PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE UV

Jest to promieniowanie elektromagnetyczne, które w widmie promieniowania słonecznego znajduje się bezpośrednio za obszarem fioletu światła widzialnego.

Spośród wszystkich rodzajów promieniowania słonecznego właśnie promieniowanie nadfioletowe ma największy wpływ na organizm ludzki. Te promieniowania są niewidzialne dla człowieka i nie wywierają działania cieplnego na tkanki. Promieniowanie to ulega odbiciu, załamaniu i absorpcji, jest jednak silniej absorbowane przez atmosferę i cechuje się większą energią niż światło widzialne, w związku z czym wywiera działanie fotochemiczne(procesy fotosyntezy, redukcji lub utleniania, fotolizy i fotoizomeryzacji.

Dzieli się e na 3 obszary:

- UV-A o długości fali 400(380)-315nm;

- UV-B o długości fali 315-280 nm.;

- UV-C o długości fali 280-200(100) nm.

Niekorzystne skutki promieniowania UV

Promieniowanie nadfioletowe o długościach fali poniżej 290 nm. nie dociera do powierzchni ziemi. Wywiera jednak bardzo silne działanie biologiczne, ponieważ cechuje się dużą energią kwantów światła, zdolną do jonizacji atomów i cząsteczek To działanie fotochemiczne jest przede wszystkim działaniem destrukcyjnym i modyfikującym kod genetyczny. Promienie UV-C i UV-B rozkładają też aminokwasy i zmieniają strukturę białek, co w konsekwencji prowadzi do inaktywacji niektórych enzymów. Należy to brać pod uwagę zwłaszcza podczas stosowania różnych leków, ponieważ przy równoczesnym naświetlaniu organizmu promieniami nadfioletowymi mogą wystąpić niepożądane reakcje ogólne.

Korzystne skutki promieniowania UV

Są one bardzo istotne dla zdrowia. Należy do nich zapoczątkowanie syntezy witaminy D. działanie immunomodulujące, wzmacnianie własnych mechanizmów obronnych organizmu, zwiększanie wydolności ogólnej i ekonomizacja czynności krążenia. Promienie nadfioletowe działają aktywująco na wiele układów enzymatycznych. Działają pobudzająco, a zarazem normalizująco na układ autonomiczny. Pod wpływem promieniowania następuje poprawa samopoczucia i reaktywności organizmu, zmniejsza się lepkość krwi, poprawia się zaopatrzenie tkanek w tlen i zwiększają się zdolności fagocytarne krwinek białych. Promienie nadfioletowe wywierają działanie przeciwbólowe.

Promieniowanie UV-A

Działa na skórę ok. 1000 razy słabiej niż promieniowanie UV-B. Przenika ono przez szkło dzienne. Dociera w skórze najgłębiej, aż do warstwy rozrodczej naskórka, gdzie powstaje melanina. Cechuje się słabszym działaniem fotochemicznym. Nie wywołuje prawie wcale rumieniowego odczynu skóry, jednak przy wysokich dawkach promieniowania skóra ulega pigmentacji – ciemnieniu.

Promieniowanie UV-B

Nazywane też promieniami Dorno. To promieniowanie nie przenika przez zwykłe szkło kwarcowe. Nawet w niewielkich dawkach wywołuje silny odczyn rumieniowy w skórze po różnych okresach utajenia, zależnych od dawki, uwalnia bowiem z magazynów skóry histaminę, rozszerzającą silnie naczynia krwionośne, przede wszystkim włosowate.

Aczkolwiek promieniowanie UV-B nie wnika głębiej poza naskórek, to jednak przez krew w naczyniach krwionośnych oddziałuje wyraźnie na układ krwiotwórczy i przemianę materii. Przedawkowanie powoduje oparzenie słoneczne.

Promieniowanie UV-B powoduje melanogenezę, czyli powoduje bezpośrednie tworzenie barwnika w skórze, przez przekształcenie DOPA-oksydazy w tyrozynazę, która z kolei powoduje w melanocytach utlenienie DOPA do melaniny.. Po ok. 2-3 dniach występuje zbrązowienie skóry.

Promieniowanie to w znacznie większym stopniu niż UV-A powoduje pogrubienie skóry. Zapoczątkowują także syntezę witaminy D3.

Promieniowanie UV-B i UV-C powoduje powstanie w skórze nadwodorotlenków steroidowych zaliczanych do silnie działających związków rakotwórczych. Uważa się, że promieniowanie o długości fali mniejszej niż 320nm wywiera działanie rakotwórcze.

Promieniowanie UV-B wywołuje immunosupresję, ponieważ uszkadza komórki Langerhansa

I stymuluje rozmnażanie supresyjnych limfocytów T.

Promieniowanie UV-C

W normalnych warunkach nie dociera ono do powierzchni ziemi. Wywiera silniejsze działanie fotochemiczne i cechuje się najbardziej szkodliwym działaniem biologicznym. Wywierają silne działanie bakteriobójcze. Są wytwarzane przez specjalne lampy stosowane wyłącznie do wyjaławiania pomieszczeń zabiegowych służby zdrowia, różnego sprzętu i wody w basenach kąpielowych.

Reakcje skóry na promieniowanie słoneczne

Są to reakcje fotochemiczne skóry na promieniowanie nadfioletowe pojawiające się po okresie utajenia w postaci rumienia fotochemicznego.

Odczyny cieplne pojawiające się natychmiast po naświetleniu promieniami podczerwonymi.

U przeciętnego mieszkańca Europy występują 2 rodzaje rumienia: bezpośredni rumień słoneczny, pojawiający się już po 15-20 minutach nasłoneczniania skóry i drugi rumień, pojawiający się po 3-24- godzinnym okresie utajenia.

1. Rumień bezpośredni spowodowany jest rozszerzeniem naczyń krwionośnych skóry pod wpływem działania komponenty cieplnej promieniowania słonecznego. Zanika on po 15-20 min czasu trwania. W czasie jego trwania następuje pocenie się, będące również następstwem działania cieplnego promieniowania słonecznego.

2. Drugi rumień, jest rumieniem fotochemicznym, wywołanym działaniem promieniowania nadfioletowego. Zanika po 2-3 dniach, pozostawiając szaroczerwone zabarwienie skóry

3. grudki, pęcherze, ogniska martwicy oraz przebarwienie

4. rogowacenie naskórka

5. czasami zapoczątkowanie procesu nowotworowego skóry

Odczyn ogólny

- bóle głowy

- nudności

- przyspieszone tętno

- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

- zwolnienie oddechu

- dreszcze

- podwyższenie temperatury ciała

Odczyn ten występuje ok. 15-30 min po kąpieli słonecznej.

Wskazania do leczniczego stosowania promieni UV

UV-A

Stosuje się w niektórych chorobach skóry.

Do ogólnego naświetlania ciała, jako zabieg wspomagający leczenie w chorobach skóry np. w bielactwie, sklerodermii, trądziku, do leczenia łuszczycy oraz w atopowym neurodermicie.

UV-B

Stosuje się miejscowo na ograniczone powierzchnie skóry, przykręgowo, w obrębie stref Heada, w celu normalizacji funkcji narządów wewnętrznych przy zaburzeniach regulacji wegetatywnej

W bolach mięśniowych, zwapnieniach okołostawowych, przewlekłej egzemie, w dermatozach ze swędzeniem skóry.

Ogólne wskazania:

- profilaktyka i leczenie krzywicy

- rekonwalescencja

- zwiększona zapadalność na infekcje

- zaburzenia regulacji wegetatywnej

- choroby skóry

- słaba ogólna wydolność

- osteoporoza

- niedokrwistość hipochromatyczna.

Przeciwwskazania

- gruźlica płuc

- wszystkie ostre choroby

- nadczynność tarczycy

- czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

- przewlekłe zapalenie wątroby

- toczeń

- tężyczka

- nowotwory

- niewydolność krążenia

- padaczka

- zaburzenia ukrwienia skóry i tkanki podskórnej wskutek zmian w mikrokrążeniu występujących np. w cukrzycy

- znaczne zmiany troficzne

- znamiona barwnikowe w chorobach zagrażających krwawieniom

- ciężkie choroby serca, nerek i wątroby

- stany

zagrażające reakcją fototoksyczną lub fotoalergiczną

Nie wykonuje się naświetlań UV u albinosów.

Rodzaje lamp emitujących UV

Lampa kwarcowo – rtęciowa typu Bacha

Palnik umieszczony jest w nieruchomej części kulistego reflektora, którego przednią ścianę tworzy półkula z okrągłymi otworami różnej wielkości, obracająca się wokół osi poziomej, co pozwala na stosowanie wiązek promieni o różnej średnicy.

Lampa kwarcowa typu Jesionka

Palnik umieszczony jest w części środkowej dużej czworobocznej piramidy spełniającej funkcję reflektora i emituje promieniowanie nadfioletowe 280-320nm

Kilka lamp tego typu odpowiednio rozmieszczonych pomieszczeniu zabiegowym może służyć do naświetlań zbiorowych. Na podłodze pomieszczenia zabiegowego powinny być wymalowane koncentrycznie ułożone co 25cm koła, wzdłuż których powinni przemieszczać się pacjenci.

Lampa Kromayera

To lampa uciskowego stosowania promieni nadfioletowych, szczególnie przeznaczona do naświetlania ściśle określonych obszarów skóry lub błony śluzowej. Mały palnik zamknięty jest w metalowej obudowie posiadającej w części przedniej okrągły otwór średnicy 50mm, przez który przechodzą promienie nadfioletowe. W obudowie lampy znajduje się system chłodzący ją przepływem wody, zapobiegający oparzeniom ciała przy ewentualnym kontakcie z nią. Lampę Kromayera stosuje się w chorobach laryngologicznych, dermatologicznych i ginekologicznych.

Lampa kwarcowa EMITA V-100

Emituje promieniowanie nadfioletowe o zakresie 280-320nm. Temperatura rurek wynosi 700 stopni C. Optymalna odległość od ciała wynosi 1m, a czas naświetlania 2-7 min.

Lampa stołowa VT-400 i VT-410

Emituje promieniowanie podczerwone i promieniowanie nadfioletowe o zakresie 280-400nm. Posiadają filtr zatrzymujący promieniowanie UV-C. Optymalna odległość od ciała wynosi bez filtra 1m oraz z filtrem 0,5m. Czas naświetlania bez filtra wynosi 1-8 min.

Lampa kwarcowa stołowa Helios

Emituje promieniowanie podczerwone + nadfioletowe o zakresie 280-320 nm. Temperatura rurek wynosi 600 stopni C. Odległość od ciała wynosi 60-70 cm, a czas naświetlania

0,5-1 min.