą informacją dla uczestników rynku kapitałowego, ponieważ zrównoważenie budżetu będzie wymagało m.in. zwiększenia obciążeń podatkowych. Dla inwestorów na rynku kapitałowym istotne są również informacje z zakresu polityki pieniężnej, prowadzonej przez bank centralny. Regulacje podaży i ceny pieniądza podejmowane są w celu stymulowania, bądź schładzania gospodarki. Zwiększenie dostępności pieniądza poprzez obniżenie stóp procentowych stwarza perspektywy rozwoju, ale grozi wzrostem inflacji. Ograniczanie podaży pieniądza drogą wzrostu stóp procentowych, hamuje inflację , ale równocześnie ogranicza aktywność przedsiębiorców. Stąd też dla oceny perspektywicznych zysków firmy ważne jest ciągłe obserwowanie stanu i zmian rynku pieniężnego.
Niewątpliwie znaczący wpływ na notowania cen polskich spółek ma napływ kapitału zagranicznego. Dzięki inwestycjom bezpośrednim przedsiębiorcy zagraniczni uzyskuj wpływ na działalność firmy, dostarczają środków na inwestycje, wprowadzają nowoczesne metody produkcji. Obserwacja spółek, w których zaangażowany został obcy kapitał pozwala oczekiwać wzrostu zysków i wartości akcji. Zmiany cen akcji mogą być równie efektem zagranicznych inwestycji portfelowych. Analiza kursów akcji na GPW w Warszawie dostarcza dowodów na występowanie takiej zależności. Obserwacje i analizy zagregowanych wartości zysków, cen akcji, czy wskaźników cena/zysk w polskich warunkach nie mają większego znaczenia jako podstawa prognozowania wymienionych wielkości. Transformacja ustroju gospodarczego, procesy prywatyzacyjne, utrzymująca się , relatywnie wysoka stopa inflacji, niestabilność rozwiązań prawnych, wszystkie te czynniki deformują szeregi danych, a wyciągane na tej podstawie wnioski nie mogą być uogólniane i traktowane jako prawidłowości.
Podejmowane są próby agregacji wybranych danych w układzie branżowym dla polskich spółek giełdowych. Dziennik Rzeczpospolita publikuje wskaźniki cena/zysk, cena / wartość księgowa, cena / przepływy gotówki. Mogą one stanowić punkt odniesienia dla wskaźników uzyskiwanych w spółkach, należących do danej branży. Należy oczekiwać, że w miarę stabilizowania się gospodarki i rozwoju rynku kapitałowego także dane publikowane w sprawozdaniach będą jednolite i wiarygodne na tyle, aby mogły stanowić podstawę prawidłowych ocen i porównań w skali makroekonomicznej.
Osiąganie korzystnych wyników finansowych i cen akcji zależy w długim okresie od zdolności firmy do wypracowania przewagi konkurencyjnej wśród przedsiębiorstw danej branży. Ocena przedsiębiorstwa w konkurencyjnym otoczeniu dokonywana poprzez: analizę segmentacji klientów, analizę systemu działania firm konkurencyjnych, analiz czynników kształtujących efektywność branży. Celem analizy segmentacji klientów jest ustalenie udziału w rynku oraz określenie powodów, dla których preferowane są produkty firmy. Analiza systemu działania konkurentów powinna wskazać te obszary aktywności, które powodują uzyskanie przewagi, począwszy od procesu projektowania, a skończywszy na sprzedaży i świadczeniu usług serwisowych.
Czynniki wpływające na efektywność branży, wymagające rozważenia to: siła przetargowa odbiorców i dostawców, zagrożenia ze strony nowo powstających firm, występowanie substytutów. Uzależnienie od odbiorców lub dostawców, wyrażające się np. zmniejszeniem zapotrzebowania, czy obniżeniem dostaw surowców, prawie natychmiast odbija się na wielkości sprzedaży, kosztach, wyniku finansowym. Podobna reakcja może wystąpić w przypadku pojawienia się substytutu, czy nowego producenta. Analiza i ocena pozycji przedsiębiorstwa w branży stanowi dobrą podstawę do opracowania scenariuszy rozwoju oraz oszacowania wartości akcji.
Sprawozdania finansowe są podstawą do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz osiągniętych wyników działalności gospodarczej. Sprawozdania opierają się na danych historycznych, a więc w oparciu o nie można oceniać skutki przeszłych zdarzeń. Analiza sprawozdań finansowych ma na celu ustalenie zależności pomiędzy zdarzeniami gospodarczymi zarejestrowanymi przez księgowość . Ustalenie tych zależności powinno stanowić podstawę dla oszacowania prawdopodobnego przebiegu zjawisk w przyszłości.
Ujęcie w bilansie stanów na początek i koniec okresu sprawozdawczego daje możliwość oceny zmian w czasie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów. Dane bilansowe można analizować (czytać ) pionowo i poziomo. Pionowa (strukturalna) analiza danych bilansowych wymaga ustalenia udziału każdego składnika bilansu w ogólnej kwocie aktywów lub pasywów. Badanie zmian wartości wskaźników strukturalnych aktywów w czasie może informować o zmianach w wielu dziedzinach działalności przedsiębiorstwa. Na przykład wzrost udziału majątku trwałego w majątku ogółem wskazuje na rozwój potencjału produkcyjnego, co w powiązaniu z korzystnymi prognozami sprzedaży może stanowić zapowiedź przyszłych zysków. Z kolei wzrost udziału majątku obrotowego nie związany ze wzrostem przychodów ze sprzedaży może wskazywać na trudności w zbycie wyrobów, czy opóźnienia w inkasowaniu należności. Dotychczasowa praktyka gospodarcza wykazuje, że jako prawidłowość należy traktować sytuację , w której w normalnych warunkach występuje tendencja do wzrostu rzeczowych i finansowych składników aktywów trwałych, przy równoczesnej stabilizacji zapasów i należności i spadku zasobów środków pieniężnych. W bardziej szczegółowych badaniach za korzystne zjawisko uznaje się wzrost składników majątkowych o charakterze prawidłowym i zmniejszenie udziału składników o charakterze nieprawidłowym jak np. nadmierne zapasy, nieściągalne należności itp. W strukturze pasywów pozytywnie należy oceniać wzrost udziału kapitałów własnych, który świadczy o mocnych fundamentach finansowych firmy. Analiza pozioma polega na ustaleniu zmian poszczególnych składników aktywów i pasywów pomiędzy początkiem a końcem okresu sprawozdawczego (najczęściej roku). Zmiany te podawane są w wartościach bezwzględnych lub względnych, jako tempo lub dynamika wzrostu.
O analizie poziomej mówi się również wówczas, gdy wskazuje się na relacje między składnikami majątku a źródłami ich finansowania. Relacje majątkowo - kapitałowe pozwalają kompleksowo ocenić stan ekonomiczny przedsiębiorstwa. Relacje te zostaną zaprezentowane w części poświęconej analizie wskaźnikowej.
Wartość aktywów rzeczowych i finansowych zależy od generowanych przez nie zysków i przepływów gotówkowych. Na przykład wartość akcji kształtuje się pod wpływem dywidend i wzrostu wartości zainwestowanego kapitału, a czynniki te zależą od teraźniejszych i przyszłych zysków. Stąd też rachunek zysków i strat jest sprawozdaniem szczególnie istotnym dla analityka papierów wartościowych. Ustawa o rachunkowości dopuszcza możliwość sporządzania rachunku zysków i strat w dwóch wariantach: kalkulacyjnym i porównawczym. Kalkulacyjny wariant rachunku wyników zawiera więcej informacji w porównaniu z rachunkiem porównawczym. Rachunek kalkulacyjny informuje o przychodach, kosztach i wynikach dotyczących różnych asortymentów produktów. Ponadto wskazuje koszty związane z komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa jak np. dział sprzedaży, czy zarząd. W wariancie porównawczym koszty ujęte są tylko w układzie rodzajowym. Bez konieczności jakiegokolwiek przetwarzania danych z rachunku zysków i strat w ujęciu jednorocznym można dowiedzie się o:
kwotach przychodów ze sprzedaży produktów, towarów, usług, materiałów
przychodach z operacji finansowych
stratach i zyskach nadzwyczajnych
kosztach operacyjnych i finansowych
wyniku na sprzedaży, działalności operacyjnej, działalności gospodarczej
wyniku brutto
obciążeniach obowiązkowych wyniku brutto
wyniku netto.
Punktem wyjścia do tzw. pionowej analizy rachunku zysków i strat jest ustalenie udziału poszczególnych jego elementów w wartości przychodów ze sprzedaży. Wskaźniki struktury dla jednego okresu sprawozdawczego mają ograniczoną wartość diagnostyczną. Dlatego też bardziej celowe jest ich porównywanie w czasie. Zaobserwowane zmiany są wykorzystywane do analizy trendów i w zależności pomiędzy czynnikami wpływającymi na wynik finansowy. Obliczając i porównując wskaźniki struktury w okresie kilku lat można określić względne zmiany np. kosztów, a także można zaobserwować kształtowanie się zmiany relacji koszty - sprzedaż .
Równie istotna jak analiza struktury, jest analiza i ocena dynamiki danych zawartych w rachunku zysków i strat, czyli analiza pozioma. W tym przypadku trzeba zestawić dane z okresu kilku lat. Obserwacja np. dynamiki kosztów i przychodów ze sprzedaży może wskazać czy zmiany wyniku finansowego były efektem obniżki kosztów, czy wzrostu przychodów.
Sprawozdanie o ruchu pieniądza umożliwia dokładniejszą analizę procesów pozyskiwania i wydatkowania gotówki przez przedsiębiorstwo i jest potrzebne dla operatywnego zarządzania finansami. Rachunek przepływów przedstawia bardziej szczegółowo informacje występujące w innych sprawozdaniach oraz w ewidencji księgowej. Znaczenie rachunku jako narzędzia analitycznego wynika stąd, iż pozwala on przedstawić w bardziej czytelnej i użytecznej postaci dane finansowe zawarte w bilansie oraz rachunku zysków i strat, a ponadto eliminuje finansowe skutki wynikające z przyjętych zasad rachunkowości.
Analiza rachunku przepływów wskazuje zagrożenia wynikające z braku gotówki, a w szczególności sygnalizuje trudności z zachowaniem płynności finansowej. Analiza kierunków wydatków i źródeł wpływów stanowi dobrą podstawę do prognozowania przyszłych przepływów i płynności finansowej. Zaniechanie analizy przepływów oznacza brak wiedzy o faktycznym stanie finansów firmy. W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badania sytuacji firm w okresie poprzedzającym ich upadłość . Ocena sytuacji finansowej dokonana w oparciu o wskaźniki finansowe nie wskazywała jednoznacznie na zbliżającą się upadłość. Dopiero analiza przepływów pieniężnych pokazała, że firmy nie generowały gotówki, co powodowało konieczność sięgania do zewnętrznych źródeł finansowania, a to z kolei obciążało koszty odsetkami, pogarszając z okresu na okres stan przedsiębiorstwa. Dodatnie przepływy z działalności operacyjnej świadczą o dobrej kondycji finansowej firmy. Inwestorzy powinni być zainteresowani kupnem akcji tych przedsiębiorstw, które osiągają realne nadwyżki gotówki w ciągu 5 ostatnich lat, a szacunki wskazują na możliwość wystąpienia takiej sytuacji również w przyszłości.
Wartości składników majątkowych ujęte w bilansie, jak również wyniki finansowe w rachunku zysków i strat, podawane są w cenach bieżących. W warunkach wzrostu przeciętnego poziomu cen, utrzymującego się w długim okresie, analiza wartości nominalnych może prowadzić do błędnych wniosków. Procesy inflacyjne powodują zniekształcenie faktycznego przebiegu zjawisk gospodarczych. Wzrost wartości sprzedaży wyrażony w cenach bieżących nie świadczy jeszcze o wzroście realnym, jeżeli nie zostanie uwzględnione tempo wzrostu cen. Przy stopie inflacji wyższej niż tempo wzrostu cen bieżących odnotowany zostanie realny spadek w stosunku do stanu wyjściowego. Zapobieganie wspomnianym zniekształceniom jest możliwe przez przeliczenie wartości historycznych, przeszłych na wartości bieżące, reprezentujące obecną siłę nabywczą pieniądza lub odwrotnie; przez wyeliminowanie z wartości bieżących wpływu inflacji. I w jednym i w drugim przypadku trzeba wykorzystać wskaźniki zmian cen w badanym okresie. W Polsce można posłużyć się wskaźnikami, publikowanymi przez Główny Urząd Statystyczny, które dotyczą zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych, cen realizacji wyrobów przemysłowych, cen kosztorysowych w budownictwie, cen w eksporcie i imporcie. Przy dokonywaniu ogólnej oceny finansowej za najbardziej przydatny można uznać wskaźnik zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych i stosować go zarówno w odniesieniu do składników majątkowych, jak i źródeł finansowania, a także do wielkości zawartych w rachunku zysków i strat. Przy bardziej dokładnych analizach należy posługiwać się odpowiednimi, szczegółowymi wskaźnikami. Zamierzając uwzględnić wpływ inflacji na wartość różnych kategorii finansowych należy mieć świadomość, że rezultat tej operacji nie będzie zbyt precyzyjny. Załóżmy, że do wartości bieżących zamierzamy sprowadzić historyczne dane bilansowe. W tym celu należy dokonać rozróżnienia poszczególnych wielkości na pieniężne i niepieniężne. Jako pozycje pieniężne wystąpią: gotówka, należności i zobowiązania, płatne w określonych wartościach nominalnych. Wzrost stopy inflacji oznacza spadek siły nabywczej pieniądza, a zatem za tą samą kwotę nominalną można kupić realnie mniej dóbr i usług. Posiadacz np. gotówki traci w kategoriach realnych, ponieważ nominał nie ulega zmianie. W warunkach wzrostu przeciętnego poziomu cen korzystniejsze jest posiadanie aktywów niepieniężnych, np. maszyn i urządzeń , ponieważ wzrasta kwota jaką można uzyskać z ich sprzedaży. W warunkach inflacji zyskują dłużnicy, ponieważ dług spłacany jest pieniądzem, którego siła nabywcza jest mniejsza niż w momencie zaciągania długu. Z pewnością uwzględnienie wpływu inflacji zwiększa porównywalność danych. Jednakże trzeba mieć na uwadze fakt, i przyjmując do przeliczeń jeden wskaźnik, zakłada się, że inflacja jednakowo oddziaływuje na wszystkie elementy bilansu, rachunku wyników, czy też na wszystkie przedsiębiorstwa. Praktyka pokazuje, że tak nie jest. W stosunkowo krótkim czasie inflacja wpływa na ceny sprzedaży, natomiast w znacznie dłuższym okresie następuje urealnienie kosztów. Stąd te sprowadzone do porównywalności dane należy szczególnie ostrożnie interpretować.
Szeroko stosowanym narzędziem oceny ekonomiki przedsiębiorstwa są wskaźniki, czyli liczby, wyrażające wzajemną relację dwóch wielkości ekonomicznych. Wskaźniki prezentują określoną dziedzinę lub całokształt działalności przedsiębiorstwa. Ocenie poddawane są poszczególne wskaźniki lub ich zestawy traktowane kompleksowo. Zmiana wielkości wskaźnika informuje o zmianach w danym obszarze ekonomiki firmy. Obszar decyzyjny wskaźnika to ogół zjawisk, które mogły być kształtowane na podstawie decyzji kierownictwa firmy. W podejmowaniu decyzji należy uwzględniać także niezależne od przedsiębiorstwa parametry, czyli instrumenty regulacyjne ustalane przez organy administracji państwowej lub banki (np. stawki amortyzacyjne, stopy opodatkowania, stopy procentowe).
Z punktu widzenia pojemności wskaźniki dzieli się na syntetyczne i cząstkowe. We wskaźniku syntetycznym ogniskują się różne cechy wielu zdarzeń gospodarczych. Wskaźniki cząstkowe charakteryzują zjawiska pozostające poza zasięgiem wskaźnika syntetycznego. Przy pomocy wskaźników cząstkowych można przedstawiać :
cechy efektów produkcyjnych (liczb wyrobów, asortyment, cechy jakościowe)
cechy nakładów (wielkość nakładów i ich cechy jakościowe)
przebieg procesu wytwórczego (wykorzystanie majątku produkcyjnego, przestoje)
zależności pomiędzy nakładami i efektami ( wydajność pracy, produktywność majątku).
Pomiędzy wskaźnikami syntetycznymi i cząstkowymi występują ścisłe powiązania. Na przykład materiałochłonność, jako wskaźnik cząstkowy, wpływa na syntetyczny wskaźnik zyskowności. Nie wszystkie wskaźniki mają jednakową wagę i pozycję w systemie oceny przedsiębiorstwa. System wskaźników można uporządkować przyjmując za wiodący wskaźnik syntetyczny (np. zyskowności kapitałów własnych).
W analizie papierów wartościowych wykorzystuje się przede wszystkim wskaźniki finansowe, wyrażane w jednostkach pieniężnych. Obliczenie wartości wskaźników, to dopiero wstęp do analizy. Wartościowanie zjawisk gospodarczych, ocena kierunków ich zmian, wymaga przeprowadzenia analizy porównawczej. Zazwyczaj przeprowadza się:
porównania w czasie, a więc wartości wskaźników z bieżącego roku porównuje się z wartościami z lat poprzednich
porównania w przestrzeni, tj. porównywanie z innymi przedsiębiorstwami należącymi do tej samej branży
porównania z wartościami postulowanymi, np. porównania z planem
Wskaźniki ekonomiczne, w tym także finansowe, nie są uniwersalnym kluczem do rozwikłania finansowych tajemnic przedsiębiorstwa. Przy pomocy wskaźników łatwiej można przetworzyć dużą liczbę danych zawartych w sprawozdaniach finansowych oraz porównywać sytuację finansową różnych przedsiębiorstw. Wskaźniki ułatwiają stawianie pytań, lecz nie są źródłem odpowiedzi,
W wielu publikacjach wymienia się dziesiątki, a nawet setki, przeróżnych wskaźników, z których znaczna część ma skromną wartość diagnostyczną .Wskaźniki są skonstruowane z podobnych elementów i charakteryzują podobny obszar zjawisk gospodarczych. Często wykorzystanie mniejszej liczby wskaźników, ale bardziej pojemnych informacyjnie, pozwala prawidłowo wnioskować i oceniać. Stąd też, powszechnie przyjmuje się rozwiązanie polegające na grupowaniu wskaźników charakteryzujących:
płynność finansową
zyskowność
zadłużenie
rotację majątku i zobowiązań
relacje cena - zysk - dywidenda.
Pytanie: analizować technicznie czy fundamentalnie jest zapewne tak stare, jak długo te rodzaje analiz funkcjonują i można sądzić, że jeszcze długo nie zostanie rozstrzygnięty. Chyba nawet nie ma takiej potrzeby. Jak zwykle w takich sytuacjach bywa, praktyka decyduje o tym jaki rodzaj analizy należy w danym momencie i dla danych celów zastosować. Kontrowersje pomiędzy zwolennikami analizy fundamentalnej i technicznej pozwalają wskazać występujące pomiędzy nimi zasadnicze różnice. Analiza techniczna opiera się na trzech podstawowych przesłankach:
rynek dyskontuje wszystko
ceny podlegaj trendom
historia się powtarza
Pierwsza przesłanka stanowi kamień węgielny analizy technicznej. Analityk techniczny uważa, że rynkowa cena towaru kształtuje się pod wpływem różnorodnych czynników: fundamentalnych, politycznych, psychologicznych i innych. Wynika stąd, iż wystarczy badać zachowania się cen nie wnikając w identyfikację czynników je kształtujących. Na podstawie zmian cen analityk techniczny wyciąga wnioski co do zmian podaży i popytu. Jeśli ceny spadają oznacza to, że podaż przewyższa popyt, a uwarunkowania fundamentalne sprzyjaj spadkom. Jednakże analitycy wykresów nie zajmują się badaniem przyczyn spadków lub wzrostów cen, chociaż wiedzą, że takie przyczyny istnieją. Ich uwaga koncentruje się przede wszystkim na skutkach. Przy podejściu fundamentalnym cena jest rezultatem konfrontacji podaży i popytu. Określenie rzeczywistej wartości towaru jest wynikiem badań czynników kształtujących podaż i popyt, które warunkują zmiany cen. Konfrontacja rzeczywistej wartości towaru z jego bieżącą ceną rynkową pozwala na podjęcie decyzji o kupnie lub sprzedaży. Reasumując powyższe uwagi, można stwierdzić, że zarówno w analizie technicznej jak i fundamentalnej celem jest prognozowanie ruchów cen. Różnica polega na tym, że w analizie fundamentalnej bada się przyczyny zmian cen, natomiast w analizie technicznej tylko skutki. Zgodnie z drugą przesłanką zasadnicze znaczenie w analizie technicznej ma stwierdzenie, że ceny podlegają trendom, które wykazują tendencję do utrzymywania się. Początek istotnych zmian cen wyprzedza z reguły wiedzę na temat sytuacji fundamentalnej spółki. Dotychczasowe doświadczenia wykazują, że dramatyczne zmiany sytuacji rynkowej następowały niezależnie od uwarunkowań fundamentalnych. Identyfikacji tych uwarunkowań dokonywano ze znacznym opóźnieniem w stosunku do aktualnego trendu cenowego. Można więc powiedzieć, że z punktu widzenia drugiej przesłanki analiza techniczna jest rozbieżna w czasie z analizą fundamentalną. Według trzeciej przesłanki pewne formacje cenowe znane od dziesiątków lat mają tendencję do powtarzania się, a ponieważ sprawdziły się w przeszłości, to można oczekiwać, że potwierdzą się równie w przyszłości. W analizie fundamentalnej historia raczej nie powtarza się. Każdy czynnik produkcji rozpatrywany w czasie ulega zdecydowanym zmianom. Największe zmiany, związane z postępem technicznym, dotyczą maszyn i urządzeń. Wzrastają kwalifikacje pracowników, coraz skuteczniejsze są systemy zarządzania. Z całą pewnością można powiedzieć, że przedsiębiorstwo współczesne całkowicie różni się od przedsiębiorstwa sprzed kilkunastu czy kilkudziesięciu lat. Nie można natomiast tego powiedzieć o formacjach cenowych obserwowanych dzisiaj i w przeszłości. W wielu przypadkach są one podobne i służą do wyciągania podobnych wniosków. Tak więc i w tym aspekcie widoczne są różnice w podejściu technicznym i fundamentalnym. Pomimo tych różnic na pewno nie należy rezygnować z jednego czy drugiego podejścia do analizy. I jeden i drugi rodzaj analizy jest przydatny w zależności od potrzeb. Na terminowych rynkach towarowych decydującą rolę odgrywa analiza techniczna, na rynkach kapitałowych z powodzeniem wykorzystuje się i analizę techniczną i fundamentalną.